دینکرد
از سلسله مباحث |
مَزدَیَسنا |
---|
کتاب و عبادت |
مطالب مرتبط |
درگاه مزدیسنا |
دینْکَرد یا دینکَرت کتاب سترگی است به زبان پارسی میانه (پهلوی)، که آن را بهدرستی «دانشنامهٔ مَزْدَیَسْنی» یا «درسنامهٔ دین مزدایی (زرتشتی)» خواندهاند. واژهٔ «دینْکرد» (dēnkart در پارسی میانه) را میتوان به «کردهها (کارها)ی دینی» و نیز «نوشتهٔ دینی» برگردانید.
این گردآوردهٔ بزرگ خود دارای ۹ نَسک (جلد) است، که از آن میان نسکهای نخست و دوم و نیز پارهای از نسک سوم آن به دستان ما نرسیدهاست. «دینْکرد» فراهمآمده از نوشتههایی است که زمان نگارش و نیز نویسندگان آنها سراسر شناخته نیستند، و نسکی که در دستان ماست بر پایهٔ این نوشتهها در سدههای نهم و دهم پس از میلاد به دست دو تن از فرهیختگان تاریخ فرهنگ ایرانزمین، به نامهای آذرفَرْنْبَغِ فرخزادان و آذربادِ امیدان گردآوری و سامانبندی (تنظیم) شدهاست. آذرفَرْنْبَغِ فرخزادان همان فرزانهای است که در دربار مأمون، خلیفهٔ عباسی، با زرتشتی بهاسلامگرویدهای به گفتگو پرداخت و از این گفتگو پیروز بیرون آمد. (ماتیکانِ گُجَستکْ اَبالیش)
در این دانشنامه که بهرام فرهوشی آن را «یک دانشنامهٔ دینی و علمی»، و فریدون فضیلت آن را «گرانْسنگترین بُنْنوشتِ پهلوی از دانایان پیشین» میخواند، در زمینههای زیر سخن به میان آمدهاست: الهیات، فلسفه، اسطورهشناسی، کلام، عرفان، اخلاق، آداب دینی، زندگانی زرتشت، پیدایش جهان، سزاشناسی (حقوق)، سیاست، شهرداری و کشورداری، منطق، ریاضیات، هندسه، فیزیک، اخترشناسی، پزشکی، و دانشها و شاخههای دیگر.
این اثر دانشنامهای عظیم با ۱۶۹ هزار واژه است که در سدهٔ نهم تدوین شدهاست. دو کتاب نخستین از نه کتاب آن گم شدهاست.[۱] کتاب ششم دربارهٔ تبیین حکمت اخلاقی است. کتاب هفتم در بر دارندهٔ سرگذشتی افسانهای از زرتشت است که بعدها در زرتشتنامه نقل شدهاست. کتاب هشتم حاوی خلاصهای مهم از ۲۱ نسک اصلی اوستاست.[۲] کتاب نهمِ دینکرد تفسیر پهلویِ سه نسکِ گمشدۀ اوستاست. این کتاب، مانند تمام متون زند یا متونی که منبع اصلی آنها زند است، دارای شماری واژه و تفسیر آنهاست که فقط ترجمههای پهلوی یا شکلهای پهلویشدۀ کلماتِ اوستایی است.[۳]
این کتاب را نخستین بار دانشمند پارسی دستور پشوتن سنجانا و پسرش داراب با حواشی و ملاحظات به انگلیسی ترجمه و در بمبئی چاپ کرده اند.
پانویس
[ویرایش]- ↑ de Menasce، Une encyclopedie mazdeene: la Denkart، 11.
- ↑ Shaked,trans، The Wisdom of the Sasanian Sages Denkard VI.
- ↑ تفضلی، احمد (زمستان ۱۳۷۶). تفسیری، ملیحه، ویراستار. «درباره چند واژه پهلوی». نامه فرهنگستان (۱۲): ۹۸.
منابع
[ویرایش]نوشتاری از «پژوهنده» بر پایه: کتابِ سومِ دینْکرد (درسْنامهٔ دینِ مزدایی)، دفتر یکم: ۱۱۲–۰، آراستاری، آوانویسی، یادداشتها و ترجمه: فریدون فضیلت، انتشارات فرهنگ دهخدا، تهران، ۱۳۸۱.
J.P.de Menasce, Une encyclopedie mazdeene: La Denkart ,Paris: Presses Universitaires: de France, 1958
S.Shaked,trans, The Wisdom of the Sasanian Sages (Denkard VI) by Aturpati-i Emetan,Boulder: Westview, 1979
پیوند به بیرون
[ویرایش]نوشتههای پارسی میانه | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
دینی | |||||||||||||||
غیر دینی |
|
کلیات | ||
---|---|---|
خدایگان | ||
آفریدگان مینوی | ||
آفریدگان دنیوی | ||
پادشاهان | ||
پهلوانان | ||
جایها | ||
نسکها | اوستا • بندهشن • گزیدههای زادسپرم • جاماسپی • روایتهای پهلوی • دینکرد • هفت هات • وندیداد • یشتها • ویرازگان • شایست نشایست • مینوی خرد |
امشاسپندان | |
---|---|
ایزدان نرینه | |
ایزدبانوان | |
متون و منابع | |
ایزدان مانوی | |
مفاهیم مرتبط | |
تاریخ | |
---|---|
مفاهیم | اهورامزدا • ایزدان • اهریمن • امشاسپندان • سوشیانس • هوشیدر • زروان • اشه • هوم • مغ • دیوها • اردویسور اناهید • فَروَهَر • هوشیدرماه • آتش • پل چینود • همستگان • فرشگرد • توحید • موبد • سپنتا مینیو • معجزه • ظهور • گروتمان • ماهپایه • روشنی بیپایان • فلسفه زرتشت • وهومن • اشه وهیشته • شهریور • سپندارمذ • هوروتات • اَمُرداد • آثروانان • آتش بهرام |
نیروهای شر | |
افراد مهم | گشتاسبشاه • کرتیر • تنسر • پاول پارسی • فهرست موبدان • آذرباد مهراسپندان • بابک خرمدین • فرهنگِ مِهر • جاماسپ • دستور داراب پالن • دستور دهالا • پشوتنجی دوسابایی مارکار • مزدک • ارداویراف • زرتشت بهرام پژدو • مازیار • اردشیر بابکان • شاپور دوم • انوشیروان • ارباب کیخسرو • بهرام گور آنکلساریا • مانکجی لیمجی هاتریا • ماهداد • زوبین مهتا • جمشیدجی نوشروانجی تاتا • مهربابا • رستم شهزادی • جهانگیر اوشیدری • رستم گیو • اسفندیار یگانگی • اردشیر یگانگی • فرنگیس یگانگی • میرزا سروش لهراسب • بوذرجمهر مهر |
آیینها و مکانهای مقدس | نماز • جشنها • خویدوده • گاهنبار • سدرهپوشی • آیینهای طهارت • درون • برسم • کستی • ور • گاهشماری زرتشتی • کعبه زرتشت • آتشکدهها • استودان • برج خاموشان • چکچک • پیوکانی • زادروز زرتشت • درگذشت زرتشت • زایش زرتشت • بدرود با گذشتگان • سیروزه • ارجگذاری به روان جاویدان • نیایشگاه آدریان • آتشکده نوبهار • آتشکده کرکویه • آتشکده کشمر (آذر برزینمهر) • آتشکده آذرفرنبغ • آتشکده آذرگشنسب • آفرینگان • برشنوم • موسیقی زرتشتی • بردگوری • کوشک ورجاوند • آتشکده یزد • دریاچه فرزدان • سرو کشمر • قلعه آتشگاه • دشتانستان |
نوشتههای دینی | اَوستا • گاهان • هفت هات • خردهاوستا • بندهشن • دینکرد • جاماسپی • زادسپرم • شایست نشایست • زند • پازند • مینوی خرد • ارداویرافنامه • ویرازگان • دادستان دینی • آفرینگان • یشت • ماتیکان گجستک ابالیش • ادبیات پهلوی • دبستان مذاهب • دینکردنامه |
اوستاشناسان | اوستاشناسی • ابراهیم پورداوود • مری بویس • گلدنر • دارمستتر • دالا • اشپیگل • بنونیست • انکتیل دوپرون • ویندیشمن • هارله • هوگ • پییر لکوک • گراردو نیولی • جلیل دوستخواه • رشید شهمردان |
مکانهای اساطیری | |
شخصیتها | لهراسب • گشتاسبشاه • جاماسب • فرشوشتر • مشی و مشیانه • آرش شواتیر • فراهیم • ویونگهان • تهمورث • هوشنگ • ییمه • اسفندیار • پشوتن • بندو • گرهمه • ارجاسب • توربراتور • زریر • آبتین (آتبین) • پوروچیستا • اردت فذری |
جانوران مرتبط | |
اشیا مرتبط |