Pentagrama (musika)

Pentagrama idazkera musikalean bost lerro horizontal paralelo eta distantziakidez eta lau tartez osatutako sistema da. Notak bertan duen kokapenak, notaren altuera adierazten du.

Gaur egun ezagutzen dugun musika-pauta edo pentagrama Erdi Aroko kantu gregorianoaren musika-notaziotik sortu zen. Ordura arte, testuarekin batera hainbat zeinu erabiltzen ziren altuera irudikatzeko. Hala ere, ertzak berak idatziak izan zirenean, altuera irudikatzeko lerroak erabiltzen hasi ziren, testuaren gainetik altuera adierazten zuten zeinuekin batera. Musika-eredua erabiltzen hastean, apenas erabiltzen zen lerro koloreztatu bat, IX. mendean. Lerro hori kantuaren testuaren gainean jartzen zen. Altuera notek lerroarekiko zuten distantziak adierazten zuen. Hori oso zehatza ez zenez, denborarekin lerro gehiago gehitu ziren gaur egun erabiltzen dugun pentagrama eratu arte^[1].

Mendearen amaiera eta XI. mendearen hasiera bitartean, Guido D'Arezzok idazkera musikalerako funtsezko hobekuntzak egin zituen. Beste lorpen batzuen artean, monje beneditar honi lau lerroko jarraibidea asmatzea egozten zaio, tetragrama izenekoa, hirudun bitarteekin. Bere hobekuntzek musika noten altuera, iraupena eta musikaren konpasa zehaztasun handiagoz irudikatzen lagundu zuten bere irakaskuntzan eta kantu gregorianoan^[2].

XIII. mendean, eskuizkribu batzuek bosgarren lerro bat gehitu zuten (ez zen nagusitu XV. mendera arte), eta gaur egun arte erabili izan da konfigurazio hori. Bost lerroko pauta edo pentagrama Italian sortu zuen Ugolino de Forlík. Musika-eredu horren erabilera Frantzian zabaldu zen XVI. mendean, eta Europa osoan finkatu zen behin betiko, XVII. mendetik aurrera. Musika-eredu hori hizkuntza batzuetan izendatzeko terminoek bost lerroen garrantzia islatzen dute, horregatik penta hori, grezierako bost hitzetik.

Pentagrama bakoitzak aurrealdean zeinu bat darama eta zeinu horrek klabea adierazten du. Klabe arruntak zazpi dira eta erabilienak do, fa eta sol dira. Sol da sarrienik agertzen dena. Hauek dira haien zeinuak:

Klabea	Irudia
Sol klabea
Fa klabea
Do klabea