Maldivi
| Maldivi | ||
| ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާ Divehi Rājje ge Jumhuriyyā | ||
|
| |
| Standardo di Maldivi | Blazono di Maldivi | |
| Nacionala himno: | ||
| Qaumii salaam | ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Male | |
| · Habitanti: | 156 000 (2014)[1] | |
| Precipua urbo: | Male | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Dhivehi | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Mohamed Muizzu | |
Surfaco: (206ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 298 km² | |
| · Aquo: | neglijebla % | |
Habitanti: (176ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 389 568[1] (2023) | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Rupio di Maldivi | |
| Veho-latero: | sinistre | |
| ISO: | MV
| |
MDV
| ||
462
| ||
| Reto-domeno: | .mv | |
Maldivi esas lando konsistanta ek 26 atoli kun 1192 insuleti, sude del insuli Lakshadweep, jacanta cirkume 700 km sud-weste de Sri-Lanka.
Bazala fakti pri Maldivi.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Maldivi |
Segun studii di la linguo e la kulturo di Maldivi, lua unesma habitanti esis Dravidiana populi de Tamil Nadu, qui establisis su en l'insuli de cirkume 300 aK til la yaro 300. La maxim frua skribita historio pri Maldivi parolas pri l'arivo di la decendanti dil princo Vijaya, de etnio Sinhalana. Li arivis en Maldivi ulatempe inter 543 e 483 aK. Lia arivo markizis importanta modifiko en la kulturo ed en la developo di la regiono, ed anke en la developo di la linguo dhiveli, qua esas simila en gramatiko e fonologio a la linguo Sinhalana.
Budismo adportesis al insuli dum la 3ma yarcento aK, dum la regno di imperiestro Ashoka. Ol divenis la precipua religio dil insuli til la 12ma yarcento, kande islamo introduktesis en la regiono.
En 1558, Portugalani establisis mikra garnizono en l'insuli e guvernis ol de Goa, ma pos 15 yari, Muhammad Thakurufaanu Al-Azam ekpulsis la Portugalani. Dum la duimo dil 16ma yarcento, Nederlando remplasis Portugal kom komercala povo en la regiono. Britaniani ekpulsis Nederlandani de vicina Ceylon en 1796, ed inkluzis Maldivi en lua areo di influo.
Quankam Maldivi restis nedependanta sultanio de 1153 til 1968, en 1887 Britaniani transformis ol oficale en protektorato. En 1953 probesis transformar l'insuli en republiko, kun Muhammad Amin Didi kom prezidanto, ma la sultanio riestablisesis. En 1959 habitanti di tri atoli revoltis e formacis Unionita Republiko dil Insuli Suvadiva, ma la revolto faliis en 1963. Ye la 25ma di julio 1965, Maldivi nedependanteskis del Unionita Rejio. Ye la 11ma di decembro 1968 sultanio abolisesis e Maldivi divenis republiko, kun Ibrahim Nasir kom prezidanto. En 1978 Maumoon Abdul Gayoom remplasis Nazir en la prezidanteso pos elekto, e guvernis la lando dum 30 yari.
Violenta ondego devastis Maldivi ye la 26ma di decembro 2004 pos ter-tremo en Indiana oceano. Nur 9 insuli eskapis del inundadi. En 2008 eventis elekto e Mohamed Nasheed, opozanta a Gayoom, vinkis e divenis prezidanto. Ye la 7ma di februaro 2012 Nasheed renuncis. Pose ilu deklaris a stranjera jurnalaro ke ilu revokesis per stato-stroko komandita dal viceprezidanto Mohammed Waheed Hassan. En 2013 itere eventis elekti por prezidanteso, e Abdulla Yameen Abdul Gayoom, fratulo di Maumoon Abdul Gayoom, vinkis.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Maldivi esas prezidantala republiko depos 1968. La prezidanto esas chefo di stato e chefo di guvernerio di la lando. Segun la konstituco ratifikita en 2008, lu elektesas dal populo por 5-yara periodo. Nun lu esas Ibrahim Mohamed Solih. La ministri indikesas dal prezidanto ed aprobesas dal parlamento.
La legifala povo konsistas ek asemblitaro (Majlis) kun singla chambro e 77 membri, qui elektesas por 5 yari.
Segun Maldivana konstituco, legifala povo esas nedependanta, e judiciisti mustas obedar nur la konstituco e l'ordinara legi. Kande la konstituco od ordinara legi silencas pri ula temo, judiciisti mustas usar Shari'ah, Mohamedana legaro. Maldivi esas Mohamedana republiko, e la publika praktiko di altra religii proskriptesas.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Maldivi konsistas ek 1192 plana insuli en 26 atoli. L'toli di Maldivi denorde adsude esas: Haa Alifu, Haa Dhaalu, Shaviyani, Noonu, Raa, Lhaviyani, Baa, Ari, Male, Faafu, Vaavu, Dhaalu, Meenu, Thaa, Laamu, Gaafu Dhaalu, Gnaviyani, Seenu. L'atoli okupas entote 90 mil km², do la teritorio di Maldivi esas un ek la maxim difuzata de la mondo.
Lua klimato esas tropikala kun abundanta pluvo-quanto yarala, cirkume 1.900 mm. La maxim pluvoza monati esas mayo, novembro e decembro, kun plu kam 200 mm single. La min pluvoza monato esas februaro, kun 38,1 mm. Lua mezavalora yarala temperaturo esas 24°C.
Maldivi povas desaparar pro la levo di marala nivelo efektigata da globala varmesko. Lua maxim alta punto jacas nur 2.3 metri sur la marala nivelo. Quankam l'insuli havas poka sovaja vivo, l'oceano proxim l'insuli havas plu kam 2.000 speci di fishi, di qui multas povas peskesar komercale, exemple atuno.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Maldivi |
La precipua exportaco di Maldivi esas fishi e fisho-produkturi. Til la yari 1970a, poka turisti vizitabis l'insuli. Nun, turismo reprezentas 28% de la TNP di la lando, e plua kam 60% del extera revenui. Lua monetaro esas la rupio di Maldivi.
L'agrokultivo ed l'industrio havas poka ekonomial importi, pro la manko di kultivebla tereni e pro la manko di laboristi.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por 2023, Maldivi havis 389 568 habitanti.[1] La maxim multa (preske 100%) esas homogenea mixo di Sinhalani, Dravidiani, Arabi, Australaziani ed Afrikani.[1] En 2023, ek omna habitantaro 42% habitis urbi, ed 1/3 ek omna habitanti habitas Malé. En 2008 cirkume 70.000 exterlandala laboristi rezidis en Maldivi.
La mezvalora vivo-expekto esis 76 yari en 2018. De la habitantaro, 99.3% savas lektar e skribar.[1]
L'oficala linguo di la lando esas Dhiveli. L'Angla parolesas da la maxim multa autoritati e publika oficisti.[1].
L'oficala religio di la lando esas islamo Sunni. Islamo adoptesis dum la 12ma yarcento.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]
Maldivi havas kulturala influi de Sri-Lanka e de la nordo di India. De la 12ma yarcento til nun, ol anke influesas da Araba kulturo, nam la maxim multa habitanti esas Mohamedani, e l'arkipelago jacas an krucovoyi dil Indiana Oceano.
La maxim multa populara rakonti esas pri maligna spiriti e lia interago kun insulani. Ca naraci sempre kontenas ula formo di averto. Kande maligna spiriti asumas homala formo, lia malvolado celesas montrante beleso od yuneso. Kelk agadi bezonesas por preventar trubli kun la mondo di spiriti.
Lokala muziko influesas da Indiana muziko, e multafoye la liriki de Indiana muziki facile adaptesas lokale, nam la linguo dhiveli apartenas ad Indo-Europana linguaro e havas similesi kun Hindi-linguo. La dansi di Maldivi havas influi de la danso Kathak, de nordal India.
Futbalo esas la maxim populara sporto en Maldivi. Altra populara sporti esas teniso, basbalo, badmintono, basketbalo, tabloteniso e biliardo.[2] La lando partoprenis unesmafoye l'Olimpiala Ludi en 1988, ma til nun ol ganis nula medalio. En Seoul ed en Barcelona la lando sendis 7 atleti, ma en Rio de Janeiro ol sendis nur 4 atleti.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 South Asia::Maldives - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 4ma di mayo 2019. Idiomo: Angla.
- ↑ Sport in Maldives - Publikigita da Topend sports. URL vidita ye 15ma di junio 2021. Idiomo: Angla.
