Historio di Indonezia
Indonezia esas lando ed arkipelago kun 17 mil til 18 mil insuli, e lua strategiala lokizo favoris homala koloniigo e komerco dum lua historio. Fosila skeleti de Homo di Java montras ke l'insuli ja habitabas de adminime 1,5 milion yari ante nun. Homo sapiens arivis al insuli cirkume 45 000 yari ante nun.[1] Austroneziana populi migris a la regiono cirkume 2000 aK, posible veninta de de Taiwan. Li ekpulsis l'originala Melaneziana populi vers estal insuli[2] ed establisis komerco kun Chinia.
Quale altra regioni de sudestal Azia, Indonezia influesis da Indiana kulturo. De la 2ma til la 12ma yarcento, dinastio Pallava, imperio Gupta, imperii Pala e Chola, intersequante, dissendis Indiana influo tra l'arkipelago. Sanskrita skriburi mencionas Dvipantara o Yawadvipa, Hindua rejio en Java e Sumatra, qua existis cirkume la yaro 200.
Dum la 7ma yarcento, lor povoza rejio Srivijaya prosperis e portis influi de Hinduismo e Budismo al insuli. La maxim ancien evidentaji pri Mohamedana religio evas de la 13ma yarcento en Sumatra. Altra regioni gradope adoptis islamo, qua divenis la precipua religio en Java e Sumatra dum la fino di la 16ma yarcento.
L'unesma Europani en la regiono esis Portugalani, qui arivis unesmafoye en 1512. Li probis monopoligar komerco di muskado, kariofilo e kubebo, ed establisis komercala posteni e katolika misioni en Maluku, Ternate, Ambon e Solor. En 1602, Nederlandani kreis tale nomizita "Kompanio Nederlandana di Estal Indii" (VOC), e divenis la dominacanta povo ibe. Li fondis urbo Batavia (nun Jakarta) en 1619, e dum la duimo dil 17ma yarcento l'urbo divenis importanta komercala centro en la regiono, e sucesis repulsar atako de sultanio Mataram, de Java.
Pos ke Nederlando enkorpigesis dal unesma Franca imperio, l'administro di Europana kolonii en Indonezia modifikesis multe. En 1806, Louis Bonaparte divenis rejo di Holando, stato klienta de Franca imperio, e Louis sendis Herman Willem Daendels kom guvernisto por administrar Indonezia e pluforteskar defensi kontre posibla Angla invado. Daendels organizis la konstrukto di choseo surnomizita "Granda Postala Choseo", liganta Anjer, weste, a Panaroecan, este. En 1811, Angli kaptis Java e guvernis ol til 1815, kande la regiono retrodonesis a Nederlando pos la traktato Angla-Nederlandana di 1814. La kompanio VOC bankrotabis e dissolvesis en 1800, e l'aktivi de la kompanio nacionaligesis da Nederlandana guvernerio, qua establisis kolonio nomizita Nederlandana Estal Indii.
La kontrolo Nederlandana sur l'arkipelago esis febla dum granda parto di kolonial epoko. Erste dum la 20ma yarcento, la dominaco pluforteskis til atingar komplete la nuna teritorio di la lando. Nederlandana trupi ofte mustis sufokar revolti en Java ed en altra loki, ma en Aceh li konfrontis 30-yara sangoza milito, de 1873 til 1904, qua febligis lua trupi.
Ye la 17ma di decembro 1941 komencis Japonian okupado en Indonesia, qua duris til la fino di la duesma mondomilito. Malgre produktar 4 milion mortinti, l'okupado esis decidigiva por Indoneziana nedependo, nam Japoniani kurajigis Indoneziana nacionalisti, exemple Sukarno, Mohammad Hatta e Ki Hajar Dewantara, e furnisis li pafili e milital aprentiseso.[3]
Ye la 17ma di agosto 1945, du dii pos la kapitulaco Japoniana, Sukarno deklaris Indonezia nedependanta de Nederlando e divenis lua unesma prezidanto. Mohammad Hatta divenis viceprezidanto di la lando. Nederlando probis riestablisar lua dominaco per diplomacala e militala agadi, ma faliis. Erste en decembro 1949 la nedependo-milito finis e Nedernando agnoskis Indoneziana suvereneso, ecepte super Nederlandana Nova-Guinea. Erste en 1962, pos pakto signatita en New-York, Nederlando cedis Nova-Guinea ad Indonezia. Tamen, la konflikto pri politikala nedependo duras existar ibe,[4] e produktabas mili di morti.
La guvernerio di Sukarno gradope abandonis demokratio e divenis autoritatoza. Il equilibris lua povo inter l'armeo e la komunista partiso di Indonezia. En la 30ma di septembro 1965 l'armeo sufokis probo pri stato-stroko. La komunisti blamesis por la probo, e balde komencis violentoza purgo. On kalkulas ke plu kam 500 000 personi mortigesis dum la purgo, qua duris til la sequanta yaro. La komandanto di la purgo, generalo Suharto, revokis Sukarno e divenis la chefo di stato en 1968. En 1975 Indonezia okupis Estal Timor, ex-Portugalana teritorio, ed probis transformar ol en lua teritorio.
La rejimo di Suharto suportita da Usa duris til 1998, kande la forta financala krizo di Azia efektigis la desevaluado di la rupio di Indonezia, e la preci di rizo, kerozeno e la publika tarifi augmentis. To produktis violentoza populala protesti e koaktis Suharto pri renuncar. En 1999 la maxim multa habitanti di Estal Timor votis en plebicito favorebla a la nedependo. Balde, la grupi favorebla a l'uniono kun Indonezia komencis masakrar la habitantaro kun skopo timidigar li e forcar Indonezian interveno, ma trupi de Unionita Nacioni okupis Estal Timor e kontrolis la situeso. Estal Timor nedependanteskis de Indonezia ye la 20ma di mayo 2002.
En 2004, unesmafoye habitanti di Indonezia elektis direte lua prezidanto. Susilo Bambang Yudhoyono vinkis l'elekto en 2004 e rielektesis en 2009.
En decembro 2004 forta ter-tremo ed ondego devastis parti de la nordo di Sumatra, note Aceh. Indoneziana guvernerio e la Movado pri la Nedependo di Aceh (GAM) establisis konkordo e kooperis por rikonstruktar la regiono. La movado aceptis abandonar l'armizita lukto e la guvernerio donis amnestio a la militeri.
En 2014 elektesis la nuna prezidanto di la lando, Joko Widodo. Malgre ke la relati inter diferanta religiala grupi esas grandaparte harmonioza, la deskontenteso di multa etniala grupi e la violento duras esar problemo en kelka regioni.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ The great human migration - Publikigita da Smithsonian. Dato di publikigo: 2008. Pag.: 2
- ↑ Taylor, Jean Gelman. Indonesia. New Haven and London: Yale University Press. pp. pp.8-9.
- ↑ The Remnants of the Japanese Occupation of Modern Indonesia - Autoro: Beck, Vincent Alexander. Publikigita da E-International Relations Student. Dato di publikigo: 30ma di agosto 2015.
- ↑ The West Papuan independence movement - a history - Publikigita da The Guardian. Dato di publikigo: 28ma di agosto 2013. URL vidita ye 16ma di septembro 2017.
