dest
Binêre herwiha: deştBilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda nêr a binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | dest | dest |
| Îzafe | destê | destên |
| Çemandî | destî | destan |
| Nîşandera çemandî | wî destî | wan destan |
| Bangkirin | desto | destino |
| Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | destek | destin |
| Îzafe | destekî | destine |
| Çemandî | destekî | destinan |
dest nêr, t-ya nerm
- organê balekirinê anku pelandinê, tilî û kef bi hev re, herdu beşên leşî yên ku li milî ji leşî vediqetin(yên mirovan her yek ji wan xwedî pênc tilan, kefekê, zendekê û enîşkekê ye):
- destpêk
- Dema vegerê hat û parêzer ji vî qasî pê ve ti agahî bi xwe re nebir ser nivîna xwe ya mezin û tarî, a ku di nav wê de geh bir vî alîyî û geh bir wî alîyî, ji ber şeveqa tarî heta ber destê sibehê. — (Robert Louis Stevenson, (wergêr Ciwanmerd Kulek), Meseleya Seyr a Dr. Jekyll û Mr. Hyde, Avesta, 2020, r. 20, ISBN 978-605-2246-80-1)
- alî, rex, hêl, al, teref:
- destê rastê, destê çepê
- taxim, deste:
- Wî destekî cilên nû min kirî.
- beşên balekirinê yên heywanan
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Çemandî
[biguhêre]Jê
[biguhêre]- (Lêker) dest kirin
- (Navdêr) destkirin
- (Rengdêr) destkirî
- bi destî yekî/yekê
- dest avêtin
- dest pê kirin
- dest çirpandin
- destdirêjî
- dest girtin
- dest hilanîn
- dest hilanîn
- dest jê kişandin
- dest kêşan
- destkêşan
- dest lêdan
- dest pê kirin
- destvekirî
- bi dest xistin
- destan
- destar
- destavêtin
- destavxane
- destbelav
- destbelavî
- destbelavî kirin
- destbend
- destbeste
- destbira
- destbirak
- destbûrî
- destdan
- destdan
- destdan ser
- destdan ser
- destdirêjî
- destdirêjî
- destdirêjî
- destdirêjî kirin
- deste
- deste
- deste
- deste
- deste
- destê hev girtin
- destegir
- destek
- destek
- destek
- destek
- destêkar
- destekdan
- desteng
- destexwişk
- destexwişk
- destgeh
- destgeh
- destgehdar
- destê duyem
- destgîn
- destgirtî
- destgirtî
- desthelat
- desthelatî
- desthelatî
- desthilatdar
- desthilatdar
- desthilatdar
- desthilatdar
- desthilatdarî
- desthilatî
- destik
- destik
- destik
- destik
- destik
- destjêberdan
- destjêberdan
- destkar
- destkarî
- destkeftî
- destkişandin
- destmal
- destmal
- destmal
- destmaye
- destmêjşikandin
- destnîgar
- destnîgarî
- destnimêj
- destnimêj girtin
- destnimêj şikandîn
- destnimêjgirtin
- destnîşankirin
- destnîşankirin
- destnivîs
- destnivîs
- destnivîs
- destpêk
- destpêk
- destpêk
- destpêkirin
- destpêkirin
- destpeling
- destpelixî
- destrêşk
- destşok
- destvala
- destxet
- destxweşîlêkirin
- destxwîn
- destxwişk
- destxwişk
- destxwişk
- destyar
- destyar
- destyar
Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha soranî دەست (dest) û دەس (des), goranî/hewramî des, zazakî dest, belûçî دست (dest), partî dest, farisî دست (dest), tacikî даст (dast), farisiya navîn 𐭩𐭣𐭤 (dest), hexamenişî 𐎭𐎿𐎫 (d-s-t /deste-/), avestayî 𐬰𐬀𐬯𐬙𐬀 (zasta, /zeste-/), bextiyariya kevn λιστο (listo), peştûyî لاس (las), sankrîtî हस्त (hásta), punjabî ਹਸਤ (hast), hindî हाथ (hāth), lîtwanî (pa)žastìs, albanî dorë, bretonî û îrlendî dorn, toxarî tsar, ermeniya kevn ձեռն (jeṙn), ermeniya niha ձեռք (jeṙkʿ), yûnaniya kevn χείρ (xeír), latînî hostia (qurbanî, diyarî, "ya ku bi destan tê dan")... hemû ji proto-hindûewropî **ǵʰes- (dest; bi destan dan/birin).
Di şaxên din yên zimanên hindûewropî de hinek peyvên ji rehên cuda tên bikaranîn, bo nimûne: îngilîzî hand, fransî main û rusî рука (ruka) ku ne hevrehên peyva kurdî dest û ne jî hevrehên hev in.
- Çavkanî
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
- The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/
Werger
[biguhêre]- Abxazî: анапы (ānāṗə)
- Açehî: jaroe
- Adîgeyî: ӏэ (ʾă)
- Afarî: gaba
- Afrîkansî: hand → af
- Aghwanî: 𐕣𐕒𐕡𐔾 (kul)
- Akadî: 𒋗 (qātu)
- Akanî: nsa
- Aklanon: alima, kamot
- Albanî: dorë → sq m
- Almaniya Pennsylvania: Hand m
- Almanî: Hand → de m
- Altayiya başûrî: кол (kol)
- Amharî: እጅ (ʾəǧ)
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: bigan
- Aragonî: man → an
- Aramî:
- Arçî: хол
- Aromanî: mãnã
- Arrernteyiya rojavayî: iltye
- Asamî: হাত (hat)
- Astûrî: mano → ast m
- Avarî: квер (kwer)
- Aymarayî: ampara → ay
- Aynuyî: テㇰ (tek)
- Aytonî: မိုဝ် (muew)
- Azerî: əl → az
- Bahnarî: ti
- Bajwayiya kendava rojava: tangan
- Banjarî: tangan
- Baskî: esku
- Başkîrî: ҡул (qul)
- Bau bidayuh: tongan
- Belarusî: рука́ m (ruká)
- Belûçî: دست (dast)
- Bengalî: হাত → bn (hat), দস্ত → bn (dôśt)
- Berberî:
- Bextiyarî: دست (dast)
- Bezhtayî: ко
- Bororoyî: kera
- Bretonî: dorn → br
- Bulgarî: ръка́ m (rǎká)
- Burmayî: လက် → my (lak)
- Buryatî: гар (gar)
- Cia-ciayî: lima
- Conxayî: ལགཔ (lagp)
- Çamicuroyî: shijpa
- Çamiya rojhilatî: ꨓꨊꨪꩆ (tangin)
- Çeçenî: ка (ka)
- Çekî: ruka → cs m
- Çerokî: ᎤᏬᏰᏂ (uwoyeni)
- Çîçewayî: dzanja
- Çîkasawî: ilbak
- Çînî:
- Çuvaşî: алӑ (ală)
- Dakotayî: nape
- Dalmatî: mun n
- Danmarkî: hånd → da g
- Darkinjungî: birril
- Divehî: އަތްތިލަ (at̊tila)
- Dolganî: илии
- Endonezyayî: tangan → id, yad → id
- Erebiya başûrî ya kevn: 𐩺𐩵
- Erebî: يَد → ar m (yad)
- Ermenî: ձեռք → hy (jeṙkʻ)
- Erzayî: кедь (kedʹ)
- Esperantoyî: mano → eo
- Estonî: käsi → et
- Etiyopiya klasîk: እድ (ʾəd)
- Evenî: ӈал (ŋal), ӈа̄л (ŋāl)
- Evenkî: ңалэ (ңalə), ӈалэ (ŋalə)
- Eweyî: asi
- Farisî: دَست (dast), دَس (das)
- Fatalukuyî: tana
- Fenîkî: 𐤉𐤃 (yd)
- Ferî: hond → fo m
- Fînî: käsi → fi
- Fransî: main → fr m, mains → fr m pj, menotte → fr m, menottes m pj
- Friyolî: man
- Frîsiya bakur: hönj m, hun m
- Frîsiya kevn: hand, hond
- Frîsî: hân → fy g
- Gaelîka skotî: làmh m
- Galîsî: man → gl m, mao → gl m
- Gamîlaraayî: mara
- Gotî: 𐌷𐌰𐌽𐌳𐌿𐍃 m (handus)
- Gujaratî: હાથ → gu (hāth)
- Gurcî: ხელი → ka (xeli), მტევანი → ka (mṭevani)
- Gurciya kevn: ხელი (xeli)
- Guwaranî: po → gn
- Haidayî: stláay
- Haîtî: men
- Hawayî: lima
- Hawsayî: hannū → ha n
- Higaononî: alima
- Hindî: हाथ → hi n (hāth)
- Hinukhî: квезей
- Hîlîgaynonî: lima, kamot
- Hmongiya hêşîn: teg
- Hmongî: tes
- Holendî: hand → nl m
- Hunzibî: коро (koro)
- Îbaloiyî: takday
- Îbanî: tangan
- Îbranî: יָד m (yad)
- Îdoyî: manuo → io
- Îgboyî: áká
- Îlokanoyî: ima
- Îngilîziya kevn: hand → ang m
- Îngilîzî: hand → en
- Îngriyî: käsi
- Îngûşî: кулг (kulg)
- Înterlîngua: mano
- Înuîtî: ᐊᒡᒐᒃ
- Înupîakî: argak
- Îranunî: barukan
- Îrlendî: lámh → ga m
- Îstriyotî: man n
- Îtalî: mano → it m
- Îu mienî: buoz
- Îzlendî: hönd → is m, mund → is m
- Japonî: 手 → ja (て, te)
- Javayî: tangan → jv, asta
- Kabiyeyî: nandaka
- Kabîlî: afus
- Kalalîsûtî: assak
- Kalingayiya başûrî: agpar, ima
- Kalmîkî: һар (har)
- Kambaatayî: anga
- Kankanayiya bakurî: ledeng
- Kannadayî: ಕೈ → kn (kai)
- Kanuriyî: múskò
- Kapampanganî: kamau, gamat
- Kapverdî: mon
- Karelî: käzi
- Kaşûbî: rãka m
- Katalanî: mà → ca m
- Kaurnayî: mara
- Keçwayî: maki → qu
- Keşmîrî: अथु (athu)
- Khasiyî: kti
- Khinalugî: кул (kul)
- Kinaray-ayî: alima
- Kirgizî: кол → ky (kol)
- Kîkûyûyî: guoko
- Kîmaragangî: longon
- Kîngalî: අත → si (ata)
- Kînyarwandayî: ikiganza → rw 7 an 8, ibiganza pj
- Kohoyî: ti
- Kokborokî: yak
- Konkanî: हाथु (hāthu)
- Koreyî: 손 → ko (son)
- Kornî: dorn
- Korsîkayî: manu → co m
- Krî: ᒥᑎᐦᒌ (mitihcii)
- Kumikî: къол (qol)
- Ladakhiyî: ལག་པ (lag pa)
- Ladînî: man n
- Ladînoyî: mano
- Lakî: ка (ka)
- Latgalî: rūka m, plauksts
- Latînî: manus → la m
- Latviyayî: roka → lv m, plauksta → lv m
- Lawsî: ມື → lo (mư̄)
- Lazî: xe
- Lezgînî: гъил (ġil)
- Lingalayî: likanza
- Lîgûrî: man m
- Lîtwanî: ranka → lt m, plaštaka → lt m
- Lombardî: man m
- Lotudî: longon
- Lueyî: ᦙᦹ (mue)
- Luiseñoyî: mát
- Luksembûrgî: Hand → lb m
- Mòçenoyî: hònt m
- Maguindanaoyî: lima
- Makasaeyî: tana
- Makedonî: рака → mk m (raka)
- Makyaniya rojava: ia
- Malagasî: tanana → mg
- Malayalamî: കൈ → ml (kai)
- Malezî: tangan → ms, yad
- Maltayî: id m
- Mançûyî: ᡤᠠᠯᠠ (gala)
- Mandinkayî: buloo
- Mansî: ка̄т (kāt)
- Maorî: ringa
- Maranaoyî: lima
- Maratî: हात (hāt)
- Marîkopayî: iishaaly
- Mayayiya yukatekî: k'ab
- Mazahuayiya navendî: dye'e
- Mbabaramî: mara
- Mecarî: kéz → hu
- Megleno-romanyayî: mǫnă m
- Megrelî: ხე (xe)
- Melanauyiya navendî: paa
- Minaeanî: 𐩺𐩵 (yd)
- Mizoyî: kut
- Mînangkabawî: tangan
- Mnongiya rojhilatî: ti
- Mongolî:
- Monî: တဲ
- Mulamî: nja²
- Muongî: thay
- Nahwatlî: maitl → nah
- Namayî: ǁkhôab
- Nanayî: нгала
- Navajoyî: álaʼ
- Nedersaksî: Hand → nds m
- Nepalî: हात → ne (hāt)
- Newarî: ल्हा: (lhā:)
- Nganasanî: дютү
- Ngarrindjerî: mari
- Nîvxî: тымк (təmk)
- Normandî: main m, man m, môin m
- Norsiya kevn: hǫnd m, lámr n
- Norwecî:
- Nuerî: pätet
- Ojibweyî: nininj
- Okînawanî: でぃ
- Oksîtaniya kevn: man, ma
- Oksîtanî: man → oc
- Oriyayî: ହାତ → or (hatô)
- Oromoyî: harka
- Oroqenî: ŋa꞉la
- Osetî: арм (arm), къух (k’ux)
- Osmanî: ال (el), دست (dest), كف (kef), ید (yed)
- Oygurî: قول → ug (qol)
- Ozbekî: qoʻl → uz
- Papyamentoyî: man
- Pelayî: laʔ³¹
- Peştûyî: لاس → ps n (lās)
- Piedmontîsî: man m
- Pijînî: han
- Pîpîlî: -mey
- Pîttcantcatcarayî: maṟa
- Plodîşî: Haunt m
- Polabî: rǫkă m
- Polonî: ręka → pl m, dłoń → pl m
- Portugalî: mão → pt m
- Powhatanî: metench
- Puncabî: ਹਸਤ (hasat)
- Purepeçayî: jajki, jájki
- Qatabanî: 𐩺𐩵 (yd)
- Qazaxî: қол → kk (qol)
- Qiptî:
- Rohingyayî: hát
- Romagnolî: mân m
- Romancî: maun n
- Romanî: vast n
- Romanyayî: mână → ro m
- Rungusî: longon
- Rusî: рука́ m (ruká), кисть руки́ m (kistʹ rukí)
- Sabaeanî: 𐩺𐩵 (yd)
- Sabah bisayayî: longon, kariam
- Sahoyî: gaba
- Samî:
- Sanskrîtî: हस्त → sa n (hasta), पाणि → sa n (pāṇi)
- Santalî: ᱛᱤ (ti)
- Sardînî: manu m
- Sebopî: agem
- Sebwanoyî: kamot
- Sicîlî: manu → scn
- Sidamoyî: anga
- Sindhî: ھَٿُ → sd (hathu)
- Sirananî: anu
- Sirboxirwatî:
- Skotî: haund
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: рука m (ruka)
- Slovakî: ruka → sk m
- Slovenî: roka → sl m
- Somalî: gacan → so
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: letsoho
- Spanî: mano → es m
- Spaniya kevn: mano
- Sundanî: panangan → su, leungeun → su
- Sûmerî: 𒋗 (ŠU)
- Svanî: ში (ši)
- Swahîlî: mkono → sw
- Swêdî: hand → sv g
- Şanî: မိုဝ်း (múe)
- Şerpayî: ལག་པ (lakpa)
- Tabasaranî: хил (χil)
- Tacikî: даст → tg (dast)
- Tagal murutî: longon
- Tagalogî: kamay → tl
- Talişî: دست (dast)
- Tambunan dusunî: longon
- Tamîlî: கை → ta (kai)
- Tangutî: 𗁅, 𗁃, 𗃑
- Taosî: mą̏nénemą
- Tarantinoyî: mane m
- Tarifitî: afus n
- Tausugî: lima
- Tayî: มือ → th (mʉʉ)
- Tedim çinî: khut
- Telûgûyî: చెయ్యి → te (ceyyi)
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⴰⴼⵓⵙ n (afus)
- Ternateyî: gia
- Teteriya krîmî: qol
- Teterî: кул → tt (qul)
- Tetûmî: liman
- Tidoreyî: gia
- Tigreyî: እዴ (ʾəde)
- Tigrînî: ኢድ → ti (ʾid)
- Timugon murutî: longon
- Tirkiya kevn: 𐰠𐰏 (l²g)
- Tirkî: el → tr
- Tîbetî: ལག (lag), ལག་པ (lag pa), ཕྱག (phyag)
- Tlingitî: jín
- Tokpisinî: han → tpi
- Toxarî A: tsar
- Toxarî B: ṣar
- Tuaregî: ăfus n
- Tupînambayî: pó
- Tuvanî: хол (xol)
- Tzotzîlî: k'obol
- Udî: кул (kul)
- Udmurtî: ки (ki)
- Ugarîtî: 𐎊𐎄 (yd)
- Unamî: nàxk
- Urdûyî: ہاتھ n (hāth), دَسْت (dast)
- Ûkraynî: рука́ m (ruká)
- Venîsî: man → vec n
- Viyetnamî: tay → vi
- Volapûkî: nam → vo
- Votî: tšäsi
- Walonî: mwin → wa m
- Warayî: ka-mot
- Waxiyî: dast
- Weylsî: llaw → cy m
- Wîlamowî: haond
- Wînnebagoyî: nąąp
- Wolofî: loxo
- Xakasî: хол (xol)
- Ximêrî: ដៃ → km (day)
- Xosayî: isandla
- Yagnobî: даст
- Yakutî: илии (ilii)
- Yamanayî: yaS
- Yidîşî: האַנט m (hant)
- Yiyiya siçuwayî: ꇇ
- Yorubayî: ọwọ́
- Yupîkiya navendî: unan
- Yûnaniya mariupol: пала́м
- Yûnanî: χέρι → el nt (chéri)
- Kevn: χείρ m (kheír)
- Zêlandî: 'and m
- Zhuangî: mwz
- Zuluyî: isandla → zu 7 an 8
- ǃXóõ: ǀkxʼàa
Kurtenav
[biguhêre]dest
- Kurteya destination.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)