Bethlehem
Bethlehem
بيت لحم  | |
|---|---|
Bajar, municipality of the State of Palestine û holy city of Christianity | |
| بيت لحم | |
 | |
Bethlehem li ser nexşeyê | |
  Bethlehem | |
| Koordînat: 31°42′16″Bk 35°12′22″Rh / 31.70444°Bk 35.20611°Rh | |
| Dewlet | Dewleta Filistînê, Împeratoriya Bîzansê, Împeratoriya Osmanî, Mandaya Brîtanî ya Filistînê, Urdun, Israeli-occupied territories |
| Li beşa îdarî |
|
| Paytexta |
|
| Qada rûerdê | |
| • Giştî | 30 km2 (10 sq mi) |
| Bilindahî | 775 m (2543 ft) |
| Nifûs | 36.000 (2019) |
| Dem | |
| Koda telefonê | 2 |
| Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Bethlehem (Erebî: بيت لحم Bayt Laḥm; Îbranî: בֵּית לֶחֶם Bet Leḥem) bajarek li Kenara Rojava ya navendî, Palestîn e û bi qasî 10 km (6,2 mîl) li başûrê Orşelîmê ye. Nifûsa wê bi qasî 25,000 e, [1][2] û ew paytexta Walîtiya Bethlehem a Dewleta Filistînê ye. Aborî di serî de geştiyarî ye, di demsala Krîsmisê de, dema ku Xirîstiyan bo hecê diçin Dêra Zayînê, lûtkeyê geştiyaran bilind dibe.[3][4] Cihê pîroz ê girîng ê gora Rahêlê li deriyê bakurê Bethlehmê ye, her çend niştecihên bajêr û kesên filîstîn bi serbestî nagihêjinê.
Cara ewil qala Bethlehmê di pêwendiya Amarna ya 1350-1330 BZ de tê kirin, dema ku gelê Kenanî di bajarokê de dijiyan. Mizgîniya Îbranî, ku dibêje ku bajarê Bethlehmê ji aliyê Rehoboam ve wek bajarekî keleh hatiye avakirin[5], wî bajarî wekî bajarê ku Dawid jê bûye dide nasîn, û wek cihê ku ew wek padîşahê Îsraêl hat rûnkirin. Mizgîniyên Metta û Lûqa Bethlehmê wekî cihê jidayikbûna Îsa destnîşan dikin. Bethlehem di serhildana Bar Kokhba ya sedsala duyemîn de ji hêla Qeyser Hadrian ve hate hilweşandin; ji nû ve avakirina wê ji hêla Empress Helena, diya Konstantinê Mezin, ku di sala 327 CE de avakirina Dêra wê ya mezin a Zayînê kir. Dêr ji hêla Sameriyan ve hate xirab kirin, ku di sala 529-an de di serhildanek de ew talan kirin, lê sedsalek şûnda ji hêla Qeyser Justinian I ve dîsa hate avakirin.
Bethlehem bû beşek ji Jund Filastin piştî fetha Misilmanan di 637 de. Desthilatdariya Misilman li Bethlehmê berdewam kir heya ku di sala 1099 de ji hêla artêşek xaçperest ve hate dagir kirin, ku li şûna oldarên Ortodoks ên Yewnanî yên bajêr yekî Latînî bi cih kir. Di nîvê sedsala 13-an de, Memlûkan sûrên bajêr hilweşandin, ku paşê di destpêka sedsala 16-an de di bin destê Osmaniyan de ji nû ve hatin avakirin.[8] Kontrola Bethlehmê di dawiya Şerê Cîhanê yê Yekem de ji Osmaniyan derbasî Îngilîzan bû. Bethlehem di sala 1948-an de di Şerê Ereb-Îsraîlî de ket bin desthilatdariya Urdunê û piştre di Şerê Şeş Rojan 1967 de ji hêla Îsraêlê ve hate kontrol kirin. Ji Peymana Osloyê ya 1995an vir ve, Bethlehem ji aliyê desthilatdariya Filistînê ve wekî beşek ji Herêma A ya Şerîeya Rojava tê birêvebirin.
Ji hêla dîrokî ve bajarokek Xiristiyan a Ereb, Bethlehem xwedan piraniyek misilman e, lê hîn jî wareke girîng ê civatek xiristiyan a Filistînî ye.[6][7] Niha ew ji aliyê bi dehan wargehên Îsraêlî û astenga Îsraêlî ya Kenara Rojava ve hatiye dorpêçkirin. Ev yek hem civakên misilman û hem jî yên xiristiyan ji ax û debara jiyana wan vediqetîne û dibe sedema koçeke berdewam aher du civakan.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Amara, 1999, p. 18 Girêdana arşîvê gulan 29, 2021, li ser Wayback Machine.
- ^ Brynen, 2000, p. 202 Girêdana arşîvê gulan 29, 2021, li ser Wayback Machine.
- ^ Kaufman, David; Katz, Marisa S. (16 nîsan 2006). "In the West Bank, Politics and Tourism Remain Bound Together Inextricably – New York Times". The New York Times. Ji orîjînalê di 15 hezîran 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 22 kanûna paşîn 2008.
- ^ "Places to Visit In & Around Bethlehem". Bethlehem Hotel. Ji orîjînalê di 3 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 29 çiriya paşîn 2013.
- ^ 2 Chronicles 11:5–6 (Note: Though v. 6 is frequently translated to say simply that Rehoboam built the city, the Hebrew phrase in v. 5, just prior, וַיִּ֧בֶן עָרִ֛ים לְמָצ֖וֹר wayyiḇen ‘ārîm lemāṣôr means "(and) he built cities into fortresses". Verse 5 is cited by at least one prominent Hebrew lexicon in illustration of this fact. See Koehler, L., Baumgartner, W., Richardson, M. E. J., & Stamm, J. J., The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament (electronic edition; Leiden: E.J. Brill, 1994–2000), entry for the pertinent root בנה bnh, p. 139. Def. 3 reads as follows: "—3. with לְ to develop buildings: עָרִים לְמָצוֹר cities into fortresses 2C[hronicles] 11:5".)
- ^ Kamin, Debra. "Are Bethlehem's Christians losing grip on their city?". www.timesofisrael.com (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 10 hezîran 2022.
- ^ Klein, Aaron; Daily, World Net (27 kanûna pêşîn 2005). "'Muslims persecuting Bethlehem's Christians'". Ynetnews (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 10 hezîran 2022.
