Papers by Neda Mirković-Marić
Грађа за проучавање споменика културе Војводине XXXV, 2022
Protective excavations on sites 42 and 50 in Mali Iđoš Municipality, required by the pipeline con... more Protective excavations on sites 42 and 50 in Mali Iđoš Municipality, required by the pipeline construction along river Tisza, have been carried out in spring 2021.
Both sites are located on the banks of the former tributary of river Krivaja and they were detected in 2020, during recognitions required for the project „Archeological Map of North Bačka“.
One trench has been opened on site 50, on the outskirts of a medieval village, resulting in a small number of finds. The trench, 40 m in length and 201 m wide, 84 m2 overall surface, is oriented in the northeast - southwest direction.
5 trenches have been explored on site 42, uncovering parts of medieval settlements, oriented north - south, with a minor discrepancy towards the east (Figure 2) and with a total surface of approximately 224 m². Besides medieval, finds belonging to the material Sarmatian culture have been uncovered.
Trench 1 on site 42, with dimensions 30 x 2,3 m, uncovered 12 objects (Figure 3).
Trench 2 was set up parallel to trench 1, approximately twenty meters northeast, with dimensions 10 x 2,10 m, uncovering one object (trench).
Trench 3 was set up five meters from the north rim and parallel to trench 2, with dimensions 21 x 2,10 m, uncovering one pit and 6 trenches.
Trench 4 was located 65 m north from trench 3, with dimensions 41 x 2,10 meters, uncovering 13 objects, amongst which four trenches and nine pits.
Trench 5 was opened to the east from trench 4, in line with its south rim, with dimensions 2,5 x 1,5 m. This trench was opened in order to explore the archeological layers observed in the north and east profiles of the previously excavated canal. The observed layer of reddish-brownish burned soil represents a smaller earthen furnace.
A human skeleton was uncovered in the immediate proximity of the riverbank, devastated by previous machinery works on the construction of the pipeline. Movable finds are modest, mostly animal bones, ceramic
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Гласник друштва конзерватора 46, 2022
Локалитет 92 налази се јужно од Иђоша, у општини Кикинда. Смештен је на потесу Старе ливаде, на о... more Локалитет 92 налази се јужно од Иђоша, у општини Кикинда. Смештен је на потесу Старе ливаде, на обали изнад ритског подручја поред пута за Бочар. У питању је вишеслојно налазиште са хоризонтима касног бронзаног доба, античког и раносредњовековног периода.
Заштитна археолошка истраживањ а Локалитета 92, угроженог изградњом трасе транспортног цевовода у оквиру експлоатационог поља Иђош гас, обављено је у току јула и авгу ста 2021. године. На целој површини угроженој изградњом цевовода ископане су три сонде, а дужина истражене трасе је око 500 m.
У сонди 1 детектовано је и ископано укупно 305 стра тиграфских јединица, односно 143 објекта.
Већину објеката представљају стамбене јединице, отпадне јаме и јаме стубова који су носили кровне конструкције објеката. Материјал се може датовати у касно бронзано доба Белегиш II, док се у слоју
јављају и фрагменти Белегиш I керамике. Налази у ква дратима 13–16 везани су скоро искључиво за период раног средњег века. У сондама 2 и 3 ископавани су објекти који ве роватно представљају
стамбене јединице и отпадне јаме, које по налазима можемо везати за период раног средњег века.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Гласник музеја Баната, 2022
Локалитет 106, Мокрин налази се југоисточно од Мокрина, 4.5
км од центра села у општини Кикинда. ... more Локалитет 106, Мокрин налази се југоисточно од Мокрина, 4.5
км од центра села у општини Кикинда. Простире се на потесу Водоплав ливаде.
Локалитет се током 2021. године нашао на траси НИС-овог Упрошћеног рударског пројекта електроенергетског напајања ЕСП пумпи на бушотинама Мк-095, Мк-185, Мк-186, Мк-187 и Мк-191, те је територијално надлежни Међуопштински завод за заштиту споменика културе Суботица спровео заштитна ископавања мањег обима.
Кључне речи: Средњи век, 11-13. век, насеља, пећи, ровови, керамика, Банат
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Radivojević, M., Roberts, B. W., Marić, M., Kuzmanović Cvetković, J., & Rehren, Th. (Eds.). The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans. Oxford: Archaeopress
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Radivojević, M., Roberts, B. W., Marić, M., Kuzmanović Cvetković, J., & Rehren, Th. (Eds.). The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans. Oxford: Archaeopress, 2021
Bookmarks Related papers MentionsView impact
2021, Radivojević, M., Roberts, B. W., Marić, M., Kuzmanović Cvetković, J., & Rehren, Th. (Eds.). The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans. Oxford: Archaeopress, 2021
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Radivojević, M., Roberts, B. W., Marić, M., Kuzmanović Cvetković, J., & Rehren, Th. (Eds.). The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans. Oxford: Archaeopress, 2021
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Radivojević, M., Roberts, B. W., Marić, M., Kuzmanović Cvetković, J., & Rehren, Th. (Eds.). (2021). The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans. Oxford: Archaeopress. by Miljana Radivojević, Thilo Rehren, Benjamin Roberts, Neda Mirković-Marić, Patrick Mertl, Milica Rajicic, Silvia Amicone, Vidan Dimic, Dragana Filipovic, Jelena Bulatović, Marko Porčić, Enrica Bonato, and Ernst Pernicka The Rise of Metallurgy in Eurasia: Evolution, Organisation and Consumption of Early Metal in the Balkans, 2021
The Rise of Metallurgy in Eurasia is a landmark study in the origins of metallurgy. The project a... more The Rise of Metallurgy in Eurasia is a landmark study in the origins of metallurgy. The project aimed to trace the invention and innovation of metallurgy in the Balkans. It combined targeted excavations and surveys with extensive scientific analyses at two Neolithic-Chalcolithic copper production and consumption sites, Belovode and Pločnik, in Serbia. At Belovode, the project revealed chronologically and contextually secure evidence for copper smelting in the 49th century BC. This confirms the earlier interpretation of c. 7000-year-old metallurgy at the site, making it the earliest record of fully developed metallurgical activity in the world. However, far from being a rare and elite practice, metallurgy at both Belovode and Pločnik is demonstrated to have been a common and communal craft activity.
This monograph reviews the pre-existing scholarship on early metallurgy in the Balkans. It subsequently presents detailed results from the excavations, surveys and scientific analyses conducted at Belovode and Pločnik. These are followed by new and up-to-date regional syntheses by leading specialists on the Neolithic-Chalcolithic material culture, technologies, settlement and subsistence practices in the Central Balkans. Finally, the monograph places the project results in the context of major debates surrounding early metallurgy in Eurasia before proposing a new agenda for global early metallurgy studies.
Open access and fully downloadable from:
https://doi.org/10.32028/9781803270425
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Грађа за проучавање споменика културе Војводине XXXIII, 2020
Археолошки локалитет Сабирна станица 4 налази се у атару града Кикинда, 4 км јужно од насеља, око... more Археолошки локалитет Сабирна станица 4 налази се у атару града Кикинда, 4 км јужно од насеља, око 1 км западно од пута Кикинда – Бачка Топола, са северне стране старог водотока, између потеса Калдаруца на северу и Дубока бара на југу. Налазиште је први пут детектовано приликом изласка на терен због издавања услова за градњу нове црпне странице 2018. године. Том приликом сакупљена је већа количина керамичког материјала који се може хронолошки определити у
средњи век.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Quaternary International, 2020
This study applies thin-section petrography to a wide selection of ceramic and geological samples... more This study applies thin-section petrography to a wide selection of ceramic and geological samples from four archaeological sites (Belovode, Pločnik, Gradište-Iđjoš, and Potporanj) belonging to both the Neolithic and Chalcolithic phases of the Vinča culture phenomenon (c. 5350 to 4600 BCE) to track intra-and interregional traditions of pottery production with a focus on paste recipes. The results of this study suggest that Vinča pottery manufacturing traditions possess general technical similarities, with significant differences resulting from both environmental constraints and deliberate choices. The comparison of these results with those of other petro-graphic studies in the Neolithic/Chalcolithic Balkans further emphasises that Vinča pottery reflects numerous communities of practice that fall under the umbrella of 'Vinča culture'. This is visible in the varying processes of selecting and manipulating raw materials for ceramic production. Therefore, differences between Vinča pottery assemblages reflect various models of interaction between people and their landscape as well as different technological traditions. Overall, this approach allows us to discuss the problem of similarities and differences in material culture from a perspective that emphasises the socially constructed nature of ceramics.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Quaternary International, 2020
In the paper we will introduce the results of several recent archaeological surveys in the area o... more In the paper we will introduce the results of several recent archaeological surveys in the area of Novi Kneževac, Čoka and Kikinda municipalities on the north Banat side of Tisza and Kanjiža and Senta municipalities on the Bačka side of the River. The north Bačka region of Serbia is physically divided by the waters of the Tisza River from the north Banat region, but both were greatly influenced by its everchanging course throughout (pre)history. The surveys have yielded new information about the middle and late Neolithic in the north of Serbia, but have also brought to light numerous interesting facts.
The earliest evidence of human habitation in the area date to Körös-Starčevo period of the middle Neolithic with multiple sites of various sizes discovered on both sides of the River. Surface collection indicates that these sites are mostly short time, single period settlements, without prominent vertical stratigraphies or tell like formations. While the north Banat area on the left bank of Tisza was continuously occupied and transformed unhindered from middle to late Neolithic traditions with several multi-layered telloid sites attested in the period, having Körös-Starčevo, Sakalhat and early Vinča presence, on the opposite bank, in the north Bačka area, the late Neolithic period remains elusive. In the paper, we will analyse and compare several aspects of the living environment, the landscape and subsistence strategies to compare two neighbouring regions and attempt to isolate and identify factors that may have influenced the absence of the late Neolithic in the area of Serbian north Bačka.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Грађа за проучавање споменика културе Војводине 32, 2019
Локалитет Циглана се налази у КО Ново Орахово, општина Бачка Топола, на источном излазу из Новог ... more Локалитет Циглана се налази у КО Ново Орахово, општина Бачка Топола, на источном излазу из Новог Орахова према Торњошу, са десне стране пута Бачка Топола–Сента, на узвишењу изнад десне обале реке Чик. Детектован је седамдесетих година прошлог века, када се приликом радова на вађењу глине наишло на остатке сарматске земунице, након чега су извршена заштитна ископавања мањег обима.
За потребе наставка рада циглане и експлоатације глине са лежишта Чикер, током априла и маја 2018. године извршена су заштитна археолошка ископавања на овом локалитету. Током ових заштитних археолошких радова истражени су ровови око потенцијалног сарматског насеља, неколико отпадних јама из истог периода, као и четири гроба, од којих један двојни. Површински налази и један од гробова такође указују на постојање живота и у средњем веку.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Гласник музеја Баната 21, 2019
Локалитет Бершко гробље налази се у атару села Иђош, 4 km североисточно од овог насеља у општини ... more Локалитет Бершко гробље налази се у атару села Иђош, 4 km североисточно од овог насеља у општини Кикинда. Позициониран је са јужне стране старијег водотока, који је 70-их година 20. века каналисан огранком ДТД канала.
Забележен је приликом ранијих рекогносцирања терена М. Гирића, археолога Народног музеја Кикинда, који наводи да се у атару села Иђош налази више малих хумки, које су секундарно послужиле као некрополе и наводи хумку на рудини Бершко гробље. Јужно од ове хумке Гирић је налазио керамику која припада материјалној култури Сармата. Претпостављена величина налазишта како је он забележио била је 1200 m².
У току октобра 2018. године за потребе пројекта повезивања НИС-ове истражне бушотине Kiz–Х–3 извршена су заштитна ископавања мањег обима на овом налазишту, којим је утврђена стратиграфска слика налазишта и истражено неколико објеката-јама и стамбених јединица. Већина истражених археолошких целина припада остацима живота Сармата, док је средњовековни материјал такође бројан.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Journal of Field Archaeology, 2020
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Tracing Pottery-Making Recipes in the Prehistoric Balkans 6th-4th Millennia BC, 2019
The expansion of the so-called Tisza culture from the core areas of its development in the middle... more The expansion of the so-called Tisza culture from the core areas of its development in the middle portion of the Tisza River in Serbia begins in the period of the fully formed Vinca settlements (5200-5000 cal. BC) in the northern Banat. Individual finds ofTisza pottery style at some Vinca sites could be evidence of pottery circulation in the south Banat area. However, at several sites in the north and central Banat, there is contemporaneous occurrence of pottery of both Vinca and Tisza styles in equal amounts, which might indicate their coexistence. In addition, the occurrence of finds marked by characteristics of both styles is attested. In order to shed light on social interactions, technological variances between Tisza and Vinca pottery in the region of the northern Serbian Banat have been studied with different methods. These comprise both macroscopic and microscopic techniques for assessing the technological attributes of the pottery. Petrographic characterisation through microscopic examination of ceramic thin sections has been carried out. The results of this research have revealed different technological choices in some aspects of pottery production, which point to the employment of distinctive recipes in the manufacture of pottery. The social dimension of this phenomenon is worth exploring.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
The Late Bronze Age fortification of Gradište Idjoš in its regional context
Commanding a position near the edge of a loess plateau in the southern reaches of the central Car... more Commanding a position near the edge of a loess plateau in the southern reaches of the central Carpathian Basin, the site of Gradište Idjoš (variously called Gradište kod Kikinde, Gradište near Idjoš or Idjoš Gradište in literature) in Serbian Banat is a major fortified site of the Later Bronze Age. Our investigations are refining its chronology, though the major phase of settlement appears to belong to c. 15th to 9th century BC, with a possible gap from the 11th to the 10th century BC. Clearly visible in historic maps of the area and in early aerial photographs (Fig. 1), the central fortification consists of a sub-circular rampart probably surrounded by a fosse and up to three other curvilinear ditches at progressively farther distances, all evident from a geophysical survey and aerial imagery. We will begin with a brief overview of the landscape setting of the site, followed by a description of the history of research. We then present an overview of the results of our geophysical survey and excavations at the site in 2014 and 2015, leading up to a preliminary discussion of the ceramics to demonstrate the chronology of the occupation. We conclude with a discussion of the social environment of the site in the Bronze Age, set within the landscape of the »mega-forts« within and bordering the geographical and historical region of Banat (an area now shared by Hungary, Romania and Serbia).
Bookmarks Related papers MentionsView impact
PDF Coming soon!
Commanding a position near the edge of a loess plateau
in the southern reach... more PDF Coming soon!
Commanding a position near the edge of a loess plateau
in the southern reaches of the central Carpathian
Basin, the site of Gradište Idjoš (variously called
Gradište kod Kikinde, Gradište near Idjoš or Idjoš
Gradište in literature) in Serbian Banat is a major fortified
site of the Later Bronze Age. Our investigations
are refining its chronology, though the major phase
of settlement appears to belong to c. 15th to 9th century
BC, with a possible gap from the 11th to the 10th century
BC. Clearly visible in historic maps of the area and in
early aerial photographs (Fig. 1), the central fortification
consists of a sub-circular rampart probably surrounded
by a fosse and up to three other curvilinear
ditches at progressively farther distances, all evident
from a geophysical survey and aerial imagery. We will
begin with a brief overview of the landscape setting
of the site, followed by a description of the history of
research. We then present an overview of the results
of our geophysical survey and excavations at the site
in 2014 and 2015, leading up to a preliminary discussion
of the ceramics to demonstrate the chronology of
the occupation. We conclude with a discussion of the
social environment of the site in the Bronze Age, set
within the landscape of the »mega-forts« within and
bordering the geographical and historical region of
Banat (an area now shared by Hungary, Romania and
Serbia).
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Archaeologiai Értesítő, 2017
The paper reflects on the state of research and knowledge of the Late Neolithic Tisza tradition s... more The paper reflects on the state of research and knowledge of the Late Neolithic Tisza tradition sites in the Serbian area of Banat. The earliest sites were detected almost a century and a half ago and the first archaeological excavations were undertaken in the late 19 th century. An overview of the discovered site is given first, followed by data on the new research that started again in the first decade of the 21 st century.
A tanulmány a szerbiai Bánát területén fekvő késő neolitikus Tisza-kultúra lelőhelyeit tekinti át. Az első lelőhelyeket közel 100 éve fedezték fel, az első régészeti feltárásokat a 19. század végén végezték. Az ismert lelőhelyek áttekintését az újabb, 21. század első évtizedében folytatott kutatá-sok adatai követik.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Papers by Neda Mirković-Marić
Both sites are located on the banks of the former tributary of river Krivaja and they were detected in 2020, during recognitions required for the project „Archeological Map of North Bačka“.
One trench has been opened on site 50, on the outskirts of a medieval village, resulting in a small number of finds. The trench, 40 m in length and 201 m wide, 84 m2 overall surface, is oriented in the northeast - southwest direction.
5 trenches have been explored on site 42, uncovering parts of medieval settlements, oriented north - south, with a minor discrepancy towards the east (Figure 2) and with a total surface of approximately 224 m². Besides medieval, finds belonging to the material Sarmatian culture have been uncovered.
Trench 1 on site 42, with dimensions 30 x 2,3 m, uncovered 12 objects (Figure 3).
Trench 2 was set up parallel to trench 1, approximately twenty meters northeast, with dimensions 10 x 2,10 m, uncovering one object (trench).
Trench 3 was set up five meters from the north rim and parallel to trench 2, with dimensions 21 x 2,10 m, uncovering one pit and 6 trenches.
Trench 4 was located 65 m north from trench 3, with dimensions 41 x 2,10 meters, uncovering 13 objects, amongst which four trenches and nine pits.
Trench 5 was opened to the east from trench 4, in line with its south rim, with dimensions 2,5 x 1,5 m. This trench was opened in order to explore the archeological layers observed in the north and east profiles of the previously excavated canal. The observed layer of reddish-brownish burned soil represents a smaller earthen furnace.
A human skeleton was uncovered in the immediate proximity of the riverbank, devastated by previous machinery works on the construction of the pipeline. Movable finds are modest, mostly animal bones, ceramic
Заштитна археолошка истраживањ а Локалитета 92, угроженог изградњом трасе транспортног цевовода у оквиру експлоатационог поља Иђош гас, обављено је у току јула и авгу ста 2021. године. На целој површини угроженој изградњом цевовода ископане су три сонде, а дужина истражене трасе је око 500 m.
У сонди 1 детектовано је и ископано укупно 305 стра тиграфских јединица, односно 143 објекта.
Већину објеката представљају стамбене јединице, отпадне јаме и јаме стубова који су носили кровне конструкције објеката. Материјал се може датовати у касно бронзано доба Белегиш II, док се у слоју
јављају и фрагменти Белегиш I керамике. Налази у ква дратима 13–16 везани су скоро искључиво за период раног средњег века. У сондама 2 и 3 ископавани су објекти који ве роватно представљају
стамбене јединице и отпадне јаме, које по налазима можемо везати за период раног средњег века.
км од центра села у општини Кикинда. Простире се на потесу Водоплав ливаде.
Локалитет се током 2021. године нашао на траси НИС-овог Упрошћеног рударског пројекта електроенергетског напајања ЕСП пумпи на бушотинама Мк-095, Мк-185, Мк-186, Мк-187 и Мк-191, те је територијално надлежни Међуопштински завод за заштиту споменика културе Суботица спровео заштитна ископавања мањег обима.
Кључне речи: Средњи век, 11-13. век, насеља, пећи, ровови, керамика, Банат
This monograph reviews the pre-existing scholarship on early metallurgy in the Balkans. It subsequently presents detailed results from the excavations, surveys and scientific analyses conducted at Belovode and Pločnik. These are followed by new and up-to-date regional syntheses by leading specialists on the Neolithic-Chalcolithic material culture, technologies, settlement and subsistence practices in the Central Balkans. Finally, the monograph places the project results in the context of major debates surrounding early metallurgy in Eurasia before proposing a new agenda for global early metallurgy studies.
Open access and fully downloadable from:
https://doi.org/10.32028/9781803270425
средњи век.
The earliest evidence of human habitation in the area date to Körös-Starčevo period of the middle Neolithic with multiple sites of various sizes discovered on both sides of the River. Surface collection indicates that these sites are mostly short time, single period settlements, without prominent vertical stratigraphies or tell like formations. While the north Banat area on the left bank of Tisza was continuously occupied and transformed unhindered from middle to late Neolithic traditions with several multi-layered telloid sites attested in the period, having Körös-Starčevo, Sakalhat and early Vinča presence, on the opposite bank, in the north Bačka area, the late Neolithic period remains elusive. In the paper, we will analyse and compare several aspects of the living environment, the landscape and subsistence strategies to compare two neighbouring regions and attempt to isolate and identify factors that may have influenced the absence of the late Neolithic in the area of Serbian north Bačka.
За потребе наставка рада циглане и експлоатације глине са лежишта Чикер, током априла и маја 2018. године извршена су заштитна археолошка ископавања на овом локалитету. Током ових заштитних археолошких радова истражени су ровови око потенцијалног сарматског насеља, неколико отпадних јама из истог периода, као и четири гроба, од којих један двојни. Површински налази и један од гробова такође указују на постојање живота и у средњем веку.
Забележен је приликом ранијих рекогносцирања терена М. Гирића, археолога Народног музеја Кикинда, који наводи да се у атару села Иђош налази више малих хумки, које су секундарно послужиле као некрополе и наводи хумку на рудини Бершко гробље. Јужно од ове хумке Гирић је налазио керамику која припада материјалној култури Сармата. Претпостављена величина налазишта како је он забележио била је 1200 m².
У току октобра 2018. године за потребе пројекта повезивања НИС-ове истражне бушотине Kiz–Х–3 извршена су заштитна ископавања мањег обима на овом налазишту, којим је утврђена стратиграфска слика налазишта и истражено неколико објеката-јама и стамбених јединица. Већина истражених археолошких целина припада остацима живота Сармата, док је средњовековни материјал такође бројан.
Commanding a position near the edge of a loess plateau
in the southern reaches of the central Carpathian
Basin, the site of Gradište Idjoš (variously called
Gradište kod Kikinde, Gradište near Idjoš or Idjoš
Gradište in literature) in Serbian Banat is a major fortified
site of the Later Bronze Age. Our investigations
are refining its chronology, though the major phase
of settlement appears to belong to c. 15th to 9th century
BC, with a possible gap from the 11th to the 10th century
BC. Clearly visible in historic maps of the area and in
early aerial photographs (Fig. 1), the central fortification
consists of a sub-circular rampart probably surrounded
by a fosse and up to three other curvilinear
ditches at progressively farther distances, all evident
from a geophysical survey and aerial imagery. We will
begin with a brief overview of the landscape setting
of the site, followed by a description of the history of
research. We then present an overview of the results
of our geophysical survey and excavations at the site
in 2014 and 2015, leading up to a preliminary discussion
of the ceramics to demonstrate the chronology of
the occupation. We conclude with a discussion of the
social environment of the site in the Bronze Age, set
within the landscape of the »mega-forts« within and
bordering the geographical and historical region of
Banat (an area now shared by Hungary, Romania and
Serbia).
A tanulmány a szerbiai Bánát területén fekvő késő neolitikus Tisza-kultúra lelőhelyeit tekinti át. Az első lelőhelyeket közel 100 éve fedezték fel, az első régészeti feltárásokat a 19. század végén végezték. Az ismert lelőhelyek áttekintését az újabb, 21. század első évtizedében folytatott kutatá-sok adatai követik.
Both sites are located on the banks of the former tributary of river Krivaja and they were detected in 2020, during recognitions required for the project „Archeological Map of North Bačka“.
One trench has been opened on site 50, on the outskirts of a medieval village, resulting in a small number of finds. The trench, 40 m in length and 201 m wide, 84 m2 overall surface, is oriented in the northeast - southwest direction.
5 trenches have been explored on site 42, uncovering parts of medieval settlements, oriented north - south, with a minor discrepancy towards the east (Figure 2) and with a total surface of approximately 224 m². Besides medieval, finds belonging to the material Sarmatian culture have been uncovered.
Trench 1 on site 42, with dimensions 30 x 2,3 m, uncovered 12 objects (Figure 3).
Trench 2 was set up parallel to trench 1, approximately twenty meters northeast, with dimensions 10 x 2,10 m, uncovering one object (trench).
Trench 3 was set up five meters from the north rim and parallel to trench 2, with dimensions 21 x 2,10 m, uncovering one pit and 6 trenches.
Trench 4 was located 65 m north from trench 3, with dimensions 41 x 2,10 meters, uncovering 13 objects, amongst which four trenches and nine pits.
Trench 5 was opened to the east from trench 4, in line with its south rim, with dimensions 2,5 x 1,5 m. This trench was opened in order to explore the archeological layers observed in the north and east profiles of the previously excavated canal. The observed layer of reddish-brownish burned soil represents a smaller earthen furnace.
A human skeleton was uncovered in the immediate proximity of the riverbank, devastated by previous machinery works on the construction of the pipeline. Movable finds are modest, mostly animal bones, ceramic
Заштитна археолошка истраживањ а Локалитета 92, угроженог изградњом трасе транспортног цевовода у оквиру експлоатационог поља Иђош гас, обављено је у току јула и авгу ста 2021. године. На целој површини угроженој изградњом цевовода ископане су три сонде, а дужина истражене трасе је око 500 m.
У сонди 1 детектовано је и ископано укупно 305 стра тиграфских јединица, односно 143 објекта.
Већину објеката представљају стамбене јединице, отпадне јаме и јаме стубова који су носили кровне конструкције објеката. Материјал се може датовати у касно бронзано доба Белегиш II, док се у слоју
јављају и фрагменти Белегиш I керамике. Налази у ква дратима 13–16 везани су скоро искључиво за период раног средњег века. У сондама 2 и 3 ископавани су објекти који ве роватно представљају
стамбене јединице и отпадне јаме, које по налазима можемо везати за период раног средњег века.
км од центра села у општини Кикинда. Простире се на потесу Водоплав ливаде.
Локалитет се током 2021. године нашао на траси НИС-овог Упрошћеног рударског пројекта електроенергетског напајања ЕСП пумпи на бушотинама Мк-095, Мк-185, Мк-186, Мк-187 и Мк-191, те је територијално надлежни Међуопштински завод за заштиту споменика културе Суботица спровео заштитна ископавања мањег обима.
Кључне речи: Средњи век, 11-13. век, насеља, пећи, ровови, керамика, Банат
This monograph reviews the pre-existing scholarship on early metallurgy in the Balkans. It subsequently presents detailed results from the excavations, surveys and scientific analyses conducted at Belovode and Pločnik. These are followed by new and up-to-date regional syntheses by leading specialists on the Neolithic-Chalcolithic material culture, technologies, settlement and subsistence practices in the Central Balkans. Finally, the monograph places the project results in the context of major debates surrounding early metallurgy in Eurasia before proposing a new agenda for global early metallurgy studies.
Open access and fully downloadable from:
https://doi.org/10.32028/9781803270425
средњи век.
The earliest evidence of human habitation in the area date to Körös-Starčevo period of the middle Neolithic with multiple sites of various sizes discovered on both sides of the River. Surface collection indicates that these sites are mostly short time, single period settlements, without prominent vertical stratigraphies or tell like formations. While the north Banat area on the left bank of Tisza was continuously occupied and transformed unhindered from middle to late Neolithic traditions with several multi-layered telloid sites attested in the period, having Körös-Starčevo, Sakalhat and early Vinča presence, on the opposite bank, in the north Bačka area, the late Neolithic period remains elusive. In the paper, we will analyse and compare several aspects of the living environment, the landscape and subsistence strategies to compare two neighbouring regions and attempt to isolate and identify factors that may have influenced the absence of the late Neolithic in the area of Serbian north Bačka.
За потребе наставка рада циглане и експлоатације глине са лежишта Чикер, током априла и маја 2018. године извршена су заштитна археолошка ископавања на овом локалитету. Током ових заштитних археолошких радова истражени су ровови око потенцијалног сарматског насеља, неколико отпадних јама из истог периода, као и четири гроба, од којих један двојни. Површински налази и један од гробова такође указују на постојање живота и у средњем веку.
Забележен је приликом ранијих рекогносцирања терена М. Гирића, археолога Народног музеја Кикинда, који наводи да се у атару села Иђош налази више малих хумки, које су секундарно послужиле као некрополе и наводи хумку на рудини Бершко гробље. Јужно од ове хумке Гирић је налазио керамику која припада материјалној култури Сармата. Претпостављена величина налазишта како је он забележио била је 1200 m².
У току октобра 2018. године за потребе пројекта повезивања НИС-ове истражне бушотине Kiz–Х–3 извршена су заштитна ископавања мањег обима на овом налазишту, којим је утврђена стратиграфска слика налазишта и истражено неколико објеката-јама и стамбених јединица. Већина истражених археолошких целина припада остацима живота Сармата, док је средњовековни материјал такође бројан.
Commanding a position near the edge of a loess plateau
in the southern reaches of the central Carpathian
Basin, the site of Gradište Idjoš (variously called
Gradište kod Kikinde, Gradište near Idjoš or Idjoš
Gradište in literature) in Serbian Banat is a major fortified
site of the Later Bronze Age. Our investigations
are refining its chronology, though the major phase
of settlement appears to belong to c. 15th to 9th century
BC, with a possible gap from the 11th to the 10th century
BC. Clearly visible in historic maps of the area and in
early aerial photographs (Fig. 1), the central fortification
consists of a sub-circular rampart probably surrounded
by a fosse and up to three other curvilinear
ditches at progressively farther distances, all evident
from a geophysical survey and aerial imagery. We will
begin with a brief overview of the landscape setting
of the site, followed by a description of the history of
research. We then present an overview of the results
of our geophysical survey and excavations at the site
in 2014 and 2015, leading up to a preliminary discussion
of the ceramics to demonstrate the chronology of
the occupation. We conclude with a discussion of the
social environment of the site in the Bronze Age, set
within the landscape of the »mega-forts« within and
bordering the geographical and historical region of
Banat (an area now shared by Hungary, Romania and
Serbia).
A tanulmány a szerbiai Bánát területén fekvő késő neolitikus Tisza-kultúra lelőhelyeit tekinti át. Az első lelőhelyeket közel 100 éve fedezték fel, az első régészeti feltárásokat a 19. század végén végezték. Az ismert lelőhelyek áttekintését az újabb, 21. század első évtizedében folytatott kutatá-sok adatai követik.
Protective archaeological excavations at this site were initiated in 1996 by Zvonimir Nedeljković, archaeologist of the Intermunicipal Institute for the Protection of Cultural Monuments in Subotica. Organised by the Institute and under the leadership of Nedeljković, they continued in 2002 and lasted until 2015. The local government of Novi Kneževac took care of the plots of the site.
One of the earliest established monasteries of this region was located in the settlement of Majdan – the Monastery of St. George, which, according to the legend of Gellért, was founded by Chief Csanád, probably at the time of the establishment of the Bishopric of Csanád (1030). According to this, Greek monks from nearby Marosvár (Urbs Morisena) were moved to the monastery, after a Benedictine abbey was founded there. According to some historians, the founder of the monastery could have been one of the members of Csanád family, named Arslan.
The monastery was also mentioned in written sources from 1247 as Wruzlamus munustura and then again in 1256 as a property of the Csanád family. In 1340 it appeared again as Orozlanus-munustura. As a settlement, it was mentioned in earlier sources from the year of 1000 as Orozlanus, Orozlanos. In charters from the 14th–15th century, the settlement of the same name was mentioned, first as a village, and then from the middle of the 16th century as a market place and town.
So far, the remains of two churches from the 11th and 12th and the 13th–14th century have been discovered, as well as a necropolis with a large number of burials next to them, which testifies to the longevity and importance of this holy place. Apart from the medieval finds of ceramics and human bones, prehistoric ceramics were found in the area of the church and the necropolis as well, indicating earlier occupation of the site.
The oldest are the remains of the church from the 11th–12th century. The outline of the foundations with clear contours in the sandy loess in the direction west–east were discovered, indicating an early worship place that was of small in dimensions and of a simple rectangular base, common in western sacred architecture of the period. A somewhat later church with two bell towers from the 12th and 13th century and the previous church have the same orientation and parallel walls. Based on the preserved elements, the church had one nave with two towers and a vestibule. Fragments of frescos were found on the surface of the vestibule, so it can be assumed that the walls were fresco painted. The demolition of this church could have happened at the time of the arrival of the Mongols in the mid-13th century, and the restoration likely followed in the end of the 13th or the very beginning of the 14th century. To the south-east of the bell towers the foundation zones of a Gothic church made of bricks are visible, and to the south of the church, the foundations of a cemetery wall, which encloses a quadrangular area, are visible. In more than a decade of excavations at this site, around 660 graves have been detected and documented. Most of the deceased individuals were buried in simple coffins, oriented east–west, laid down on their back, and buried with personal items, primarily jewellery and coins. Some graves were made of bricks.
Life in the area of Novi Kneževac in the Middle Ages was very vibrant. This is evidenced by the fact that the archaeological mapping of the territory of the municipality of Novi Kneževac recorded a total of 176 sites from the period between the 10th and the 17th–18th century.
Србија је у току 2019. године изградила магистрални гасовод дужине 403 км од бугарске до мађарске границе, односно од Зајечара до Хоргоша. Градња је текла кроз четири деонице (https://www.rts.rs/page/stories/sr/story/13/ekonomija/3801702/sest-stvari-koje-treba-da-znate-o-gasovodu-turski-tok.html). Прва деоница била је од бугарске границе до Ћуприје, друга од Ћуприје до Дунава, трећа од Дунава до Зрењанина, док је четврта деоница гасовода била од Госпођинаца до Хоргоша. Први кубици гаса потекли су почетком 2020. године (https://www.aa.com.tr/ba/balkan/deo-gasovoda-turski-tok-kroz-srbiju-pu%C5%A1ten-u-rad/2095358).
Траса гасовода кроз Србију прелазила је кроз многобројна археолошка налазишта у свим деоницама, те је сходно Закону о културним добрима Републике Србије („Сл. гласник РС“ број 71/94) било потребно извршити и велики број заштитних археолошких ископавања. Инвеститор ових радова био је Infrastructure Development and Construction DOO Beograd – Novi Beograd (IDC DOO), Булевар Михајла Пупина 115 г, Нови Београд.
Траса магистралног гасовода (интерконектор) од границе Бугарске до границе са Мађарском, на делу деонице 4, обухватала је област од Госпођинаца до мађарске границе и
прелазила је преко општина Aда, Сента и Кањижа, над којима је као служба заштите непокретних културних добара територијално надлежан Међуопштински завод за заштиту споменика културе Суботица. Део деонице 4, од Госпођинаца до Аде, био је у надлежности Покрајинског завода за заштиту споменика културе Петроварадин.
На траси гасовода у општинама Кањижа, Сента и Ада налазило се девет претходно детектованих археолошких локалитета (Сл. 1). Четири налазишта била су угрожена изградњом гасовода на територији општине Кањижа (локалитети 19, 61, 122, 127 у KO Велебит, КО Трешњевац, КО Кањижа, КО Мартонош, КО Хоргош), два на територији општине Сента (Локалитет 42, Црквено брдо и локалитет 45 у КО Сента) и три на територији општине Ада (локалитети 2, 5, 6 у КО Мол, КО Ада). Већина ових налазишта откривена је и мапирана у оквиру пројекта Археолошка мапа северне Бачке, који од 2017. године реализује Међуопштински завод за заштиту споменика културе Суботица, уз подршку Министарства културе и информисања Републике Србије и локалних самоуправа. Неки од локалитета који су ископавани у оквиру заштитних радова на траси гасовода били су познати од раније у архивској и археолошкој документацији установа заштите северне Бачке. Такав је случај са локалитетима Црквено брдо (Локалитет 42) у Горњем Брегу, општинa Сента и Чонтпарт (Локалитет 127) у општини Кањижа.
Током октобра и новембра 2019. године, истражена је планирана траса гасовода кроз наведене општине на свих девет археолошких локалитета у дужини од око 1,5 км. Након земљаних радова на полагању цеви гасовода, археолошки радови су настављени на четири локалитета у оквиру радне зоне гасовода да би археолошки објекти и структуре, који су претходно делимично откривени у оквиру трасе, били проширени и истражени у целини.
Приликом ових ископавања детектовано је и ископано више стотина археолошких целина и прикупљено око 100 кутија покретног археолошког материјала.
У току истраживања узет је велики број узорака за различите врсте анализа: апсолутно датовање, палеоботаничке (250 узорака), антраколошке, геохемијске и друге. Анализе радиоактивног угљениковог изотопа ¹⁴С рађене су у Curt Engelhorn – Zentrum Archäometrie, у Манхајму у Немачкој. Резултати других специјалистичких анализа су у обради и биће презентовани у другом тому публикације.
Такође, за све ове локалитете који тренутно уживају статус претходне заштите, на основу резултата истраживања биће урађени елаборати за предлог утврђивања у непокретна културна добра, чиме би се појачала њихова правна заштита. Због великог потенцијала за употпуњавање археолошке слике ове области, надамо се да ће резултати заштитних истраживања на неким од локалитета пружити основ за даља систематска истраживања.
http://haemus.org.mk
Settlements, Culture and Population Dynamics in Balkan Prehistory
International Conference
13-14.03.2015
Skopje, Republic of Macedonia
ABSTRACTS OF THE ORAL AND POSTER PRESENTATIONS
General Editor: Vasilka Dimitrovska
Cover Design: Vasilka Dimitrovska, Elka Anastasova
Design: Elka Anastasova
Editing and English proofreading: Mark Branov
притиска на заштиту археолошког наслеђа у Србији. Број
капиталних пројеката је повећан, захтеви су огромни, а
систем заштите археолошког наслеђа се налази пред
колапсом.
Ове нове околности освестиле су многобројне проблеме са
којима се заводи у Србији у овом тренутку суочавају
свакодневно. Проблеми су многобројни - од притисака са
разних нивоа, положаја и одговорности запослених у
заштити, далеко недовољан број запослених археолога у
заводима уз неопходност отварања нових радних места за
археологе и реорганизације система заштите, положај младих
колега и колегеница, факултетски програми археологије
неусклађен са тренутним потребама, јавне набавке,
расписивање тендера за археолошка истраживања којима се
практично намеће међусобна конкуренција државних
установа, неопходности стандардизације метода археолошких
истраживања, документовања и чувања документације,
међународних сарадњи, физичких услова рада, процедура
заштите на раду,...
u doba neolita (starčevačke i vinčanske kulture), eneolita (Tisapolgar kulture), bronzanog doba (Mako/moriške kulture i kulture grobnih humki), gvozdenog doba (od ranog gvozdenog doba do latena)
i sarmatskih sahrana. U površinskom sloju je pronađen materijal iz kasnijih perioda, sa keramikom poznog srednjeg veka i modernog doba. U neposrednoj okolini lokaliteta je na površini nađen i avarski materijal. Urađeno je apsolutno datovanje 14C na uzorcima iz sigurnih konteksta iz celina 10, 27–grob 1, 52 i 57. Od nalaza iz poznog gvozdenog doba izdvaja se celina 52, u kojoj je pronađeno 100 kružno oblikovanih komada okera sa perforacijom u sredini, koji su bili nanizani na kanapu
prilikom depozicije. Preliminarnom hemijskom analizom utvrđeno je da sastav ovih ingota čini 68,2% Fe i 27,7% Si , što je u skladu sa sastavom limonita, koji može biti prerađen u gvožđe. Gotovo neprekinut život na lokalitetu od neolita do modernog doba ukazuje na značaj ove lokacije.
Najznačajniji nalaz iz celine 52 otvara mnoga pitanja u vezi sa metalurškom praksom u Panonskoj ravnici. Ukoliko se daljim analizama potvrdi da se radi o polufabrikatu spremnom za preradu, sa datumom koji smešta tu celinu oko 1100. godine pre nove ere, lokalitet 61 će svakako promeniti način razmišljanja o organizaciji trgovine i metalurgije u ovom delu Panonije.
Site 61 is located about 6km north of the town of Kanjiža. It is positioned on a loess terrace above the old Tisza river meander. During excavations 67 archaeological units were excavated alongside 3 partial chid burrials. The presence of Neolithic (Starčevo, Vinča and LBK), Copper Age (Tiszapolgar), Bronze Age (Mako and Moriš cultures, Hügelgräberkultur) and Iron Age (Hallstadt and La Tene cultures) occupation was confirmed on the site.
Nearby surface finds from the Avar period were also discovered.
In unit 52, over a hundred circular pieces of ochre perforated through the middle were discovered in a pit, deposited lined on a thread during the late Bronze Age/early Iron Age period (cca 1100 BC) Chemical analysis of the material has established the presence of Iron and Silicon (68.2:27.7) which is typical compisition of limonite ore, most likely derived from bog clay. This find opens new research questions regarding metalurgical practice in the Pannonian plain of the early Iron Age.
Rescue excavations of the medieval archaeological site of Sabirna Stanica 4 were undertaken in order to
prevent possible endangerment and devastation of the site by intensive natural gas and oil production activities
conducted by the Petrol Company NIS. The endangered zone enclosed peripheral parts of the medieval settlement with a contemporaneous necropolis. Rescue excavations took place between April and May 2019, with interruptions.
Though firing temperatures and the functions of various pyrotechnological installations have been extensively investigated in archaeology, both have often been addressed separately. Most of our knowledge on firing structures and procedures in the Neolithic are still largely based on ethnoarchaeological evidence. To move forward, we need to consider all aspects involved in ancient pyrotechnology, together with use of additional investigative tools. This study aims to address Neolithic pottery firing from a diverse perspective that merges archaeometric analyses and experimental archaeology. To demonstrate the potential of this approach, we combined an archaeometric case study of pottery from the late Neolithic (5200–4800 BCE) from the site of Gradište-Iđjoš (Serbia) with experimental pit firings, likely one of the mostly frequently employed firing techniques used in prehistoric periods.
Scientific analyses include X-ray powder diffraction (XRPD), scanning electron microscopy (SEM), and ceramic petrography. These methods were run on both archaeological materials and experimental reproductions. Additionally, a detailed program of firing temperature monitoring, integrated observations on atmospheric conditions, soaking time, and duration were recorded to contribute to the study. The experiments enabled us to collect results useful for our understanding of the pyrotechnological knowledge of Neolithic potters from a technological and social point of view. In addition, they demonstrated the potential of a dedicated methodological framework for studying pottery firing that can be applied to other chronological and cultural contexts