Βιστούλοι

Οι Βιστούλοι ή Βιστουλάνοι^[1][2][3] (πολωνικά: Wiślanie) ήταν μια πρώιμη μεσαιωνική λεχιτική φυλή που κατοικούσε στο δυτικό τμήμα της σύγχρονης Ελάσσονος Πολωνίας.^[4]

Αναφέρονται ως Uuislane από τον Βαυαρό Γεωγράφο, v Vislè και v Vislèh στο Vita Methodii και Visleland από τον Αλφρέδο το Μέγα τον 9ο αιώνα και το όνομά τους προέρχεται από το υδρωνύμιο του ποταμού Βιστούλα, που σημαίνει «κάτοικοι του Βιστούλα».^[5][6]

Ο Λεβίτσκι υποστήριξε ότι οι Αγγλοσάξονες, όπως στην περίπτωση του Αλφρέδου του Μέγα όπου ονομάζονταν Κροάτες Χόριθι, συχνά παραποιούσαν ξένα σλαβικά ονόματα και δεν ήταν ασυνήθιστο ότι η ίδια σλαβική φυλή ήταν γνωστή με διαφορετικά ονόματα, στην περίπτωση αυτή, οι Βιστούλοι ήταν άλλο όνομα για τους Λευκούς Κροάτες.^[5] Ο Χένρικ Γουοβμιάνσκι υποστήριξε επίσης ότι οι Βιστούλοι και οι Λένδιοι ήταν φυλές των Λευκών Κροατών,^[7] αλλά οι περισσότεροι άλλοι μελετητές διαψεύδουν αυτές τις υποθέσεις.^[8][9] Ο Λεοόντι Βοϊτόβιτς πίστευε ότι οι Βιστούλοι ήταν η κύρια φυλή μεταξύ εκείνων των σιλεσιανών και λεχιτικών φυλών που εισέβαλαν σε αυτό το έδαφος, χωρίζοντας τα κροατικά εδάφη σε ανατολικά και δυτικά μέρη.^[10]

Με βάση τη θέση του Λούμπορ Νίντερλε ότι οι Βιστούλοι είναι απομεινάρια της άλλοτε ισχυρής συμμαχίας κροατικών φυλών που διαλύθηκε μετά τη μετανάστευση των Κροατών στα Δυτικά Βαλκάνια τον 7ο αιώνα, ο Ταντέους Λερ-Σπουαβίνσκι σημείωσε επιπλέον ότι το όνομα των Βιστούλων ήταν γνωστό μόνο στους Δυτικούς Σλάβους και Γερμανούς, ενώ στην Ανατολή μεταξύ βυζαντινών και αραβικών πηγών για το ίδιο έδαφος διατήρησε το παλιό παραδοσιακό όνομα των Κροατών.^[11] Μια τέτοια ερμηνεία του ποιήματος υποστηρίζει ότι αντί για γεγονότα του 5ου αιώνα στα οποία είναι εμφανής η αρχαϊκή παρουσίαση προσωπικοτήτων προορίζονταν αντίθετα γεγονότα του 6ου αιώνα που ήταν σύγχρονα με τον βασιλιά των Λομβαρδών Αλβοΐνο και τη φυλή Μίργκινγκ, όταν οι Παννονικοί Άβαροι με επικεφαλής τον Μπάγιαν Α΄ (Άνθρωποι του Αττίλα) επεκτάθηκαν μεταξύ 568 και 595 στην Πεδιάδα της Παννονίας και μαζί με αυτούς η επιρροή τους προς τα βόρεια στους Σλάβους (Βιστούλοι, Κροάτες) στην κοιλάδα του Άνω Βιστούλα, που εμφανίζονται στα αρχαιολογικά κατάλοιπα των Αβαρών μέχρι το Γκνιέζνο στην κεντροδυτική Πολωνία.^[5]

Λίγα είναι γνωστά για την πρώιμη ιστορία των Βιστούλων. Το έδαφός τους μπορεί να είχε κατακτηθεί από τη Μεγάλη Μοραβία, αν και δεν υπάρχουν οριστικά στοιχεία που να αποδεικνύουν αυτή τη θεωρία. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, στα τέλη του 9ου αιώνα καταστράφηκαν αρκετά γκορντ στη νότια Ελάσσονα Πολωνία. Αυτό μπορεί να ήταν κατά τη διάρκεια της κατάκτησης των Βιστούλων από τη Μεγάλη Μοραβία, αλλά μπορεί να ήταν το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης μεταξύ των Βιστούλων και άλλων φυλών, όπως οι Γκολενσίζοι. Στη δεκαετία του 950, η χώρα των Βιστούλων κατακτήθηκε πιθανότατα από τον Τσέχο Δούκα Μπολέσλαο Α΄, κάτι που επιβεβαιώνεται από τον Ιμπραχίμ ιμπν Γιακούμπ, το έργο του οποίου χρησιμοποιήθηκε από τον Μουσουλμάνο γεωγράφο Αλ Μπακρί στο Βιβλίο των Δρόμων και των Βασιλείων.

Δεν είναι γνωστό πότε και πώς η γη των Βιστούλων ενώθηκε στην πολιτεία των Πολάνων. Η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει βρει κανένα στοιχείο ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ των Πολωνών και των Βιστούλων. Πιθανότατα, ο Μπολέσλαφ Α΄ ο Γενναίος, ο μελλοντικός βασιλιάς της Πολωνίας, ονομάστηκε ηγεμόνας της Κρακοβίας από τον παππού του, Μπολέσλαο Α΄. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, Μιέσκο Α΄ της Πολωνίας (992), ο Μπολέσλαφ ένωσε την Κρακοβία με την Πολωνία, με τη συγκατάθεση της άρχουσας τάξης των Βιστούλων.

Μέχρι στιγμής οι ιστορικοί δεν έχουν κατορθώσει να κατονομάσουν κανέναν Βιστούλο δούκα, αλλά το Vita Methodii αναφέρει έναν «πολύ ισχυρό ειδωλολάτρη πρίγκιπα που εγκαταστάθηκε στο Βιστούλα», ο οποίος «άρχισε να χλευάζει τους Χριστιανούς και να κάνει κακό», εξαιτίας του οποίου επικοινώνησε ο Άγιος Μεθόδιος που είπε ότι θα ήταν καλύτερα να βαφτιζόταν με τη θέλησή του παρά ως αιχμάλωτος σε ξένη γη.^[12] Επιπλέον, λίγα είναι γνωστά για τις θρησκευτικές τους τελετουργίες και την ημερομηνία βάπτισης της φυλής. Πιθανώς ήταν περίπου την ίδια περίοδο, περ. 874, όταν υποτάχθηκαν από τον Βασιλιά Σφενδοπλόκο Α΄ της Μοραβίας και ο Βιστούλος δούκας αναγκάστηκε να δεχτεί το βάπτισμα.^[12]

Η περιοχή που κατοικούνταν από τους Βιστούλους κυμαινόταν πιθανότατα από τους πρόποδες των Καρπαθίων Ορέων στο νότο, μέχρι τις πηγές του Πιλίτσα και του Βάρτα στα βόρεια. Στα ανατολικά, έφτανε στο Ντουνάγιετς και στα δυτικά στο Σκάβα. Τα πρώτα σλαβικά γκορντ δεν χτίστηκαν εδώ μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα, πράγμα που σημαίνει ότι οι Βιστούλοι πιθανότατα μετανάστευαν συχνά, αλλάζοντας τοποθεσία.

Από τον 8ο αιώνα, οι Βιστούλοι ξεκίνησαν την κατασκευή ευρύχωρων γκορντ, των οποίων οι περιοχές έφταναν συχνά τα 10 εκτάρια. Τα περισσότερα γκορντ είχαν σχήμα δαχτυλιδιού και βρίσκονταν σε λόφους. Ανάμεσα στα κυριότερα ήταν τα γκροντ στις Κρακοβία, Στράντουφ, Ντέμπλιν, Νασατσοβίτσε, Ποντεγκρόντζιε, Στάβι, Τστσινίτσα, Βισλίτσα και στο λόφο Μποχένιετς στο Γιαντοβνίκι. Πιθανότατα, η πρωτεύουσα των Βιστούλων βρισκόταν στην Κρακοβία, η οποία επιβεβαιώνεται από το μέγεθος του τοπικού γκορντ, μαζί με ένα οχυρό, που βρίσκεται στο λόφο Βάβελ. Επιπλέον, οι Βιστούλοι πιθανότατα έχτισαν πολλούς τύμβους, όπως ο τύμβος του Κράκου, αλλά οι ιστορικοί διαφωνούν για το εάν έχει παλαιότερη, κελτική προέλευση.

Τον 9ο αιώνα, δημιούργησαν ένα φυλετικό κράτος, με πιθανά μεγάλα κέντρα στις Κρακοβία, Βισλίτσα, Σαντόμιες και Στράντουφ. Πιθανώς γύρω στο 874 υποτάχθηκαν από τον Βασιλιά Σφενδοπλόκο Α΄ της Μοραβίας, ο οποίος ήταν σύγχρονος του Αυτοκράτορα Αρνούλφου της Καρινθίας. Μετά από μια μεταγενέστερη περίοδο κυριαρχίας των Τσέχων, τα εδάφη των Βιστούλων ελέγχθηκαν από τους Πολωνούς στα τέλη του δέκατου αιώνα και ενσωματώθηκαν στην Πολωνία.

• Majorov, Aleksandr Vyacheslavovich (2006). Velikaya Khorvatiya: Etnogenez i rannyaya istoriya slavyan Prikarpatskogo regiona (στα Ρωσικά). Αγία Πετρούπολη: St. Petersburg University Press. ISBN 5-288-03948-8.