Uran

Articul por Ladin Val Badia

Uran (simbol: ) é le setim planët dl Sistem solar en cunt dla destanza dal Sorëdl, le terzo en cunt dl diameter y le cuarto en cunt dla massa. So simbol astronomich é U+26E2 ^[1]y so inom vá zoruch ala divinité dl cil Uran (Οὐρανός tl grech antich) tla mitologia greca, le pere de Chronos (Saturn) che ê pere de Zeus (Iupiter).

Uran é da odëi ince zënza telescop, mo al ne é nia gnü araté n planët cina al XVIII seco, canche William Herschel l’á descurí sciöche planët ai 13 de merz dl 1781. La composiziun chimica de Uran é por la maiú pert sciöche chëra de Netun, che vëgn araté so planët jomelin y é metüda adöm da idrogen, elio y tröpa dlacia cun ega, amoniaca, metan y idrocarburs. Ai dui planëc ti vëgnel ince dit “planëc dlaciá”. L’atmosfera de Uran é la plü frëida dl Sistem solar, cun na temperatöra che o ruvé cina a -224°C (49°K). La pert interna dl planët é metüda adöm dantadöt da dlacia y crëp^[2].

Öna dles carateristiches plü de morvëia de Uran é l’orientamënt de süa assa de rotaziun, che é prësc paralela al plan dl’orbita impede che perpendicolara schiöche düs i atri planëc dl Sistem solar.

La sonda Voyager 2 ti é roada plü pormez a Uran ai 24 de jené dl 1986 a na destanza de ca. 81.500 km.

1. ↑ Unicode Character 'URANUS' (U+2645), sön www.fileformat.info.
2. ↑ M. Podolak, A. Weizman, M. Marley, Comparative models of Uranus and Neptune, in Planet. Space Sci., vol. 43, nº 12, 1995, pp. 1517–1522, DOI:10.1016/0032-0633(95)00061-5.

d:Q324