1823
1823 (MDCCCXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]
Leidse sjtudent in 1823.
- 28 jannewarie - Eine conservatieve coup maak ein eindj aan 't bewèndj van de eësjte leijer van Chili, generaal Bernardo O'Higgins. Hae geit in ballingsjap in Peru.
- 19 miert - Agustín de Iturbide treujt aaf, Mexico wirt ein repebliek.
- 28 mei pès 2 september - Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp, tweë veurnaam Leidse sjtudente, hawwe eine wanjeltoch door Nederlandj en teikene alles op in hun daagbeuk, ein gedetailleerde sjets van 't laeve van doe.
- 13 juni - Eine felle brandj lègk ein groat deil van Constantinopel in de esj.
- 16 juli - De kathedraal Sint-Paulus boete de Moere wirt door brandj verrinneweert.
- 21 september - Eësjte versjieninge (volges de euverleveringe) van de èngel Moroni aan Joseph Smith. Dees gebäörtenisse gaeve oetentelik aanleijing tot de oprichting van de Kirk van Jezus Christus van de Heilige van de Lètste Daag, ouch bekènd es de Mormone.
- 7 november - De leijer van de Sjpaanse liberale, Rafael del Riego wirt op 't Cebadaplein in Madrid opgehange.
- 2 december - President James Monroe van de Verenigde Sjtate van Amerika sjpruk 't Amerikaanse Congres toe nao aanleijing van de gebeurtenisse in Sjpanje. Hae wies ein Amerikaanse interventie aaf ónger de leus:"Europa veur de Europeane, Amerika veur de Amerikane". Dit oetgankspuntj zal bekènd waere es de Monroe-doctrine).
- zónger datum
- Oprichting van de Nederlandse Vereniging tot Zedelike Verbaetering van Gevangene.
- De Nederlander is 't eësjte sjtoumsjeep van de Keuninklike Nederlandse Sjtoumboat-Maatsjappiej. 't Löp van sjtapel op de sjeepswerf van Hoogendijk in Capelle aan den IJssel.
- De gemeinteraod van Antwerpe verklaort 't Nederlands tot ènnige officiële taal in de gemeinte.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]
gebaore 28 jannewarie 1823.
- 1 jannewarie - Sándor Petőfi, Hongaarse dichter (gesjtorve 1849)
- 3 jannewarie - Jacques-Nicolas Lemmens, Belzje organist en componist (gesjtorve 1881)
- 5 jannewarie - José María Iglesias, Mexicaanse politicus (gesjtorve 1891)
- 8 jannewarie - Alfred Russel Wallace, Britse bioloog (gesjtorve 1913)
- 28 jannewarie - Frederik Frans II van Mecklenburg-Schwerin, groathertog van Mecklenburg-Schwerin (1842-1883), sjoanvader van keuningin Wilhelmina (gesjtorve 1883)
- 21 miert - Jules Émile Planchon, Franse botanicus (gesjtorve 1888)
- 4 april - Carl Wilhelm Siemens, Duutsj-Britse indusjtrieel en oetvènjer (gesjtorve 1883)
- 23 april - Abdülmecit, Ottomaanse sultan (gesjtorve 1861)
- 24 april - Sebastián Lerdo de Tejada, Mexicaanse president (1872-1876) (gesjtorve 1889)
- 14 augustus - Caspar Josefus Martinus Bottemanne, bisjop van 't Haarlem
- 16 september - Michaël Obrenović, vors van Servië (gesjtorve 1868)
- 21 oktober - Enrico Betti, Italiaanse wiskundige (gesjtorve 1892)
- 23 december - Jozef Van Lerius, Belzje kunssjilder (gesjtorve 1876)
- 29 december - Horace Lawson Hunley, Amerikaanse óngernummer (gesjtorve 1863)
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]
gesjtorve op 20 augustus 1823.
- 26 jannewarie - Edward Jenner (73), Britse oetvènjer van de koojpokinenting
- 7 fibberwarie - Ann Radcliffe, Èngelsje sjriefster van gothic-romans
- 21 fibberwarie - Charles Wolfe (31), Ierse dichter
- 9 miert - Jean Henri van Swinden (76), Nederlandse wis- en natuurkundige
- 20 augustus - Paus Pius VI (83), paus van 1800 pès 1823
- 20 augustus - Friedrich Arnold Brockhaus (51), Duutsje oetgaever en encyclopedist
- 22 augustus - Lazare Carnot (70), Franse revolutionair en wiskundige
- 23 oktober - Marcos Coelho Neto (~60), Braziliaanse componist
- 7 november - Rafael del Riego (39), Sjpaanse generaal en politicus
- 3 december - Giovanni Battista Belzoni (45), egyptoloog
