Shamrock

Un shamrock é trevo heráldico, utilizado como símbolo de Irlanda. San Patricio, o patrón de Irlanda, dise que o usou como metáfora da Santa Trindade cristiá.^[1] O nome shamrock é unha transcrición inglesa que provén do irlandés seamróg ([ˈʃamˠɾˠoːɡ]), que é o diminutivo da palabra irlandesa seamair óg e simplemente significa "trevo novo".^[2]

Na maioría das veces, Shamrock refírese á especie Trifolium dubium^[3] ou Trifolium repens (trevo branco, en irlandés: seamair bhán). Non obstante, outras plantas de tres follas, como Medicago lupulina, Trifolium pratensee Oxalis acetosella, ás veces son chamados de trevos.

Aínda que non hai un consenso sobre a especie botánica precisa que é o "verdadeiro" shamrock heráldico, a cuestión xerou un debate desde hai séculos:

John Gerard no seu herbario de 1597 mencionou os Trifolium pratense dicindo "que se chaman en irlandés Shamrockes". Coincidiu con el o botánico irlandés Caleb Threlkeld, no seu traballo de 1726 titulado A Treatise on Native Irish Plants.^[4]

Carl von Linné na súa obra de 1737 Flora Lapponica identifica o trevo Trifolium pratense mencionándoo polo seu nome como Chambroch, coa seguinte observación curiosa: "Hiberni suo Chambroch, quod est Trifolium pratense purpureum, aluntur, celeres & promtissimi roburis". Os irlandeses chámanlle shamrock, que é trevo de campo roxo, e cómeno para se tornaren rápidos e áxiles.^[5][6]

Linneo baseou a súa afirmación nos comentarios de autores ingleses como Edmund Spenser quen comentou que o trevo adoitaba ser comido polos irlandeses, especialmente en tempos de fame. Con todo, argumentouse que estaban confundidos pola semellanza entre o nome irlandés para o trevo novo seamróg, e o nome para a aleluia seamsóg ou outras plantas do xénero oxalis ^[7]

O londiniense James Ebenezer Bicheno, asegurou en 1830 que o verdadeiro shamrock era Oxalis acetosella, unha especie de aleluia.^[8] Bichino afirmou erradamente que o trevo non era unha planta nativa irlandesa e fora introducido en Irlanda a mediados do século XVII, baseou o seu argumento nos mesmos comentarios dos autores isabelinos de que se comía trevo.

Os botánicos ingleses James Britten e Robert Holland adoptaron un enfoque máis científico, afirmaron no seu Dictionary of English Plant Names publicado en 1878, que as súas investigacións revelaran que Trifolium dubium era a especie máis vendida en Covent Garden durante o St. Patrick's Day, e que era usado en polo menos 13 condados de Irlanda.^[9]

Finalmente, leváronse a cabo dúas investigacións botánicas separadas en Irlanda, unha en 1893^[10] e outra en 1988.^[11] A de 1893 foi realizada por Nathaniel Colgan, naturalista afeccionado que traballaba en Dublín; mentres que a de 1988 foi realizada por E. Charles Nelson, Director dos Xardíns Botánicos Nacionais de Irlanda. Ambas implicaron pedirlle a xente de toda Irlanda que enviase exemplos de trevos, que logo foron plantados e deixados florecer, para que puidesen identificar as especies botánicas. Os resultados de ambas enquisas foron moi similares, mostrando que a concepción do trevo en Irlanda cambiara pouco nun século. Os resultados móstranse na seguinte táboa:

Os resultados mostran que non hai ningunha especie "verdadeira" de trevo, pero que Trifolium dubium é considerado o shamrok por aproximadamente a metade dos irlandeses, e o Trifolium repens por outro terzo. Ningunha das especies da enquisa é exclusiva de Irlanda, e todas son especies europeas comúns.

Shamrock (de seamair óg, trevo novo) e semair aparecen na literatura irlandesa desde cedo, xeralmente como descrición dunha chaira de trevo florecida. Por exemplo, nos chamados Metrical Dindshenchus, un poema sobre Tailtiu no condado de Meath descríbeo como dese xeito (mag scothach scothshemrach).^[12] Outra historia conta como Santa Bríxida decidiu ficar no condado de Kildare cando viu a deliciosa chaira cuberta de flor de trevo (scoth-shemrach).^[13] Porén, a literatura en irlandés non fai distinción entre clover e shamrock, e só en inglés que 'shamrock' emerxe como unha palabra distinta.

A primeira mención do shamrock na lingua inglesa ocorre en 1571 na obra de Edmund Campion "Boke of the Histories of Irelande", describe os hábitos dos "irlandeses salvaxes" e afirma que comían "trevos, berros, raíces e outras herbas".^[14] Tal afirmación repetiuse amplamente en obras posteriores e parece ser unha confusión coa palabra irlandesa seamsóg ou aleluia (Oxalis).^[7] Non hai ningunha fonte irlandesa de que os irlandeses comesen trevo, senón que comían aceda. Por exemplo, na obra medieval Buile Shuibhne, o rei Sweeney, que se volveu tolo e vive no bosque como un eremita, enumera a aceda entre as plantas das que se alimenta.^[15]

Edmund Spenser, a finais do s. XVI, describiu as súas observacións sobre Munster devastada pola guerra despois da Rebelión de Desmond na súa obra A View of the Present State of Ireland, e o trevo descríbese como o último recurso inxerido por persoas para non morrer de fame.

Anatomías da morte, falaban como pantasmas, chorando das súas tumbas; comían das carroñas... e se atopaban unha parcela de berros ou trevos acudían en moreas como a un festín nese tempo.^[16]

A idea de que os irlandeses comían trevo repítese nos escritos de Fynes Moryson, secretario do Lord Deputado de Irlanda. Na súa obra An itinerario thorow Twelve Dominions (1617) afirma que os irlandeses "comen de vontade a herba Schamrock sendo dun sabor agudo que mentres corren e son perseguidos de un lado a outro sacan como bestas das cunetas". A referencia a un sabor forte suxire o sabor da aceda.^[17]

Está claro que nos séculos XVI e XVII os escritores ingleses asociaban o trevo aos irlandeses, pero só coa noción confusa de que era unha planta que comían. Cómpre destacar que non hai ningunha mención súa a San Patricio ou a lenda da utilización da planta para explicar a Santa Trindade. Porén, hai dúas posibles referencias ao costume de "afogar o trevo" en "usquebagh" (whisky).^[18][19]

Tradicionalmente, dise que o trevo foi usado por San Patricio para ilustrar a doutrina da Santa Trindade cando se cristianizaba Irlanda no século V. A primeira evidencia dun vínculo entre San Patricio e o trevo aparece en 1675 nos St Patrick's Coppers ou Halpennies. Estes parecen mostrar unha figura de San Patricio predicando a unha multitude mentres sostén un trevo,^[20] Cando chegou a Irlanda no 431, utilizou o trevo para as súas ensinanzas. Na Irlanda pagá, tres era un número significativo e os irlandeses tiñan moitas deidades triplas, que podían axudar a San Patricio nos seus esforzos.^[21] Patricia Monaghan afirma que "Non hai probas de que o trevo ou a aceda fosen sagrados para os celtas". Porén, Jack Santino especula que "O trevo probabelmente estaba asociado coa terra e os druídas asumiron que era un símbolo dos poderes rexenerativos da natureza. Con todo, calquera que sexa a súa historia como símbolo popular, ten hoxe o seu significado nun contexto cristián. As imaxes de San Patricio represéntano expulsando as serpes fóra de Irlanda cunha cruz nunha man e unha rama de trevos na outra."^[22] Roger Homan escribe: "Quizais podemos ver a San Patricio baseándose no concepto visual do tríscele cando usa o trevo para explicar a Trindade".^[23]

A primeira mención escrita da ligazón non aparece até 1681, no relato de Thomas Dineley, un viaxeiro inglés en Irlanda:

O 17 de marzo de cada ano é o San Patricio, unha festa inamovíbel, cando os irlandeses de todas as estacións e condicións levaban cruces nos seus sombreiros, algúns de alfinete, outros de cinta verde, e os vulgares vestían supersticiosamente shamroges, herba de 3 follas, que igualmente comen (din) para causar un alento doce.^[24]

Non hai nada no relato de Dineley sobre a lenda de San Patricio usando o trevo para ensinar o misterio da Santísima Trindade, e esa historia non aparece escrita en ningures até 1726, na obra de Caleb Threlkeld, quen identifica o trevo como Trifolium pratense album e comenta:

Esta planta é usada pola xente nos seus sombreiros sobre o 17º día de marzo (que se chama o día de San Patricio) Sendo hoxe unha tradición que por esta Herba de Tres Follas lles expuxo simbolicamente o Misterio da Santa Trindade. Con todo, cando mollan o seu Seamar-oge, adoitan cometer un exceso de licor, o que non é un dereito de manter un día para o Señor; erro que xeralmente conduce á libertinaxe.

As observacións do reverendo Threlkeld sobre o licor refírense ao costume de brindar a memoria de San Patricio coa "pota de San Patricio" (St. Patrick's Pot) ou "afogando o trevo" (drowning the shamrock), como se coñece. Despois da misa dese día, o costume dos homes era levantar as restricións habituais do xaxún durante a Coresma e ir á taberna para conmemorar a ocasión. O afogamento do trevo ía acompañado por unha certa cantidade de ritual, como explica un relato:^[25][26]

O afogamento do trevo non implica de ningún xeito que fose necesario encherse para facelo. Ao final do día quítanse os trevos do abrigo ou do sombreiro e colócanse no vaso de grog ou de ponche; e cando se beba a saúde ou se honre o brinde, o trevo débese coller do fondo do vaso e botalo por riba do ombreiro esquerdo.

O trevo aínda está asociado principalmente co Día de San Patricio, que se converteu na festa nacional irlandesa, e celébrase con desfiles e celebracións en todo o mundo. O costume de levalo aínda se observa durante as celebracións.

Como San Patricio é o patrón de Irlanda, o trevo utilízase como símbolo de Irlanda desde o século XVIII, de forma similar a como se usa unha rosa dos Tudor para Inglaterra, un cardo para Escocia e un narciso ou un porro para Gales. O trevo comezou a evolucionar de símbolo puramente cristián a símbolo nacional irlandés cando foi adoptado como emblema polas milicias rivais durante a convulsa política de finais do século XVIII. Por un lado estaban os Voluntarios Irlandeses, milicias locais levantadas para defender a Irlanda da ameaza da invasión francesa ou española cando os soldados británicos regulares foron retirados de Irlanda para loitar durante a guerra de independencia dos Estados Unidos^[27] Doutra banda estaban grupos nacionalistas revolucionarios, como os United Irishmen.

Entre os Voluntarios, exemplos do uso do trevo inclúen a aparición nas bandeiras de Limerick, os Castle Ray Fencibles e a Braid Volunteers.^[28][29] Os United Irishmen adoptaron a cor verde como a súa cor asociada co trevo, nos uniformes ou cintas verdes nos sombreiros. A canción The Wearing of the Green conmemorou as súas fazañas. A bandeira de Érin go bragh utilizouse como estandarte a miúdo acompaña de trevos, e en 1799 apareceu brevemente un xornal titulado The Shamroc apoiando a rebelión.^[30]

Desde as Actas de Unión entre Gran Bretaña e Irlanda (1800), o trevo incorporouse ao Escudo Real do Reino Unido, representado crecendo dun só talo xunto á rosa de Inglaterra e o cardo de Escocia para simbolizar a unidade dos tres reinos. Desde entón, o trevo apareceu regularmente xunto á rosa, o cardo e (ás veces) o porro para Gales en moedas británicas como os dous xilins e coroa, e en selos. O motivo da rosa, do cardo e do trevo tamén aparece regularmente en edificios públicos británicos como o palacio de Buckingham.

Ao longo do século XIX creceu a popularidade do shamrock como símbolo de Irlanda, e foi representado en moitas ilustracións (libros, postais do día de San Patricio etc.). Tamén foi mencionado en moitas cancións da época. Por exemplo, a balada popular The Shamrock Shore lamentaba o estado de Irlanda nese tempo.^[31] Outro exemplo típico aparece nas obras de Thomas More, como a popular Oh the Shamrock.^[32]

Ao longo dos séculos XIX e XX, o shamrock continuou aparecendo en diversos escenarios.^[33] Por exemplo, en moitos edificios de Irlanda como motivo decorativo, na fachada do edificio Kildare Street Club en Dublín, na catedral de San Patricio, en Armagh, no Harp and Lion Bar en Listowel, condado de Kerry. Tamén no mobiliario urbano, en lámpadas antigas como as de Mountjoy Square en Dublín, e en monumentos como o Parnell Monument e o O'Connell Monument, ambos en O'Connell Street, Dublín. Tamén apareceron en artigos decorativos como vidro, porcelana, xoias, popelina e encaixe. Belleek Pottery en Co. Fermanagh, por exemplo, presenta regularmente motivos de trevos.

• 
  Obra de Belleek Pottery, que adoita presentar motivos de trevos
• 
  Mapa 2d de Irlanda : o primeiro selo postal irlandés mostraba o trevo.
• 
  trevo na aleta caudal dun ATR 72 de Aer Lingus Regional
• 
  Postal do día de san Patricio.

O shamrock úsase nos emblemas de moitas organizacións estatais, tanto na República de Irlanda como en Irlanda do Norte. Algúns destes son organismos de toda Irlanda, (como Tourism Ireland)^[34] así como organizacións específicas de Irlanda (como IDA Ireland)^[35] e Irlanda do Norte (como Police Service of Northern Ireland). O Irish Postal Service An Post, presenta regularmente o trevo na súa serie de selos. A aerolínea Aer Lingus usa o emblema nos seus logotipos e o seu distintivo de control de tráfico aéreo é "SHAMROCK".

O trevo foi rexistrado como marca comercial polo Goberno de Irlanda.^[36] A principios dos anos 80, Irlanda defendeu o seu dereito a usalo como símbolo nacional nun caso de marca rexistrada alemá, que incluía unha representación de alto nivel do Taoiseach Charles Haughey. Despois de ter perdido orixinalmente, Irlanda gañou en apelación ante o Tribunal Supremo alemán en 1985.^[37]

Converteuse nunha tradición para o Taoiseach presentar un feixe de trevos nunha cunca especial de cristal Waterford cun deseño de shamrocks ao presidente dos Estados Unidos na Casa Branca cada día de San Patricio.^[38]

O shamrock tamén se usa en emblemas de organizacións británicas con asociación con Irlanda, como os Irish Guards. Os soldados do Rexemento Real Irlandés do Exército Británico usan o trevo como emblema e usan un ramo de trevo o día de San Patricio, seguindo un decreto da raíña Vitoria, en recoñecemento aos soldados irlandeses que loitaran na guerra dos Bóers en Suráfrica, unha tradición continuada polos soldados tanto do norte como do sur de Irlanda após a partición en 1921. O escudo de armas da bandeira da Royal Ulster Constabulary George Cross Foundation leva arredor unha coroa de trevos.^[39]

O shamrock tamén aparece nos emblemas dunha ampla gama de ONGs en Irlanda, como a Irish Farmers Association,^[40] a Scouting Ireland ou Irish Girl Guides,^[41] e a Asociación Irlandesa de Doadores de Ril.^[42] Ademais, moitas organizacións deportivas que representan a Irlanda usan o trevo nos seus logotipos e emblemas. Os exemplos inclúen a Asociación Irlandesa de Fútbol (Irlanda do Norte), Unión Irlandesa de Rugby, Swim Ireland, Cricket Ireland, Lough Derg Yacht Club Tipperary, do club de fútbol Shamrock Rovers e o Consello Olímpico de Irlanda.

Shamrock adoita aparecer como parte do emblema de moitas organizacións en países de ultramar con comunidades de orixe irlandesa. Fóra de Irlanda, varias organizacións, empresas e lugares tamén usan o símbolo para anunciar unha conexión coa illa. Estes usos inclúen:

• 
  Bandeira do batallón de San Patricio do exército mexicano reconstruída a partir da descrición de Jon Riley
• 
  A bandeira de Montreal. O trevo está situado na esquina inferior dereita
• 
  Logotipo de AOH
• 
  Emblema da arquidiocese católica romana de Newark, Nova Jersey
• 
  Camiseta do Panathinaikos FC

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Shamrock

• Nelson, E. Charles (1991). _Botany and History of an Irish Myth_ a Biography of the Shamrock in History, Literature, Music and Art (en inglés). Woodbridge (UK): Boethius Press. ISBN 0-86314-199-4. 
• Treeck, Carl Van; Croft, Aloysius (1936). Symbols in the Church (en inglés). Milwaukee: Bruce Publishing Co. 

• Lily de Guernsey
• Herba de Santiago (representado a Illa de Man)
• Trefoil

• A verdade detrás do trevo no sitio web da BBC News, do 17 de marzo de 2004. Consultado o 20-07-2008
• Deseño de xardíns: trevos Arquivado 03 de decembro de 2010 en Wayback Machine. no sitio web About.com. Consultado o 20-07-2008
• www.decodeunicode.org/en/u+2618 Shamrock como símbolo en Unicode