Unionita Nacioni
Unionita Nacioni (UN) esas mondal organizuro di nedependanta stati pri sekureso e kunlaboro. Ol fondesis pos la Duesma mondomilito da la vinkinta stati di la milito por remplasar la Ligo di la nacioni. La charto di UN aceptesis en San Francisco ye la 26ma di junio 1945 da 51 stati. La chef-loko di UN esas en New York, Usa.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La konfero qua establisis la UN komencis ye la 25ma di aprilo 1945 en San Francisco, e la Charto di la UN pose signatesis da reprezentanti di nacioni ye 26ma di junio di ta yaro.
La Generala Asemblo dil Unionita Nacioni unesmafoye kunvenis en London ye la 7ma di januaro 1946. Reprezentanti di 51 nacioni kunvenis ibe. La Generala Asemblo esas un ek la precipua organizuri dil Unionita Nacioni; inter altra devi, ol recevas raporti de altra parti di la UN e facas rezolvi. De januaro 1951, la precipua loko di la UN esis New York.
Nuntempe
[redaktar | redaktar fonto]Nun 193 stati membresas de UN. De lua ofici cirkum la mondo, UN e lua specaligata agenteyi decidas pri substancala ed administrala problemi en ordinara kunveni kunsidata omnaparte yaro. L'organizuro havas sis precipua organi:
- General Asemblo (la precipua deliberala kunveno)
- Sekureso-Konsilistaro (por decidar certa rezolvi pri paco e sekureso)
- Ekonomikala e Sociala Konsilistaro (por helpar l'augmento di internaciona ekonomikala e sociala kooperado e developo)
- Sekretariato (por furnisanta studii, informo, e facilajo bezonata da UN)
- Internaciona Korto di Judicio (la maxim importanta judiciala organo)
- La Konsilistaro di Tutelo (qua esas neaktiva nun).
Altra importanta organismi de UN inkluzas la Mondal Organizuro pri Saneso, nutriva ed agrokultiva organizuro di UN ed kapitalo por pueri. La maxim importanta ofico che l'UN esas sekretario-generalo, nun okupata dal ex-chefministro Portugalana António Guterres.[1]
L'organizuro financesas per taxata e segun-vola kontributaji de sua membrala stati, e havas sis oficala lingui: Angla, Araba, Chiniana, Franca, Rusa e Hispana.
La precipua organi e diversa organizuri konsistigas la sistemo dil Unionita Nacioni.
Skopi
[redaktar | redaktar fonto]Quar precipua skopi
[redaktar | redaktar fonto]Dum ke la Ligo di la Nacioni esis nur diskuteyo ube la diplomacisti povis interrenkontrar por establisar generala konsenti, la Unionita Nacioni povas adoptar konkreta rezolvi per la Sekureso-Konsilistaro.Ta rezolvi povas exemple abutar a permiso uzar armeo (la pacotrupi dil Unionita Nacioni) por mantenar o riestablisar paco.
Segun l'artiklo 1 di sua Charto, la Unionita Nacioni esforcas esar loko ube plu bona futuro konstruktesas por omna homi, segun quar skopi:
- Mantenar paco e sekureso tra la mondo;
- Developar amikala relati inter la nacioni;
- Konkretigar la internaciona kunlaboro sur omna kampi ube ol povas utilesar, e per favorigar respektar di la homala yuri;
- Esar centro ube la esforci di la nacioni interharmonias segun komuna skopi.
L'Unionita Nacioni ne esas mondala guvernerio e do ne legifas. Tamen lia rezolvi donas legitimeso a la interveni di stati, e sempre plu aplikesas en la legari nacional ed internaciona. Lia agadi permaneskas per internaciona kontrati e konvencioni inter la nacioni.
Protekto dil internaciona legaro
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 10ma di decembro 1948 la General Asemblo dil Unionita Nacioni adoptas la Universala Deklaro pri Homala Yuri. Ca ne esas kontrato, e ne aparte valoras legale; tamen ol inspiras por propago, developo ed apliko di la homala yuri, interaltre non internaciona kontrati:
- Konvenciono pri elimino di omna rasala diskriminaci (1965)
- Internaciona Pakto pri Civila e Politikala Yuri (1966)
- Internaciona Pakto pri Ekonomiala, Social e Kulturala Yuri (1966)
- Konvenciono pri Elimino di omnaspeca Discriminaci kontre Mulieri (1979)
- Konvenciono kontre Tormento (1984)
- Konvenciono pri Infantala Yuri (1989)
- Internaciona Konvenciono pri Protekto di Yuri di omna Migranta Laboristi ed lia Familiani (1990)
- Konvenciono pri Protekto kontre Koaktita Desapari (2006)
- Konvenciono pri Yuri di Handikapiti (2006).
Sideyo
[redaktar | redaktar fonto]
La sideyo dil Unionita Nacioni esas en New York e havas la statuto di exterteritorieso. Co signifikas ke, exemple, nula oficisto dil Usana sekuresala servo yurizesas enirar la sideyo sen permiso di la Generala Sekretario.
Segun demando dil Usana parlamentani, la sideyo konstruktesis an la stretajo East River, sur tereno aquirita per donaco di John Davison Rockefeller Junior. Ol inauguresis ye la 9ma di januaro 1951.
Kin ek la sis precipua organi dil Unionita Nacioni sidas en New York: nur la Internaciona Judiciala Korto sidas en Den Haag, Nederlando. Esas anke tri acesora sideyi dil Unionita Nacioni: en Genève, Suisia, apertita ye 1946; Wien, Austria, apertita ye 1980; Nairobi, Kenia, apertita ye 1996.
Multa importanta agenterii dil Unionita Nacioni sidas en Genève, Suisia, qua esas la Europana sideyo dil Unionita Nacioni ed esis la sideyo dil olima Ligo di la Nacioni.
Videz anke
[redaktar | redaktar fonto]- homala yuri.
- UN en oficala pagini (Angla, Araba, Chiniana, Franca, Rusa e Hispana).
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Guterres é escolhido por aclamação como o novo secretário-geral da ONU - Publikigita da UOL. URL vidita ye 13ma di oktobro 2016. Idiomo: Portugalana.