Γκνιέζνο

Συντεταγμένες: 52°32′N 17°36′E / 52.533°N 17.600°E / 52.533; 17.600

Γκνιέζνο
Σημαία Έμβλημα
Γκνιέζνο 52°32′0″N 17°36′0″E
Χώρα	Πολωνία[1]
Διοικητική υπαγωγή	Πόβιατ Γκνιέζνο
Έκταση	49 km²
Υψόμετρο	100 μέτρα
Πληθυσμός	65.452 (31  Μαρτίου 2021)[2]
Ταχ. κωδ.	62-200 > 62-210
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Γκνιέζνο (πολωνικά: Gniezno, γερμανικά: Gnesen) είναι πόλη στην κεντρική-δυτική Πολωνία, περίπου 50 χιλιόμετρα ανατολικά του Πόζναν. Ο πληθυσμός του είναι 68.943 κάτοικοι, καθιστώντας την την έκτη μεγαλύτερη πόλη του Βοεβοδάτου Μείζονος Πολωνίας. Ήταν μια από τις κύριες πόλεις του Οίκου των Πιαστ και η πρώτη ιστορική πρωτεύουσα της Πολωνίας τον 10ο αιώνα και στις αρχές του 11ου αιώνα,^[3] όπως αναφέρθηκε σε πηγές του 10ου αιώνα, πιθανώς συμπεριλαμβανομένου του Dagome Iudex, ως πρωτεύουσας της Πολωνίας των Πιαστ. Ο Ρωμαιοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος του Γκνιέζνο είναι ο αρχιεπίσκοπος της Πολωνίας, καθιστώντας την την εκκλησιαστική πρωτεύουσα της χώρας. Από το 1999 ανήκει στο Βοεβοδάτο της Μεγάλης Πολωνίας και είναι η διοικητική έδρα του Πόβιατ Γκνιέζνο.

Υπάρχουν αρχαιολογικά ίχνη ανθρώπινου οικισμού από τα τέλη της Παλαιολιθικής περιόδου. Οι πρώτοι σλαβικοί οικισμοί στο λόφο Λεχ και το λόφο Μάιντεν χρονολογούνται στον 8ο αιώνα. Στις αρχές του 10ου αιώνα αυτός ήταν η περιοχή πολλών ιερών τόπων για τη σλαβική θρησκεία. Το προπύργιο των δουκών ιδρύθηκε λίγο πριν το 940 μ.Χ. στο λόφο Λεχ και περιβάλλεται από μερικά οχυρωμένα προάστια και ανοιχτούς οικισμούς.

Σύμφωνα με την πολωνική εκδοχή ενός θρύλου, τρία αδέλφια πήγαν να κυνηγήσουν μαζί, αλλά καθένας από αυτούς ακολούθησε ένα διαφορετικό θήραμα και τελικά ταξίδεψαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο Ρους πήγε προς τα ανατολικά, ο Τσεχ κατευθύνθηκε προς τα δυτικά για να εγκατασταθεί στο Όρος Ριπ που υψώνεται από τη λοφώδη επαρχία της Βοημίας, ενώ ο Λεχ ταξίδεψε βόρεια. Εκεί, ενώ κυνηγούσε, ακολούθησε το βέλος του και ξαφνικά βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με έναν άγριο, λευκό αετό που φρουρούσε τη φωλιά του από τους εισβολείς. Βλέποντας τον αετό έναντι στο κόκκινο της δύσης του ήλιου, ο Λεχ το πήρε ως καλό οιωνό και αποφάσισε να εγκατασταθεί εκεί. Ονόμασε τον οικισμό του Γκνιέζνο (πολωνικά: gniazdo - «φωλιά») σε μνήμη και υιοθέτησε τον Λευκό Αετό ως εθνόσημο του. Ο λευκός αετός παραμένει σύμβολο της Πολωνίας μέχρι σήμερα, και τα χρώματα του αετού και του ήλιου απεικονίζονται στο οικόσημο της Πολωνίας, καθώς και στη σημαία της, με μια άσπρη λωρίδα στην κορυφή για τον αετό και μια κόκκινη λωρίδα στο κάτω μέρος για το ηλιοβασίλεμα. Σύμφωνα με το Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας (13ος αιώνας), οι Σλάβοι είναι απόγονοι του Παν, ενός πρίγκιπα της Παννόνιας. Είχε τρεις γιους - τον Λεχ (ο μεγαλύτερος), τον Ρους και τον Τσεχ (ο νεότερος), που αποφάσισαν να εγκατασταθούν δυτικά, βόρεια και ανατολικά.^{[4][5][6][7][8][9]}

Γύρω στο 940 μ.Χ., το Γκνιέζνο, που ήταν ένα σημαντικό κέντρο παγανιστικής λατρείας, έγινε ένα από τα κύρια φρούρια των πρώιμων κυβερνώντων του Οίκου των Πιάστ, μαζί με τα προαναφερθέντα φρούρια στις πόλεις Γκιετς, Κρουσβίτσα, Πόζναν, Κάλις, Γουεντσίτσα, Όστρουφ Λεντνίτσκι, Πουότσκ, Βουοτσουάβεκ και άλλες. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στο λόφο Λεχ το 2010 ανακάλυψαν έναν τάφο του 11ου αιώνα από τα θεμέλια της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, κοντά στα ερείπια ενός ειδωλολατρικού τόπου ταφής που ανακαλύφθηκε νωρίτερα στο λόφο.^[10] Οι ανακαλύψεις δείχνουν ότι ο λόφος Λεχ θα μπορούσε να ήταν ο τόπος ταφής των ηγεμόνων ακόμη και πριν από το βάπτισμα του Μιέσκο Α΄ της Πολωνίας. Μετά την υιοθέτηση του Χριστιανισμού από τον Μιέσκο Α΄, ο γιος του, Μπολέσλαφ Α΄ ο Γενναίος, εναπόθεσε τα λείψανα του Αγίου Αδαλβέρτου σε μια εκκλησία, που είχε χτιστεί πρόσφατα στο λόφο, για να υπογραμμίσει τη σημασία του Γκνιέζνο ως θρησκευτικού κέντρου και πρωτεύουσας του βασιλείου του.

Εδώ πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο του Γκνιέζνο το 1000 μ.Χ., κατά τη διάρκεια του οποίου ο Μπολέσλαφ Α΄ ο Γενναίος, Δούκας της Πολωνίας, δέχτηκε τον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Όθων Γ΄.^[11] Ο αυτοκράτορας και ο Πολωνός δούκας γιόρτασαν την ίδρυση της πολωνικής εκκλησιαστικής επαρχίας (αρχιεπισκοπή) στο Γκνιέζνο, μαζί με τις νεοσύστατες επισκοπές στο Κοουόμπζεγκ για την Πομερανία, στο Βρότσουαφ για Σιλεσία και στην Κρακοβία για τη Μικρά Πολωνία,^[12] εκτός από την επισκοπή στο Πόζναν για τη δυτική Μεγάλη Πολωνία, η οποία ιδρύθηκε το 968.

Ο Καθεδρικός Ναός του Γκνιέζνο του 10ου αιώνα είδε τις βασιλικές στέψεις του Μπολέσλαφ Α΄ το 1024 και του γιου του, Μιέσκο Β΄ Λάμπερτ το 1025. Το Γκνιέζνο και το κοντινό Πόζναν καταλήφθηκαν, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν το 1038 από τον Δούκα Μπρετίσλαφ Α΄ της Βοημίας, ο οποίος ώθησε τους επόμενους Πολωνούς ηγέτες να μετακινήσουν την πολωνική πρωτεύουσα στην Κρακοβία. Ο αρχιεπισκοπικός καθεδρικός ναός ανακατασκευάστηκε από τον επόμενο κυβερνήτη, τον Μπολέσλαφ Β΄ το Γενναιόδωρο, ο οποίος στέφθηκε βασιλιάς εδώ το 1076.

Τους επόμενους αιώνες, το Γκνιέζνο εξελίχθηκε σε έδρα βοεβοδάτου του ανατολικού τμήματος της Μείζονος Πολωνίας, και το 1238, του παραχωρήθηκε δημοτική αυτονομία από τον Δούκα Βλαντίσλαφ Οντόνιτς. Το Γκνιέζνο ήταν και πάλι ο τόπος βασιλικής στέψης το 1295 και το 1300.

Μετά από διοικητική μεταρρύθμιση, το Γκνιέζνο, ως βασιλική πόλη, έγινε έδρα πόβιατ του Βοεβοδάτου Κάλις (από τις αρχές του 14ου αιώνα έως το 1768). Καταστράφηκε ξανά από την εισβολή των Τευτόνων Ιπποτών το 1331. Η πόλη ξαναχτίστηκε σύντομα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλιά Καζίμιρ Γ΄ του Μέγα, ενώ κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλιά Βλαδίσλαου Β΄ Γιαγκέλο, το 1419, επιβεβαιώθηκε το καθεστώς της «πρωτεύουσας του Χριστιανισμού στην Πολωνία», αφού δόθηκε στους αρχιεπισκόπους του Γκνιέζνο ο τίτλος της Αρχιεπισκοπής της Πολωνίας.^[12] Το εμπόριο άνθισε στο Γκνιέζνο, πραγματοποιούνταν τέσσερις μεγάλες ετήσιες εορτές, στις οποίες συμμετείχαν έμποροι από διάφορες πόλεις της Πολωνίας και ευρωπαϊκές χώρες. Η βιοτεχνία αναπτύχθηκε επίσης και το Γκνιέζνο παρέμεινε μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα,^[3] ακόμη και παρά τις πυρκαγιές του 1515 και του 1613. Καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των σουηδικών πολέμων εισβολής του 17ου-18ου αιώνα και από μια πανούκλα το 1708-1710. Όλα αυτά προκάλεσαν την πληθυσμιακή και την οικονομική παρακμή, αλλά η πόλη αναζωογονήθηκε σύντομα κατά τον 18ο αιώνα για να γίνει η πρωτεύουσα του Βοεβοδάτου Γκνιέζνο στην Επαρχία Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος το 1768. Το Γκνιέζνο παρέμεινε ένα από τα κύρια πολιτιστικά κέντρα του Βασιλείου της Πολωνίας.

Το Γκνιέζνο προσαρτήθηκε από το Βασίλειο της Πρωσίας στο δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας το 1793, μετονομάστηκε σε Γκνέσεν (Gnesen) και έγινε μέρος της επαρχίας της Νότιας Πρωσίας. Κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης του Κοστσιούσκο, ο πολωνικός στρατός, υπό τον Στρατηγό Γιαν Χένρικ Ντομπρόφσκι, απελευθέρωσε την πόλη στις 22 Αυγούστου 1794 και νίκησε έναν Πρωσικό Στρατό βόρεια του Γκνέσεν, κοντά στο Γουαμπίσιν στις 29 Σεπτεμβρίου 1794. Αλλά λόγω της ήττας του Κοστσιούσκο στη Μάχη του Ματσεϊγιοβίτσε, εγκατέλειψε το σχέδιό του για το χειμώνα στο Μπρόμπερκ (Μπίντγκοστς) και μετακόμισε στον Θορν (Τόρουν) και υποχώρησε στην κεντρική Πολωνία. Έτσι, οι Πρώσοι επανέλαβαν την επίθεση στις 7 Δεκεμβρίου 1794. Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων υπήρξε μια εξέγερση κατά της πρωσικής κυριαρχίας. Οι Γάλλοι εμφανίστηκαν στο Γκνέσεν τον Νοέμβριο του 1806 και μετά την εντολή του στρατηγού Γιαν Χένρικ Ντομπρόφσκι, που εκδόθηκε σε όλες τις κωμοπόλεις και τους ιδιοκτήτες ακινήτων χώρας για να παραχωρήσουν άτομα για τις πολωνικές δυνάμεις, το Γκνέσεν παρείχε αρχικά 60 άτομα που συμμετείχαν στις μάχες του 1806-07. Κατά συνέπεια, η πόλη συμπεριλήφθηκε στο Δουκάτο της Βαρσοβίας, αλλά μετά την ήττα του Ναπολέοντα στη Ρωσία το 1812 καταλήφθηκε από τον ρωσικό στρατό και επέστρεψε στην Πρωσία στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815. Στη συνέχεια, το Γκνέσεν κυβερνήθηκε εντός του Κράις Γκνέσεν του Μεγάλου Δουκάτου του Πόζεν και της μεταγενέστερης Επαρχίας του Πόζεν. Ήταν ένα σημαντικό κέντρο της πολωνικής αντίστασης ενάντια στις πολιτικές γερμανοποίησης, καθώς εκεί υπήρχαν πολλοί πολωνικοί οργανισμοί και εκδοτικοί οίκοι.^[3]

Μετά την εξέγερση της Μείζονος Πολωνίας (1918-1919) και τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η πόλη έγινε μέρος της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας και επανήλθε στο αρχικό της όνομα, Γκνιέζνο. Οι πολίτες-στρατιώτες του εντάχθηκαν στον πολωνικό στρατό πολεμώντας τους Μπολσεβίκους κατά τη διάρκεια του Πολωνικού-Σοβιετικού Πολέμου.

Κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Πολωνία, η οποία ήταν η αφορμή για την έναρξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, το Γκνιέζνο κατελήφθη από γερμανικά στρατεύματα στις 11 Σεπτεμβρίου 1939. Στις 26 Οκτωβρίου 1939 προσαρτήθηκε στη Ναζιστική Γερμανία ως μέρος του Ράιχσγκαου Βάρτελαντ. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι ντόπιοι Πολωνοί υπέστησαν συλλήψεις, απελάσεις και μαζικές εκτελέσεις. Οι Γερμανοί δολοφόνησαν αρκετές εκατοντάδες κατοίκους, και περισσότεροι από 10.000 κάτοικοι της πόλης και του πόβιατ εκδιώχθηκαν στο Γενικό Κυβερνείο ή φυλακίστηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.^[3] Στα τέλη του 1940, στο ψυχιατρικό ινστιτούτο Ντζιεκάνκα (πολωνικά: Dziekanka, γερμανικά: Tiegenhof) κοντά στο Γκνιέζνο, 1172 ασθενείς εκκενώθηκαν και στη συνέχεια δολοφονήθηκαν. Και πάλι στα τέλη του 1940, εκατοντάδες ασθενείς δολοφονήθηκαν σε φορτηγά αεριών από τους κομάντο του Ρούντολφ Λάνγκε, μια υπομονάδα του Einsatzkommando 2.^[13] Παρ΄ όλα αυτά, το Γκνιέζνο παρέμεινε το κέντρο της πολωνικής αντίστασης.

Μετά την κατάληψη της πόλης από τον Κόκκινο Στρατό στις 21 Ιανουαρίου 1945, οι Σοβιετικοί πολέμησαν το πολωνικό υπόγειο κίνημα και απέλασαν τα μέλη του βαθιά στη Σοβιετική Ένωση.^[3] Η ίδια η πόλη δεν υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου, ωστόσο, το 1940, οι Γερμανοί κατέστρεψαν το μνημείο του Βασιλιά Μπολέσλαφ Α΄ του Γενναίου, το οποίο ξαναχτίστηκε μετά τον πόλεμο. Η πόλη στη συνέχεια αποκαταστάθηκε στην Πολωνία μετά τον πόλεμο.

Το 1979 και το 1997, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ επισκέφθηκε το Γκνιέζνο. Κατά τη δεύτερη επίσκεψη, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για την επέτειο της χιλιετίας από τον θάνατο του Αγίου Αδαλβέρτου με τη συμμετοχή προέδρων επτά χωρών της Κεντρικής Ευρώπης και 280.000 προσκυνητών από την Πολωνία και τον κόσμο.^[12] Το 2000, εορτάστηκε η χιλιετής επέτειος του Συνεδρίου του Γκνιέζνο και με την ευκαιρία αυτή το Σέιμ πραγματοποιήθηκε στο Γκνιέζνο, το μοναδικό που πραγματοποιήθηκε εκτός Βαρσοβίας τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο Ρωμαιοκαθολικός αρχιεπίσκοπος του Γκνιέζνο είναι παραδοσιακά ο Προκαθήμενος της Πολωνίας (Prymas Polski). Μετά τους διαμελισμούς της Πολωνίας, η θέση συχνά συνδυάστηκε με άλλες πόλεις, πρώτα με τον Πόζναν και μετά με τη Βαρσοβία. Το 1992 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ αναδιοργάνωσε την πολωνική ιεραρχία και η πόλη είχε για άλλη μια φορά ξεχωριστό επίσκοπο. Ο Καρδινάλιος Γιούζεφ Γκλεμπ, ο οποίος ήταν αρχιεπίσκοπος του Γκνιέζνο και της Βαρσοβίας και διατήρησε τη Βαρσοβία, ορίστηκε να παραμείνει προκαθήμεμνος μέχρι τη συνταξιοδότησή του, αλλά αργότερα ο Αρχιεπίσκοπος του Γκνιέζνο, επί του παρόντος Βόιτσεχ Πόλακ, θα ήταν και πάλι Προκαθήμεμνος της Πολωνίας.

• 25 Δεκεμβρίου 1024 - Μπολέσλαφ Α΄ ο Γενναίος
• 25 Δεκεμβρίου 1025 - Μιέσκο Β΄ Λάμπερτ και η σύζυγός του, Ρίχετσα της Λοθαριγγίας
• 25 Δεκεμβρίου 1076 - Μπολέσλαφ Β΄ ο Γενναιόδωρος και η σύζυγός του, Βυσεσλάβα του Κιέβου
• 26 Ιουνίου 1295 - Πσέμισλ Β΄ και η σύζυγός του, Μαργαρίτα του Βρανδεμβούργου
• Αύγουστος 1300 - Βεγκέσλαος Β΄ της Βοημίας

Ιστορικό πληθυσμού

Έτος	Αριθμός κατοίκων
1912	25 339
1980	62 400
1990	70 400
1995	71.000

• 
  Καθεδρικός Ναός του Γκνιέζνο
• 
  Πόρτες του Γκνιέζνο στον καθεδρικό ναό
• 
  Φέρετρο του Αδαλβέρτου της Πράγας στον καθεδρικό ναό
• 
  Πλατεία Αγοράς (Rynek)
• 
  Εκκλησία της Αγίας Τριάδας
• 
  Φραγκισκανική εκκλησία
• 
  Γοτθική εκκλησία Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή το χειμώνα
• 
  Εκκλησία του Αγίου Λόρενς
• 
  Μνημείο του Βασιλιά Μπολέσλαφ Α΄ του Γενναίου με τον καθεδρικό ναό στο βάθος
• 
  Μουσείο Προέλευσης του κράτους της Πολωνίας
• 
  Μουσείο Αρχιεπισκοπής στο Γκνιέζνο
• 
  Επισκοπικό παλάτι των προκαθήμενων της Πολωνίας

Το πιο δημοφιλές αθλητικό σωματείο της πόλης είναι η ομάδα Speedway Σταρτ Γκνιέζνο. Το ετήσιο Τουρνουά Μπολέσουαφ Χρόμπρι πραγματοποιείται στο Γκνιέζνο. Ο κύριος ποδοσφαιρικός σύλλογος της πόλης είναι ο Μιέσκο Γκνιέζνο.

Το Γκνιέζνο είναι αδελφοποιημένο με τις:^[14]

• Ανάνι, Ιταλία
• Έστεργκομ, Ουγγαρία
• Φάλκενμπεργκ, Σουηδία
• Σαιν-Μαλό, Γαλλία
• Σέργκιεφ Ποσάντ, Ρωσία
• Σπάιερ, Γερμανία
• Ραντβίλισκις, Λιθουανία
• Ουμάν, Ουκρανία
• Φένταμ, Ολλανδία^[15]

• Καθεδρικός Ναός του Γκνιέζνο
• Ιστορία της Πολωνίας
• Αδαλβέρτος της Πράγας
• Πόρτες του Γκνιέζνο

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Γκνιέζνο

Ταξιδιωτικός οδηγός για το θέμα Gniezno από τα Βικιταξίδια

• Αρχική σελίδα του Γκνιέζνο (διαθέσιμη επίσης η αγγλική και η γερμανική έκδοση), Ο επίσημος ιστότοπος της διοίκησης της πόλης Γκνιέζνο, από την οποία λήφθηκαν και προσαρμόστηκαν πολλά από τα παραπάνω.
• Πόβιατ Γκνιέζνο Ο επίσημος ιστότοπος του Πόβιατ Γκνιέζνο, (διατίθεται επίσης αγγλική, γερμανική, ισπανική, γαλλική, ιταλική και ρωσική έκδοση)