François Mitterrand

François Mitterrand
(1983) Irudi gehiago
Frantziako Errepublikako presidente 1981eko maiatzaren 21a - 1995eko maiatzaren 17a ← Valéry Giscard d'Estaing - Jacques Chirac → Andorrako Printzekide Frantsesa 1981eko maiatzaren 21a - 1995eko maiatzaren 17a ← Valéry Giscard d'Estaing - Jacques Chirac → député de la Nièvre (en) 1978ko apirilaren 3a - 1981eko maiatzaren 22a ← François Mitterrand Barrutia: Nièvre's 3rd constituency (en) Hautetsia: 6th legislature of the Fifth French Republic (en) député de la Nièvre (en) 1973ko apirilaren 2a - 1978ko apirilaren 2a ← François Mitterrand - François Mitterrand → Barrutia: Nièvre's 3rd constituency (en) Hautetsia: 5th legislature of the Fifth French Republic (en) First Secretary of the French Socialist Party (en) 1971ko ekainaren 16a - 1981eko urtarrilaren 24a ← Alain Savary (mul) - Lionel Jospin → Frantziako Nazio Biltzarreko kidea 1968ko uztailaren 11 - 1973ko apirilaren 1a ← François Mitterrand - François Mitterrand → Barrutia: Nièvre's 3rd constituency (en) Hautetsia: 4th legislature of the Fifth French Republic (en) Frantziako Nazio Biltzarreko kidea 1967ko apirilaren 3a - 1968ko maiatzaren 30a ← François Mitterrand - François Mitterrand → Barrutia: Nièvre's 3rd constituency (en) Hautetsia: 3rd legislature of the Fifth French Republic (en) Nièvreko president of the general council (en) 1964 - 1981 - Noël Berrier (mul) → Frantziako Nazio Biltzarreko kidea 1962ko abenduaren 6a - 1967ko apirilaren 2a ← Jehan Faulquier (mul) - François Mitterrand → Barrutia: Nièvre's 3rd constituency (en) Hautetsia: 2nd legislature of the Fifth French Republic (en) Nièvreko Frantziako senatari 1959ko uztailaren 8a - 1961eko martxoaren 16a ← Jean Doussot (mul) - Daniel Benoîst (en) → Hautetsia: 1959 French Senate election (en) Mayor of Château-Chinon (Ville) (en) 1959 - 1981 - René-Pierre Signé (mul) → Justizia Ministroa 1956ko otsailaren 1a - 1957ko ekainaren 13a ← Robert Schuman - Édouard Corniglion-Molinier (mul) → député de la Nièvre (en) 1956ko urtarrilaren 19a - 1958ko abenduaren 8a Hautetsia: 3rd Legislature of the French Fourth Republic (en) Barne Arazoetako ministroa 1954ko ekainaren 19a - 1955eko otsailaren 23a ← Léon Martinaud-Déplat (en) - Maurice Bourgès-Maunoury → Minister of European Affairs of France (en) 1953ko ekainaren 28a - 1953ko irailaren 4a député de la Nièvre (en) 1951ko uztailaren 5a - 1955eko abenduaren 1a Hautetsia: 2nd Legislature of the French Fourth Republic (en) Minister for Overseas France (en) 1951ko martxoaren 10a - 1951ko abuztuaren 11 Minister for Overseas France (en) 1950eko uztailaren 12a - 1951ko martxoaren 10a Minister of Veterans Affairs (en) 1947ko azaroaren 24a - 1948ko uztailaren 6a Justizia Ministroa 1947ko urtarrilaren 22a - 1947ko urriaren 22a député de la Nièvre (en) 1946ko azaroaren 28a - 1951ko uztailaren 4a Hautetsia: 1st Legislature of the French Fourth Republic (en) Frantziako Erkidegoko senatari conseiller général de la Nièvre (en) Barrutia: canton of Montsauche-les-Settons (en) Hautetsia: Q3586820 , 1955 French cantonal elections (en) , 1961 French cantonal elections (en) , 1967 French cantonal elections (en) , 1973 French cantonal elections (en) , 1979 French cantonal elections (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	François Marie Adrien Maurice Mitterrand
Jaiotza	Jarnac, 1916ko urriaren 26a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Parisko 7. barrutia eta Paris, 1996ko urtarrilaren 8a (79 urte)
Hobiratze lekua	Jarnac
Heriotza modua	berezko heriotza: prostatako minbizia
Familia
Aita	Joseph Mitterrand
Ama	Yvonne Lorrain
Ezkontidea(k)	Danielle Mitterrand  (1944ko urriaren 28a -
Bikotekidea(k)	ikusi Anne Pingeot (mul)
Seme-alabak	ikusi Jean-Christophe Mitterrand Gilbert Mitterrand Mazarine Pingeot Hravn Forsne (en)
Haurrideak	ikusi Jacques Mitterrand Robert Mitterrand Marie-Josèphe Mitterrand (en)
Leinua	Mitterrand family (en)
Hezkuntza
Heziketa	Paris Law Faculty (en) Parisko Ikasketa Politikoetako Institutua
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, abokatua eta kazetaria
Parte-hartzailea kolaborazionismo Frantzian
Lantokia(k)	Paris
Lan nabarmenak	ikusi Grand Louvre (en) Louvreko piramidea
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko gurutze handia Croix de guerre 1939–1945 Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic  (1982ko uztailaren 5a) Grand Cross of the Order of the Bath Elisabet Katolikoaren Ordenaren lepokoa  (1982) Collar of the Order of the White Lion Médaille de la Résistance Karlomagno Saria  (1988ko azaroaren 1a) honorary citizen of Frankfurt am Main Hiru Izarren Ordena, 1. klasea Grand Collar of the Order of Prince Henry Grand Cross of the National Order of Merit Grand Cross with Collar of the Order of the Falcon Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland Order of the Francisque  (1943ko abuztuaren 16a) Grand Master of the Legion of Honour Royal Victorian Chain  (1992) Royal Order of the Seraphim Knight of the Order of the Elephant  (1982) Honorary doctor at the Nanjing University Honorary doctor of the University of Gdańsk Honorary doctor of the University of Liège  (1992) honorary doctor of Ben-Gurion University honorary doctor of Waseda University  (1982) Grand Collar of the Order of Liberty honorary doctor of Ca' Foscari University of Venice [[]] Ohorezko Legioko ofiziala Order of the Elephant Grand Order of Mugunghwa Financial Times Person of the Year  (1981) Grand Cross with Collar of the Order of the White Rose of Finland  (1983ko azaroaren 10a)
Kidetza	Academy of Morvan (en)
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Aljeriako Independentzia Gerra Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	agnostizismoa katolizismoa
Alderdi politikoa	Democratic and Socialist Union of the Resistance (en) Frantziako Alderdi Sozialista Federation of the Democratic and Socialist Left (en) Convention of Republican Institutions (en)

François Maurice Adrien Marie Mitterrand (/fʁɑ̃'swa mɔ'ʁis ad'ʁjɛ̃ ma'ʁi mitɛ'ʁɑ̃/ ahoskatua; Jarnac, Charente, 1916ko urriaren 26a - Paris, 1996ko urtarrilaren 8a) Frantziako presidentea izan zen 1981 eta 1995 urteen bitartean, eta Europar Batasunaren bultzatzaileetako bat izan zen. Frantziako Alderdi Sozialistaren buruzagi nagusia izan zen herrialdeko presidentea zen garaian, alderdiaren batasunari luzaroan eutsiz.

Abokatua heziketaz, gerra iheslaria, Vichyko erregimeneko kontratu-agentea eta ondoren erresistentziako borrokalaria, Bigarren Mundu Gerraren ostean, politikan sartu zen Erresistentzia Batasun Demokratiko eta Sozialistaren barruan. 1946tik 1958ra diputatu, gero senatari 1959tik 1962ra eta berriro diputatu 1962tik 1981era, hamaika aldiz izan zen ministro IV. Errepublikan, batez ere Beteranoen eta Gerrako Biktimen ministro; Itsasoz haraindiko Frantziako ministro; Barne ministro, eta Zigiluen zaintzaile eta Justizia ministro.

1958an, De Gaulle jenerala boterera itzultzearen kontrakoa, hogei urte baino gehiago eman zituen oposizioan. «L'Observatoire» atentatuaren aferak bere igoera politikoa mehatxatu zuen denbora batez. Bere alderdia sortu ondoren, Erakunde Errepublikarren Konbentzioa, Ezkerreko Batasunaren hautagaia izan zen 1965eko presidentetza-hauteskundeetarako, eta, bigarren itzulian, galdu egin zuen Charles de Gaulle irteera-presidentearen aurka. 1971n, Alderdi Sozialistaren (PS) lehen idazkaria izanik, Ezkerreko Batasunaren hautagaia izan zen berriro 1974ko presidentetza-hauteskundeetan, Valéry Giscard d'Estaingek garaitu zuen bigarren itzulian.

Alderdi Sozialistaren hautagaia 1981eko presidentetzarako hauteskundeetan, bigarren itzulian hautatu zuten Valéry Giscard d'Estaingen aurka. V. Errepublikaren garaiko ezkerreko lehen estatuburua, heriotza zigorra eta programa komunean inspiratutako gizarte-neurri batzuk indargabetzearen alde bozkatu zuen batez ere, «zorroztasun biraren» alde egin aurretik. Europar konbentzitu gisa aurkezten du bere burua, Frantzia Aliantza Atlantikoan mantenduz, baita Françafriquen ere. Mitterand doktrinarekin, konpromisoa hartzen du ezker muturreko terrorista ohiak ez estraditatzeko. 1986ko legegintzaldiko hauteskundeetan, ezkerra garaitua izan ostean, Jacques Chirac izendatu zuen gobernuburu; horrela, lehen bizikidetza inauguratu zen.

1988an, berriz hautatu zuten Errepublikako presidente, Jacques Chiracen aurka. Bigarren agintaldia markatuta egon zen: Frantziak Golkoko Gerran izan zuen inplikazio militarren, Maastrichteko Ituna onartzearen, bigarren bizikidetzaren (Édouard Balladurrekin), ospearen gainbeheraren, bere iraganari buruzko ezagutaraztearen eta bere osasunaren gainbeherarengatik.

François Mitterrandek, zazpi urteko bi agintaldi oso bete dituen presidente bakarra, bizitza-luzera errekorra du Frantziako Errepublikako presidente gisa. 1981ean, prostatako minbizia diagnostikatu zioten, Eliseoa utzi eta hilabete gutxira hil zen.

François Maurice Adrien Marie Mitterrand 1916ko urriaren 26an jaio zen Jarnac (Charente) herrian, familia burges, katoliko eta kontserbadore batean. Bere aitaren aitona Jarnaceko geltoki-burua zen, Berry kanaleko giltzazain baten semea, Audesen, Allier departamenduan ; katoliko praktikantea zen. Bere aitaren amama, Limoges ondoko Séreilhaceko funtzionario txikien familia batekoa. Bere aita Joseph, Limogesen jaioa, Paris-Orléans tren-konpainiako ingeniaria zen; 1919an, Jarnacera joan zen bere aitaginarrebaren ozpin-fabrikaren zuzendaritza bere gain hartzeko; gero, federazio nazionaleko presidente izan zen ozpin fabrikatzaileen sindikatuan^[1]. Bere ama, Yvonne Lorrain, tradizio errepublikarreko familia batekoa, Jules Lorrainen alaba zen, ozpin ekoizle, ardo eta pattarra merkatari eta Jarnaceko udal zinegotzia (eta ezkontzaz Léon Faucher ministroaren iloba). François zortzi seme-alabetatik bosgarrena da. Hiru anaia ditu: Robert (1915-2002), politekniko eta enpresa-administratzailea; Jacques (1918-2009), aire-armadako jenerala; Philippe (1921-1992), nekazaria eta Charenteko Saint-Simon hiriko alkate ohia, eta lau ahizpa: Marie-Antoinette (1909-1999) Fernand Ivaldirekin ezkondua zen; gero, Pierre de Renoultekin, eta, geroago, Pierre Gabriel Signard-edkin; Marie-Josèphe (1912-1997) Charlesekin, Corlieu-ko markesarekin, ezkondu zen, eta, gero, Jean Wegmann-ekin; Colette (1914-2004), Pierre Landry kapitainaren emaztea; eta Geneviève (1919-2006), Eugène Delachenal politeknikari eta bankariaren emaztea.

François 1917ko maiatzaren 6an bataiatu zuten Jarnaceko Saint-Pierre elizan^[2]. Familia aberats batean hazi zen, eta, argindarra, 1922az geroztik izan zuten. Sainte-Marie de Jarnac eskola pribatura joan zen, bere anaia Robertekin, 1925era arte. Urte hartan, François Angulemako Saint-Paul irakastetxe katoliko pribatuan sartu zen bigarren mailako ikasketak hasteko egoiliar gisa. Historian, geografian, latinean eta filosofian ikasle bikaina izan zen, eta literaturarako zaletasuna garatu zuen; matematika, fisika eta ingelesa, ordea, ez zituen maite. Kristau Ikasleen Gaztediko kide egin zen, Ekintza Katolikoaren ikasle egitura. 1933an, diskurtso batek bere eskolako oratoria txapelketa irabaztera eramaten du; eskualdeko txapelketan, ordea, huts egiten du^[3].

Lehen mailako premier bac-era pasatzeko aukera du, baina, ahozkoan, huts egiten du^[4]. Urtea errepikatu, eta onartu zuten, eta literatura batxilergoa lortu zuen 1934an^[3]. Parisko Letren eta Zuzenbide fakultateetan matrikulatu zen. Hiriburura iristean, Vaugirard kaleko 104. zenbakian kokatu zen, maristen etxea zegoen pentsioan, Ikasleen bilkura. intelektualki, bertan trebatu zen, bere lehen lagunekin: Claude Roy, Pierre Bénouville eta André Bettencourt.

Zuzenbide lehen urtea egin ondoren, aldi berean, École Libre des Sciences Politiques-en matrikulatu zen, 1934an, eta 1937ko ekainean graduatu zen atal orokorrean, bere klaseko 50 iksletik 5. postuan^[5], «on» bereizketarekin^[6][7]. Urte berean, Zuzenbide Publikoko goi-mailako titulua lortu zuen, «ongi» aipamenarekin, aurreko urtean letretan lizentzia lortu ondoren^[3][8].

1934ko azarotik aurrera, François Mitterrandek urtebete baino gehiagoz «Volontaires nationaux» taldean militatu zuen, La Rocque koronelaren «Croix-de-Feu»ko eskuin nazionalistaren gazte mugimenduarekin^[9]. Oso korronte antikomunista batek eramanda, mugimendu horri atxiki zitzaion liga faxista desegin arte^[10]. 1935eko otsailean «inbasio metekearen» kontrako manifestazioetan parte hartu zuen, eta, ondoren, Gaston Jèze eskuineko irakaslearen aurkakoetan, hori Haile Selassie I.a Etiopiako enperadorearen aholkulari juridiko izendatu ondoren, 1936ko urtarrilean^[11]; Gerora, Cagouleko kideekin, adiskidetasun edo familia harremanak landu zituen, baina lotura horiek, Henry Rousso eta Pierre Péan-en arabera, ez dute elkartasun ideologikoa islatzen^[12].

Mitterrandek, zein garai batean literatur kritikaria izan zen, gizarte eta politika garaikideari buruz idatzi zuen Revue Montalemberten eta Henri de Kérillisen L'Écho de Paris egunkarian, Frantziako Alderdi Sozialetik hurbil. Hain zuzen ere, artikulu bat idatzi zuen Latin auzoa kanpotarrek inbaditzen utzi izanaz. «Hemendik aurrera, Auzo Latinoa kolore eta soinuen multzo hori hain desintonizatuta dago, non sinetsi nahi ez genuen Babelgo dorre hau aurkitzen dugun»^[13]. Halaber, 1936ko martxoaren 18an, Marcel Griaulek Etiopiari buruz emandako biltzarraren txostena argitaratu zuen, eta bereziki ondorioztatu zuen: «Beti komeni da hain berezia den herrien historia ezagutzea, eta, aldi berean, besteen antzekoa, izan ere, azken batean, ez baita azalaren kolorea edo ilearen formak arimei inolako baliorik eman diena»^[14]. Anschluss garaian, nazien espantsionismoaz ere, kezkatuta agertuko zen bere artikulu batean^[15].

Sciences Po diploma lortu ondoren, soldadutzarako izena eman zuen infanteria kolonialean. Han Georges Dayan (judua eta sozialista) ezagutu zuen, «Action Française»ko antisemiten erasoetatik salbatu ondoren, bere lagunik onena izan zen^[16].

1938ko urtarrilean, Merkataritzako Itsas Eskola Nazionalerako oposizio-lehiaketa egin zuen, non bosgarren sailkatu zen. Izena ez ematea erabakitzen du; Sena prefeturako erredakziorako lehiaketa gainditu zuen, baina hemen ere ezezkoa eman zuen^[3]. Txekoslovakiari buruzko soziologia politikoko tesi bat prestatu zuen, baina bertan behera utzi zuen^[17]. Irailean, soldadutzarako 23. infanteriako erregimentu kolonialera deitu zuten.

1939ko irailean, Frantziak Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuenean eta zuzenbide-ikasketak Parisen amaitzean, Maginot lerrora, Montmédytik gertu, bidali zuten sarjentu nagusi graduarekin, Infanteria Kolonialaren 23. erregimentura, Xavier Louis kapitainaren 7. konpainiara. 1940ko maiatzean, alemaniarren inbasioa baino egun batzuk lehenago, Marie-Louise Terrasserekin ezkondu zen (geroago, Catherine Langeais; 1942ko urtarrilean, hautsi zuen Poloniako konde batekin ezkontzeko)^[18].

1940ko ekainaren amaieran, Alemaniara eraman zuen presoen trenean, François Mitterrandek hondamendiaren arrazoiei buruz hausnartu zuen, eta Jacques Bainvilleren irakurle aditu gisa, Frantziako Iraultzara darama: «[...] eta pentstu nuen gu, 150 urteko akatsen oinordekoak, nekez ginela erantzule»^[19].

Frantziako Erresistentzian borrokatu zen Bigarren Mundu Gerran^[20], eta Charles de Gaulleren gobernuan parte hartu zuen gerra amaitu ondoren (1944)^[21]. IV. Errepublika finkaturik, 1953an UDSR alderdi sozialistaren lehendakari izendatu zuten^[22]. Diputatu, senatari eta ministro izan zen behin baino gehiagotan. 1971n Frantziako alderdi sozialistaren idazkari nagusi aukeratu zuten^[23].

1981ean, Frantziako lehendakaritzara iritsi zenean, V. Errepublikako lehen lehendakari ezkertiarra izan zen. Besteak beste, Ipar Euskal Herrirako departamendu baten proposamena egin zuen publikoki kanpainan zehar^[24], nahiz eta lehendakari izan zen 14 urtean ez zuen halakorik gauzatu.

Minbiziak aspalditik jota, 1994an adierazi zuen ahalik eta luzaroan egongo zela lehendakaritzan. Haren agintaldiaren amaieran ezbehar larriak gertatu zitzaizkion: Alderdi Sozialistaren hondamena ikusi zuen; ustelkeriaz akusatuta, haren Lehen Ministro Pierre Bérégovoyk bere buruaz beste egin zuen^[25], lankide François de Grosouvrek bezala; komunikabideak Mitterrandek nazien okupazioaren garaian izan zuen paper iluna ikertzen hasi ziren^[26], eta ezkutuko alaba bat zuela argitara atera zuten. 1995eko hauteskundeetara ez zen aurkeztu eta Jacques Chirac iritsi zen lehendakaritzara, Alderdi Sozialistaren hautagai Lionel Jospini gailenduta. Jacques Chiraci boterea utzi ondoren, Mitterrand bizitza publikotik aldendu zen.

• Jean Lacouture. (1998). Mitterrand, une histoire de Français. 1 Les risques de l'escalade Paris: Éditions du Seuil lacouturerisque..
• Jean Lacouture. (1998). Mitterrand, une histoire de Français. 2 Les vertiges du sommet Paris: Éditions du Seuil, 625 or. lacouturevertige..
• (Frantsesez) Pierre Péan. (1994). Une jeunesse française. in: Livre de poche. François Mitterrand, 1934-1947 Paris: Fayard, 602 or. ISBN 978-2-253-13819-8..