ಸಾಂದ್ರತೆ

ಸಾಂದ್ರತೆ ಎಂದರೆ ವಸ್ತುವಿನ ಏಕಮಾನ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅಳತೆ. ಗಾತ್ರ V, ರಾಶಿ m, ಸಾಂದ್ರತೆ D ಆದಲ್ಲಿ

${\displaystyle D=m/V}$

ಒಂದು ಘನಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂತಿಷ್ಟು ಕಿ.ಗ್ರಾಂ (Kg/m^೩) ಅಥವಾ ಒಂದು ಘನ ಸೆಂಟಿಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂತಿಷ್ಟು ಗ್ರಾಮ್ (g/cm^೩) ಎಂದು ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಾಂದ್ರತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸುವ ಚಿಹ್ನೆ ρ (ಗ್ರೀಕ್ ಅಕ್ಷರ ರೋ), ಆದರೂ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಕ್ಷರ D ಅನ್ನು ಸಹ ಬಳಸಬಹುದು. ಯಾವುವೇ ಎರಡು ತಿಳಿದಿರುವಾಗ ಮೂರನೆಯದನ್ನು ಗಣಿಸಬಹುದು. ನೀರಿನ ಸಾಂದ್ರತೆ ೧೦೦೦ ಕೆಜಿ/ಘಮೀ, ಕಬ್ಬಿಣದ್ದು 7800 ಕೆಜಿ/ಘಮೀ, ಇತ್ಯಾದಿ.

ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ), ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅದರ ಪ್ರತಿ ಏಕಮಾನ ಪರಿಮಾಣಕ್ಕೆ ತೂಕವೆಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೧] ಇದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲ - ಈ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ತೂಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಶುದ್ಧ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಅದರ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಸಾರತೆಯಷ್ಟೇ ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ವಿಭಿನ್ನ ವಸ್ತುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಂದ್ರತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಪ್ಲಾವಕತೆ, ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರಬಹುದು. ತಾಪಮಾನ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡದ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಓಸ್ಮಿಯಮ್ ಮತ್ತು ಇರಿಡಿಯಮ್ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಂದ್ರತೆಯುಳ್ಳ ಮೂಲಧಾತುಗಳಾಗಿವೆ. ಕೆಲವು ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಇನ್ನೂ ಸಾಂದ್ರವಾಗಿರಬಹುದು.

ವಿಭಿನ್ನ ಏಕಮಾನ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ್ಯಂತ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಸರಳೀಕರಿಸಲು, ಇದನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಆಯಾಮವಿಲ್ಲದ ಪ್ರಮಾಣವಾದ "ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸಾಂದ್ರತೆ" ಅಥವಾ "ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತ್ವ" ದಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ ವಸ್ತುವಿನ ಸಾಂದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ಪ್ರಮಾಣಿತ ವಸ್ತುವಿನ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀರು) ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಅನುಪಾತ. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸಾಂದ್ರತೆ ಎಂದರೆ ವಸ್ತುವು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ತೇಲುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಂಖ್ಯೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಬ್ಬಿಣದ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸಾಂದ್ರತೆ ೭.೮.

ವಸ್ತುವಿನ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ತಾಪಮಾನ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡದೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಘನವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ದ್ರವಗಳಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ಅನಿಲಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು. ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ವಸ್ತುವಿನ ಪರಿಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಾಗಾಗಿ ಅದರ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ವಸ್ತುವಿನ ತಾಪಮಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು (ಕೆಲವು ಅಪವಾದಗಳೊಂದಿಗೆ) ಅದರ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅದರ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬಹುತೇಕ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ಒಂದು ತರಲದ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಬಿಸಿ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಬಿಸಿಯಾದ ದ್ರವದ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದರಿಂದ ಕೆಳಗಿನಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಶಾಖ ಸಂವಹನವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಹೆಚ್ಚು ದಟ್ಟವಾದ ಬಿಸಿಮಾಡದ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಸಾಪೇಕ್ಷವಾಗಿ ಮೇಲೇರುವಂತೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ವ್ಯುತ್ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಮಾಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಷ್ಣಬಲ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಗಹನವಾದ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ವಸ್ತುವಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ಅದರ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ಅದು ತನ್ನ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ವಸ್ತುವಿನಿಂದ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಅಣುಗಳೊಳಗಿನ ಆಕರ್ಷಣ ಬಲ ವ್ಯತ್ಯಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ವಸ್ತುವಿನ ಸ್ಥಿತಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುವಾಗಲೂ ಹೀಗಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಅಣುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಸ್ತುವಿನೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ, ಸಾಂದ್ರತೆಯೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ತಾಪ ಹೆಚ್ಚಿದಾಗ ಸಾಂದ್ರತೆ ಕಡಿಮೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅನಿಲದ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಪ್ರಸಾಮಾನ್ಯ ತಾಪ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡಗಳಲ್ಲಿ (೦º ಸೆ. ಮತ್ತು ೭೬೦ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ ಪಾದರಸದ ಒತ್ತಡ) ಸೂಚಿಸುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ತಾಪವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಾಂದ್ರತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ನೀರು ಒಂದು ಅಪವಾದ. ತಾಪ  ೦ºC ಯಿಂದ ಏರಿದಂತೆ ನೀರಿನ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ೪ºCಯಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠವಾಗುತ್ತದೆ.

ದ್ರವಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಸಾಂದ್ರತಾಕುಪ್ಪಿ, ಪೈಕ್ನೊಮೀಟರ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ನಿಶ್ಚಿತ ಗಾತ್ರದ ವಸ್ತುವಿನ ರಾಶಿಯನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ತಕ್ಕಡಿಯಿಂದ ಅಳೆದು ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು. ವಾಯುವಿನ ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೊಜನ್ನಿನ ಸಾಂದ್ರತೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಿದುದರಿಂದಲೇ ಲಾರ್ಡ್ ರ‍್ಯಾಲೇಯಿಂದ (೧೮೪೨-೧೯೮೧) ಆರ್ಗಾನ್ ಅನಿಲದ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

• Video: Density Experiment with Oil and Alcohol
• Video: Density Experiment with Whiskey and Water
• Glass Density Calculation – Calculation of the density of glass at room temperature and of glass melts at 1000 – 1400°C
• List of Elements of the Periodic Table – Sorted by Density
• Calculation of saturated liquid densities for some components
• Field density test Archived 2010-12-15 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• On-line calculator for densities and partial molar volumes of aqueous solutions of some common electrolytes and their mixtures, at temperatures up to 323.15 K.^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}
• Water – Density and specific weight
• Temperature dependence of the density of water – Conversions of density units
• A delicious density experiment Archived 2015-07-18 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• Water density calculator Archived 2011-07-13 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. Water density for a given salinity and temperature.
• Liquid density calculator^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]} Select a liquid from the list and calculate density as a function of temperature.
• Gas density calculator^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]} Calculate density of a gas for as a function of temperature and pressure.
• Densities of various materials.
• Determination of Density of Solid, instructions for performing classroom experiment.
• density prediction
• density prediction

ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಲೇಖನದ ವಿಷಯವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ:

ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಸಾಂದ್ರತೆ