Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Jump to content

Թեոգոնիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թեոգոնիա
հին հունարեն՝ Θεογονία
ՀեղինակՀեսիոդոս
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրքնարապատմողական
ԹեմաՀունական դիցաբանություն
Բնօրինակ լեզուAeolic Greek? և Attic Greek?
Կերպար(ներ)Աթենաս, Ուրանոս, էրինիաներ, Գիգանտներ, Զևս, Հռեա, Կրոնոս և Գեա
Ստեղծման տարեթիվմ.թ.ա. 7-րդ դար
Նկարագրում էՀունաստան
 Theogony Վիքիպահեստում
Հեսիոդոսի Թեոգոնիայի տասնչորսերորդ դարի հունարեն ձեռագիրը ՝ լուսանցքում գրված սքոլիայով

«Թեոգոնիա» (հունարեն՝ Θεογονία, Theogonía, «աստվածների ծագումնաբանությունը կամ ծնունդը»[1]), Հեսիոդոսի (մ․թ.ա. 8-7-րդ դարեր) բանաստեղծությունը, որը նկարագրում է հունական աստվածների ծագումն ու ծագումնաբանությունը, կազմված մ․թ․ա․ 730-700 թվականներին[2]։ Գրված է հին հունարենի էպիկական բարբառով և պարունակում է 1022 տող։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեսիոդոսի Թեոգոնիան աստվածների վերաբերյալ տեղական հունական ավանդույթների լայնածավալ սինթեզ է, որը կազմակերպվել է որպես պատմվածք, որը պատմում է, թե ինչպես են նրանք առաջացել և ինչպես են նրանք մշտական ​​վերահսկողություն հաստատել տիեզերքի վրա։ Այն առաջին հայտնի հունական առասպելական կոսմոգոնիան է։ Տիեզերքի սկզբնական վիճակը քաոսն է, մութ անորոշ դատարկություն, որը համարվում է աստվածային սկզբնական վիճակ, որտեղից առաջացել է մնացած ամեն ինչ։ Թեոգոնիան հունական դիցաբանության մի մասն է, որը մարմնավորում է իրականությունը որպես ամբողջություն արտահայտելու ցանկություն՝ այս ունիվերսալացնող ազդակը հիմնարար էր սպեկուլյատիվ տեսության առաջին հետագա նախագծերի համար[3]։

Հետագայում, «Թագավորներ և երգիչներ» հատվածում (80–103)[4] Հեսիոդոսը յուրացնում է իրեն այն իշխանությունը, որը սովորաբար վերապահված է սուրբ թագավորությանը։ Բանաստեղծը հայտարարում է, որ հենց նա է, ում մենք կարող էինք ակնկալել ինչ-որ թագավորի փոխարեն, ում մուսաները շնորհել են գավազանի և հեղինակավոր ձայնի երկու պարգևները (Հեսիոդոս, Թեոգոնիա 30–3), որոնք թագավորության տեսանելի նշաններն են։ Այնպես չէ, որ այս ժեստը նախատեսված է Հեսիոդոսին թագավոր դարձնելու համար։ Ավելի շուտ, բանն այն է, որ թագավորության իշխանությունն այժմ պատկանում է բանաստեղծական ձայնին, այն ձայնին, որը հռչակում է Թեոգոնիան։

Ինը մուսաները հռոմեական սարկոֆագի վրա (մ.թ. երկրորդ դար) - Լուվր, Փարիզ

Թեև այն հաճախ օգտագործվում է որպես հունական առասպելաբանության աղբյուր[5], սակայն Թեոգոնիան և՛ ավելին է, և՛ պակաս։ Պաշտոնական առումով դա Զևսին և Մուսաներին կանչող օրհներգ է․ զուգահեռ հատվածներ նրա և շատ ավելի կարճ Հոմերոսյան օրհներգի միջև պարզ են դարձնում, որ Թեոգոնիան զարգացել է օրհներգերի նախերգանքների ավանդույթից, որով հին հունական ռապսոդը սկսում է իր կատարումը բանաստեղծական մրցույթներում։ Պետք է տեսնել Թեոգոնիան ոչ թե որպես հունական դիցաբանության վերջնական աղբյուր, այլ որպես դինամիկ ավանդույթի պատկեր, որը բյուրեղացավ, երբ Հեսիոդը ձևակերպեց իր իմացած առասպելները, և հիշել, որ ավանդույթները շարունակել են զարգանալ այդ ժամանակից ի վեր։

։Թեոգոնիայի գրավոր ձևը հաստատվել է մ.թ.ա. 6-րդ դարում։ Նույնիսկ որոշ պահպանողական խմբագիրներ եզրակացրել են, որ Տիփոնի դրվագը (820–68) ինտերպոլացիա է[6]։

Հեսիոդը հավանաբար ազդվել է մերձավորարևելյան որոշ ավանդույթներից, ինչպիսիք են Դունումի բաբելոնյան դինաստիան[7], որոնք խառնված էին տեղական ավանդույթների հետ, բայց դրանք ավելի հավանական է, որ միկենյան ավանդույթի հետքեր լինեն, քան Հեսիոդոսի ժամանակի արևելյան շփումների արդյունք։

Խեթական առասպելական տեքստերի վերծանումը, հատկապես «Թագավորությունը երկնքում» տեքստը, որն առաջին անգամ ներկայացվել է 1946 թվականին, իր կաստրացիոն առասպելով, Անատոլիական Կումարբիի կերպարում առաջարկում է զուգահեռ Հեսիոդոսի Ուրան-Քրոնոս հակամարտությունը[8]։

Հաջորդության առասպել

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուրանոսի խեղումը Սատուրնի կողմից՝ որմնանկարներ Ջորջիո Վազարիի և Կրիստոֆանո Գերարդիի կողմից

Թեոգոնիայի հիմնական բաղադրիչներից մեկն այն բանի ներկայացումն է, որը կոչվում է «հաջորդության առասպել», որը պատմում է, թե ինչպես Քրոնոսը տապալեց Ուրանոսին, և ինչպես իր հերթին Զևսը տապալեց Քրոնոսին և նրա ընկերակից տիտաններին, և ինչպես ի վերջո Զևսը հաստատվեց որպես տիեզերքի վերջնական և մշտական տիրակալը[9]։

Ուրանոսը (Երկինքը) սկզբում ծնեց տասնութ երեխա իր մոր՝ Գեաի (Երկիր) հետ՝ տասներկու տիտաններին, երեք ցիկլոպներին և երեք հեկատոնքեյրներին (հարյուր ձեռնանիներ)[10], բայց ատելով նրանց[11], նա թաքցրեց նրանց ինչ-որ տեղ Գեայի ներսում[12]։ Զայրացած և նեղության մեջ Գեան ձևավորեց մանգաղ ՝ պատրաստված ադամանտից և հորդորեց իր երեխաներին պատժել իրենց հորը։ Միայն նրա որդին՝ Քրոնոսը, կրտսեր տիտանը, պատրաստ էր դա անել[13]։ Այսպիսով, Գեան թաքցրեց Քրոնոսին «որոգայթում» և տվեց նրան ադամանտին մանգաղը, և երբ Ուրանը եկավ պառկելու Գեայի հետ, Քրոնոսը ձեռքը մեկնեց և ամորձատեց հորը[14]։ Սա հնարավորություն տվեց տիտաններին ծնվելու, իսկ Քրոնոսին ստանձնելու տիեզերքի գերագույն ղեկավարությունը[15]։

Քրոնոսը, վերցնելով տիեզերքի իշխանությունը Ուրանոսից, ցանկանում էր ապահովել, որ նա պահպանի վերահսկողությունը։ Ուրանոսը և Գեան կանխագուշակել էին Քրոնոսին, որ նրա սեփական զավակներից մեկը կտապալի նրան, ուստի, երբ Քրոնոսն ամուսնացավ Հռեաի հետ նա համոզվեց, որ կուլ կտա իր ծնած երեխաներից յուրաքանչյուրին՝ Հեստիաին, Դեմետրաին, Հերաին, Հադեսին, Պոսեյդոնին և Զևսին (այդ հերթականությամբ), ի մեծ վիշտ Հռեաի[16]։ Այնուամենայնիվ, երբ Հռեան հղի էր Զևսով, նա աղաչեց իր ծնողներին՝ Գեային և Ուրանուսին, որպեսզի օգնեն նրան փրկել Զևսին։ Այսպիսով, նրանք ուղարկեցին Հռեային Լիկտոս՝ Կրետե կղզի, որպեսզի ծնի Զևսին, իսկ Գեան տարավ նորածին Զևսին մեծացնելու՝ թաքցնելով նրան Այգաիոն լեռան տակ գտնվող քարայրում[17]։ Միևնույն ժամանակ, Հռեան Քրոնոսին տվեց մանկական հագուստով փաթաթված մի հսկայական քար, որը նա կուլ տվեց՝ մտածելով, որ դա Հռեայի մեկ այլ երեխա է[18]։

Կորնելիս Կորնելիս վան Հարլեմի « Տիտանների անկումը» (1596–1598)

Զևսը, ով այժմ մեծացել էր, ստիպեց Քրոնոսին (օգտագործելով Գայայի որոշ չճշտված խաբեություն) իր մյուս հինգ երեխաներին ազատել[19]։ Այնուհետև Զևսը ազատ արձակեց իր հորեղբայրներին՝ կիկլոպներին (ըստ երևույթին, դեռևս բանտարկված էին երկրի տակ, հարյուր ձեռնանիների հետ, որտեղ ի սկզբանե նրանց բանտարկել էր Ուրանոսը), ովքեր այնուհետև Զևսին տրամադրեցին իր մեծ զենքը՝ ամպրոպը, որը թաքցրել էր Գեան[20]։ Սկսվեց մեծ պատերազմը՝ Տիտանների ճակատամարտը, նոր աստվածների՝ Զևսի և նրա քույր-եղբայրների և հին աստվածների՝ Քրոնոսի և Տիտանների միջև՝ տիեզերքի վերահսկողության համար։ Այդ պատերազմի տասներորդ տարում, հետևելով Գեաի խորհրդին, Զևսն ազատ արձակեց Հարյուրաձեռներին, ովքեր միացան տիտանների դեմ պատերազմին՝ օգնելով Զևսին գերիշխանություն ձեռք բերել։ Այնուհետև Զևսը իր կայծակի կատաղությունը նետեց տիտանների վրա՝ հաղթելով նրանց և նետելով Տարտարոս[21] դրանով իսկ վերջ տալով Տիտանների ճակամարտին։

Զևսի իշխանությանը սպառնացող վերջնական վտանգը պետք է լիներ Գեաի և Տարտարոսի որդի Տիփոնը հրեշի տեսքով։ Զևսն իր կայծակնով արագորեն հաղթեց, և Տիֆոնը նույնպես բանտարկվեց Տարտարոսում[22]։

Զևսը Գեաի խորհրդով ընտրվեց աստվածների արքա, և նա աստվածների միջև բաժանեց տարբեր պատիվներ[23]։ Այնուհետև Զևսն ամուսնացավ իր առաջին կնոջ՝ Մետիսի հետ, բայց երբ իմացավ, որ Մետիսը պետք է ծնի որդի, որը կարող է տապալել նրա իշխանությունը՝ Գեաի և Ուրանոսի խորհրդով, Զևսը կուլ տվեց Մետիսին (երբ դեռ հղի էր Աթենասյով)։ Եվ այսպես, Զևսին հաջողվեց ավարտել իրավահաջորդության շրջանը և ապահովել իր հավերժական իշխանությունը տիեզերքի վրա[24]։

Տոհմանաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին աստվածներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհը սկսվեց չորս էակների ինքնաբուխ սերունդով՝ առաջինը առաջացավ Քաոս (անջրպետ), այնուհետև եկավ Գեան (Երկիրը) «բոլորի հաստատուն հիմքը», «մշուշը»՝ Տարտարոսը, Երկրի խորքերում և Էրոսը (ցանկությունը) «անմահ աստվածների մեջ ամենաարդարը»[25]։ Քաոսից առաջացան Էրեբոսը (խավարը) և Նիքսը (գիշերը)։ Նիքսի և Էրեբոսի սիրո միությունից առաջացավ Եթերը (պայծառությունը) և Հեմերան (օրը)[26]։ Գեաից եկան Ուրանոսը (երկինքը), Ուրեան (լեռները) և Պոնտոսը (ծովը)[27]։

ՔաոսԳեաՏարտարոսԷրոս
ԷրեբոսՆիքսՈւրանոս ՈւրեաՊոնտոս
ԵթերՀեմերա

Գեաի և Ուրանոսի երեխաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուրանոսը զուգավորվեց Գեաի հետ, և նա ծնեց տասներկու տիտաններին՝ Օվկիանոսին, Կրիուսին, Կեոսին, Հիպերիոնին, Յապետուսին, Թեյաին, Հռեաին, Թեմիսին, Մենեմոսինեին, Փեբեին, Թեթիսին, Քրոնոսին[28], կիկլոպներին՝ Բրոնտեսին, Ստերոպներին և Արգեսին[29] և հեկատոնքեյրներին՝ (հարյուր ձեռնանիներ) Կոտտուս, Բրիարեոս և Գիգես[30]։

Գեա ԵրկրիՈւրանոս Երկնքի
ՕվկիանոսԿրիուսՅապետուսՀռեաՄենեմոսինեԹեթիս
ԿեոսՀիպերիոնԹեյաԹեմիսՓեբեՔրոնոս
Տիտաններ
ԲրոնտեսՍտերոպեսԱրգես
Կիկլոպներ
ԿոտտուսԲրիարեոսԳիգես
;Հարյուր ձեռնանիներ

Գեաի և Ուրանոսի արյան, և Ուրանոսի սեռական օրգանների երեխաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վեներայի ծնունդը Վիլյամ-Ադոլֆ Բուգերոյի կողմից (մոտ  1879 թվական)

Երբ Քրոնոսը ամորձեց Ուրանոսին, Ուրանի արյունից, որը ցայտեց երկրի վրա, առաջացան Էրինիյանները (Կատաղիները), Հսկաները և Մելիաները։ Քրոնոսը կտրված սեռական օրգանները նետել է ծովը, որի շուրջ փրփուր է առաջացել և վերածվել աստվածուհի Աֆրոդիտեի[31]։

ԳեաՈւրանոս' արյանՈւրանոս' Սեռական օրգաններ
Էրինյաններ Հսկաներ ՄելիաներԱֆրոդիտե

Նիքսի ժառանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միևնույն ժամանակ, Նիքսը (Գիշերը) միայնակ ծնեց երեխաներ՝ Մորոսը (դժբախտություն), Քերը (ճակատագիր), Թանատոսը (մահ), Հիպնոսը (քուն), Օնեյրոն (երազներ), Մոմուսը (մեղադրանք), Օիզիսը (ցավ), Հեսպերիդները (գիշերվա աղջիկները), Մորյանները (ճակատագրեր)[32], Կերեսը (ճակատագրեր),Նեմեսիսը (հատուցում), Ապատին (խաբեություն), Ֆիլոտեսը(սեր), Գերասը (ծերություն), և Էրիսը (տարաձայնություն)[33]։

Եվ միայն Էրիսից եկան Պոնոսը (դժվարություն), Լեթեն (մոռացկոտություն), Լիմոսը (սովը), Ալգեան (ցավերը), Հիսմինայը (ճակատամարտեր), Մախայը (Պատերազմներ), Ֆոնոյը (Սպանություններ), Անդրոկտասիան (սպանություններ), Նեյկեան (վեճեր), Պսեոդեան (ստերը), Լոգոյը (պատմություններ), Ամֆոլոգիան (վեճեր), Դիսնոմիան (անարխիա), Ատեն (ավերակ), և Հարկոսը (երդում)[34]։

Նիքս
ՄորոսԹանատոսՕնեյրոՕիզիսՄորյաններՆեմեսիսՖիլոտես
ՔերՀիպնոսՄոմուսՀեսպերիդներԿերեսԱպատիԳերաս
Էրիս
ՊոնոսԼիմոսՀիսմինՖոնոյՆեյկեաԼոգոյԴիսնոմիաՀորկոս
ԼեթենԱլգեաՄախայԱնդրոկտասիաՊսեոդեաԱմֆոլոգիաԱտե

Գեաի և Պոնտոսի երեխաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուրանոսի կրտումից հետո Գեան զուգավորվեց իր որդու՝ Պոնտոսի (Ծով) հետ՝ առաջացնելով սերունդ, որը բաղկացած էր հիմնականում ծովային աստվածներից, ծովային նիմֆներից և հիբրիդային հրեշներից։ Նրանց առաջին զավակ Ներեուսը (Ծովային ծերունին) ամուսնացավ Դորիսի հետ՝ տիտաններից Օվկիանոսի և Թետիսի օվկիանոս դուստրերից մեկի հետ, և նրանք ստեղծեցին Ներեիդներին՝ հիսուն ծովային նիմֆաներ, որոնց թվում էին Ամփիտրիտը, Թետիսը և Պսամաթեն։ Նրանց երկրորդ զավակ Թավմասը, ամուսնացավ մեկ այլ օվկիանոսի՝ Էլեկտրայի հետ, և նրանց սերունդներն էին Իրիսը (Ծիածան) և երկու Հարպիաները՝ Աելոն և Օկիպետը[35]։

Գեաի և Պոնտոսի երրորդ և չորրորդ երեխաները՝ Ֆորկիսն ու Կետոն, ամուսնացան միմյանց հետ և ստեղծեցին երկու Գրիաներին՝ Պեմֆրեդոն և Էնյոն, և երեք Գորգոնաներին՝ Ստենոն, Էվրիալեն և Մեդուզան։ Պոսեյդոնը զուգավորվել է Մեդուզայի հետ և երկու զավակները՝ թեւավոր ձիու Պեգասը և ռազմիկ Քրիսաորը, ծնվել են, երբ հերոս Պերսևսը կտրել է Մեդուզայի գլուխը։ Քրիսաորն ամուսնացավ մեկ այլ օվկիանոսի՝ Կալլիոպեի հետ, և նրանք ստեղծեցին եռագլուխ Գերիոնը[36]։ Հաջորդը գալիս է կես նինֆա, կես օձ Եքիդնան[37] (նրա մայրը անհայտ է, հավանաբար Կետոն է, կամ հնարավոր է Կալլիոպեն)[38]։ Կետոի և Ֆորկիսի վերջին սերունդը օձն էր (Ապոլլոնիոս Հռոդոսացիի կողմից հետագայում անվանվել է Լադոն) ով պահպանում է ոսկե խնձորները[39]։

ԳեաՊոնտոս
ՆերեուսԴորիս[40]ԹավմասԷլեկրա[41]ՓորկիսԿետոԷվրիբա
Ներեիդներ[42]ԻրիսԱելլոՕկիպետեն
Հարպիաներ
ՊեմֆրեդոԷնյոԵքիդնա[43](Լադոն)[44]
Գրայայ
ՍտեննոԷվրիալՄեդուզաՊոսեյդոն[45]
Գորգոնաներ
ՊեգասՔրիսաորԿալլիրոպե[46]
Հերիոն

Եքիդնայի և Տիփոնի ժառանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեան նաև զուգավորվել է Տարտարոսի հետ՝ ստեղծելով Տիփոնին[47] ում հետ Եքիդնան ամուսնացել է՝ ծնելով մի քանի հրեշավոր հետնորդներ[48]։ Նրանց առաջին երեք սերունդներն էին Օրթուսը, Կերբերոսը, և Լերնեյան Հիդրան։ Հաջորդը գալիս է քիմերան (որի մայրն անհասկանալի է՝ կամ Եքիդնան կամ Հիդրան)[49]։ Վերջապես Օրթուսը (նրա կողակիցը անհասկանալի է՝ կամ Կիմերան, կամ Եքիդնան) ծնեց երկու սերունդ՝ Սֆինքսը և Նեմյան առյուծը[50]։

ԳեաՏարտարոս
ԵքիդնաՏիփոնԵքիդնա ( Հիդրա) [51]
ՕրթուսԿերբերոսԼերնեյան հիդրաԿիմերա
Կիմերա ( Եքիդնա) [52]
ՍֆինքսՆեմեյան առյուծ

Տիտանների ժառանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիտանները, Օվկիանոսը, Հիպերիոնը, Կոուսը և Քրոնոսը ամուսնացան իրենց քույրերի՝ Թետիսի, Թեիայի, Փեբեի և Հռեայի հետ, իսկ Կրիուսը ամուսնացավ իր խորթ քրոջ՝ Էվրիբիայի՝ Գայայի և նրա որդու՝ Պոնտոսի դստեր հետ։ Օվկիանոսից և Տետիսից առաջացան երեք հազար գետերի աստվածները (ներառյալ Նիլուսը, Ալփեոսը և Սկամանդրը) և երեք հազար օվկիանոսային նիմֆեր (ներառյալ Դորիսը, Էլեկտրան, Կալլիրոպեն, Ստիքսը, Կլիմենենը, Մետիսը, Եվրինոմե, և Պերդիսը)։ Հիպերիոնից և Թեայից եկան Հելիոսը (Արև), Սելենեն (Լուսին) և Էոսը (Արշալույս), իսկ Կրիուսից և Էվրիբիայից՝ Աստրայոսը, Պալլասը և Պերսեսը։ Էոսից և Աստրայոսից առաջացան քամիները՝ Զեփիրոսը, Բորեասը և Նոտոսը, Էոսֆորոսը (արշալույս բերող, այսինքն՝ Վեներա, Առավոտյան աստղ) և Աստղերը։ Պալասից և Օվկիանոսուհի Ստիքսից եկան Զելոսը (նախանձ), Նիկեն (հաղթանակ), Կրատոսը (իշխանություն), և Բիան (ուժ)[53]։

Կոեսից և Փեբեից եկան Լետոն և Աստերիան, ովքեր ամուսնացան Պերսեսի հետ՝ ստեղծելով Հեկատին[54] իսկ Քրոնոսից և նրա ավագ քրոջից՝ Հռեայից՝ Հեստիան, Դեմետրան, Հերան, Հադեսը, Պոսեյդոնը և Զևսը[55]։ Տիտան Յապետոսը ամուսնացավ օվկիանոսային Կլիմենեի հետ և ստեղծեց Ատլասին, Մենոետիկին, Պրոմեթևսին և Էպիմեթևսին[56]։

ՈւրանոսԳեաՊոնտոս
ՕվկիանոսՏեթիսՀիպերոնԹեյաԿրիոսէվրիբիա
 Գետեր [57] Օվկիանոսուհիներ [58]ՀելիոսՍելենաԷոսԱստրեուսՊալասՊերսես
ԶեֆիոսԲորեասՆոտոսՖոսֆորԱստղեր
Ստիքս[59]
ԶելուսՆիկեԿրատոսԲիա
ԿեոսՓեբե
ԼետոԱստերիա
Հեկատե
ՔրոնոսՀռեա
ՀեստիաԴեմետրաՀերաՀադեսՊոսեյդոնԶևս
ՀապետուսԿլիմենե[46]
ԱտլասՄենոետիուսՊրոմեթևսԷպիմեթևս

Զևսի և նրա յոթ կանանց երեխաները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միներվայի ծնունդը Ռենե-Անտուան ​​Հուասեի կողմից (մինչև 1688 թվական)

Զևսն ամուսնացավ յոթ կնոջ հետ։ Նրա առաջին կինը օվկիանոս Մետիսն էր, ում նա բեղմնավորեց Աթենասյով, այնուհետև Գեաի և Ուրանոսի խորհրդով կուլ տվեց Մետիսին, որպեսզի Մետիսից ոչ մի որդի նրան գահընկեց չանի, ինչպես կանխագուշակվել էր[24]։ Զևսի երկրորդ կինը նրա մորաքույր Տիտան Թեմիսն էր, ով ծնեց երեք Հորայներին (տարվա եղանակներ) և երեք Մորայներին (ճակատագրեր)[60] Կլոտոն(մանող), Լաչեսիսը (հատկացող), և Ատրոպեն (չկռացող)։ Այնուհետև Զևսն ամուսնացավ իր երրորդ կնոջ՝ մեկ այլ օվկիանոսի՝ Եվրինոմեի հետ, ով ծնեց երեք խարիտներին (շնորհքներ)՝ Ագլայաին (շքեղություն), որի հետ ամուսնացավ Հեփեստոսը, Եվֆրոսինեին (ուրախություն) և Տալիային (բարի ուրախություն)[61]։

Զևսի չորրորդ կինը նրա քույրն էր՝ Դեմետրան, ով ծնեց Պերսեփոնեին։ Զևսի հինգերորդ կինը մեկ այլ մորաքույր էր՝ Տիտան Մնեմոսինեն, ումից առաջացան ինը մուսաները ՝ Կլիոն, Եվտերպեն, Թալիան, Մելպոմենեն, Տերփոիքորան, Էրատոն, Պոլիհմնիան, Ուրանիան և Կալլիոպեն։ Նրա վեցերորդ կինը Տիտան Լետոն էր, ով ծնեց Ապոլլոնին և Արտեմիսին։ Զևսի յոթերորդ և վերջին կինը նրա քույր Հերան էր, Զևսից՝ Հեբեի, Արեսի և Իլիփիայի մայրը[62]։

Զևսը վերջապես ինքնին «ծնեց» Աթենասին ՝ նրա գլխից, ինչը այնքան բարկացրեց Հերային, որ նա ինքն իրեն ծնեց իր որդի Հեփեստոսին՝ կրակի և դարբինների աստվածին[63]։

Զևս
Մետիս[64]
Աթենաս[65]
Թեմիս
ԵվնոմիաԴիկեԷյրենԿլոտոԼաչեսիսԱտրոպե
Հորայ Մորայ [60]
Եվրիմոնե[64]Դեմետրա
ԱգլայաԵվֆրոսինեՏալիաՊերսեփոնե
Բարեգործներ
Մնեմոսինե
ԿլիոԹալիաՏերփսիքորաՊոլիհիմնիաԿալլիոպե
ԵվտերպեՄելպոմենեԷրատոՈւրանիա
Մուսաներ
ԼետոՀերա
ԱպոլլոնԱրտեմիսՀեբեԱրեսԻլիփիաՀեփեստոս [66]

Աստվածային հայրերի այլ ժառանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոսեյդոնից և Ներեիդ Ամփիտրիտեից ծնվել է Տրիտոնը, իսկ Արեսից և Աֆրոդիտեից ՝ Ֆոբոսը (վախը), Դեյմոսը (սարսափ ) և Հարմոնիան (ներդաշնակություն)։ Զևսը Ատլասի դստեր՝ Մայաի հետ ծնեց Հերմեսին, իսկ մահկանացու Ալկմենեի հետ՝ հերոս Հերակլեսին, ովամուսնացավ Հեբեի հետ։ Զևսը և մահկանացու Սեմելեի հետ՝ Հարմոնիայի և Կադմոսի դուստրը, Թեբեի հիմնադիր և առաջին թագավոր, ծնեցին Դիոնիսոսին, ով ամուսնացավ Կրետեի թագավոր Մինոսի դստեր Արիադնեյի հետ։ Հելիոսը և օվկիանոս Պերսեիսը ստեղծեցին Կիրկեին, Աեետեսին ով դարձավ Կոլխիայի թագավոր և ամուսնացավ օվկիանոսի Իդիայի հետ՝ ստեղծելով Մեդեային[67]։

ՊոսեյդոնԱմփիտրիտե[68]ԱրեսԱֆրոդիտե[69]
ՏրիտոնՖոբոսԴեյմոսՀարմոնիաԿադմոս[70]
Զևս
Մայա[71]Ալկմենե[72]Սեմելե
ՀերմեսՀերակլեսՀեբեԴիոնիսոսԱրիադնե[73]
ՀելիոսՊերսեիս[74]
ԿիրկեԱեետեսԻդիա[75]
Մեդեա

Աստվածային մայրերի զավակներ մահկանացու հայրերից

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վեներա և Անշիսներ՝ Ուիլյամ Բլեյք Ռիչմոնդի (1889 կամ 1890 թվականներ):

Դեմետրա աստվածուհին միացավ մահկանացու Իասիոնին և ծնեց Պլուտոսին։ Բացի Սեմելեից, Հարմոնիա աստվածուհին և մահկանացու Կադմոսը նաև ստեղծեցին Ինոին, Ագավաին, Ատոնոեին և Պոլիդոուսին։ Էոսը (Արշալույս) մահկանացու Տիտոնոսի հետ ստեղծեց հերոս Մեմնոնին և Էմաթիոնին, իսկ Կեֆալոսի հետ՝ Ֆաեթոնին։ Մեդեան մահկանացու Յասոնի հետ ծնեց Մեդիոսին, Ներեիդ Պսամաթեն մահկանացու Էակուսի հետ, ստեղծեց հերոս Ֆոկուսին, Ներեիդ Թետիսը Պելևսի հետ՝ մեծ մարտիկ Աքիլեսին, իսկ աստվածուհի Աֆրոդիտեն մահկանացու Անքիսեսի հետ՝ տրոյացի հերոս Էնեասին։ Հերոս Ոդիսևսի հետ Կիրկեն ծնում է Ագրիուսին, Լատինոսին և Տելեգոնուսին, իսկ Ատլասի դուստր Կալիպսոն նույնպես ծնեց Ոդիսևսից երկու որդիներին՝ Նաուսիթոսին և Նաուսինուսին[76]։

ԴեմետրաԻասիոն[77]ՀարմոնիաԿադմոս
ՊլուտոսԻնոՍեմելեԱգավաԱտոնոեԱրիստես[78]Պոլիդորուս
ՏիտանուսԷոսԿեֆալուսՄեդեաՅասոն
ՄեմնոնԷմաթիոնՖաեթոնՄեդուս
Պսամաթե[79]ԷակոսԹետիս[80]ՊելևսԱֆրոդիտեԱնքիսես
ՖոկուսԱքիլեսԷնեաս
ԿիրկեՈդիսևսԿալիպսո[81]
ԱգրիուսԼատինուսՏելեգոնուս[82]ՆաուսինուսՆաուսիթոս

Պրոմեթևս

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լաքոնիկ գունդ, որտեղ պատկերված են Պրոմեթևսը և Ատլասը, ովքեր դիմանում են իրենց պատժին, մոտ մ.թ.ա. 550 թվական

Թեոգոնիան, Տիտան Յապետուսի և օվկիանոսի Կլիմենեի սերունդներին Ատլաս, Մենոյիտոս, Պրոմեթևս և Էպիմեթևս անուններով ցուցակագրելուց և հակիրճ պատմելուց հետո, թե ինչ է պատահել յուրաքանչյուրի հետ, պատմում է Պրոմեթևսի պատմությունը[83]։ Երբ աստվածներն ու մարդիկ հանդիպեցին Մեկոնեում՝ որոշելու, թե ինչպես պետք է բաժանվեն զոհաբերությունները, Պրոմեթևսը փորձեց խաբել Զևսին։ Եզ մորթելով՝ վերցրեց արժեքավոր ճարպն ու միսը, ծածկեց եզի փորով։ Այնուհետև Պրոմեթևսը վերցրեց ոսկորները և թաքցրեց դրանք ճարպի բարակ փայլող շերտով։ Պրոմեթևսը հարցրեց Զևսի կարծիքը թե որ ընծաների կույտը նա համարեց ավելի ցանկալի՝ հուսալով խաբել աստծուն՝ ընտրելով ոչ այնքան ցանկալի բաժինը։ Թեև Զևսը տեսավ հնարքը, նա ընտրեց ճարպով ծածկված ոսկորները, և այսպիսով հաստատվեց, որ երբևէ մարդիկ այրում են ոսկորները՝ որպես զոհաբերություն աստվածներին՝ իրենց համար պահելով ընտրված միսն ու ճարպը։ Բայց ի պատժ այս հնարքի, զայրացած Զևսը որոշեց մերժել մարդկությանը կրակի օգտագործումից։ Բայց Պրոմեթևսը կրակ գողացավ սամիթի ցողունի մեջ և տվեց մարդկությանը։ Այնուհետև Զևսը հրամայեց ստեղծել առաջին կին Պանդորային՝ որպես նոր պատիժ մարդկությանը։ Իսկ Պրոմեթևսը շղթայված էր ժայռի վրա, որտեղ արծիվը ամեն օր սնվում էր նրա անընդհատ վերականգնվող լյարդով, մինչև որ ի վերջո Զևսի որդի Հերակլեսը եկավ ազատելու նրան։

Ազդեցությունը հին հունական փիլիսոփայության վրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հին հռոմեական խճանկար Յոհանիսստրասից, Տրիեր, որը թվագրվում է մ.թ. երրորդ դարի սկզբին, որը ցույց է տալիս նախասոկրատական ​​փիլիսոփա Անաքսիմանդր Միլետացուն՝ ձեռքին արևային ժամացույց[84]։

Հունական դիցաբանության ժառանգությունն արդեն իսկ մարմնավորում էր իրականությունը որպես ամբողջություն արտահայտելու ցանկություն, և այս ունիվերսալացնող մղումը հիմնարար էր սպեկուլյատիվ տեսության առաջին նախագծերի համար։ Թվում է, որ կեցության կարգը առաջին անգամ պատկերացվել է երևակայությամբ, նախքան վերացական մտածելը։ Հեսիոդը, տպավորված իրերի դասավորությունը կարգավորելու անհրաժեշտությամբ, բացահայտում է աստվածների ծագման և տեսքի որոշակի օրինաչափություն։ Այս գաղափարները դարձրեցին կոսմոգոնիական ենթադրությունների նման հնարավոր մի բան։ Մտածողության ամենավաղ հռետորաբանությունը կենտրոնանում է երկու փոխկապակցված բաների վրա, և բացարձակ համոզմունքը այն է որ իրերի ամբողջությունից դուրս իրականությունը կազմում է գեղեցիկ և ներդաշնակ ամբողջություն[85]։

Թեոգոնիայում սկզբնաղբյուրը (արխե) Քաոսն է ՝ աստվածային սկզբնական վիճակ, և կան երկրի, երկնքի, ծովի և Տարտարոսի արմատներն ու ծայրերը։ Ֆերեցիդեսը Սիրոսացին (մ.թ.ա. 6-րդ դար), կարծում էր, որ գոյություն ունեն երեք աստվածային սկզբունքներ և ջուրն անվանեց նաև Քաոս[86]։ Արխայիկ ժամանակաշրջանի (մ.թ.ա. 8-6-րդ դար) լեզվում արխե նշանակում է գոյություն ունեցող իրերի աղբյուրը, ծագումը կամ արմատը։ Եթե ​​ինչ-որ բան պետք է լավ հաստատվի կամ հիմնվի, նրա կամարը կամ ստատիկ կետը պետք է ապահով լինի, իսկ ամենաապահով հիմքերը աստվածների կողմից տրված հիմքերն են՝ իրերի անխորտակելի, անփոփոխ և հավերժական կարգը[87]։

Հին հունական փիլիսոփայության մեջ կամարը բոլոր իրերի տարրն է կամ առաջին սկզբունքը, մշտական ​​բնույթը կամ նյութը, որը պահպանվում է դրա մնացած մասերի առաջացման ընթացքում։ Սրանից ամեն ինչ առաջանում է, և դրա մեջ դրանք լուծվում են վերջնական վիճակում[88]։ Դա էության աստվածային հորիզոնն է, որն ընդգրկում և ղեկավարում է բոլոր բաները։ Թալեսը (մ.թ.ա. 7-6-րդ դար), առաջին հույն փիլիսոփան ով պնդում էր, որ ամեն ինչի առաջին սկզբունքը ջուրն է։ Անաքսիմանդրոսը (մ.թ.ա. 6-րդ դար) առաջին փիլիսոփան էր, ով օգտագործեց կամար տերմինը այն բանի համար, որը Արիստոտելի գրողները անվանում էին «ենթաշերտ»[89]։ Անաքսիմանդրոսը պնդում էր, որ սկիզբը կամ առաջին սկզբունքը անվերջ զանգված է (Ապեյրոն), որը ենթակա չէ ոչ տարիքի, ոչ քայքայման, որից ամեն ինչ ծնվում է, իսկ հետո դրանք ոչնչացվում են այնտեղ։ Քսենոփանեսից (մ.թ.ա. 6-րդ դար) մի հատված ցույց է տալիս Քաոսից դեպի Ապեյրոն անցումը ՝«Երկրի վերին սահմանը սահմանակից է օդին։ Երկրի ստորին սահմանը հասնում է մինչև անսահմանափակը (այսինքն՝ Ափեյրոնը)[90]։

Այլ կոսմոգոնիաներ հին գրականության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեոգոնիայում տիեզերքի սկզբնական վիճակը կամ սկզբնաղբյուրը (արխե) Քաոսն է, բաց դատարկ (անդունդ), որը համարվում է աստվածային սկզբնական վիճակ, որից առաջացել է այն ամենը, ինչ գոյություն ունի։ Այնուհետև եկան Գեան (Երկիրը), Տարտարոսը (երկրի տակ գտնվող քարանձավի նման տարածությունը՝ հետագայում ծնված Էրեբուսը խավարն է այս տարածության մեջ), և Էրոսը (ներկայացնում է սեռական ցանկությունը՝ վերարտադրվելու մղումը, սիրո զգացմունքի փոխարեն որպես տարածված թյուր կարծիք)։ Հեսիոդը աբստրակցիա արեց, քանի որ նրա սկզբնական քաոսը միանգամայն անորոշ բան է[91]։

Ի հակադրություն, Օրփեոսականության մեջ չծերացող Քրոնոսը արտադրեց Եթերին և Քաոս աստվածային Եթերում արծաթափայլ ձու պատրաստեց։ Նրանից հայտնվեց անդրոգին աստված Փանեսը, որը Օրփեոսականների կողմից նույնացվում էր որպես Էրոս, ով դառնում է աշխարհի ստեղծողը[92]։

Որոշ նմանատիպ գաղափարներ հայտնվում են վեդական և հինդուական տիեզերաբանություններում։ Վեդական տիեզերաբանության մեջ տիեզերքը ստեղծվել է ոչնչից՝ մեծ շոգից։ Կամա (ցանկություն) ոգու սկզբնական սերմն այն օղակն է, որը կապում է գոյությունը գոյություն չունեցողի հետ[93] Հինդու տիեզերաբանության մեջ սկզբում տիեզերքում ոչինչ չկար, բացի խավարից և աստվածային էությունից, որը վերացնում էր խավարը և ստեղծում էր նախնադարյան ջրերը։ Նրա սերմը առաջացրել է համընդհանուր ծիլից (Հիրանյագարբհա), որից առաջացել է մնացած ամեն ինչ[94]։

Բաբելոնյան Էնումա Էլիշի ստեղծման պատմության մեջ տիեզերքը գտնվում էր անձևի վիճակում և նկարագրվում է որպես ջրային քաոս։ Դրանից առաջացան երկու հիմնական աստվածներ՝ արու Ափսուն և իգական Տիամաթը, և երրորդ աստվածը, ով ստեղծող Մումուն է և նրա ուժը, որպեսզի սկսվի տիեզերական ծնունդների առաջընթացը[95]։

Սկանդինավյան դիցաբանությունը նաև նկարագրում է Գիննունգագապը որպես նախնադարյան անդունդ, որտեղից առաջացան առաջին կենդանի արարածները, ներառյալ հսկա Իմիրը, ում մարմինը ի վերջո դարձավ աշխարհ, ում արյունը դարձավ ծովեր և այլն; Մեկ այլ տարբերակ նկարագրում է աշխարհի ծագումը Հելի կրակոտ և սառը մասերի բախման հետևանքով։

Հրատարակություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրված թարգմանություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Athanassakis, Apostolos N., Theogony; Works and days; Shield / Hesiod; introduction, translation, and notes, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1983. 0-8018-2998-4
  • Cook, Thomas, "The Works of Hesiod," 1728.
  • Frazer, R.M. (Richard McIlwaine), The Poems of Hesiod, Norman : University of Oklahoma Press, 1983. 0-8061-1837-7
  • Most, Glenn, translator, Hesiod, 2 vols., Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts, 2006–07.
  • Schlegel, Catherine M., and Henry Weinfield, translators, Theogony and Works and Days, Ann Arbor, Michigan, 2006
  • Johnson, Kimberly, Theogony and Works and Days: A New Critical Edition, Northwestern University Press, 2017. 081013487X.

Նշումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Կաղապար:LSJ
  2. ↑ West 1966, p. 45.
  3. ↑ Sandwell, Barry (1996). Presocratic Philosophy vol.3. New York: Routledge. ISBN 9780415101707. p. 28
  4. ↑ Stoddard, Kathryn B. (2003). «The Programmatic Message of the 'Kings and Singers' Passage: Hesiod, Theogony 80-103». Transactions of the American Philological Association. 133 (1): 1–16. doi:10.1353/apa.2003.0010. JSTOR 20054073. S2CID 161532502.
  5. ↑ Herodotus (II.53) cited it simply as an authoritative list of divine names, attributes and functions.
  6. ↑ F. Solmsen, Hesiod and Aeschylus (Ithaca: Cornell Studies in Classical Philology 30) 1949:53 and note 179 with citations; "if an interpolation," Joseph Eddy Fontenrose observes (Python: a study of Delphic myth and its origins: 71, note 3), "it was made early enough."
  7. ↑ Lambert, Wilfred G.; Walcot, Peter (1965). «A New Babylonian Theogony and Hesiod». Kadmos. 4 (1): 64–72. doi:10.1515/kadm.1965.4.1.64. S2CID 162417685.
  8. ↑ Walter Burkert, The Orientalizing Revolution: Near Eastern Influence on Greek Culture in the Early Archaic Age (Harvard University Press) 192, offers discussion and bibliography of related questions.
  9. ↑ Hard, pp. 65–69; West 1966, pp. 18–19.
  10. ↑ Theogony 132–153 (Most, pp. 12, 13).
  11. ↑ Theogony 154–155 (Most, pp. 14, 15). Exactly which of these eighteen children Hesiod meant that Uranus hated is not entirely clear, all eighteen, or perhaps just the Cyclopes and the Hundred-Handers. Hard, p. 67; West 1988, p. 7, and Caldwell, p. 37 on lines 154–160, make it all eighteen; while Gantz, p. 10, says "likely all eighteen"; and Most, p. 15 n. 8, says "apparently only the ... Cyclopes and Hundred-Handers are meant" and not the twelve Titans. See also West 1966, p. 206 on lines 139–53, p. 213 line 154 γὰρ. Why Uranus hated his children is also not clear. Gantz, p. 10 says: "The reason for [Uranus'] hatred may be [his children's] horrible appearance, though Hesiod does not quite say this"; while Hard, p. 67 says: "Although Hesiod is vague about the cause of his hatred, it would seem that he took a dislike to them because they were terrible to behold". However, West 1966, p. 213 on line 155, says that Uranus hated his children because of their "fearsome nature".
  12. ↑ Theogony 156–158 (Most, pp. 14, 15). The hiding place inside Gaia is presumably her womb, see West 1966, p. 214 on line 158; Caldwell, p. 37 on lines 154–160; Gantz, p. 10. This place seems also to be the same place as Tartarus, see West 1966, p. 338 on line 618, and Caldwell, p. 37 on lines 154–160.
  13. ↑ Theogony 159–172 (Most, pp. 16, 17).
  14. ↑ Theogony 173–182 (Most, pp. 16, 17); according to Gantz, p. 10, Cronus waited in ambush, and reached out to castrate Uranus, from "inside [Gaia's] body, we will understand, if he too is a prisoner".
  15. ↑ Hard, p. 67; West 1966, p. 19. As Hard notes, in the Theogony apparently, although the Titans were freed as a result of Uranus' castration, the Cyclopes and Hundred-Handers remain imprisoned (see below), see also West 1966, p. 214 on line 158.
  16. ↑ Theogony 453–467 (Most, pp. 38, 39).
  17. ↑ Theogony 468–484 (Most, pp. 40, 41). Mount Aigaion is otherwise unknown, and Lyctus is nowhere else associated with Zeus' birth, later tradition located the cave on Mount Ida, or sometimes Mount Dikte, see Hard, pp. 74–75; West 1966, pp. 297–298 on line 477, p. 300 on line 484.
  18. ↑ Theogony 485–491 (Most, pp. 40, 41).
  19. ↑ Theogony 492–500 (Most, pp. 42, 43).
  20. ↑ Theogony 501–506 (Most, pp. 42, 43); Hard, pp. 68–69; West 1966, p. 206 on lines 139–153, pp. 303–305 on lines 501–506. According to Apollodorus, 1.1.4–5, after the overthrow of Uranus, the Cyclopes (as well as the Hundred-Handers) were rescued from Tartarus by the Titans, but reimprisoned by Cronus.
  21. ↑ Theogony 624–721 (Most, pp. 52, 53). This is the sequence of events understood to be implied in the Theogony by, for example, Hard, p. 68; Caldwell, p. 65 on line 636; and West 1966, p. 19. However according to Gantz, p. 45, "Hesiod's account does not quite say whether the Hundred-Handers were freed before the conflict or only in the tenth year. ... Eventually, if not at the beginning, the Hundred-Handers are fighting".
  22. ↑ Theogony 820–868 (Most, pp. 68, 69).
  23. ↑ Theogony 881–885 (Most, pp. 72, 73).
  24. ↑ 24,0 24,1 Theogony 886–900 (Most, pp. 74, 75).
  25. ↑ Theogony 116–122 (Most, pp. 12, 13). West 1966, p. 192 line 116 Χάος, "best translated Chasm"; Most, p. 13, translates Χάος as "Chasm", and notes: (n. 7): "Usually translated as 'Chaos'; but that suggests to us, misleadingly, a jumble of disordered matter, whereas Hesiod's term indicates instead a gap or opening". Other translations given in this section follow those given by Caldwell, pp. 5–6.
  26. ↑ Theogony 123–125 (Most, pp. 12, 13).
  27. ↑ Theogony 126–132 (Most, pp. 12, 13).
  28. ↑ Theogony 132–138 (Most, pp. 12, 13).
  29. ↑ Theogony 139–146 (Most, pp. 14, 15).
  30. ↑ Theogony 147–153 (Most, pp. 14, 15).
  31. ↑ Theogony 173–206 (Most, pp. 16, 17).
  32. ↑ At 904 the Moirai are the daughters of Zeus and Themis.
  33. ↑ Theogony 211–225 (Most, pp. 20, 21). The translations of the names used here are those given by Caldwell, p. 6, table 5.
  34. ↑ Theogony 226–232 (Most, pp. 20, 21). The translations of the names used here are those given by Caldwell, p. 6, table 5.
  35. ↑ Theogony 233–269 (Most, pp. 22, 23).
  36. ↑ Theogony 270–294 (Most, pp. 24, 25).
  37. ↑ Theogony 295–305 (Most, pp. 26, 27).
  38. ↑ The "she" at 295 is ambiguous. While some have read this "she" as referring to Callirhoe, according to Clay, p. 159 n. 32, "the modern scholarly consensus" reads Ceto, see for example Gantz, p. 22; Caldwell, pp. 7, 46 295–303.
  39. ↑ Theogony 333–336 (Most, pp. 28, 29); Apollonius of Rhodes, 4.1396.
  40. ↑ One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 350.
  41. ↑ One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 349.
  42. ↑ The fifty sea nymphs, including: Amphitrite ( 243), Thetis ( 244), Galatea ( 250), and Psamathe ( 260).
  43. ↑ Who Echidna's mother is supposed to be, is unclear, she is probably Ceto, but possibly Callirhoe. The "she" at 295 is ambiguous. While some have read this "she" as referring to Callirhoe, according to Clay, p. 159 n. 32, "the modern scholarly consensus" reads Ceto, see for example Gantz, p. 22; Caldwell, pp. 7, 46 295–303.
  44. ↑ Unnamed by Hesiod, but described at 334–335 as a terrible serpent who guards the golden apples.
  45. ↑ Son of Cronus and Rhea at 456, where he is called "Earth-Shaker".
  46. ↑ 46,0 46,1 One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 351.
  47. ↑ Theogony 821–822 (Most, pp. 68, 69).
  48. ↑ Theogony 304–332 (Most, pp. 26, 27).
  49. ↑ The "she" at 319 is ambiguous, see Clay, p. 159, with n. 34, but probably refers to Echidna, according to Gantz, p. 22; Most, p. 29 n.18; Caldwell, p. 47 on lines 319-325; but possibly the Hydra, or less likely Ceto.
  50. ↑ The "she" at 326 is ambiguous, see Clay, p. 159, with n. 34, but probably refers to the Chimera according to Gantz, p. 23; Most, p. 29 n. 20; West 1988, p. 67 n. 326; but possibly to Echidna or less likely to Ceto.
  51. ↑ Who the Chimera's mother is supposed to be, is unclear, she is probably Echidna, but possibly the Hydra.
  52. ↑ Who Orthrus mates with is unclear, probably the Chimera, but possibly Echidna.
  53. ↑ Theogony 337–388 (Most, pp. 30, 31). The translations of the names used here follow Caldwell, p. 8.
  54. ↑ Theogony 404–411 (Most, pp. 34, 35).
  55. ↑ Theogony 453–458 (Most, pp. 38, 39).
  56. ↑ Theogony 507–511 (Most, pp. 42, 43).
  57. ↑ The 3,000 river gods, of which 25 are named: Nilus, Alpheus, Eridanos, Strymon, Maiandros, Istros, Phasis, Rhesus, Achelous, Nessos, Rhodius, Haliacmon, Heptaporus, Granicus, Aesepus, Simoeis, Peneus, Hermus, Caicus, Sangarius, Ladon, Parthenius, Evenus, Aldeskos, Scamander.
  58. ↑ The 3,000 daughters, of which 41 are named: Peitho, Admete, Ianthe, Electra, Doris, Prymno, Urania, Hippo, Clymene, Rhodea, Callirhoe, Zeuxo, Clytie, Idyia, Pasithoe, Plexaura, Galaxaura, Dione, Melobosis, Thoe, Polydora, Cerceis, Plouto, Perseis, Ianeira, Acaste, Xanthe, Petraea, Menestho, Europa, Metis, Eurynome, Telesto, Chryseis, Asia, Calypso, Eudora, Tyche, Amphirho, Ocyrhoe, and Styx.
  59. ↑ One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 361.
  60. ↑ 60,0 60,1 At 217 the Moirai are the daughters of Nyx.
  61. ↑ Theogony 901–911. The translations of the names used here, follow Caldwell, p. 11, except for the translations of Aglaea, Euphrosyne and Thalia, which use those given by Most, p. 75.
  62. ↑ Theogony 912–923 (Most, pp. 74–77).
  63. ↑ Theogony 924–929 (Most, pp. 76, 77).
  64. ↑ 64,0 64,1 One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 358.
  65. ↑ Of Zeus' children by his seven wives, Athena was the first to be conceived ( 889), but the last to be born. Zeus impregnated Metis then swallowed her, later Zeus himself gave birth to Athena "from his head" ( 924).
  66. ↑ Hephaestus is produced by Hera alone, with no father at 927–929. In the Iliad and the Odyssey, Hephaestus is apparently the son of Hera and Zeus, see Gantz, p. 74.
  67. ↑ Theogony 930–962 (Most, pp. 76, 77).
  68. ↑ One of the Nereid daughters of Nereus and Doris, at 243.
  69. ↑ Called by her title "Cytherea" ("of the Island Cythera") at 934.
  70. ↑ Cadmus was the mortal founder and first king of Thebes; no parentage is given in the Theogony.
  71. ↑ At 938 called the "Atlantid" i.e. daughter of Atlas, according to Apollodorus, 3.10.1, she was one of the seven Pleiades, daughters of Atlas and the Oceanid Pleione.
  72. ↑ Alcmene was the granddaughter of Perseus, and hence the great-granddaughter of Zeus.
  73. ↑ The daughter of Minos, king of Crete.
  74. ↑ One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 356.
  75. ↑ One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at 352.
  76. ↑ Theogony 963–1018 (Most, pp. 78, 79). According to West 1966, p. 434 on line 1014, the line, which has Circe being the mother of Telegonus, is probably a later (Byzantine?) interpolation.
  77. ↑ According to Apollodorus, 3.12.1, Iasion was the son of Zeus and Electra, one of the seven Pleiades, daughters of Atlas and the Oceanid Pleione.
  78. ↑ The son of Apollo and Cyrene, Diodorus Siculus, 4.81.1–2, Pausanias, 10.17.3.
  79. ↑ One of the Nereid daughters of Nereus and Doris, at 260.
  80. ↑ One of the Nereid daughters of Nereus and Doris, at 245.
  81. ↑ According to Caldwell, p. 49 on line 359, this Calypso, elsewhere the daughter of Atlas, is "probably not" the same Calypso named at 359 as one of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys; see also West 1966, p. 267 359. καὶ ἱμερόεσσα Καλυψώ; Hard, p. 41.
  82. ↑ According to West 1966, p. 434 on line 1014, the line, which has Circe being the mother of Telegonus, is probably a later (Byzantine?) interpolation.
  83. ↑ Theogony 507–616 (Most, pp. 42, 43).
  84. ↑ Zühmer, T. H. (2016 թ․ հոկտեմբերի 19). «Roman Mosaic Depicting Anaximander with Sundial». Institute for the Study of the Ancient World. New York University.
  85. ↑ Barry Sandywell (1996). Presocratic Philosophy vol.3. Rootledge New York. p. 28, 42
  86. ↑ DK B1a
  87. ↑ Barry Sandwell (1996). Presocratic philosophy vol.3. Rootledge New York. ISBN 9780415101707. p.142
  88. ↑ Aristotle, Metaph. Α983.b6ff
  89. ↑ Hippolytus of Rome I.6.I DK B2
  90. ↑ Karl Popper (1998). The World of Parmenides. Rootledge New York. ISBN 9780415173018. p. 39
  91. ↑ O.Gigon. Der Ursprung der griechischen Philosophie.Von Hesiod bis Parmenides.Bale.Stuttgart.Schwabe & Co. p. 29
  92. ↑ G. S. Kirk, J. E. Raven and M. Schofield (2003). The Presocratic Philosophers. Cambridge University Press. ISBN 9780521274555. p. 24
  93. ↑ "Thereafter rose Desire in the beginning, Desire the primal seed and germ of Spirit, Sages who searched with their heart's thought discovered the existent's kinship in the non-existent." Rig Veda X.129: The Hymns of the Rig Veda, Book X, Hymn CXXIX, Verse 4, p. 575
  94. ↑ Matsya Purana (2.25.30) – online: "The creation"
  95. ↑ The Babylonian creation story (Enûma Eliš) –online

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Hesiod, Theogony: tտեքստ անգլերեն թարգմանությամբ։
  • Hesiod, Theogony էլեկտրոնային տեքստ հին հունարենով (Պերսևսից)
  • Hesiod, Theogony էլեկտրոնային տեքստ անգլերենով (Պերսևսից)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թեոգոնիա&oldid=9566305» էջից