Cianabaictéir

Cianabaictéir
Cyanobacteria
	;
Sonraí
Ruaimniú Gram	baictéir Ghram-dhiúltacha
Tacsanomaíocht
Fíleam	Cyanobacteria ; Caval.-Sm., 2002
Ainmníocht
Ainm comhchiallach an tacsóin	Cyanophyta
Ex taxon author (en)	Roger Stanier

Is éard is na cianabaictéir ann ná fíleam de bhaictéir uatrófacha Ghram-dhiúltacha, ^[1] ar féidir leo fuinneamh bitheolaíoch a fháil trí fhótaisintéis. Tá colainn cosúil le halga acu agus struchtúr ceallach (prócarótach) cosúil le baictéar. Tagann an t-ainm "cianbhaictéir" nó "cyanobacteria" ó dhath na mbaictéar (Gréigis: κυανός (kyanós) gorm),^[2]^[3] atá mar an gcéanna mar bhunús leis a hainm coitianta algaí gormghlasa,^[4]^[5]^[6] cé nach bhfuil siad aicmithe go heolaíoch mar algaí. Is cosúil gur tháinig siad ó dhúchas ó thimpeallacht fionnuisce nó talún.^[7]

Is dócha gurb iad na cianobaictéir an tacsón is líonmhaire dá raibh riamh ar an Domhan agus na chéad orgánach arb eol a tháirg ocsaigin.^[8] Trí ocsaigin a tháirgeadh agus a scaoileadh mar fhotháirge fótaisintéise, meastar gur iompaigh na cianabaictéir an t-atmaisféar luath, a bhí ar bheagán ocsaigine ( atmaisféar dhí-ocsaídithe), go hatmaisféar ocsaídeach, is cúis leis "An Ocsaídiú Mór" agus "meirgeadh an Domhain",^[9] rud a d'athraigh go mór comhdhéanamh foirmeacha beatha ar an Domhan.^[10]

Tagairtí

↑ "UV-protectants in cyanobacteria" (2008). Plant Science 174 (3): 278–289. doi:10.1016/j.plantsci.2007.12.004.
↑ Teimpléad:OEtymD
↑ Teimpléad:LSJ.
↑ "Life History and Ecology of Cyanobacteria".
↑ "Taxonomy Browser – Cyanobacteria".
↑ Allaby M, ed. (1992). "Algae". The Concise Dictionary of Botany. Oxford: Oxford University Press.
↑ "Teideal in easnamh ar an lua Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}" (2016). Springer Science+Business Media.
↑ "The geologic history of primary productivity" (November 2023). Current Biology 33 (21): 4741–4750.e5. doi:10.1016/j.cub.2023.09.040. PMID 37827153. Bibcode: 2023CBio...33E4741C.
↑ "Ecology of Cyanobacteria II: Their Diversity in Space and Time" (2012). Springer Science+Business Media.
↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".

[1] "UV-protectants in cyanobacteria" (2008). Plant Science 174 (3): 278–289. doi:10.1016/j.plantsci.2007.12.004.

[2] Teimpléad:OEtymD

[3] Teimpléad:LSJ.

[ucmp-cyanobacteria-lh-4] "Life History and Ecology of Cyanobacteria".

[ncbi-taxonomy-5] "Taxonomy Browser – Cyanobacteria".

[Allaby_92-6] Allaby M, ed. (1992). "Algae". The Concise Dictionary of Botany. Oxford: Oxford University Press.

[7] "Teideal in easnamh ar an lua Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}" (2016). Springer Science+Business Media.

[pwc-8] "The geologic history of primary productivity" (November 2023). Current Biology 33 (21): 4741–4750.e5. doi:10.1016/j.cub.2023.09.040. PMID 37827153. Bibcode: 2023CBio...33E4741C.

[Whitton2012-9] "Ecology of Cyanobacteria II: Their Diversity in Space and Time" (2012). Springer Science+Business Media.

[10] Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]