Centrocampista

Un centrocampista é unha das posicións do fútbol, situado xeralmente entre os defensas e os dianteiros do seu equipo.^[1] Algúns centrocampistas xogan un papel defensivo estritamente definido, parando ataques, e son coñecidos como centrocampistas defensivos. Outros teñen límites máis difusos, sendo máis móbiles e eficientes no pase, como os chamados pivotes, os organizadores ou os todocampistas. O número de centrocampistas nun equipo e as súas funcións asignadas depende da formación do equipo. O conxunto destes xogadores no campo é coñecido tamén como mediocampo.

A maioría dos adestradores colocan polo menos un centrocampista para deter os ataques do equipo contrario, mentres que outros poden ter a tarefa de crear goles ou ter responsabilidades tanto ofensivas como defensivas. Os centrocampistas son os xogadores que normalmente percorren a maior distancia durante un partido e os que teñen unha maior posesión.^[2]

Os mediocentros son xogadores cuxo papel é tanto ofensivo como defensivo, e que dominan o xogo no centro do campo. Estes xogadores intentan pasar o balón aos centrocampistas atacantes e dianteiros do equipo e tamén poden axudar nos ataques do seu equipo internándose na área e intentando tiros á portería.

Cando o equipo contrario ten o balón, un mediocentro pode caer cara a atrás para protexer a portería ou avanzar e facer presión sobre o rival que ten o balón para tentar roubarllo. Un mediocentro que está defendendo a súa meta acostuma a actuar diante dos seus centrais para bloquear os tiros arredados rivais e perseguir os centrocampistas rivais que corren cara á meta.

As formacións 4–3–3 e 4–5–1 usan tres mediocentros. A 4–4–2 pode utilizar dous mediocentros, e na 4–2–3–1, un dos dous centrocampistas máis atrasados pode ser un mediocentro.^[3]

Os todocampistas son mediocentros traballadores e con boas habilidades en diferentes aspectos, o que os fai hábiles tanto para defender como para atacar.^[4] Estes xogadores poden, polo tanto, regresar á súa propia área para defender e bloquear tiros e tamén levar o balón cara a adiante ou correr cara á área do adversario para intentar marcar.^[5] A partir de mediados da década de 2000, o cambio de tendencias e o declive da formación estándar 4-4-2 (en moitos casos abrindo paso ás formacións 4–2–3–3 e 4–3–3) impuxeron restricións aos típicos todocampistas dos anos 80 e 90, xa que os dous papeis de medio campo dos equipos agora pasaron a dividirse a miúdo en "mediocentros defensivos" e "organizadores".^[6] Algúns exemplos salientables de todocampistas son Steven Gerrard, Bastian Schweinsteiger, Yaya Touré, Patrick Vieira, Frank Lampard e Roy Keane.

No fútbol italiano, o termo mezzala (literalmente "media á" en italiano) úsase para describir a posición dun ou dous mediocentros que xogan a cada lado dun mediocentro defensivo ou organizador. O termo aplicouse inicialmente ao papel dun interior nas formacións WM e Metodo en italiano, pero posteriormente describiu un tipo específico de mediocentro. O mezzala é a miúdo un centrocampista ofensivo, rápido e traballador, con boas habilidades e notables capacidades ofensivas, así como unha tendencia a realizar carreiras de ataque superpostas, pero tamén un xogador que participa no aspecto defensivo do xogo e que pode abrir o xogo; como tal, o termo pódese aplicar a varios roles diferentes.^[7][8]

Os volantes esquerdos e dereitos teñen un papel equilibrado entre o ataque e a defensa, similar ao dos mediocentros, pero sitúanse máis preto das bandas do campo. Pódeselles pedir que crucen a pelota cara a área rival para que os seus compañeiros de equipo poidan rematar, e cando defenden poden facer presión sobre os opoñentes que están tratando de centrar.^[9]

Algunhas das formacións modernas que inclúen habitualmente volantes esquerdos e dereitos son a 4–4–2, a 4–4–1–1, a 4–2–3–1 e a 4–5–1.^[3] Dous exemplos notábeis de volantes son David Beckham e Ryan Giggs.^[10]

No fútbol italiano, o papel do volante coñécese como tornante di centrocampo ou simplemente tornante ("que volve"). Ten como orixe o extremo, e foi coñecido como tal, xa que a miúdo pedíaselle aos xogadores nesta posición volver atrás e axudar á liña traseira con tarefas defensivas, ademais de axudar no medio campo e atacar.^[11][12]

A posición histórica de medio volante (que non se debe confundir con mezzala) correspondía aos centrocampistas que xogaban preto do lateral do campo. Quedou obsoleto xa que os xogadores de banda con deberes defensivos tenderon a formar parte da defensa como defensas laterais.

Os mediocentros defensivos son centrocampistas que se centran en protexer a meta do seu equipo. Estes xogadores poden defender unha zona fronte á defensa do seu equipo ou marcar atacantes rivais específicos.^[13][14] Os mediocentros defensivos tamén poden pasar ás posicións de lateral ou central se estes xogadores avanzan para unirse a un ataque.^[15] Un bo mediocentro defensivo precisa unha boa conciencia de posición, anticipación ao xogo do adversario, marcado, golpeo, intercepcións, pase e gran resistencia e forza (para o golpeo). No fútbol suramericano, este papel coñécese como volante de marca, mentres que en México coñécese como volante de contención. En Portugal coñécese como trinco.^[16]

Un pivote acostuma a manterse preto da defensa do seu equipo, mentres que outros centrocampistas poden moverse cara ao ataque.^[17] Pode tamén ter responsabilidades cando o seu equipo ten o balón. Este xogador fará pases moi curtos e sinxelos a membros máis atacantes do seu equipo, pero pode probar algúns pases máis difíciles dependendo da estratexia do equipo. Marcelo Bielsa está considerado como un pioneiro no uso dun pivote na defensa.^[6] Esta posición pódese ver nas formacións 4–2–3–1 e 4–4–2.

Inicialmente, os centrocampistas defensivos ou destructores, e os organizadores ou creadores, eran a miúdo colocados un ao lado do outro como os dous centrocampistas centrais dun equipo. O mediocentro defensivo normalmente era o encargado de facer tiros, recuperar a posesión e distribuír o balón ao creador, mentres que o creador era o encargado de reter a posesión e manter a pelota en movemento, a miúdo con pases longos aos flancos. Como primeiros exemplos dun mediocentro defensivo podemos atopar a Nobby Stiles, Herbert Wimmer ou Marco Tardelli, mentres que posteriormente están como exemplos Claude Makélélé e Javier Mascherano, aínda que varios destes xogadores tamén posuían calidades doutro tipo de centrocampistas e, polo tanto, non se limitaron a un só papel. Os primeiros exemplos dun creador serían Gérson, Glenn Hoddle e Sunday Oliseh, mentres que exemplos máis recentes son Xabi Alonso e Michael Carrick. O terceiro e último tipo de pivote evolucionou como un todocampista, nin totalmente destrutivo nin creativo, que é capaz de recuperar a posesión e, posteriormente, avanzar desde posicións máis profundas distribuíndo o balón a un compañeiro de equipo e internándose dentro da área ou levando a bola el mesmo. Exemplos recentes deste tipo de xogador son Clarence Seedorf e Bastian Schweinsteiger, mentres Sami Khedira e Fernandinho son destrutores con tendencias á condución, Luka Modric é un condutor con varias cualidades de regista e Yaya Touré foi un condutor que se converteu máis tarde en organizador, despois de perder parte da súa resistencia.^[6]

Un pivote organizador é un centrocampista especializado en habilidades co balón como o pase, en lugar de habilidades defensivas como o roubo.^[18] Cando este xogador ten a pelota, pode intentar pases máis longos ou máis complexos que outros tipos de centrocampistas. Pode intentar establecer o ritmo do xogo do seu equipo, manter a posesión ou construír xogadas mediante intercambios curtos, ou pode intentar pasar o balón en longo a un dianteiro centro ou extremo, ou incluso pasar en curto a un compañeiro que estea na zona entre os defensas e os centrocampistas rivais.^[18][19][20] En Italia, este tipo de xogadores coñécese como regista,^[21] mentres que no Brasil denomínase "meia-armador".^[22] En Italia, o papel do regista desenvolveuse a partir da posición de defensor central ou centromediano metodista no sistema metodo de Vittorio Pozzo (precursor da posición de pivote na formación 2–3–3–2). Como as responsabilidades do metodista non eran totalmente defensivas senón tamén creativas, o metodista non tiña só o encargo de romper a posesión, senón tamén de comezar as xogadas de ataque despois de recuperar a pelota.^[23]

O escritor Jonathan Wilson, polo contrario, describiu o papel de pivote de Xabi Alonso como o dun "creador", un xogador responsable de manter a posesión ao xeito dun pivote organizador ou regista, apuntando que "a pesar de ser capaz de roubar balóns, céntrase en manter o balón en movemento, en ocasións metendo pases longos aos flancos para cambiar o ángulo de ataque".^[6]

A posición histórica de medio central retrasouse gradualmente dende a liña de medio campo para proporcionar unha maior protección á liña defensiva contra os dianteiros centro.^[24] Na xerga do fútbol italiano, esta posición coñecíase como centromediano metodista ou metodista, aínda que máis tarde este termo tamén se aplicou para describir aos xogadores que operaban nun rol central de centrocampista, pero que tamén tiñan responsabilidades creativas ademais de labores defensivos.^[23]

Un mediapunta é un xogador de medio campo que se coloca nunha posición avanzada, normalmente entre o mediocentro e os dianteiros do equipo, e que ten unha función principalmente ofensiva.^[25]

Algúns mediapuntas coñécense coas voces italianas trequartista ou fantasisti, e adoitan ser xogadores móbiles, creativos e moi hábiles, con bo toque, habilidade técnica, facilidade para driblar, visión, habilidade no pase e capacidade para disparar dende lonxe. Con todo, non todos os mediapuntas son trequartistas; algúns centrocampistas atacantes son moi verticais e son esencialmente atacantes auxiliares que serven para conectar o xogo, aguantar o balón ou proporcionar o pase final, é dicir, dianteiros secundarios.^[26]

Segundo o seu posicionamento no campo, os mediapuntas pódense dividir en mediapuntas esquerdos, dereitos e centrais, pero o máis importante é que son atacantes que actúan detrás dos dianteiros. Os mediapuntas centrais poden denominarse organizadores ou número dez (debido á habitual asociación da camiseta número 10 con esta posición).^[27]

Estes xogadores normalmente actúan como o pivote ofensivo do equipo e requiren habilidades técnicas superiores en termos de pase e caneo, así como capacidade de ler a defensa rival para entregar ao dianteiro pases superando a liña defensiva.

O papel principal deste centrocampista especializado é crear boas ocasións de tiro e gol, empregando unha visión, control e habilidade técnica superiores, metendo centros e dando pases finais aos dianteiros. Poden tamén buscar disparos por si mesmos canenado ou triangulando cun compañeiro de equipo, ou internándose na área de penalti para recibir o pase doutro compañeiro e rematar.

Cando se usa habitualmente un mediapunta creativo, é dicir, un pivote organizador, é normalmente o xogador estrela do equipo e a miúdo leva a camiseta número 10. Como tal, a miúdo constrúese un equipo para permitir a este xogador vagar libre e crear segundo a situación o precise. Unha desas formacións máis populares é a 4–4–2 (ou 4–1–2–1–2), na que os centrocampistas defensivos e ofensivos substitúen á parella máis tradicional de centrocampistas. Coñecido como fantasista ou trequartista en Italia,^[26] no Brasil coñécese como meia atacante, mentres que na Arxentina e o Uruguai como enganche.

Hai tamén algúns exemplos de organizadores adiantados máis flexibles, como Zinedine Zidane, Andrés Iniesta, Juan Román Riquelme, Nécib e David Silva. Estes xogadores poden controlar o ritmo do xogo en áreas máis profundas do terreo de xogo, á vez que poden avanzar e xogar rompendo as liñas lanzando balóns.^[28][29][30] Mesut Özil pódese considerar como un 10 clásico que adoptou un enfoque un pouco máis directo e especializouse en xogar o balón final.

A descrición de falso mediapunta utilizouse no fútbol italiano para describir a un xogador que aparentemente xoga como mediapunta nunha formación de 4–3–1–2, pero que finalmente cae máis no medio campo, sacando aos xogadores contrarios fóra da súa posición e creando espazo que deben aproveitar os compañeiros facendo carreiras de ataque. O falso mediapunta acaba asentado nun papel central e funciona como un pivote organizador. Polo tanto, o falso mediapunta adoita ser un xogador creativo e tácticamente intelixente con boa visión, técnica, movemento, capacidade de pase e gran capacidade ofensiva desde a distancia. Tamén debe ser un xogador traballador, capaz de ler o xogo e axudar ao equipo defensivamente.

O "falso 10" ou "extremo central" é un tipo de centrocampista diferente do falso mediapunta. Ao igual que o "falso 9", a súa especificidade reside no feito de que, aínda que aparentemente xoga como centrocampista atacante, a diferenza dun creador tradicional que se queda detrás do dianteiro no centro do campo, o obxectivo do falso 10 é moverse fóra da posición e fluir libremente cando está en posesión do balón para axudar aos extremos e aos laterais a xogar polas bandas. Isto supón dous problemas para os centrocampistas contrarios: ou deixan moverse aos falsos 10, xunto cos extremos e laterais, ou seguen o falso 10, pero deixan espazo no centro do terreo de xogo para que os extremos ou os centrocampistas o exploten. Os falsos 10 son normalmente xogadores tradicionalmente de banda, aos que se lles di que xoguen no centro do terreo de xogo, e a súa forma natural de xogar fai que abran o xogo e que busquen centrar á area. En ocasións, o falso 10 tamén pode funcionar dun xeito diferente, xunto a un falso 9, normalmente nunha formación 4–6–0, disfrazada como unha formación 4–3–3 ou 4–2–3–1. Cando outros dianteiros ou falsos 9 caen atrás e afastan aos defensores dos falsos 10, creando espazo no medio do terreo de xogo, o falso 10 tamén pode sorprender aos defensores explotando este espazo e saíndo da posición unha vez máis, a miúdo emprendendo caneos ofensivos cara a meta ou correndo para recibir pases dos falsos 9, o que á súa vez lles permite crear ocasións de gol ou buscar o gol eles mesmos.

No fútbol moderno, o termo "extremo" refírense a un futbolista non defensor que xoga nos lados esquerdo ou dereito do terreo de xogo. Estes termos poden aplicarse aos centrocampistas esquerdos e dereitos, aos mediapuntas esquerdos e dereitos ou aos dianteiros esquerdos e dereitos.^[9] Os defensores que xogan na esquerda ou na dereita, como os laterias, non acostuman a ser chamados extremos.

Na formación 2–3–5, popular a finais do século XIX, os extremos permanecían principalmente preto das liñas laterais do campo co obxectivo de centrar balóns para os interiores ou dianteiros centro. Tradicionalmente, os extremos eran puramente xogadores de ataque e non se esperaba que baixasen a defender. Isto comezou a cambiar nos anos sesenta. Na Copa Mundial de 1966, o adestrador de Inglaterra, Alf Ramsey, non usou extremos dende os cuartos de final cara a adiante. Este equipo foi coñecido como os Wingless Wonders (Marabillas sen ás) e foi o precursor da moderna formación 4–4–2.^[31]

Isto fixo que a maioría dos extremos modernos teñan un papel máis esixente no sentido de que se espera que ofrezan unha cobertura defensiva para os seus laterais e baixen a recuperar o balón, así como proporcionar habilidosos centros para os dianteiros centro.^[9] Algúns dianteiros son capaces de operar como extremos detrás dun dianteiro solitario. Nun centro do campo de tres xogadores, ás veces os extremos especialistas son despregados polos flancos xunto ao centrocampista central ou organizador.

Aínda máis esixente é o papel do lateral, do cal se espera que traballe amplamente en defensa e ataque.^[32] Como o extremo pode ser clasificado como dianteiro ou como centrocampista, este papel difumina a división entre defensor e centrocampista. O adestrador italiano Antonio Conte é coñecido por usar centrocampistas ou extremos que actúan como laterais nas súas formacións 3–5–2 e 3–4–3. Nos seus equipos estes xogadores acostuman a se moveren cara a arriba, proporcionando amplitude no ataque, así como retrocederen e axudaren ao seu equipo defensivamente.^[33]

Ás veces, o papel dun extremo tamén pode ser ocupado por un tipo diferente de xogador. Por exemplo, algúns adestradores utilizan un "obxectivo escorado", isto é, un xogador grande e físico que adoita xogar como dianteiro centro e que intentará gañar balóns aéreos e aguantar o balón na banda ou arrastrar os laterais fóra da súa posición. Romelu Lukaku, por exemplo, cumpriu este papel nalgunhas ocasións.^[34] Outro exemplo é Mario Mandžukić, que normalmente xogaba como dianteiro, pero que na tempada 2016-17 na Juventus, foi utlizado polo adestrador Massimiliano Allegri na banda esquerda, gañando duelos aéreos, aguantando o balón e creando espazos, ademais de encargarse de facer presión sobre os xogadores contrarios.^[35]

Hoxe en día, un extremo adoita ser un centrocampista atacante que está situado nunha posición ampla preto das liñas de banda.^[9] Extremos como Stanley Matthews ou Jimmy Johnstone adoitaban clasificarse como dianteiros exteriores nas formacións tradicionais en forma de W, e coñecíanse formalmente como "exterior dereito" ou "exterior esquerdo", pero a medida que as tácticas evolucionaron nas seguintes décadas, os extremos caeron a posicións de campo máis atrasadas e agora acostuman a clasifícarse como parte do medio campo, normalmente en formacións 4–4–2 ou 4–5–1 (aínda que mentres o equipo está en ataque tenden a parecerse a formacións 4–2–4 e 4–3–3 respectivamente).

Entre as funcións do extremo están:

• Proporcionar unha ampla presenza como opción de pase na banda.
• Superar ao lateral contrario por habilidade ou por velocidade.
• Ler pases desde o medio campo que lles dean unha clara ocasión de centro cando abren o xogo, ou que lles dean unha clara ocasión de gol cando se internan cara á portería.
• Dobrar ao extremo do outro lado, especialmente cando este está "dobremente marcado" tanto polo lateral como polo extremo do equipo rival.

O extremo prototípico é rápido e habilidoso e tende a xogar preto da liña de banda e a meter centros á area. Con todo, poden actuar nesta posición xogadores con diferentes atributos. Algúns extremos prefiren internarse polo medio e representan unha ameaza como organizadores xogando en diagonal, metendo pases diagonais aos dianteiros ou tirando á portería. Incluso algúns xogadores que non se consideran rápidos foron utilizados con éxito como extremos a nivel de club e seleccións pola súa capacidade para crear xogo desde o flanco. Ás veces, os extremos teñen liberdade para percorrer a frontal da área e son liberados das súas responsabilidades defensivas.

Entre as habilidades típicas dos extremos están:

• Habilidade técnica para superar a un defensa lateral nunha situación de un a un.
• Ritmo, para superar a un defensa lateral nunha situación de un a un.
• Capacidade de centro dende a banda.
• Boa habilidade para xogar sen balón e ler un pase dende o medio campo ou dende outros compañeiros de ataque.
• Boa capacidade de pase e saber manter a posesión mentres se atopa en campo contrario.
• Un extremo moderno tamén pode estar cómodo en calquera das dúas bandas para adaptarse aos rápidos cambios tácticos requiridos polo adestrador.

Aínda que os extremos son unha parte familiar do fútbol, o uso dos extremos non é de ningún xeito universal. Hai moitos equipos de fútbol de éxito que funcionan sen extremos. Un exemplo famoso é o Milan de Carlo Ancelotti a finais da década de 2000, que xogaba habitualmente cunha formación 4–3–2–1, apoiándose nos laterais para abrir o xogo polas bandas.

Un extremo invertido é un desenvolvemento táctico moderno da posición tradicional de extremo. A maioría dos extremos están asignados a cada lado do campo en función do seu pé, con xogadores destros na dereita e xogadores zurdos na esquerda. Colocar un extremo no seu lado natural garante centros máis potentes e unha maior protección da pelota ao longo das liñas de banda. Non obstante, cando a posición está invertida e un extremo xoga no flanco oposto, convértese en dianteiro secundario e asume un papel máis atacante.^[36]

Ao contrario do xeito tradicional de facer mover ao defensa lateral rival pola banda antes de centrar a pelota preto da liña de fondo, situar un extremo no lado oposto do campo permítelle penetrar na área de penalti, xa sexa combinando pases entre defensas ou tirando á porta usando o pé bo.^[37] Esta táctica ofensiva gañou popularidade no xogo moderno debido a que ofrece aos extremos tradicionais unha maior mobilidade como organizadores e goleadores,^[38] como no caso do extremo dereito zurdo Domenico Berardi do Sassuolo, que foi o xogador máis rápido en acadar a cifra de 30 goles na Serie A en medio século.^[39] Os extremos invertidos non só son capaces de empuxar os laterais cara aos seus lados débiles, senón que tamén poden distribuír o xogo e forzar ao outro equipo a defender máis profundamente a medida que os dianteiros e os laterais se dirixen cara á meta, creando finalmente máis ocasións de gol.^[40]

Outros centrocampistas neste arquetipo táctico son Lionel Messi e Eden Hazard, así como Megan Rapinoe.^[41][42][43] Clubs como o Real Madrid adoitan optar por colocar os seus laterais ba banda "incorrecta" por este motivo. Así, adestrador José Mourinho situaba a miúdo a Ángel Di María pola dereita e a Cristiano Ronaldo pola esquerda.^[44][45][46] O exadestrador do Bayern de Múnic, Jupp Heynckes, colocaba a miúdo ao zurdo Arjen Robben pola dereita e ao destro Franck Ribéry pola esquerda.^[47] Un dos extremos con máis facilidade para xogar en calquera das dúas bandas foi o alemán Jürgen Grabowski, cuxa flexibilidade axudou á selección xermana a acadar o terceiro posto no Mundial de 1970 e o título mundial en 1974.

Unha descrición que se empregou nos medios para etiquetar unha variante do extremo invertido é a de "falso extremo", "extremo atacante" ou "extremo goleador", exemplificado no papel de Cristiano Ronaldo na banda esquerda durante a súa etapa no Real Madrid. Esta denominación usouse para describir , que aparentemente opera de escorado á banda sobre o papel, pero que ten a liberdade de internarse en posicións centrais avanzadas, para arrastrar aos defensores fóra da súa posición, recibir pases finais e centros, e rematar a gol, funcionando na práctica como un dianteiro.^{[48][49][50][51]}

Esta función é comparable ao que se coñece no fútbol alemán como raumdeuter (literalmente "intérprete espacial"), sendo un exemplo Thomas Müller, é dicir, un xogador de banda, que se despraza a zonas centrais para atopar espazo, recibir pases, marcar ou dar asistencias de gol, aínda que non sexa moi bo no caneo e non teña ritmo para superar aos defensores por velocidade.^[7][52] Esta posición tamén deixa espazo para que os laterais poidan subir pola banda. Samir Nasri, que xogou nesta posición, describiuna como a dun "organizador non axial".^{[53][54][55][56][57][58][59]}

• Posicións no fútbol
• Dianteiro
• Porteiro, porteira