Fango

Fango laŭ esperantaj vortaroj kiel la Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV) estas ^[1] marĉoŝlimo, do per natura disfalo erigitaj malsekvaj plantaĵoj, kvazaŭ kompoŝtitaj, kiuj malkomponiĝis nur malkomplete. La vorto kadre de geoterapioj iom enhave vastiĝis kaj nun ankaŭ signifas miksaĵojn de diversaj sabloj aŭ teroj kun akvo en simila konsisto kiel marĉoŝlimo, kiuj fakte en Esperanto nomiĝas sliko, miksaĵo de sablo kaj akvo, aŭ koto, miksaĵo de tero kaj akvo. Kialo por la signifa vastigo sendube estis ke la vorto koto kutime en la homa socio havas kontekston esti aparte malpura, kaj tial sonas kutime negative. Tamen efektive marĉo, ŝlimo, koto, lomo, argilo, algoj, sliko, kompoŝtaĵo aŭ seka sablo sur la homa haŭto samgrade konsidereblas "malpuraĵo" (kaj ĉokolada pudingo aŭ nuksa glaciaĵo cetere ankaŭ) - neniu problemo se oni ĝuas la kontakton kun la haŭto kaj ne ĵus estas en tre formala situacio ... kaj se oni ne plu ĝuas la kontakton, estas neniu problemo forlavi la substancon de la haŭto. La vorto origine devenas el la itala, kie krom la singulara formo fango ankaŭ estas plurala formo fanghi, do "fangoj" (divers-specaj). Kvankam ili estas similaj en aplikado kaj agadmaniero, ekzistas esence du specoj de fango pro malsamaj preparado kaj kunmetaĵo: organika kaj neorganika fango. Krome substrekindas ke en la geoterapioj aparte aprezatas minerala koto vulkan-devena, kiu estas aparte valora ĉar ĝi ne ĉie facile alireblas.

La kuracaj trajtoj de silto, sliko, koto kaj resaniga argilo estas konataj al multaj kulturoj dum jarcentoj. Pretaj pakoj kun la varmigita vulkana koto unue estis uzataj en kuraclokoj kaj la banoterapio en Eŭropo komence de la 20-a jarcento.

Italio estas konsiderata la devenlando de kuraca aplikado de fango. Historiaj fontoj montras ke romiaj legianoj jam aprezis la sanigajn potencojn de la vulkana resaniga koto. La itala fango konsistas el tri komponaĵoj: terma akvo, fangokoto (lomo aŭ argilo) kaj la aldono de algoj kaj mikroorganismoj, kiuj respondecas pri la biologia maturiĝo. Ĉi tiu maturiĝo daŭras almenaŭ 60 tagojn.

La verŝajne plej konata fangoregiono en Italio estas la Eŭganeaj Montetoj kun ĝiaj kuraclokoj Abano, Montegrotto, Galzignano kaj Battaglia - ĉeno de montetoj de vulkana origino kiu leviĝas de la Pada Ebenaĵo en norda Italio kelkajn kilometrojn sudokcidente de Padovo. Tiu ĉi regiono estas provizita per terma akvo kies fontoj originas en la Alpoj kaj poste trovas sian vojon subtere tra la diversaj roktavoloj ĝis la nivelo de la Eŭganeaj Montetoj, kie ili atingas la surfacon kiel artezaj putoj. La akvo enhavas salon, jodon kaj bromon kaj havas komencan temperaturon de 80 ĝis 85°C. La varma akvo estas konstante pasita super la maturigaj basenoj plenaj per la koto, kio antaŭenigas la maturiĝon de la algoj kaj mikroorganismoj. La koto estas akirita rekte de la Eŭganea Baseno kaj konsistas el helblua natura argilo (aluminia silikato). Post kiam la taŭga nivelo de matureco estas atingita, la fango estas forigita en siteloj fare de edukita personaro (itale fanghini) kaj uzata por terapiaj celoj. Post uzo, la koto estas reciklita; ĝi estas resendita al la maturigaj basenoj kaj la maturiga procezo denove komenciĝas.

La aliaj italaj banurboj kiel ekzemple Montecatini Terme en Toskanio kaj Castel San Pietro Terme en Emilio-Romanjo uzas sian propran lokan terman aŭ mineralan akvon. Tiuj akvoj ne atingas la altan temperaturon de la terma akvo de la Eŭganea Baseno. La koto estas farita el rokpulvoro kiu estas importita de ekster la regiono.

En la resto de Eŭropo, specife en germanlingvaj landoj, la maturiga procezo estas preterlasita dum la preparado de la fango. Ĉi tie, la konsisto de la mineraloj kaj la termofizikaj trajtoj estas decidaj por kiel la fango kurace funkcias. La komenca produkto de fango estas roko de vulkana origino. Tiu difino aŭ asocio de koto kun vulkana origino unue estis utiligita en 1916 fare de la geologo kaj fondinto de balneologio, Konrad Keilhack (1858-1944), kaj estis firme establita en la germanlingva difino de la vorto "fango" ekde tiam.

La vulkana roko estas elminita en Germanio, ĉe la vulkanmonteta regiono Kaiserstuhl en la vasta valo de la rivero Rejno, ĉirkaŭ 15 km okcidente de Frajburgo, kaj en en la same vulkana regiono de la lago Laacher See de la mezalta montaro Ejfelo. En Aŭstrio, fango estas produktita en la regiono "Stiria vulkana lando" en la oriento kaj sudoriento de la federacia lando Stirio.

La komenca materialo estas rompita, varmigita kaj poste fajne muelita. Ĉi tio estas neorganika natura produkto, kiu estas miksita kun loka industria, minerala aŭ terma akvo en sia respektiva celloko. Kelkloke ĝi ankoraŭ riĉiĝas, ekzemple per radono, sala akvo aŭ sulfuro.

Ĉiu kotpako estas uzata nur unufoje kaj la uzita koto tiam estas forigita en ekologia maniero. Pro la mineraloj kiujn ĝi enhavas, ĝi taŭgas por ekologia reciklado en hortikulturo, agrikulturo kaj kompoŝtado.

• La unua versio de la artikolo interalie uzis iujn partojn de la koncerna germanlingva vikipedia artikolo de la stato la 11-an de oktobro 2023.

Ĉi tiu artikolo estas redaktata de ThomasPusch. Por eviti la riskon de redaktokonflikto, ne redaktu la artikolon de la 11-a de oktobro 2023 ĝis 11-a de oktobro 2023. Kontrolu la kronologion kaj forigu la ŝablonon, se necese.