Luteraneximo

Co-a paròlla luteranêximo se ìndica a prìmma confesción crestiànn-a protestante nasciûa da-a rifórma comensâ da-o Martìn Lutêro, ch'a se inspîra a lê e a-i teòloghi ch'àn arecugéito a sò ereditæ, prìmmo fra tùtti o sò ascisténte o Féipo Melantón, redatô di artìcoli da fêde luterànn-a inta "Confessio Augustana".

A teologîa luterànn-a a l'é sostegnûa da çìnque fondaménti (e çìnque "sôla" da Rifórma) e a l'afèrma che no l'é necesâio l'intercesción da Gêxa pi-â sarvéssa de l'ànima, consciderâ «in lìbero döno de Dîo» (giustificaçión) dæto a l'òmmo pi-â sôla fêde inte l'ùnico mediatô e redentô Gêxo Crìsto, sénsa l'agiùtto de òpere da lézze, inte 'na particolâre interpretaçión do penscêo de l'apòstolo Pòulo e de l'Agostìn, perché l'ésere umâno o no l'é asolutiscimaménte bón a no pecâ (teorîa da depravaçión totâle) e pe quéllo o no peu sentîse in córpa, ma o peu êse sarvòu sôlo da Dîo s'o crédde inta rivelaçión do Crìsto.

Quésta poxiçión a l’é riasónta into versétto latìn iustus ex fide vivit, fondaménto bâze de tùtto o protestantêximo; a confesción luterànn-a a sostêgne pe de ciù chi-â fêde crestiànn-a a se fónda sôlo in sciâ Bìbia, lezûa da ògni credénte con l'agiùtto do Spìrito Sànto (sola scriptura), predicâ ascì da Minìstri çernûi da-a comunitæ, ma sénsa nisciùn agiùtto de sacerdöti costödi da tradiçión e ùnichi intèrpreti aotorizæ (sacerdòçio universâle di credénti).

Di sacraménti n'é conservòu sôlo doî: o batæximo e a Sànta Çénn-a, quésta segóndo 'n'interpretaçión moderâ da teorîa da consustançiaçión ch'a l'amétte a prezénsa reâ. Exìstan pe de ciù dötræ diferénse rigoàrdo l'escatologîa intànto chi-â morâle sociâle a l'é despægia a segónda chi-â Gêxa luterànn-a da quæ se pàrla a l'é tradiçionâle (confescionâle) ò "liberâle".

I fedêli luterén into móndo són ciù ò mêno 75 milioìn e a ciù pàrte a l'é in Germània e inta Scandinàvia.

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Luteranêximo

V · D · M Gexa
Crestianêximo	Catoliceximo • Gexe ortodosse orientali • Protestanteximo • Luteraneximo • Calvinismo • Gexe riformæ • Anglicaneximo • Anabattismo • Metodismo • Avventismo • Pentecostalismo • Vâdêximo • Testimòni de Giöva • Vëa Gexa de Gesû • Catari
Stöia	Concilio • Scisma • Riforma protestante (Martin Lutero) • Controriforma • Crociate • Diritto canonico • Monegheximo • Patti Lateranensci
Personn-e	Dê Poæ • Gêxù • Spirito Santo • Apostoli • Vergin Màia • Santi • Poæ da Gexa
Rivelaçion	Teologia • Liturgia • Graçia • Catechismo • Fé • Dexe Comandamenti • Bibbia • Antigo Testamento • Neuvo Testamento • Libbri di Maccabei • Cantego di Canteghi • Qoèlet • Evangêio • Atti di Apòstoli • Apocalisse • Ave Màia • Poae nostro
Gerarchia	Potere temporale • Vatican • Çittæ do Vatican • Monestê • Pàppa • Cardinâle • Vescovo • Sacerdoççio • Cêxîa
Ordini religiôzi	Scolopi •
Peccao	Giastemma
Arte	Acheroppito