Karpatoj

	Karpatoj
	montaro
	Maramura masivo, Rumanio
Landoj	8
Parto(j)	Orientaj Karpatoj, Sudaj Karpatoj
Akvejo	11
Situo	Gerlachovský štít
- koordinatoj	49° 09′ 49″ N 20° 08′ 02″ O / 49.16361 °N, 20.13389 °O (mapo)
Plej alta punkto	Gerlachovský štít
- situo	Altaj Tatroj, Regiono Prešov, Slovakio
- alteco	2 655 m s. m.
Longo	1 500 km (932,06 mi)
Areo	210 000 km² (21 000 000 ha)
Biomo	Mezvarmaj koniferarbaroj
Geologia konsisto	fliŝa zono, neovulkanitoj, oraviko
Orogenenezo; montariĝo	Alpa orogenezo
Periodo	terciaro
	Situo de Gerlachovský štít en Karpatoj Situo de Gerlachovský štít en Karpatoj
	Surfaco de Karpatoj Surfaco de Karpatoj
	Vikimedia Komunejo: Carpathian Mountains

Koordinatoj: 49° 09′ 49″ N 20° 08′ 02″ O / 49.16361 °N, 20.13389 °O (mapo)

Karpatoj (hungare Kárpátok; rumane Carpați; ukraine Карпати; serbe Карпати; ĉeĥe Karpaty; slovake Karpaty; germane Karpaten) estas montara sistemo en centra kaj orienta Eŭropo, etendiĝanta tra teritorioj de 8 landoj: Aŭstrio, Ĉeĥio, Hungario, Pollando, Slovakio, Ukrainio, Rumanio kaj Serbio.

Ili formas arkon malfermiĝantan okcidenten; ĝi sude komenciĝas ĉe la Fera Pordo inter Serbio kaj Rumanio, trairas grandan parton de Rumanio (Orientaj Karpatoj, Sudaj Karpatoj) kaj pecon de Ukrainio, tuŝas sudan Pollandon, trairas Slovakion kaj fine ĉe Bratislavo kaj Vieno proksimiĝas la Alpojn. Ilia plej alta monto estas Gerlachovský štít en Altaj Tatroj (Slovakio).

Nomo

La nomo "Karpatoj" devenas plej verŝajne de la nomo de daka tribo Karpoj, loĝanta en la unua jarmilo post Kristo en Orientaj Karpatoj. Ĝin menciis Ptolemeo en la 2-a jarcento (forme de Karpates Oros). Povas esti, ke la nomo devenas de hindeŭropa vorto korpata − "monto", "roko". Alia hipotezo estas ĝia deveno de antaŭhindeŭropa cara − "ŝtono". En la 13-14-jarcentaj oficialaj hungaraj dokumentoj Karpatoj aperas sub la nomo Thorĥal aŭ Tarĉal aŭ pli malofte kiel Montes Nivium. En Pollando unuafoje uzis la nomon "Karpaty" Stanisław Staszic en la 19-a jarcento

Divido de Karpatoj

Ĉefaj partoj de Karpatoj estas:

Eksteraj Okcidentaj Karpatoj kaj Blankaj Karpatoj
Internaj Okcidentaj Karpatoj
Eksteraj Orientaj Karpatoj
Internaj Orientaj Karpatoj
Sudaj Karpatoj
Rumaniaj Okcidentaj Karpatoj
Transilvania Montetaro
Serbiaj Karpatoj – ne ĉiam agnoskata kiel parto de Karpatoj sed de Rodopa sistemo

Internaj montaroj

Chřiby

La plej altaj pintoj

La plej alta montaro de Karpatoj estas Tatroj, aparte ilia slovaka parto, en kiu estas Gerlachovský štít (2655 m de supermara alteco), Lomnický štít (2632 m), Ľadový štít (2628 m). Laŭvicaj montopintoj super 2500 m de supermara alteco troviĝas en Rumanio, la plej altaj estas Făgăraș-montaro (Moldoveanu – 2544 m).

Pli gravaj montpasejoj

Gravaj montpasejoj en Karpatoj:

Dukla montpasejo (500 m) – la plej komforta trapasejo de Norda Eŭropo al Karpata baseno; eŭropa vojo E371
Uĵoka montpasejo (853 m) – La plej komforta trapasejo de Orienta Eŭropo al Karpata Baseno; fervoja linio Lvovo – Budapeŝto

Pli gravaj riveroj

Karpatoj estas grava akvodislimo inter riverbaseno de Balta Maro kaj Nigra Maro. En Karpatoj komenciĝas pluraj riveroj, interalie:

Loĝantaro

La teritorion de Karpatoj enloĝigas nun ĉirkaŭ 15 mln de homoj. Sudaj kaj Orientaj Karpatoj estas malpli ofte enloĝitaj de Okcidentaj Karpatoj, sed ankaŭ tie estas grandaj grupiĝoj de loĝantoj. Apud Karpatoj estas urboj Bratislavo, Budapeŝto, Krakovo, Lvovo, Ĉernivco, Bukareŝto, Vieno kaj Beogrado.