Туркана

Туркана
ньитурка́на
Бүкіл халықтың саны
998 600
Ең көп таралған аймақтар
Кения  Эфиопия
Тілдері
туркана тілі
Діні
дәстүрлі нанымдар, мұсылмандар

Туркана (ньитурка́на) — Кенияның солтүстік-батысындағы Шығыс Нилоттар тобының халқы. Халық саны 988,6 мың адам. (2009, халық санағы). Сонымен қатар Эфиопияда да қоныстанған (40 мың адам).^[1]

Тілі - туркана тілі (дониро, буми).^[2]

Дәстүрлі нанымдар сақталған, кейбірі мұсылмандар.^[3]

Туркандар – малының атын шығарып, ыждағаттылықпен бағып-қаққан жалынды малшылар. Сүт және басқа сүт өнімдері (май, йогурт), сондай-ақ қан Туркана тағамында маңызды; тері, мүйіз, сүйектер де олардың материалдық мәдениетіне жатады. Түйе сүт пен ет береді және қалыңдық құнына пайдаланылады. Ешкі мен қой да ұсталады. Мал сойылып, еті қоғамға бөлінеді. Туркана мал шаруашылығымен айналысады, маусымнан маусымға бірдей ортақ жайылымдарды аралайды және тары мен көкөністерді өсіру үшін ылғалды маусымдық аймақтарға оралады. Жабайы жаңғақтар, жидектер, аң және балықтар да маңызды тамақ көздері болып табылады.^[4][5]

Туркана шағын отбасыларда көшпелі жүреді. Неке патрилокальды. Турқандар ру басылары басқаратын бірнеше рулық топтарға бөлінеді. Ерлердің жас топтары, олардың ішіндегі ең маңыздылары 15-45 жастағы еркектерді біріктіретін моран-жауынгерлері тән.

Отбасылық дәстүрлер қызықты. Егер отбасы үйленуді шешсе, онда олар алдымен бала туып, алғашқы қадамдарын жасаған сәтті күтуі керек. Кейін отбасы баланың дені сау (жүретініне) көз жеткізгеннен кейін ғана олар толыққанды ерлі-зайыпты аталады.

Олар тоқылған лашықтарда тұрып, аумақтарын қамыс қоршаумен қоршайды. XX ғасырдың ортасынан бастап негізгі әкімшілік-шаруашылық мекемелері бар тұрақты елді мекендер пайда болды.

Бұрынғы кезде киім ерлерге арналған матадан жасалған жамылғы және әйелдер үшін алжапқышпен шектелген. Көптеген зергерлік бұйымдар, күрделі шаш үлгілері және денені бояу жиі кездеседі. Ер адамдар найза, пышақ және қалқан ұстайды.

Тамағы негізінен сүт, азырақ ет, малдың жаңа қаны тұтынылады.^[6][7][8]

Африка халықтары Бұл {{Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде