Nicosia

Nicosia

Λευκωσία (el)
Localización
35°10′21″N 33°21′54″L / 35.1725, 33.365
Estado	Chipre
Distrito (pt)	Nicósia (pt)
Capital de	Reino do Chipre (pt) (1192–1489) Chipre (1960–)
Poboación
Poboación	330.000 (2015) (6.462,98 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Nicósia (pt)
Superficie	51,06 km²
Bañado por	pedieos (pt)
Altitude	220 m
Organización política
Membro de	Federación Mundial de Cidades Turísticas Liga de Cidades Históricas
Identificador descritivo
Código postal	1010–1107
Fuso horario	UTC+02:00, horario estándar UTC+03:00, horario de verán
Prefixo telefónico	22
Outro
Irmandado con	Vilnius Abu Zabi Lisboa Istambul Cidade de México Atenas Ancara Ámsterdam Fuzhou (2023–)
Páxina web	nicosia.org.cy

Nicosia (/ˌnɪkəˈsiːə/, grego: Λευκωσία, turco: Lefkoşa) é a capital e a cidade máis grande e a sede do goberno da República de Chipre, na illa de Chipre. Atópase preto do centro da chaira de Mesaoria, nas beiras do río Pedieos.

Nicosia é a máis ao sueste de todas as capitais dos Estados membros da UE. Estivo habitada continuamente durante máis de 4.500 anos e é a capital de Chipre desde o século X. As comunidades chipriotas gregas e turcochipriotas de Nicosia se separaron respectivamente ao sur e ao norte da cidade respectivamente a principios de 1964 tras o combate da crise de Chipre de 1963 a 64 que estalou na cidade. Esta separación converteuse nunha fronteira militarizada entre a República de Chipre e a República Turca do Norte de Chipre despois de que Turquía invadise a illa de Chipre en 1974, ocupando o norte da illa, incluída o norte de Nicosia. Hoxe Nicosia do Norte é a capital do Norte de Chipre, un estado recoñecido só por Turquía, que está considerada como a Invasión turca de Chipre pola comunidade internacional.

Ademais das súas funcións lexislativas e administrativas, Nicosia estableceuse como a capital financeira da illa e o seu principal centro de negocios internacional.^[1] En 2018, Nicosia foi a 32ª cidade máis rica do mundo en poder relativo de compra.^[2]

A cidade se sitúa ás marxes do río Pedieos. Nicosia é a capital administrativa, sendo hoxe en día a única capital dividida en dúas partes: ao norte, a parte (turca) e ao sur, a parte (grega), separadas pola Liña verde, unha zona desmilitarizada ocupada polas Nacións Unidas. Nicosia é un centro económico e produce téxtiles, coiro, cerámica e materiais plásticos, entre outros. As minas de cobre sitúanse preto da cidade.

Nicosia está habitada desde o inicio da Idade de Bronce 2500 anos a.C., cando os primeiros habitantes establecéronse na fértil chaira de Mesaoria.^[3] Nicosia máis tarde converteuse nunha cidade-estado coñecido como Ledra ou Ledrae, un dos doce reinos do antigo Chipre construído polos Aqueos despois do final da Guerra de Troia.^{[Cómpre referencia]} Hoxe en día pódense atopar restos de antiga Ledra no outeiro Ayia Paraskevi, no suroeste da cidade. Só coñécese un rei de Ledra: Onaságoras. O reino de Ledra foi destruído cedo. Baixo o dominio asirio de Chipre, Onaságoras era mencionado como tributo a Esarhaddon de Asiria no 672 a. No 330 a.C., Ledra foi rexistrada como unha pequena cidade sen importancia.^[4] Crese que o asentamento dependía económica e politicamente da cidade próxima de Chytri.^[5] A actividade principal dos habitantes da cidade era a agricultura. Durante esta época, Ledra non tivo o enorme crecemento que tiveron as outras cidades costeiras chipriotas, que se basearon principalmente no comercio.^[6]

Na época bizantina, a cidade tamén se chamaba Λευκωσία (Lefkosia) ou como Καλληνίκησις (Kallenikesis). No século IV d.C, a cidade converteuse na sé do bispado, co bispo Saint Tryphillius (Trifillios), estudante de Saint Spyridon.^[7] As probas arqueolóxicas indican que a cidade recuperou gran parte do seu significado anterior no período cristián inicial,^[8] e a presenza de dous ou tres basílicas con decoración opus sectile, xunto con mármores decorados con altorrelevo indican a presenza dunha sociedade cristiá relativamente próspera e sofisticada.^[9]

Despois da destrución de Salamina, a capital de Chipre, polos ataques árabes en 647, xunto con extensos danos noutros asentamentos costeiros, a economía da illa volveuse moito máis cara ao interior e as vilas interiores gañáron relativa importancia. Nicosia beneficiouse diso e funcionou como unha saída dos produtos agrícolas do interior, a chaira de Mesaoria. Tamén se atopaba nunha posición vantaxosa debido ao seu abastecemento de auga. Así, a cidade desenvolveuse o suficiente para que o Imperio Bizantino elixise Nicosia como capital da illa ao redor do 965, cando Chipre se uniu ao Imperio Bizantino.^[10] Os bizantinos trasladaron a sede da administración da illa a Nicosia principalmente por motivos de seguridade, xa que as cidades costeiras sufrían a miúdo ataques. Desde ese momento permaneceu como capital de Chipre. Nicosia foi a sede do gobernador bizantino de Chipre, o último gobernador bizantino foi Isaac Komnenos, que se declarou emperador da illa e gobernou a illa de 1183 a 1191.^[11] Testemuños de ata 1211 indica que Nicosia non era unha cidade amurallada nese momento e que os bizantinos non construíron murallas na cidade, pensando que a situación interior da cidade sería suficiente para fins de defensa. Os bizantinos construíron, porén, unha fortaleza relativamente débil dentro da cidade.^[12] A economía baixo dominio bizantino consistía principalmente no comercio de bens agrícolas, pero a cidade tamén producía artigos de luxo e artigos de metal debido á presenza da administración imperial.^[13]

No seu camiño cara a Terra Santa durante a Terceira Cruzada en 1187, a frota de Ricardo I de Inglaterra viuse afectada por tempestades. El mesmo parou primeiro en Creta e logo en Rodas. Continuaron tres barcos, un dos cales levaba a Joan de Inglaterra e a Berengaria de Navarra, futura noiva de Ricardo. Dous dos barcos naufragaron fronte a Chipre, pero o buque de Joan e Berengaria chegou a salvo a Limassol. Joan negouse a baixar a terra, temendo que fose capturada e mantida como refén por Isaac Komnenos de Chipre, que odiaba a todos os francos. O seu barco quedou fondeado durante unha semana completa antes de que Ricardo finalmente chegase o 8 de maio. Indignado co trato dado a súa irmá e a súa futura noiva, Ricardo invadiuna.^{[14][Cómpre referencia]}

Ricardo sitiou Nicosia, finalmente coñeceu e derrotou a Isaac Komnenos en Tremetousia e converteuse no gobernador da illa, pero vendeuna aos cabaleiros templarios.

O dominio franco de Chipre comezou a partir de 1192 e durou ata 1489. Durante este tempo, Nicosia foi a capital do reino medieval, sendo a sede dos reis Lusignan, da Igrexa latina e da administración franca da illa. Durante o dominio franco, construíronse as murallas da cidade xunto con moitos outros palacios e edificios, incluído a gótica Catedral de Santa Sofía. Pódense atopar as tumbas dos reis Lusignan. O exónimo Nicosia apareceu coa chegada dos lusignáns. Os cruzados de lingua francesa non podían, ou non querían, pronunciar o nome Lefkosia, e tenderon a dicir "Nicosie" traducida ao italiano e entón coñecida internacionalmente como "Nicosia".^{[Cómpre referencia]}

En 1374 Nicosia foi ocupada e estragada pola República de Xénova e en 1426 polo Sultanato mameluco.^{[Cómpre referencia]}

En 1489, cando Chipre quedou baixo dominio da República de Venecia, Nicosia converteuse no seu centro administrativo e sede da República. Os gobernadores venecianos viron como unha necesidade fortalecer todas as cidades de Chipre debido á ameaza otomá.^[15] En 1567 os venecianos construíron as novas fortificacións de Nicosia, que están ben conservadas ata hoxe, demolendo os antigos muros construídos polos francos, así como outros edificios importantes da época franca, incluído o palacio do rei, outros palacios privados e igrexas e mosteiros de cristiáns ortodoxos e latinos.^[16] As novas murallas tomaron a forma dunha estrela con once bastións. O deseño do baluarte é máis adecuado para artillaría e un mellor control para os defensores. Os muros teñen tres portas, ao norte Porta de Kyrenia, ao oeste Porta de Paphos e ao leste Porta de Famagusta.^[16] O río Pedieos pasaba pola cidade amurallada veneciana. En 1567, posteriormente desviouse cara ao foxo recentemente construído por motivos estratéxicos, debido ao esperado ataque otomán.^[17]

O 1 de xullo de 1570, o Imperio Otomán invadiu a illa. O 22 de xullo, Piyale Pasha logo de capturar Paphos, Limassol e Larnaca dirixiu o seu exército cara a Nicosia e asediou á cidade.^[18] A cidade logrou aguantar 40 días baixo asedio, ata a súa caída o 9 de setembro de 1570. A historia do mártir chipriota Arnaude de Rocas data da caída de Nicosia. Uns 20.000 residentes morreron durante o asedio e cada igrexa, edificio público e palacio foi saqueado.^[19] Nicosia tiña unha poboación estimada en 21.000 habitantes antes da conquista otomá e baseándose no censo otomán de 1572, a poboación reducírase a 1.100-1.200. A devastación da cidade foi tan grande que durante algúns anos despois da conquista, varias vilas da illa tiñan unha poboación maior que Nicosia.^[20][21] As principais igrexas latinas foron convertidas en mesquitas, como a conversión da catedral de Santa Sofía.

Nicosia foi a sede do Paxá, do Arcebispo grego, do Dragomán e do Cadí. O "Palazzo del Governo" de tempos venecianos converteuse na sede do Paxá, o gobernador de Chipre, e o edificio pasou a denominarse Konak ou Seraglio (Saray). A praza de fóra coñecíase como praza do Seraglio ou Sarayonu (literalmente fronte ao Saray), como é coñecida ata os nosos días. O saray demoleuse en 1904 e no sitio construíuse o actual bloque de oficinas gobernamentais.^[22]

Cando chegou a recentemente asentada poboación turca, vivían xeralmente no norte do antigo leito do río. Os chipriotas gregos permaneceron concentrados no sur, onde se construíu o Arcebispado da Igrexa Ortodoxa. Outros grupos étnicos minoritarios como os armenios e os latinos chegaron a establecerse preto da entrada occidental á cidade na Porte Paphos.^[23]

Os nomes dos 12 barrios nos que se dividíu orixinariamente Nicosia no momento da conquista otomá son derivados dos 12 xenerais ao mando das divisións do exército otomán na época. A cada xeneral adxudicouselle un barrio, eses barrios (con dúas excepcións) eran coñecidos polo seu nome do seguinte xeito:

1. Xeneral Ibrahim Pasha.
2. Xeneral Mahmoud Pasha.
3. Xeneral Ak Kavuk Pasha. (Este é un alcume que significa "gorra branca.")
4. Xeneral Koukoud Effendi.
5. Xeneral árabe Ahmed Pasha.
6. Xeneral Abdi Pasha, coñecido como Chavush (sarxento) a partir do cal foi probablemente ascendido.
7. Xeneral Haydar Pasha.
8. Xeneral Karamanzade (fillo dun caramaniano, outros nomes non dados).
9. Xeneral Yahya Pasha (agora coñecido como o Barrio Phaneromeni).
10. Xeneral Daniel Pasha (o nome do barrio cambiouse posteriormente a Omerie en honra ao califa Omar que quedou alí unha noite cando estaba en Chipre).
11. Tophane (cuartel de artillaría)
12. Nebetkhane, que significa comisaría ou barrios da patrulla.^[22]

Perdéronse os nomes dos xenerais ao mando dos dous últimos barrios:

Máis tarde o número de barrios aumentouse a 24. Cada barrio organizouse ao redor dunha mesquita ou igrexa, onde vivían principalmente as respectivas comunidades musulmás e cristiás.^[24]

Nicosia quedou baixo o dominio do Reino Unido o 5 de xullo de 1878 como consecuencia da Convención de Chipre.^[25] A antiga sede administrativa otomá (a Saray) substituíuse en 1904 por un novo edificio que contén os tribunais xudiciais, o rexistro de terras e as actividades forestais, aduaneiras, e oficinas do comisario de Nicosia.^[22] Adxacente estaba a sede da Policía de Nicosia, mentres que ao lado estaban a Oficina Xeral de Correos e a Oficina de Telégrafos.^[26] Unha columna veneciana, anteriormente nun patio cercado preto do Saray,^[27] restaurouse nun novo sitio no verán de 1915 no medio da praza Saray. Presumiblemente, a columna de Nicosia erixíuse en honra ao rexedor Doge Francesco Donati sobre o ano 1550.^[22]

Xusto despois da ocupación británica constituíuse en Nicosia un Consello Municipal en 1882 para a administración xeral dos asuntos públicos dentro da cidade e para unha determinada zona fora das murallas, baixo a presidencia dun alcalde.^[22] As primeiras oficinas municipais estaban na Praza do Municipio (agora mercado municipal central), pero en 1944 as oficinas trasladáronse temporalmente ao baluarte d'Avila e en 1952 quedaron de forma permanente coa decisión de renovar o edificio.^[28]

En 1923 ampliaron aínda máis os límites municipais (ver mapa) e esta nova área dividiuse entre varios dos barrios intramurais existentes.^[29] En 1938 o límite estendeuse aos límites actuais no oeste e aos límites de Ayii Omoloyites, Palouriotissa, Kaimakli e Omorfita.^[30] En 1944 a autoridade da aldea de Ayii Omoloyites foi absorbida, logo, pouco despois da independencia, Palouriotissa, Kaimakli e Omorfita foron anexados á cidade en 1968.^[31]

En 1955 comezou unha loita armada contra o dominio británico co obxectivo de unir a illa con Grecia, Enosis. A loita liderouna o EOKA, unha organización de resistencia militar grego chipriota,^[32][33] e apoiado pola gran maioría dos grecochipriotas. A unificación con Grecia fracasou e no seu lugar declarouse a independencia de Chipre en 1960. Durante o período da loita, Nicosia foi o escenario de protestas violentas contra o dominio británico.^[34][35]

En 1960 Nicosia converteuse na capital da República de Chipre, un estado establecido polos chipriotas gregos e turcos. En 1963, o bando greco chipriota propuxo emendas á constitución, que foron rexeitadas pola comunidade turcochipriota.^[36] Logo desta crise, o 21 de decembro de 1963, estalou a violencia interna entre chipriotas gregos e turcos. Nicosia dividiuse en barrios gregos e turco chipriotas separados pola liña Verde, chamada así pola cor do bligrafo usado polo oficial das Nacións Unidas para trazar a liña nun mapa da cidade.^[37] Isto provocou que os turcochipriotas se retiraran do goberno e despois de máis violencia interna en 1964, varios turco-chipriotas mudáronse ao barrio turco de Nicosia, provocando un exceso de poboación.^[38]

O 15 de xullo de 1974, houbo un intento de golpe de estado liderado pola xunta militar grega para unir a illa con Grecia. O golpe destituíu ao presidente Makarios III e substituíuno pol nacionalista pro enosis Nikos Sampson.^[39]

O 20 de xullo de 1974, o golpe de Estado precipitou a invasión da illa polo exército turco.^[40] A operación incluíu dúas fases. A segunda fase da invasión turca realizouse o 14 de agosto de 1974, onde o exército turco avanzou as súas posicións, capturando finalmente un 37% do territorio chipriota incluída a parte norte de Nicosia. Os combates deixaron a illa cun problema masivo de refuxiados por ambas partes.^[41]

O 13 de febreiro de 1975 a comunidade chipriota turca declarou o Estado federado turco de Chipre na área ocupada polas forzas turcas.^[42] O 15 de novembro de 1983, os turcochipriotas proclamaron a súa independencia como a República Turca do Norte de Chipre.

O 23 de abril de 2003 abriuse o paso do Palacio Ledra a través da Liña Verde, a primeira vez que se permitiu o paso desde 1974.^[43] A isto seguiu a apertura dos puntos de paso de Ayios Dometios / Metehan o 9 de maio de 2003.^[44] O 3 de abril de 2008 tamén se reabriu o paso da rúa Ledra.^[45]

Desde o 30 de outubro de 2016, Nicosia converteuse na única capital do mundo en contar con dúas zonas horarias, despois de que o parlamento da República Turca de Chipre do Norte abolise a hora estándar e decidise que Chipre do Norte permaneza en UTC +03: 00 durante todo o ano, seguindo o exemplo de Turquía.^[46][47] Ao ano seguinte, debido ás críticas do público turcochipriota do norte, o goberno turco chipriota decidiu volver ao tempo estándar, seguindo o resto de Europa.

Os túmulos dos reis Lusignan repousan na antiga igrexa da rúa Sofía, transformada actualmente nunha mesquita. Tamén existen ruínas das fortificacións venecianas.

• Páxina oficial de Nicosia (en grego)
• Sitio web oficial da Nicosia turca (en inglés)

---

Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---