Litium

Litium
Litium ann an ola.
Clàr pillteach H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Buadhan
Samhla	Li
Àireamh	3
Buidheann	1, meatailt alcalaidh
Ùine	2
Bloca	s
Seòrsa	Meatailtean alcalaidh
Buadhan stuthach
Dath	Airgead
Teothachd leaghaidh	453.65 K ​(180.50 °C, ​356.90 °F)
Teothachd goilidh	1603 K ​(1330 °C, ​2426 °F)
Buadhan atamach
Tomad atamach/Da	6.938–6.997[1]
Comh-dhealbhadh atamach	[He] 2s1
Cor ogsaideachaidh	+1, –1
1mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	520.2
2mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	7298.1
3mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	11815.0
v t e

'S e eileamaid cheimigeach a tha ann an litium le samhla Li agus àireamh atamach 3.^[2]

'S e meatailt alcalaidh a tha ann, agus tha e soladach aig teòthachd sheòmair. Tha ceimigeachd na litium coltach ri ceimigeachd an sodium, potasium is eileamaidean eile anns a' chiad cholbh a' chlàr pillteach. Tha e lasanta agus e ag iom-obrach gu luath cuide ri uisge, mar sin taisgear e mar as trice fo ola.

Tha dà ioso-top seasmhach agus nàdarra aig litium, ⁶Li agus ⁷Li.

Ann an 1817 lorg Johan August Arfwedson eileamaid ùr ann am peatalait. Dh'ainmich Jöns Jacob Berzelius e litium air a' Greugach λίθος, no "clach".^[3] Ann an 1821 rinn William Thomas Brande lithium fìor-ghlan nuair a chuir e sruth dealain tro litium ogsaid.

Cleachdar litium ann am bataraidhean, ann an crèis agus ann am puisteal is glainne. Tha i a' lùghdachadh teòthachd leaghaidh na glainne.

Tha a' mhòr-chuid de litium anns an t-saoghail a' dol bho mhèinnean ann an Aimearaga a Deas, Sìona agus Astràilia ach tha tùsan anns an Roinn Eòrpa cuideachd.^[4]

1. ↑ http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm
2. ↑ “litium”. An Seotal. Air a thogail 28mh dhen Chèitean 2017.
3. ↑ ChemViews (12mh dhen Fhaoilleach 2017): “225th Birthday: Johan August Arfwedson,” ann an: ChemPubSoc Europe agus Wiley (Foills.): Chemistry Views. Air a thogail 3s dhen Mhàrt 2019.
4. ↑ Wolff, Andreas: “Eòrpa: Cabhag an 'Òir Ghil'”, Naidheachdan a' BhBC. 25mh dhen t-Sultain 2024. Air a thogail 30mh dhen t-Sultain 2024. 

• “Eòrpa, Series 32, The ‘White Gold’ Rush/Cabhag an ‘Òir Ghil‘”. BBC ALBA. Air a thogail 30mh dhen t-Sultain 2024. Andreas Wolff ag aithris às a' Phortagail agus às an Seic.