Freiburg

Ĉi tiu artikolo temas pri urbo "Freiburg im Breisgau". Koncerne aliajn signifojn aliru la apartigilon Freiburg (apartigilo).

Freiburg im Breisgau
urbo
Flago	Blazono
Estas urbego, universitata urbo, eksterdistrikta urbo en Baden-Virtembergo, ĉefurbo de germania federacia lando, urba komunumo de Germanio, ĉefurbo de distrikto en Germanio, kuracloko [+]
Ĝemelurboj Granado, Besançon, Innsbruck, Padovo, Guildford, Madison, Macujama, Lvivo, Esfahano, Wiwilí, Ĝjaoĝuo [+]
Situo	Freiburg
- alteco	278 m ü. NHN
- koordinatoj	48° 0′ N, 7° 51′ O (mapo)47.9947222222227.8497222222222
Akvokolektejo	153,04 km² (15 304 ha) [+]
Areo	154 km² (15 400 ha)
Loĝantaro	237 244 [+] (31-a de decembro 2023)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MEST (UTC+2)
Poŝtkodo	79098–79117 [+]
DEC
Freiburg im Breisgau
Vikimedia Komunejo:  Freiburg im Breisgau [+]
En TTT: Oficiala retejo [+]
v • d • r

Freiburg im Breisgau, ofte mallongigite Freiburg i.Br. aŭ Freiburg i.B., esperantlingve Frajburgo, estas post Stutgarto, Mannheim kaj Karlsruhe la kvara plej granda urbo de Baden-Virtembergo en la sudokcidento de Germanio kaj la plej suda urbego de Germanio. Ĝi situas ĉe la koordinatoj 47° 59′ N, 7° 50′ O (mapo)47.9833333333337.8333333333333 .

La plej proksimaj urbegoj estas Mulhouse (germane Mülhausen) en Alzaco (Francio) kaj Bazelo en Svisio, 60 kilometrojn sude, Zuriko en Svisio, 86 kilometrojn sudoriente, Strasburgo en Alzazo, 85 kilometrojn nordoriente, kaj Karlsruhe, 140 km norde.

En la urbo vivas 210.000 loĝantoj, inter ili pli-malpli 30.000 gestudentoj de la universitato Albert Ludwig kaj de pluraj altlernejoj.

Ĉarma unikaĵo estas la kanaletoj "Beĥle", kiuj trafluas preskaŭ ĉiun straton de la urbocentro kaj kaŭzas ĉe malatentaj turistoj malsekajn piedojn.

Freiburg situas en la sudokcidento de Baden-Württemberg ĉe la sudorienta rando de la superrejna fosaĵo.

Rimarkinda urboparto estas Vauban kiu estas ekologia kvartalo en kiu oni utiligas naturajn sistemojn rilate al domoj kaj al ĝardenoj, en kiu ne cirkulas aŭtomobilojn, ĉar fakte ne ekzistas parkejoj en la domoj mem, sed kie ĉiuj parku sian aŭton en granda komuna parkejo en la komenco de la kvartalo. Legu pli : Vauban

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Historio de la urbo Freiburg im Breisgau.

La historio de la urbo Freiburg im Breisgau estas dokumentebla ekde antaŭ preskaŭ 900 jaroj. En la jaro 1120 fondis ĝin la dinastio de la Zähringer [ceringoj], kiuj iom malpli al 100 jarojn poste estingiĝis. Kiel posedantoj de la urbo sekvis la ne amataj grafoj de Freiburg, de kiuj la burĝoj (loĝantoj) de Freiburg en 1368 aĉetis sian urbon kaj metis sin sub la protekton de la dinastio Habsburgoj. Nur komence de la 19a jarcento ĉesis la aŭstria (katolika) epoko, kiam Napoleono en 1806 decidis, ke la urbo Freiburg kaj la regiono Breisgau [Brajsgau aŭ esperantigite Brisgovio] apartenu al la Grossherzogtum Baden [granddukejo Baden]. Ĝis 1918 Freiburg apartenis al la granddukejo, ĝis 1933 al la respubliko kaj en la Tria regno [germanlingve Drittes Reich] al la Gau Baden. Post la Dua mondmilito la urbo Freiburg de 1949 ĝis 1952 estis ĉefurbo de (Sud-)Badeno. Hodiaŭ Freiburg estas la kvare plej granda urbo de la germana federacia lando Baden-Virtembergo [germanlingve Baden-Württemberg].

• Historia Magazeno (estis en pasinteco la palaco de la komercoj kaj de la financoj)
• Freiburger Münster
• Augustinermuseum
• Preĝejo Sankta Magdalena
• Urbopordegoj Martinstor kaj Schwabentor
• Haus zum Walfisch, kie loĝis Erasmo de Roterdamo
• Basler Hof, ekzilejo de la episkopo de Bazelo post la reformacio
• Monto Schauinsland kun telfero Schauinslandbahn
• Minejo Schauinsland
• Kanaletoj Beĥle
• Stratpavimaj mozaikoj
• Diversfarbita skulptaĵo Holbeinpferd
• Statuo de Bertold Schwarz, monaĥo kiu laŭdiri hazarde inventis la nigran pulvon^[1]

• Universitato Alberto Ludoviko de Frajburgo

La urbo aŭte ligiĝas al la nord-suda aŭtovojo (kaj ), kaj al la federaciaj vojoj kaj . La plej multaj interregionaj trajnoj ankaŭ kondukiĝas norden al Offenburg, Kehl kaj Strasburgo kaj plu al Karlsruhe kaj Mannheim, kaj suden al Bazelo kaj la resto de Svislando. Bicikle interregionaj vojoj kondukiĝas borde de la rivero Rejno norden kaj suden, sed ankaŭ estas multaj pitoreskaj lokaj biciklaj vojoj tra la Nigra Arbaro.

• Badische Zeitung

En Freiburg naskiĝis:

• Martin Waldseemüller (1470-ĉ.1518-21), kartografo, nomigis la novan kontinenton „Ameriko“ laŭ Amerigo Vespucci
• Joseph Wirth (1879-1956 samloke), germana politikisto de la katolika Zentrumspartei kaj regna kanceliero (1921-1922) de Vajmara Respubliko
• Julius Bissier (1893-1965), germana pentristo
• Hans-Joachim Koellreutter (1915-2005), germana kaj brazila komponisto, flutisto, orkestrestro kaj muzikpedagogo
• Wolfgang Schäuble (naskiĝis en 1942), germana politikisto (CDU), de 2009 ministro pri interno, poste ministro pri financoj en la ministraroj de Angela Merkel
• Til Schweiger (naskiĝis en 1963), germana aktoro

En Freiburg mortis:

• August Weismann (1834-1914), germana kuracisto, histologo, zoologo, esploristo pri evoluo
• Edmund Husserl (1859-1938), germana filozofo - fenomenologio
• András Bertalan Schwarz (1886-1953), hungara-germana juristo
• Nikos Kazantzakis (1883-1957), greka verkisto
• Zoltán Csukás (1900-1957), hungara ekonomikisto
• Reinhold Schneider (1903-1958), germana verkisto
• Eugen Fischer (1874-1967) germana medicinisto, antropologo, propagandisto de rasa higieno
• Martin Heidegger (1889-1976), germana filozofo, ĉefverko Esto kaj tempo
• Hoimar von Ditfurth (1921-1989) – germana kuracisto, ĵurnalisto, populariganto de la scienco, moderatoro de prisciencaj televidelsendoj
• Friedrich August von Hayek (1899-1992), aŭstria ekonomikisto, nobelpremiita
• Oszvald Szemerényi (1913-1996), hungara lingvisto
• Licco Amar, hungara-germana-juda violonisto

Estante universitata urbo plena je junaj intelektuloj, Frajburgo ekde 1891 havas Esperanto-grupon, do post Nurembergo kaj Munkeno la tria plej tradicia grupo en Germanio. De la jaro 1995, la urbo por pluraj jaroj estis la sidejo de Germana Esperanto-Asocio.

Inter multaj movadaj eventoj, la urbo dufoje estis la gastiganto por Germana Esperanto-Kongreso, nome la 68-a GEK en 1990, jaro de la germana reunuiĝo kaj la 94-a GEK en 2017.

Plie en Frajburgo gastiĝis inter la 27-a de decembro 1996 kaj la 3-a de januaro 1997 la 40-a Internacia Seminario de Germana Esperanto-Junularo pritraktis la temon "Regionoj - ĉu la veraj landoj?". Por la temo oni elektis tiun urbon, ĉar la translima regiona kunlaboro en Alemanio inter la komunumoj de sudokcidenta Germanio, Alzaco kaj norda Svislando funkcias aparte modele, kvankam la administre centrisma franca ŝtato nur retireme lasas kompetencojn pri lokaj aferoj al la regionoj.

En 1929 kaj 1959 tie okazis la ido-konferenco.

Radiostacio Dreyeckland (triangula lando) elsendas en tri diversaj landoj: Germanio, Francio kaj Svislando kaj en unu el siaj programoj rezervas du aŭ trifoje po monato iom da tempo al Esperanto^[1].

• Besançon en Francio ekde 1959
• Innsbruck en Aŭstrio ekde 1963
• Padova in Italio ekde 1967
• Guildford en Britio ekde 1979
• Madison (Wisconsin) en Usono ekde 1987
• Matsujamo en Japanio ekde 1988
• Lvivo en Ukrainio ekde 1989
• Granada en Hispanio ekde 1991
• Wiwilí en Nikaragvo interurba amikeco ekde 1988, partnereco ekde 2015
• Tel Aviv en Israelo ekde 2015
• Suwon en Sudkoreio ekde 2015

• Paĝoj de la urbo, germanlingvaj
• Fotoj de la urbo
• Ligo al la Freiburga Esperanto-grupo Arkivigite je 2016-03-15 per la retarkivo Wayback Machine
• Ekzempla artikolo de 2012 pri la loka Esperanto-grupo en la gazeto Badische Zeitung

• Friburgo en Svislando
• Tramtransporto en Freiburg
• Esperantogrupo de Freiburg [1] Arkivigite je 2007-06-25 per la retarkivo Wayback Machine

v • d • r Urboj en Germanio kun pli ol 100 000 loĝantoj 1.000.000+ Berlino • Hamburgo • Kolonjo (Köln) • Munkeno (München) 500.000+ Bremeno • Dortmund • Dresdeno • Düsseldorf • Essen • Frankfurto ĉe Majno (Frankfurt am Main) • Hanovro • Lepsiko (Leipzig) • Nurenbergo (Nürnberg) • Stutgarto 200.000+ Aachen • Augsburg • Bielefeld • Bochum • Bonn • Braunschweig • Chemnitz • Duisburg • Erfurt • Freiburg im Breisgau • Gelsenkirchen • Halle an der Saale • Karlsruhe • Kiel • Krefeld • Lübeck • Magdeburg • Mannheim • Münster • Mönchengladbach • Oberhausen • Rostock • Wiesbaden • Wuppertal 100.000+ Bergisch Gladbach • Bottrop • Bremerhaven • Cottbus • Darmstadt • Erlangen • Fürth • Gera • Göttingen • Hagen • Hamm • Heidelberg • Heilbronn • Herne • Hildesheim • Ingolstadt • Jena • Kassel • Koblenz • Leverkusen • Ludwigshafen • Mainz • Moers • Mülheim an der Ruhr • Neuss • Offenbach am Main • Oldenburg • Osnabrück • Paderborn • Pforzheim • Potsdam • Recklinghausen • Regensburg • Remscheid • Reutlingen • Saarbrücken • Salzgitter • Siegen • Solingen • Trier • Ulm • Wolfsburg • Würzburg

v • d • r Distriktoj kaj eksterdistriktaj urboj en Baden-Virtembergo Alb-Donau • Baden-Baden • Biberach • Bodensee • Böblingen • Breisgau-Hochschwarzwald • Calw • Emmendingen • Enz • Esslingen • Frajburgo • Freudenstadt • Göppingen • Hajdelbergo • Heidenheim • distrikto Heilbronn • urbo Heilbronn • Hohenlohe • distrikto Karlsruhe • urbo Karlsruhe • Konstanz • Lörrach • Ludwigsburg • Main-Tauber • Mannheim • Neckar-Odenwald • Ortenau • Ostalb • Pforzheim • Rastatt • Ravensburg • Rems-Murr • Reutlingen • Rhein-Neckar • Rottweil • Schwäbisch Hall • Schwarzwald-Baar • Sigmaringen • Stutgarto • Tübingen • Tuttlingen • Ulm • Waldshut • Zollernalb

Panoramo de Freiburg vidita de la turo Schlossbergturm