Ο ΤΥΦΛΟΠΟΝΤΙΚΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

“Πόσο μου αρέσουν οι “καραμελίτσες”, θάθελα νάχα δύο σακουλίτσες”.

Παιδικό τραγουδάκι.

Η ανθρώπινη επικοινωνία είναι η έλλογη δραστηριότητα του ανθρώπου, που τον ξεχωρίζει ως είδος επάνω στο πλανήτη. Αν και θεωρείται ιδιότητα που έχει αιώνες εμπειρίας στη πλάτη της, δεν μπορεί να πει κάποιος με ευκολία ότι είναι και πάντοτε επιτυχημένη. Αντιμετωπίζει και αυτή πολλές δυσκολίες και σε πολλές περιπτώσεις δεν τιμά την ποιότητα που φαίνεται να έχει. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους που δεν είναι της ώρας. Η επικοινωνία στηρίζεται κυρίως στη ικανότητα των ανθρώπων να ερμηνεύουν αυτά που συμβαίνουν εντός τους και έξω από αυτούς, στα γεγονότα της ζωής τους δηλαδή αλλά και στα μεγάλα γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στη ανθρωπότητα. Στη συνέχεια τα μεταδίδουν, τα αφηγούνται σε άλλους ανθρώπους ανάλογα με την ικανότητα που έχει ο καθένας και η καθεμιά. Πίσω από τις ερμηνείες και τις αφηγήσεις, υπάρχει η βαθιά ανάγκη του ανθρώπου να έρθει σε επαφή με τον συνάνθρωπο του, να πάρει και να δώσει, να πείσει και να πειστεί, να συμφωνήσει μαζί του και πολλές φορές να τον εξουσιάσει και να δεχτεί να εξουσιαστεί. Όλα αυτά υπάρχουν μέσα στη επικοινωνία και τα αποτελέσματα τους μέλλεται να φανούν σε βάθος χρόνου, αποτυπωμένα μέσα σε σχέσεις και στη κοινωνία εν γένει. Ένας αόρατος κόσμος που παίρνει μορφή μέσα από τον λόγο. Μαγεία!

Όμως υπάρχει και το μπέρδεμα. Με κάποιους συμφωνείς, με κάποιους διαφωνείς, κάποιοι δεν σε καταλαβαίνουν, κάποιους δεν καταλαβαίνεις, μερικές φορές νοιώθεις μόνος σου και άλλες φορές αισθάνεσαι ευτυχισμένος που είσαι άνθρωπος και μπορείς να επικοινωνείς με άλλους ανθρώπους και να νοιώθεις γλυκά και όμορφα. Όπως και να το κάνουμε η επικοινωνία είναι μια όμορφη διαδικασία ακόμα και όταν δεν είναι επιτυχημένη, που σου μαθαίνει καλύτερα τον εαυτόν σου και τους άλλους.

Εφ’ όσον η επικοινωνία στηρίζεται στις ερμηνείες και τελικά στη αφήγηση αυτών των ερμηνειών, καλό θα ήταν να μιλήσουμε λίγο και για αυτές ,που αν και δεν έχουν την προβολή και την αίγλη που έχει η επικοινωνία γενικότερα είναι εκείνες που κάνουν όλη την προεργασία για να επικοινωνήσουμε.

Βασικά υπάρχουν τρεις κεντρικές ερμηνείες που επιβιώνουν μέσα στη ανθρώπινη ύπαρξη:

Α. Η Συστημική, εκείνη δηλαδή που προέρχεται μέσα από τα “απύθμενα βάθη” του συστήματος, που άρχει και που αναγκαστικά διατρέχει το σύνολο της κοινωνίας από άκρο σε άκρο. Δίνει το κεντρικό τόνο στο τι Οφείλουμε να πιστεύουμε και στο τι θα ήταν καλό να Επικοινωνούμε. Με αυτή την Συστημική ερμηνεία, το σύστημα πλάθει ατελείωτες αφηγήσεις που υποστηρίζουν την ερμηνεία που δίνει αυτό για τον εαυτό του και την ερμηνεία που θέλει να δίνουν οι υπόλοιποι για το ίδιο. Η Ισχύς ενός συστήματος έγκειται στο κατά πόσο θα κάνει την ερμηνεία του πιστευτή και για πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε σπάνιες περιπτώσεις αυτή η ερμηνεία και τα αφηγήματα της αφήνει αρκετά “παράθυρα”, με σκοπό να φαίνεται αρκετά ελαστική σε πιθανές εναλλακτικές ερμηνείες, που ενώ φαίνονται ότι το αμφισβητούν στη πραγματικότητα το ενισχύουν. Αυτή η ελαστικότητα του συστήματος σκληραίνει, όταν το σύστημα αντιλαμβάνεται ότι τα “παράθυρα” που έχει ανοίξει, βάζουν πολύ περισσότερο αέρα από ότι χρειάζεται για να διατηρήσει την ισχύ του. Η Συστημική αυτή ερμηνεία φροντίζει επίσης να μην φαίνεται τόσο παράλογη, όσο μπορεί στη πραγματικότητα να είναι, να κρατά ένα μέσο όρο, κάποιο επίπεδο, να ορίζει με αυστηρότητα άλλες πλευρές και πάντα να δίνει την εντύπωση ότι η ερμηνεία της προκύπτει από το ενδιαφέρον που έχει για το κοινό καλό. Είναι ο τρόπος που το σύστημα θέλει να αντιλαμβάνεται το έργο του, ακόμα και όταν όλοι είναι ενάντια του ή έχουν διαφορετικές ερμηνείες για το τι πραγματικά είναι.

Η ερμηνεία αυτή αποκρύπτει πάντα και επισταμένως οποιαδήποτε ιδιοτελή πρόθεση του, σαν να έχει επεξεργαστεί μέσα σε ένα περιβάλλον μιας άμωμης νοητικής σύλληψης. Πάντως, είναι τις περισσότερες φορές πειστικά και εκνευριστικά αληθοφανής και ως εκ τούτου απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει κάποιος να την αναιρέσει ριζικά.

Β. Η ερμηνεία και τα αφηγήματα των Ειδικών.

Εδώ μπλέκουμε λιγάκι, καθότι οι ειδικοί επί παντός είδους ειδικών θεμάτων, είναι αφ’ ενός πολλοί, άρα οι ερμηνείες τους διπλασιάζονται. Από την μια με τα ειδικά θέματα που ασχολούνται, αλλά γενικότερα με την υποστήριξη της “μητέρας” των Ειδικών που είναι η Επιστήμη και σε αυτή την σύγχρονη μορφή διαστρέβλωση της Επιστήμης, που είναι ο Επιστημονισμός. Η επιστήμη καλείται να ερμηνεύσει τον κόσμο και τις φυσικές του ιδιότητες , τον μικρόκοσμο, αλλά και τις ιδιότητες που υπάρχουν στο Σύμπαν. ‘Ενα βαρύ ομολογουμένως έργο, που κάθεται σαν καπέλο στα κεφάλια των ευφυών επιστημόνων και τους δίνει μια τεράστια ευθύνη. Οι ειδικοί δεν αφηγούνται την ερμηνεία τους δημόσια, διότι πιστεύουν ότι κανείς από τους απλούς ανθρώπους δεν έχει την δυνατότητα να τους αντιληφθεί. Δεν έχουν και πολύ άδικο. Μιλάνε κυρίως μεταξύ τους, όπου συνεννοούνται καλύτερα, όμως οι ερμηνείες τους καθορίζουν με κάποιο τρόπο τους πάντες, ακόμα και εκείνους της πρώτης κατηγορίας που δίνουν την κεντρική γραμμή.

Για τους Ειδικούς, κυρίως, η κεντρική ερμηνεία είναι ότι ο κόσμος είναι μια μηχανή. Ο άνθρωπος είναι μια μηχανή. Όλα είναι μια μηχανή. Μια μηχανή που δεν ξέρουν ακριβώς του πως λειτουργεί, το επεξεργάζονται σταδιακά και αναζητούν αν κάποιος την έχει φτιάξει ή δουλεύει από μόνη της. Όπως και νάχει πρέπει να την καταλάβουν και κατά συνέπεια να την ελέγχουν. Αυτό θέλουν να μάθουν. Επίσης, αν μπορούν να φτιάξουν αυτοί μια καλύτερη μηχανή, που να λειτουργεί με τους δικούς τους όρους. Το έργο των ειδικών αναμφισβήτητα έχει μεγάλο ανθρώπινο όφελος. Διευρύνει την γνώση για τους κόσμους που περιβάλλουν τον άνθρωπο, αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Αναπόφευκτα κάποιες φορές από την φύση της έρευνας τους , οι ειδικοί γίνονται λίγο επικίνδυνοι, διότι σαν εφευρέτες που είναι καινούργιων “παιχνιδιών”, αυτά δημιουργούν αποτελέσματα που ξεφεύγουν από την ικανότητα τους. Τους δικαιολογούν όλοι για αυτές τις άσχημες στιγμές τους, διότι σέβονται το έργο τους και έχουν κατορθώσει και αυτοί να περιορίζουν τις αρνητικές όψεις της ερμηνείας της εργασίας τους, προσδίδοντας της και αυτοί ανθρωπιστικό νόημα.

Σε αυτή την κατηγορία των Ειδικών, υπάρχουν παράπλευρες ερμηνείες για τον κόσμο που κρατούνται λίγο πιο παράμερα από το κυρίως ρεύμα, σαν να είναι ανέτοιμες να αποκτήσουν κυρίαρχη μορφή και άλλες που συνειδητά θάβονται γιατί είναι ρηξικέλευθες και ανατρέπουν ριζικά την κυρίαρχη ερμηνεία. Ρεαλιστικά μιλώντας, οι ερμηνείες συνολικά σε αυτό το πεδίο, μπορούν να εξεταστούν και να μπουν σε αμφισβήτηση από ένα περιορισμένο κύκλο ανθρώπων, που μπορούν να εισχωρήσουν σε μια καθόλα κωδικοποιημένη σύλληψη ερμηνείας του κόσμου. Αυτό που κάνει μια τέτοια παρακολούθηση δυσκολότερη, είναι το γεγονός ότι οι επιστημονικές ανακαλύψεις σε ένα μεγάλο ποσοστό και άγνωστες είναι αλλά και έρχονται με μορφή καταιγίδας συνεχώς νέες. Οι Ειδικοί αγαπούν την ερμηνεία και έχουν δυσκοιλιότητα με τις αφηγήσεις, όταν αναγκάζονται να αφηγηθούν φροντίζουν να είναι δυσνόητοι και να μεγαλώνουν το χάσμα από τους αμαθείς επι των θεμάτων τους.

Γ. Οι ερμηνείες και τα αφηγήματα των απλών ανθρώπων. Εδώ μιλάμε για το απόλυτο χάος, διότι για κάθε άνθρωπο αντιστοιχούν τουλάχιστον δύο με τρεις ερμηνείες και άπειρες αφηγήσεις, οπωσδήποτε γλαφυρές, απαισιόδοξες ή αισιόδοξες, μπερδεμένες ή με συνάφεια, αναξιόπιστες έγκυρες. Πάντοτε όμως με το ίδιο πάθος και σφρίγος ως προς την αξία τους. Τέλος πάντων, όλων των ειδών και των αποχρώσεων ερμηνείες και αφηγήσεις. Επειδή μιλάμε για απλούς ανθρώπους, εκ προοιμίου υποτιμημένους , μην έχοντες δηλαδή την αίγλη ούτε του συστήματος , αλλά ούτε και των ειδικών, οι ερμηνείες αυτές αναφέρονται με την υποτιμητική προσφώνηση ως “γνώμες”. Στη συγκεκριμένη κατηγορία όμως των ανθρώπων τα αφηγήματα έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία, διότι μεταφέρουν μέσα τους την εμπειρία και τον πλούτο όλης της επικοινωνίας της ανθρωπότητας, σε μια συσσώρευση , που κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει και κυρίως κανείς δεν μπορεί να μην την λάβει πολύ σοβαρά υπόψιν. Έτσι ενώ οι ερμηνείες των απλών ανθρώπων στερούνται επίσημης εγκυρότητας, οι αφηγήσεις τους υπάρχουν ακέραιες στο περιθώριο της ιστορίας και ζωντανεύουν, θρύλους, παθήματα και ηρωισμούς, θλιβερές ιστορίες και ακέραιους έρωτες, πόνους και χαρές, αρρώστιες και θανάτους , που είναι το υλικό με το οποίο η επικοινωνία γίνεται ζωντανή και παρούσα.

Στη πραγματικότητα, και συγχωρέστε με που μακρηγορώ, υπάρχει και μια τέταρτη κατηγορία ανθρώπων, που ερμηνεύουν αφηγούνται και επικοινωνούν. Αυτοί ζουν στο περιθώριο της ανθρωπότητας και συνθέτουν μια περίεργη ομάδα, από ποιητές, ασκητές,“τρελούς” επιστήμονες, ονειροπόλους, μάγους και εξερευνητές, διανοητές και περίεργους, ριζοσπάστες και αποκλίνοντες. Για αυτούς ο κόσμος ερμηνεύεται πάντα με τρόπο που διαφεύγει της πεπατημένης, δηλαδή η ερμηνεία τους είναι σαν να μιλά για ένα άλλο κόσμο που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ, σαν να ανήκει σε κάποιο άλλο σύμπαν παράλληλο με το δικό μας. Στη καλύτερη περίπτωση , όταν κάποια σχέση έχει με τον δικό μας, είναι σαν να μιλάνε για κάτι που δεν έχει σχέση με μας και κατά συνέπεια δύσκολα γίνεται αντιληπτό. Δεν μπορούμε να τους παρακολουθήσουμε στις αφηγήσεις τους, που όμως μας μαγεύουν, διότι οι διαδρομές τους και εμπειρίες τους δεν είναι δικές μας. Είναι οι παραμυθάδες ενός ιδιαίτερου περιθωρίου, που όλοι τους χλευάζουν δημόσια αλλά συγχρόνως νοιώθουν ένα κρυφό θαυμασμό. Είμαστε τυχεροί να τους έχουμε γνωρίσει κάποια στιγμή στη ζωή μας, αλλά καλύτερα να ακολουθήσουμε στη συνέχεια τον δρόμο μας, γιατί μπορεί και να μπλέξουμε. Δεν είμαστε από το σινάφι τους. Ευτυχώς ή δυστυχώς.

Αν αυτές οι κατηγοριοποιήσεις που συμβάλλουν στη γενικότερη ροή της επικοινωνίας, ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα ή είναι μια ιδιοτροπία του γράφοντος αυτές τις γραμμές, θα μπορούσε ίσως να συζητηθεί.

Όμως, ότι και να διαλέξουμε από τις παραπάνω ομάδες στο βαθμό που έχουμε την δυνατότητα ως σωστό ή λανθασμένο, τις περισσότερες φορές μας διαλέγει εκείνο και αυτό είναι πολύ πιο σοβαρό από ότι φαίνεται. Η ερμηνεία δουλεύει για το προσωπικό της συμφέρον τις περισσότερες φορές και η αφήγηση κάνει το παραμύθι της ζωής καλύτερο.

Όμως το πέπλο της επικοινωνίας μας περιβάλλει όλους και με πολύ διαφορετικούς και μυστήριους τρόπους.

Στη τελική δίχως επικοινωνία δεν μπορεί να ανθίσει κανείς !

“Πλείη μεν γαρ γαία κακών,πλείη δε θάλασσα, νούσοι δ’ ανθρώποισιν εφήμερη ηδ΄επι νυκτί αυτόματοι φοίτωσι…”

Ησίοδος: Έργα και Ημέραι

( Η γη είναι γεμάτη κακίες, γεμάτη και η θάλασσα και έρχονται επάνω μας συνέχεια, αυτόματα, την μέρα και την νύκτα…)

Είμαστε κυρίως θεατές. Όχι πάντα, άλλα κυρίως είμαστε θεατές των συμβάντων που εξελίσσονται μέσα στη ζωή που ζούμε. Υπάρχουν αρκετές φορές που δρούμε και σαν ηθοποιοί στα “έργα” της ζωής μας, και μετά διαλέγουμε μια ωραία θέση στα θεωρεία και παρακολουθούμε τα “έργα” της ζωής των άλλων, εκφράζοντας κρίσεις, κριτικές ,θετικές ή αρνητικές, που δεν έχουν και τόσο σημασία . Όμως στα μεγάλα “έργα” που παίζονται μέσα στη κοινωνία, εκεί ο ρόλος του θεατή μας ταιριάζει γάντι. Αυτά τα “έργα” είναι μάλλον για μεγάλα παιδιά, που έχουν αποφασίσει a priori, ότι καλόν θα ήταν να μην έχουμε συμμετοχή. Έτσι και εμείς, επειδή μάλλον έχουμε αποδεχτεί τον ρόλο μας, στεκόμαστε παράμερα υποκείμενοι στις ενέργειές τους και στα αποτελέσματα αυτών των των ενεργειών. Ας είμαστε στοιχειωδώς ειλικρινείς, βολεύει όλους αυτή η διευθέτηση. Άλλωστε το να βολεύεσαι έχει και τα πλεονεκτήματα του. Δεν είσαι αναγκασμένος να πάρεις δύσκολες αποφάσεις, ούτε να βρεις λύσεις σε δύσκολα προβλήματα. Καθαρά πράγματα, τακτοποιημένα.

Ζούμε στο περιβάλλον μιας εκτεταμένης σύρραξης. Αυτή η σύρραξη φαινομενικά εκφράζεται με πολέμους σε διάφορα μέρη της γης. Όμως αυτό είναι μόνο εκείνο που φαίνεται, που ακόμα και ένα μικρό παιδί θα μπορούσε να αντιληφθεί. Δυστυχώς, η σύρραξη όμως δεν είναι μόνο πολεμική, είναι αντιθέτως μια βαθιά αναμόχλευση, ιδεών, προοπτικών, στάσεων ζωής, είναι μια εσωτερική μάχη στη καρδιά της κοινωνίας και των ανθρώπων της, που υποδηλώνει, ότι εκείνο που μέχρι χτες φαινόταν να έχει διευθετηθεί, σήμερα εμφανίζεται να είναι σε πλήρη απορρύθμιση. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κοινωνίες των ανθρώπων αντιμετωπίζουν μια τέτοια κατάσταση και προφανώς δεν θα είναι και η τελευταία. Η ιστορία είναι αρκετά πλούσια από τέτοιες περιόδους. Απλώς εμείς οι άνθρωποι σνομπάρουμε την ιστορία μας, την θεωρούμε βαρετή και συμπεριφερόμαστε σαν να ζούμε και να αντιμετωπίζουμε μεγάλες κρίσεις για πρώτη φορά. Αιώνιοι έφηβοι στη σκέψη και στο σώμα.

Οι κοινωνίες και οι άνθρωποι είναι εμπλεκόμενοι σε πολύ σταθερά και άλυτα προβλήματα μέσα στη ιστορία τους. Κάθε φορά που εμφανίζεται μια γενιά τα παραλαμβάνει και τα παραδίδει άθικτα και ανεπίλυτα στη επόμενη. Με αυτόν τον τρόπο χαριτωμένα προχωράμε πιο κάτω, ξεχνώντας εύκολα εκείνα που απασχολούν.

Κάθε φορά λοιπόν που οι κοινωνίες αναβράζουν, μια σειρά από επίμονα θέματα εμφανίζονται ως δια μαγείας σαν να είναι επίκαιρα ή σαν να τα αντιμετωπίζουμε για πρώτη φορά.

Δηλαδή υπάρχει το κακό στο κόσμο; υπάρχει αδικία; υπάρχει εκμετάλλευση; υπάρχει πόλεμος; η ανθρώπινη ζωή έχει χάσει την αξία της ; μήπως δεν βαδίζουμε σωστά; μήπως έχουμε διάθεση να εξαφανίσουμε ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί και τον πλανήτη αν μας παρουσιαστεί η δυνατότητα; είμαστε ευτυχισμένοι ή μήπως ζούμε βολικά μέσα στις νευρώσεις μας; από που προκύπτει όλος αυτός ο καθημερινός πόνος; πηγαίνουμε στη καταστροφή, στη λύτρωση ή πηγαίνουμε και όπου βγει….;

Αυτές είναι κάποιες επικεφαλίδες κάποιων από τα σταθερά μας ζητήματα. Από κάτω τους υπάρχουν και άλλα πιο βαθιά και τις περισσότερες φορές δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας, επειδή το προσωπικό άλγος φροντίζει να παραμένει στο σκοτάδι.

Φαίνεται ότι ο Ησίοδος κάτι είχε πάρει χαμπάρι από όλα αυτά, αλλά τι να μας πει και ο αρχαίος τώρα, αυτοί δεν είχαν ούτε υπολογιστές και κινητά.

Ας αφήσουμε τώρα τους αρχαίους στη ησυχία τους και να ξαναγυρίσουμε στο “αρχαίο” σύγχρονο παρόν μας. Είμαστε σε σύρραξη, σε πόλεμο. Ποιοι μάχονται; Υπάρχει ένα στρατόπεδο του καλού και ένα του κακού; Γιατί αν υπάρχει, χρέος έχουμε να πάμε με το στρατόπεδο του καλού, έτσι δεν είναι; Ή μήπως όχι; Έτσι ξέρουμε, έτσι έχουμε μάθει, όταν υπάρχει μια διαμάχη πρέπει να πηγαίνουμε πάντα με τους καλούς, όχι με τους κακούς. Μήπως δεν υπάρχει καλό και κακό στρατόπεδο, ή μήπως είμαστε τόσο μα τόσο συγχυσμένοι, που πια δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε; Μήπως αυτοί που μάχονται είναι όλοι κακοί και απλώς ο καθένας διαλέγει το ρόλο του καλού για να μας ρίξει στάχτη στα μάτια;

Είναι “σύγχρονα” ερωτήματα αυτά που απασχολούν όλους μας, που λέει ο λόγος και επειδή μας απασχολούν πολύ, αλλά δεν βρίσκουμε άκρη, αποφασίσαμε να τα δούμε στη τηλεόραση που υπάρχουν πολύ καλοί άνθρωποι που τα εξηγούν με το νι και με το σίγμα καθημερινά. Βέβαια και σε αυτούς κάποιος τα εξηγεί κατά πως φαίνεται, αλλά κάποιες φορές δεν τα καταλαβαίνουν πολύ καλά και μπερδεύονται λέγοντας άλλα την μια και άλλα την άλλη. Τα λένε όμως κάθε φορά πειστικά, σαν να τα πιστεύουν. Μερικές φορές δεν μπορούν να κρύψουν την δική τους αμφιβολία, που την καταλαβαίνει ο καθένας που τους βλέπει, όμως μετά σκέφτονται, τι θέλω εγώ να μπερδεύομαι σε “ξένες” υποθέσεις ; Όμως αντιλαμβάνεσαι ότι ανησυχούν, τώρα γιατί ανησυχούν δεν το ξέρω.

Το αφήγημα του συστήματος δίνει κάθε φορά απλόχερα τις αναλύσεις του, για όλες τις κρίσεις, ανάλογα που φυσά ο άνεμος των συμφερόντων. Είναι φυσιολογικό αυτό, επιστημονικά λέγεται προπαγάνδα και οφείλει να σε πείσει όχι μόνο για τα μεγάλα θέματα που απασχολούν τον πλανήτη, αλλά ακόμα και για τα προσωπικά σου. Με ευκολία διαμορφώνει μια εικόνα ευρυθμίας, εκεί που η αταξία κάνει πάρτι, δικαιολογεί το αδικαιολόγητο και εμφανίζει το άδικο σαν αποθέωση της δικαιοσύνης. Εν ολίγοις, έχει βρει την πατέντα να εισχωρεί μέσα στη ζωή μας και να της δίνει ερμηνείες, περιεχόμενα και κατευθύνσεις κατά το δοκούν. Το κυριότερο όμως διαμορφώνει μια πολύ εκλεπτυσμένη διαστρέβλωση και σύγχυση περί σωστού και λάθους με τελικό στόχο να καταργήσει και την διάκριση αυτών των δύο.

Η σύγχυση διαπερνά ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπων και της κοινωνίας. Μπορεί στο υψηλότερο επίπεδο, η σύρραξη να εκφράζεται με πολέμους ανάμεσα σε “συμμορίες ελίτ” που διεκδικούν την κατάκτηση του πλανήτη, εκεί τα πράγματα είναι διαυγή , διότι οι προθέσεις, τα ρίσκα και τα πιθανά έπαθλα είναι ξεκάθαρα και μετρημένα εκ των προτέρων. Στα άτομα της κοινωνίας όμως, που υπόκεινται σε ένα παιχνίδι που άλλοι είναι οι παίκτες και εκείνοι είναι θεατές, “καταναλώνουν” τις συρράξεις με συμπάθειες, αντιπάθειες και τις περισσότερες φορές με μπερδεμένες αξιακές προτιμήσεις.

Σε όλο αυτό το μπέρδεμα, που μακροσκοπικά κοιτώντας το βασανίζει όλους από διαφορετική σκοπιά και περιεχόμενο, στη πραγματικότητα δεν αναζητείται επ’ ουδενί λύση , παρά μόνο η επιβράβευση και η κυριαρχία του πιο δυνατού. Ενός νικητή που θα αποκαταστήσει μια εύθραυστη εξουσία για κάποιο διάστημα και θα προσπαθήσει να την διατηρήσει για όσο μεγαλύτερο διάστημα μπορεί. Στο κορμό όμως της κοινωνίας και στο καθένα άτομο ξεχωριστά, το “κέρδος” είναι η μόνιμη κατοχή από τον φόβο και την σύγχυση. Μακριά από τα τραπέζια των μεγάλων παικτών, η ζωή δεν αποκτά για μεγάλο διάστημα καμιά ισορροπία, αντιθέτως, τα ρεύματα των συρράξεων, ανοίγουν μεγαλύτερες τρύπες στο ιστό της κοινωνίας, όπου μια περίεργη παράνοια έρχεται να φωτίσει όλες τις τραυλές ιδιαιτερότητες, που μέχρι χτες καλά έκαναν και σιωπούσαν.

Κλείνοντας αυτή την “εν βρασμώ” ανάρτηση, θα ήθελα να προσθέσω, ότι όλοι ο καθένας με τον τρόπο του, βράζουμε δυστυχώς ή ευτυχώς στο ίδιο καζάνι με τα ίδια κληρονομημένα άλυτα προβλήματα. Οπότε όσο και να θέλουμε να κλείνουμε τα μάτια και να νομίζουμε ότι μπορούμε να την “βγάλουμε καθαρή”, αυτός που μας έχει βάλει στο καζάνι και έχει ανάψει την φωτιά με την συναίνεση μας ή μη, στο τέλος θα αποτελέσουμε το επιδόρπιο στο γεύμα του, δίχως εξαίρεση!

Υπάρχουν φαινόμενα πάνω σε αυτό τον πλανήτη, που αφήνουν το στίγμα τους σε κάθε εποχή, ή αν το πούμε καλύτερα δεν υπήρξε εποχή που να μην τα γνώρισε. Ο πόλεμος και ο έρωτας είναι δυο τέτοια φαινόμενα, πανίσχυρα και διαρκή. Πίσω τους κρυβόταν πάντοτε η εξουσία και η αγάπη. Η εξουσία και η αγάπη δεν συμπαθούν την δημοσιότητα, αλλά την ορίζουν. Δίνουν το κυρίαρχο χρώμα κάθε εποχής. Προσδιορίζουν το περιεχόμενο της. Πάντοτε η εξουσία είχε πιο κυρίαρχη παρουσία, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να παραμερίσει ουσιαστικά την αντίπαλό της. Πάντοτε η εξουσία χρησιμοποιούσε σαν κύριο όπλο της τον πόλεμο, όπως η αγάπη τον έρωτα. Με τους αιώνες αυτά τα δίδυμα δέχτηκαν την επίδραση ενός του άλλου, με τρόπο πολύ μυστήριο. Δεν μπόρεσαν να κρατήσουν ακέραια την ύπαρξη τους. Όμως είναι μάλλον ξεκαθαρισμένο, ότι ο πόλεμος και η εξουσία είχαν ισχυρότερη θέση στη καρδιά των ανθρώπων. Δυστυχώς!

Όταν ο πόλεμος κάνει την εμφάνιση του, την κάνει πολύ συχνά είναι η αλήθεια, δύο πράγματα συμβαίνουν: είτε η εξουσία θέλει να επεκτείνει το πεδίο της κυριαρχίας της, είτε βρίσκεται σε κρίση. Και στις δύο περιπτώσεις χρειάζεται να εφεύρει τα ανάλογα αφηγήματα για να τον υποστηρίξουν. Αφηγήματα που θα πρέπει να είναι πειστικά και να ακουμπούν στις καρδιές των ανθρώπων που θα πολεμήσουν για αυτόν . Ο πόλεμος είναι πολύ ευρηματικός ως προς αυτά τα επιχειρήματα πάντοτε. Φροντίζουν για αυτά οι θεωρητικοί της εξουσίας, οι οποίοι είναι πάρα πολύ ικανοί άνθρωποι και οι οποίοι κατορθώνουν να κάνουν την ύπαρξη του πολέμου απολύτως αναγκαία. Η φρίκη ενός πολέμου, που αυξάνεται αν είναι γενικευμένος, σε παγκόσμια κλίμακα δηλαδή, κατορθώνει να κρύβεται πίσω από τα αφηγήματα και να κάνει μόνο κυρίαρχη την αναγκαιότητα του. Αυτή είναι η μεγάλη επιτυχία ενός πολέμου. Να κάνει επιτακτική και αναγκαία την ύπαρξη του. Σαν να μην υπάρχει κανένας άλλος δρόμος, καμιά άλλη εκδοχή.

Σε τέτοιες περιόδους η ύπαρξη του έρωτα και της αγάπης αναγκαστικά συρρικνώνεται. Όλες οι ιδιότητες της “ερπετικής” φύσης που ενυπάρχει στο άνθρωπο βγαίνουν με μεγαλύτερη ένταση στη επιφάνεια. Φαίνεται σαν ο άνθρωπος να χάνει τον έλεγχο της καλύτερης όψης του εαυτού του και τείνει προς την χειρότερη πλευρά του. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι ενώ αυτό δεν είναι άγνωστο στη συνείδηση του, θέλει ηθελημένα να το παραμερίζει σαν να μην υφίσταται. Με αυτόν τον τρόπο εκπίπτει οικειοθελώς σε μια σκοτεινιά.

Κάποιοι ισχυρίζονται και ίσως να έχουν κάποιο δίκιο, ότι υπάρχουν και ιεροί πόλεμοι . Πόλεμοι που είναι αναγκασμένοι να υπάρξουν, διότι πρέπει να υποστηρίξουν το καλό που δέχεται επίθεση από εξακριβωμένα αρνητικές δυνάμεις. Ακόμα όμως και αν δεχτούμε μια τέτοια συνθήκη, που είναι αρκετά σπάνια και σηκώνει πολύ κουβέντα, ακόμα και τότε η ύπαρξη του πολέμου δεν είναι καθόλου ευχάριστη και σημαίνει ακραία διαταραχή, που μάλλον έχει προέλθει από μια σειρά ακραίων λαθών και παραγνωρίσεων, για να οδηγηθεί σε τέτοιο αποτέλεσμα. Οι εποχές που ζούμε δεν έχουν τέτοιες ακραίες ποιότητες για τέτοιου είδους πολέμων .

Αντιθέτως, ζώντας μέσα στη ευτέλεια, που ακολουθεί την υποβάθμιση των αρχών και των ιδανικών, οι πόλεμοι που γίνονται είναι όσοι αναλογούν στο επίπεδο μας, το οποίο αναγνωρίζεται σαν αρκετά χαμηλό.  Ας μην ψάχνουμε λοιπόν δικαιολογίες που δεν υφίστανται από όποια πλευρά και να τις εξετάσεις.

Ο πόλεμος στη σημερινή εποχή και από ότι γνωρίζουμε και σε προηγούμενες εποχές, δεν ήταν παρά η νοσηρή επιθυμία των εξουσιών που μάχονται πάνω σε αυτό τον πλανήτη για την επιβολή τους. Το βασικό πρόβλημα δεν είναι γιατί αυτοί τους κάνουν, είναι η πρακτική συναίνεση των υπολοίπων ανθρώπων σε αυτούς. Οι πολεμοκάπηλοι και οι άρχοντες της νομής της εξουσίας ωφελούνται από αυτούς, οι υπόλοιποι βλάπτονται ποικιλοτρόπως.

Αν βάλουμε στη άκρη για μια στιγμή τις ζωές που έχουν χαθεί από τον πόλεμο, τις καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον, τις αρρώστιες που προκύπτουν, την εξαθλίωση της ανθρώπινης ύπαρξης, το ψυχικό στίγμα του πολέμου σε όσους έχουν κατορθώσει να υπάρξουν μετά από αυτόν δεν είναι κάτι που θα πρέπει να το παραγνωρίσουμε. Η ψυχή δεν γιατρεύεται ίσως ποτέ μετά από πολέμους. Η φρίκη μεταφέρεται ακόμα και αν δεν έχεις συμμετάσχει σε αυτόν αλλά αν τον παρακολουθείς από απόσταση, όπως συμβαίνει στη τωρινή εποχή μακριά από τα πεδία των μαχών. Ο πόλεμος επιβάλλει την παρουσία του παντού με συνειδητούς και υπόγειους τρόπους. Εσύ και οι άλλοι χάνετε την οργανική σας συνάφεια. Οι άνθρωποι αποξενώνονται με τρόπο ριζικό και περιχαρακωμένοι πια σε ένα κόσμο άκρως ιδιωτικό δεν τους απασχολεί ποιος ζει ποιος πεθαίνει, αλλά μια περίκλειστη ιδιωτική ασφάλεια, για την διασφάλιση της οποίας αγνοούν το οτιδήποτε συμβαίνει στους ανθρώπους γύρω τους . Ακόμα και αν αυτό είναι ένα φαινόμενο που υφίσταται μέσα στη καθημερινή ζωή, με τον πόλεμο γίνεται γενική συνθήκη. Όσους για εκείνους που πολεμούν κυριολεκτικά,  σκοτώνουν και σκοτώνονται ,η επάνοδος μέσα στη πραγματικότητα της καθημερινής ζωής ενόσω οι μάχες τελειώνουν, δεν είναι ποτέ πια φυσιολογική. Αντιθέτως, όσοι έχουν οδηγήσει τους ανθρώπους σε μια τέτοια μοίρα, φαίνεται ότι “θρηνολογούν” με τρόπο υποκριτικό, μετρώντας τα κέρδη τους και τονίζοντας τις επιτυχίες τους .

Ο ένας πόλεμος γεννά αυτόματα ένα άλλον και εκείνος ένα τρίτο …. σε μια αλληλουχία καταστροφής, αφήνοντας τους ιστορικούς του κόσμου να προσπαθήσουν να εξηγήσουν όλες τις αιτίες που δημιούργησαν αυτό το θλιβερό γαϊτανάκι της καταστροφής. Οι πιο στερεότυπες εκφράσεις βρίσκονται μέσα στη διαπίστωση, ότι την επόμενη φορά θα είμαστε πιο σοφοί πιο έξυπνοι. Δεν θα αφήσουμε την συμφορά να σκάσει στα κεφάλια μας. Μια ομολογία, που όμως ποτέ δεν γίνεται σοφότερη και ποτέ δεν πραγματώνεται στη πραγματικότητα. Οι περίοδοι ειρήνης είναι ευλογία και οι περίοδοι του πολέμου μια κατάρα, που την έχουμε οικειοποιηθεί με την ίδια ευκολία που έχουμε οικειοποιηθεί την ευλογία της ειρήνης.

Μιλώντας ρεαλιστικά κανείς πια δεν πιστεύει ότι ο πόλεμος θα σταματήσει ποτέ. Αντιθέτως, όλοι πια είμαστε πεπεισμένοι ότι ο πόλεμος είναι το πεπρωμένο μας. Ίσως γιατί ο καθένας από μας ξεχωριστά ποτέ δεν έχει νοιώσει αυτή την ησυχία μέσα στη καρδιά του. Κάποιες λίγες στιγμές πιθανόν, φευγαλέες, που μοιάζουν με τις στιγμές του έρωτα και της αγάπης στις ιδιαίτερες στιγμές με τους αγαπημένους μας. Στιγμές που δεν μπορέσαμε να κρατήσουμε σφικτά και να μην κυλήσουν σαν νερό μέσα από τα χέρια μας .

Είναι δύσκολο να κρατηθείς από την ομορφιά, εύκολο να βυθιστείς στη ασχήμια !

Ο γέρος του βουνού χάιδεψε το πυκνό του μούσι και σκέφτηκε:

“Όλα είναι μάταια;”

Με το που έκανε αυτή την σκέψη κατάλαβε αμέσως ότι δεν ήταν σε καλό δρόμο

“Από που ξεφύτρωσε αυτή η σκέψη;” σκέφτηκε.

Δεν το ανακάλυψε πρώτη φορά αυτός, αλλά πολλές σκέψεις έρχονται από το πουθενά, σαν να ντύνουν μια διάθεση του εαυτού, που προσπαθεί να βρει μια έκφραση. Αν την πάρεις στα σοβαρά, τότε δίνεις όνομα στη διάθεση σου και την κάνεις πραγματική. Της δίνει περιεχόμενο, ακόμα και αν δεν αντιπροσωπεύει την διάθεση σου πλήρως ,αλλά ακόμα και αν, είναι μια περαστική διάθεση που σε λίγο δεν θα θέλει να εκφραστεί, γιατί θα έχει χαθεί. Παροδικότητα διαθέσεων λέγεται το άθλημα, που δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα στους Ολυμπιακούς αγώνες, όμως είναι ένα άθλημα πολύ γνωστό σε όλους τους ανθρώπους, αν και όχι πολύ καταγεγραμμένο στη συνείδηση τους.

Ο γέροντας του βουνού τα ήξερε όμως όλα αυτά ,και λόγω αυτού κατάλαβε αμέσως ότι ήταν σε άσχημο δρόμο. Για να το πούμε στα ίσια, είχε χάσει την μπάλα.

Έτσι λοιπόν, αφού ατένισε για λίγο την απέναντι βουνοκορφή, έκλεισε τα μάτια του και αποφάσισε να συνομιλήσει με τον εαυτό του. Η διαδικασία αυτή στις μακρινές Ινδίες ονομάζεται αυτοσυγκέντρωση. Σε άλλα μέρη ονομάζεται αλλιώς. Όπως όμως και αν ονομάζεται, που δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία, είναι μια καλή πατέντα για να αφουγκραστείς καλύτερα τον εαυτό σου. Ούτε και αυτό βέβαια είναι απόλυτο, αλλά στο γέροντα του άρεσε σαν διαδικασία και έτσι την έκανε.

Άπαξ και κλείνεις τα μάτια σου, καταλαβαίνεις ότι οι σκέψεις που κάνεις είναι πολλές και όχι με μια σαφή σειρά και συνοχή. Μπορείς να σκέφτεσαι ότι “είμαι κεφάτη γυρίζω από του Βερόπουλου” μέχρι το ότι “είμαι κεφάτος γιατί είμαι ο Βερόπουλος¨ όπως πολύ σωστά έλεγε ένας παλιός και μη εξαιρετέος φίλος. Όταν σκέφτεσαι τον εαυτό σου και τις σκέψεις σου με ανοικτά μάτια νομίζεις πάντα ότι σκέφτεσαι ορθολογικά και με ρυθμό . Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Στη κυριολεξία δεν σκέφτεσαι ποτέ έτσι. Ο εγκέφαλος σου είναι μια χαβούζα σκέψεων που άλλες διαπιστώνεις και άλλες όχι. Όμως κατορθώνεις να ζεις και έτσι, αν και αυτή η συσσώρευση σκέψεων στο τέλος σε εξαντλεί και θέλεις να κοιμηθείς Ο κόσμος είναι μια απίστευτη ηχοβοή που μεγάλο μερίδιο κατέχουν οι σκέψεις παρόλο που προσποιούνται τις άηχες.

Αν προσθέσεις στις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις διαθέσεις και τις δραστηριότητες μιλάμε ότι ο ζωντανός άνθρωπος είναι ένα πολύβουο “εργοστάσιο” που είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσει ηρεμία σε όλη την διάρκεια της μέρας του.

Κάπως έτσι, ο γέροντας με το πυκνό μούσι, αποφάσισε να πάει στο βουνό για να βρει την ησυχία του. Την βρήκε ; Δεν νομίζω. Γιατί τώρα να, του έσκασε η σκέψη ότι “όλα είναι μάταια ;” και του χάλασε αμέσως την ηρεμία του.

Με κλειστά μάτια τώρα ξέχασε για λίγο αν όλα είναι μάταια ή όχι και σκέφτηκε την χαμένη ηρεμία του.

-Και γιατί πρέπει να έχω συνέχεια ηρεμία; σκέφτηκε

-Γιατί η ηρεμία είναι καλό πράγμα και το να είμαι ανήσυχος όχι

-Και ποιος είσαι εσύ που θα πρέπει να έχεις συνέχεια ηρεμία ;

-Δεν είμαι κάποιος, αλλά ήρθα στο βουνό για να την βρω και τώρα την έχω χάσει

-Την έχασες γιατί σκέφτηκες ότι όλα είναι μάταια

-Δεν είναι;

-Αν όλα είναι μάταια ,τι ήρθες να κάνεις στο βουνό που περίμενες να βρεις την ηρεμία σου;

-Ορίστε;

-Τι ορίστε ρε χαμένε; Αν όλα είναι μάταια δεν θα ερχόσουν στο βουνό ,θα καθόσουν στη πόλη και θα ήσουν πιο πειστικός όταν έλεγες ότι όλα είναι μάταια . Ήρθες στο βουνό σαν καλύτερη λύση, άρα όλα δεν είναι μάταια υπάρχουν και λύσεις πιο καλές

-Πεινάω

-Όλα είναι μάταια ή πεινάς ; Πως όλα είναι μάταια ενόσω πεινάς;

- η καλύβα βάζει νερά όταν βρέχει και με ενοχλεί αυτό Γίνομαι μούσκεμα. Χτες το βράδυ έβρεχε και και κοιμόμουν στα νερά

-ναι αλλά σήμερα καθόσουν και ρέμβαζες τα βουνά. Ας καθόσουν στο σπιτάκι σου που δεν έσταζε από πουθενά. Τι τα θέλεις τα βουνά;

-Σκάσε πια με ζάλισες. Μια κουβέντα είπα έκλεισα τα μάτια για να ησυχάσω και με τρέλανες. Σκάσε.

-Δεν σκάω την δουλειά μου κάνω. Ρωτάς και απαντάω. Ότι σε βολεύει λες.

-Όμως δεν είναι όλα μάταια;

- Όχι κάποια είναι και κάποια δεν είναι

-Και πως θα βγάλω συμπέρασμα εγώ από την σχετικότητα ,ότι άλλα είναι και άλλα δεν είναι;

-Ναι εσένα περιμένουν να βγάλεις συμπέρασμα μεγάλε μου φιλόσοφε

-Με κοροϊδεύεις;

-Όχι σε προσγειώνω.

-Δεν θέλω να προσγειωθώ, να απογειωθώ θέλω. Σαν τα πουλιά που πετάνε.

-Δεν είσαι πουλί. Άνθρωπος είσαι.

-Και σαν άνθρωπος πρέπει να είμαι προσγειωμένος πάντα;

-Ναι

-Μου κόβεις τα φτερά και με κάνεις να αισθάνομαι χάλια.

-Την άλλη φορά που κανείς δεν σου έκοψε τα φτερά, σε μαζεύαμε από τις λαγκαδιές γιατί ερωτεύτηκες την βλαχοπούλα.

-Γιατί έθιξες τώρα αυτό το ζήτημα ; Δεν θέλω να μιλήσουμε άλλο

-Καλά σε περιμένω σε λίγο με καινούργιες σκέψεις.

Ο γέρος του βουνού με το πυκνό μούσι έμεινε για λίγος σιωπηλός με τον εαυτό του και με κλειστά μάτια σκεφτόταν αν ποτέ θα μπορούσε να αισθανθεί γαλήνιος.

Δεν είχε καταλάβει ακόμα το μάθημα του. Άλλες σκέψεις τώρα στριφογύριζαν γελώντας χαιρέκακα στο κεφάλι του. Από την κούραση να σκέφτεται κοιμήθηκε επάνω σε μια πέτρα. Είναι σίγουρο ότι θα σηκωνόταν πιασμένος!

Το καλοκαίρι μας επισκέφτηκε και πάλι με ένα τεράστιο ζεστό χαμόγελο. Εμείς που είμαστε συνηθισμένοι να αντιμετωπίζουμε όλες τις εποχές επιφυλακτικά και τα τελευταία χρόνια από τι μας κοστίζουν και μόνο, μας αρέσει να γκρινιάζουμε, λες και κανείς μας είχε υποσχεθεί, ότι θα ζούμε σε κλιματικά περιβάλλοντα που δεν θα μας προξενούν ουδεμία ενόχληση. Κανείς δεν μας το υποσχέθηκε ποτέ, όμως για κάποιο περίεργο λόγο αυτή η σκέψη μας διακατέχει όλους. Είναι περίεργο, του πως μας “καρφώνονται” αυτές οι σκέψεις και μας δυσαρεστούν, την στιγμή που έχουμε κάνει ότι είναι δυνατόν για να μην έχουμε τέτοια ανέσεις. Αντίθετα έχουμε κάνει όλες τις ανάποδες κινήσεις.

Μικρο-αυθάδειες είναι αυτές που μαζί με πολλές άλλες κάνουν μια μεγάλη αυθάδεια, που απλώνεται σαν αόρατο πέπλο πάνω από τις ζωές μας. Με τι ασχολείσαι; Θα μπορούσε να πει κάποιος. Έλα ντε! Είναι που με έχει κυριεύσει μια περίεργη κυνική διάθεση για όλα. Πάντα ο κυνισμός πατάει σε ένα πόδι που φλερτάρει και λίγο με την κακία, ειδικά όταν έχεις κάνεις το πέρασμα σου από τον έντονο ιδεαλισμό και έχεις απογοητευτεί. Είναι μια περίεργη διαδρομή αυτή που ανιχνεύεται συνεχώς σε πολλούς ανθρώπους, αν έχει κάποιος την θέληση και την άνεση να την ανιχνεύσει. Σε πολλές συναναστροφές κάποιος αναλαμβάνει να παίξει τον ρόλο του κυνικού και αμέσως όλοι στέκονται απέναντι του και παίρνουν την μεριά της αισιοδοξίας. Σε αυτή την διαμάχη ο κυνικός ή η κυνική ή το κυνικό + τραβάει τις απόψεις του στα άκρα και εντέλει γίνεται αντιπαθητικός(η,ος+). Οι απέναντι από τον κυνικό γίνονται υπεραισιόδοξοι. Στο τέλος δεν νικά κανένας και πάνε σπίτι τους και όλα καλά.

Στο σύμπαν που ζούμε υπάρχει μια απίστευτη ποικιλομορφία, στους ανθρώπους, στη φύση, στα άστρα. Ίσως σε σημείο που να είναι και λίγο ενοχλητική όλη αυτή η ποικιλομορφία. Εδώ μας τα είχαν πει λίγο αλλιώς. ‘Άνθρωποι είμαστε όλοι, μπορούμε να συνεννοηθούμε,κοίτα τι ωραία που είναι η φύση και πόσο όμορφο είναι να κάνεις το μπανάκι σου και να κάθεσαι κάτω από το δενδράκι και να ξύνεις μην πω τι. Χιλιάδες, εκατομμύρια άστρα να φωτίζουν τον ουρανό σου και εσύ να κρατάς το τρυφερό χεράκι του κάθε αγαπημένου σου και να ονειρεύεσαι λαγούς με πετραχήλια.” Κατά ένα περίεργο τρόπο όλα ισχύουν αλλά ισχύουν και τα αντίθετα τους. Το προβληματικό βρίσκεται στο ότι όλα αυτά μάχονται συνεχώς μεταξύ τους, με αποτέλεσμα η ποικιλότητα και πολυμορφία να αλλάζει τα χρώματα της κάθε στιγμή, ανάλογα ποιος νικά ή χάνει. Διότι η μάχη δίνεται παντού και όχι μόνο στις ανθρώπινες σχέσεις. Η πολυμορφία δεν είναι μια συνθήκη αρμονική ντε και καλά.

Μπορεί ο πρόεδρος Μάο να έλεγε στη περιβόητη ρήση του “Αφήστε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν” και να δημιουργούσε την εντύπωση ότι η αρμονία επιτυγχάνεται από την σύνθεση όλων των ποικιλόμορφων διαδικασιών,αλλά απέκρυπτε σκοπίμως ότι αν ποτέ αυτή η αρμονία θα έκανε την εμφάνιση της, πράγμα που δεν το έχουμε δει και συχνά, ενδιάμεσα υπήρξε ανηλεής πόλεμος ανάμεσα στις μορφές και στις σχέσεις μεταξύ τους. Για αυτό φρόντισε να κόψει και όσα λουλούδια δεν του άρεσαν ή να τα περιορίσει Είναι αλήθεια επίσης,εκτός του προέδρου Μάο, όλοι αυτοί οι “πατερούληδες” αυτού του κόσμου από όποια πλευρά ξεβράστηκαν μέσα στη πραγματικότητα, ήταν πιο ικανοί στα λόγια, από το να φροντίζουν να μην αφήνουν εκατόμβες νεκρών πίσω τους.

Δεν πειράζει να λέμε και καμιά “κακιούλα” έτσι δεν είναι; Γιατί μας έχουν πρήξει όλοι με τα ευγενή τους αισθήματα και τις όμορφες φιλοδοξίες τους, που εντέλει καταλήγουν σε επίγειες κολάσεις. Αυτό είναι ένα μυστήριο, με το οποίο θα ασχοληθούν οι σοφοί του μέλλοντος.

Μπορεί κάποιος να αντιτάξει ότι κανείς δεν έχει ισχυριστεί ότι υπάρχει μόνο καλό σε αυτό τον κόσμο. Όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει και το κακό. Όμως έχετε εσείς ακούσει κάποιον να δηλώνει ότι είναι εκπρόσωπος του κακού; Ακόμα και όταν οι πράξεις του το δείχνουν απερίφραστα; Μάλλον όχι. Όλοι καλοί δηλώνουν, ακόμα και όταν εμφανώς δεν είναι, ελαφρώς παραστρατημένοι ίσως, ποτέ όμως κακοί με εμφανή δηλωμένη ιδεολογία κακού. Αντιθέτως πολλοί είναι εκείνοι που έχουν το φωτοστέφανου του καλού, ακόμα και όπως είπαμε δεν το δικαιούνται και κατορθώνουν να ψήνουν για την στάση τους.

Έτσι λοιπόν και η ποικιλομορφία κατά την κρίση μου, δεν είναι ξεκάθαρο αν μας ευνοεί ή αν μας είναι σε πολλές περιπτώσεις εμπόδιο. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά αν είχαμε την αγωγή και την θέληση να αντιμετωπίσουμε την ποικιλομορφία εκατέρωθεν με ένα ενδιαφέρον του διαφορετικού από εμάς πράγματος ή ιδιότητας ,που θα μπορούσαμε να την αξιοποιούσαμε με σεβασμό. Αλλά και αυτός ο σεβασμός θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει κάποια χαρακτηριστικά αξιολόγησης και ποιότητας. Διότι κάθε έκφανση της ποικιλομορφίας δεν σημαίνει ότι μεταφέρει μέσα της κάτι ευχάριστο, γόνιμο και ωφέλιμο. Είναι πιθανόν να μην μεταφέρει τίποτα από αυτά, αλλά τα αντίθετα τους . Βέβαια, αυτό θα είχε σαν προϋπόθεση ενός ορθού αξιακού συστήματος. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτό δεν υπάρχει; Ή επίσης τι συμβαίνει, όταν και οι ίδιες οι αξίες δεν βρίσκουν τόπο να σταθούν, γιατί έχουν κρυφά αντικατασταθεί από ευκαιριακές προτιμήσεις και δεν χαίρουν αναγνώρισης;

Στη πραγματικότητα εκεί μιλάμε για μια ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της ποικιλομορφίας που καταλήγει σε ατέρμονο χορό προβληματικών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα, δίχως λύση και προοπτική.

Κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει να ξεπετάγονται συνεχώς καινούργιες μορφές εντείνοντας την ήδη υπάρχουσα ποικιλομορφία και αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς κανείς δεν θα έπρεπε να επιχειρούσε να το κάνει. Απλά θα ματαιοπονούσε και θα δημιουργούσε αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ήθελε. Ίσως μια πιο συντηρητική τακτική θα ήταν να επέλεγε ποιες εξ αυτών θα υποστήριζε και ποιες θα καυτηρίαζε, εκτός αν βέβαια είχε κάποιο ιδιαίτερο συμφέρον, που θα τον ευνοούσε να εγκρίνει τα πάντα . Εκτός αν είναι τόσο εμφανώς “μεγαλόκαρδος”. Διότι και τέτοιοι υπάρχουν.

Όμως το να είμαστε λίγο πιο προσεκτικοί, δεν βλάπτει. Έτσι δεν είναι ; Μπορεί και όχι.

Ενώ όλα κυλούσαν ομαλά, σε μια αδιατάρακτη τάξη ...υπολογισμένα ...όπως τα είχε ρυθμίσει ή έτσι όπως νόμιζε ότι τα είχε ρυθμίσει … ξαφνικά κάτι συνέβη, που τα ανέτρεψε, μερικά ή συνολικά και η ευλογημένη ρουτίνα και ησυχία πήγαν περίπατο.

Όταν το Αναπάντεχο εισβάλλει μέσα στη ζωή των ατόμων, όλες οι ιδιωτικές “κατασκευές” φαίνεται να καταρρέουν μέσα σε μια στιγμούλα. Αλλά δεν είναι μόνο οι ιδιώτες που δεν μπορούν να ξεφύγουν από το Αναπάντεχο. Μεγάλα ή μικρά κράτη, κόμματα, ολόκληρες κοινωνίες έχουν νοιώσει στο πετσί τους αυτή την πολύκροτη πνοή της ανατροπής.

Μετά αρχίζουν οι αναλύσεις,οι δικαιολογίες, οι πιθανές εξηγήσεις, γιατί συνέβη ,πως συνέβη,ποιος έφταιγε για αυτό που συνέβη. Όταν το Αναπάντεχο εισβάλλει στις ζωές μας, ζητάμε να υπάρξει εξήγηση, για να δικαιολογήσει με κάποιο τρόπο την παρουσία του. Κακοτυχία, η κακιά μοίρα, τα λάθη μας, η κακία των ανθρώπων ; Όλο το οπλοστάσιο της διανοητικής ευφυίας επιστρατεύεται με σκοπό να εξηγήσει αυτό που στο τέλος μάλλον δεν θα εξηγηθεί ποτέ επαρκώς και ικανοποιητικά. Στη συνέχεια όλοι απλά θα προσπαθήσουμε να περιορίσουμε τις επιπτώσεις του, γιατί οι συνέπειες του του είναι πολύ πιο επιτακτικές και απαιτούν μια διαφορετική συμπεριφορά.

Το Αναπάντεχο είναι πολύ εφευρετικό με τον τρόπο που κάθε φορά παρουσιάζεται. Ένας θάνατος, μια κακιά αρρώστια, ένα ατύχημα, μια οικονομική καταστροφή, ένας πόλεμος,μια φυσική καταστροφή, ένας κατεστραμμένος έρωτας,το τούβλο που έπεσε στο κεφάλι του ένδοξου στρατηλάτη, ένα λάθος υπολογισμού που έφερε μια σειρά καταστροφών. Πίσω από όλα κρύβεται το Αναπάντεχο που ξαφνικά θα εισβάλλει μέσα στη ζωή μας από το πουθενά, αφήνοντας ανεξίτηλα το σημάδι του.

Όμως το Αναπάντεχο δεν έχει μόνο αρνητικές εκδηλώσεις. Έχει και θετικές . Μπορεί κάποιος να κερδίσει ένα μεγάλο ποσό στο λαχείο, να συναντήσει το έρωτα της ζωής του, να γλυτώσει από ένα τραγικό ατύχημα. Η μαγεία του Αναπάντεχου καλύπτει όλο το φάσμα μιας ζωής, που μοιάζει να κινείται συνήθως μέσα σε μια τάξη, αλλά είναι ανοικτή σε μια ξαφνική διαφοροποίηση.

Η κοινωνική διαπαιδαγώγηση μας μπορεί να ανεχτεί τις μεταβολές μόνο όταν έχουν θετικό πρόσημο. Τις αρνητικές όχι. Αυτές δεν είναι ανεκτές. Δεν έχουμε εκπαιδευτεί για αυτές δυστυχώς. Γιατί νομίζουμε ότι η ζωή πρέπει και μπορεί να είναι μόνο ευχάριστη. Σαν να έχουμε έρθει εδώ για να έχουμε μια απρόσκοπτη πορεία επιτυχιών. Όλα γύρω μας μάλλον δηλώνουν ότι δεν είναι έτσι, αλλά εμείς πεισματικά για αυτό πιστεύουμε ότι είμαστε πλασμένοι. Για την επιτυχία στις επιδιώξεις μας. Ίσως για αυτό η λέξη “πρόοδος” έχει στη τωρινή εποχή τόσο μεγάλη εκτίμηση από τους ανθρώπους. Κανείς δεν θέλει να πάει ενάντια στη “πρόοδο”. Είναι το καλότυχο φετίχ μας. Η λέξη που στέκεται με αξιώσεις απέναντι στο Αναπάντεχο και επιδιώκει να περιορίσει την ξαφνική εμφάνιση του. Αν μπορούσε να το εξαφανίσει εντελώς θα ήταν πολύ ευχαριστημένη, εγκαθιδρύοντας μια “προοδευτική” μονοτονία.

Όπως και νάχει δεν θα ασχοληθούμε τώρα με τη “πρόοδο”, ασχολούνται άλλοι με αυτή. Το ζήτημα μας είναι το Αναπάντεχο, τουλάχιστον το δικό μας ζήτημα, κυρίως στις αρνητικές του όψεις και στο πως το αφομοιώνουμε μέσα στη ζωή μας.

Αυτό γίνεται ως επί το πλείστον τραυματικά. Κάτι έξω από την θέληση μας εισβάλλει με τρόπο άγαρμπο και δικαιωματικό μέσα στη ζωή μας αναστατώνοντας την. Δεν ξέρουμε από που προέρχεται, ούτε το γιατί,ούτε αν έχει δικαίωμα για κάτι τέτοιο. Αυτό που καταλαβαίνουμε είναι μόνο το αποτέλεσμα στη ζωή μας. Η έκπληξη και ο φόβος είναι η φυσιολογική πρώτη αντίδραση. Ένα μέτριο ή μεγάλο σοκ από την εκάστοτε φύση της δράσης του Αναπάντεχου. Πόσο μεγάλο είναι το πλήγμα,πόσο καθοριστικό. Αν η δράση του είναι θετική μια μεγάλη χαρά, που όμως συνήθως την εκλαμβάνουμε σαν ατομική δικαίωση των προσπαθειών μας. Ανταμείφθηκαν οι κόποι μας. Όταν οι επιπτώσεις όμως είναι αρνητικές, τότε δεν φταίμε εμείς τότε η δική μας υπαιτιότητα δεν υπάρχει. Κάτι εκεί έξω μας επιβουλεύεται και θέλει να μας ανακατέψει την ζωή. Η κακιά μας τύχη ίσως.

Μάλλον ούτε το ένα συμβαίνει, ούτε το άλλο. Ούτε ανταμείβονται οι κόποι μας, ούτε μια ξένη δύναμη μας επιβουλεύεται. Το Αναπάντεχο σίγουρα κινείται σε ένα αόρατο χώρο, με δικούς του κανόνες, οι οποίοι είναι άγνωστοι στη δική μας κατανόηση. Μια στιγμιαία δύναμη ανατροπής, που κατοικεί στη αθέατη πλευρά της ζωής, που έρχεται να επιβεβαιώσει, ότι αυτό που ο άνθρωπος νομίζει ότι μπορεί να ελέγξει μέσα από ορθολογιστικές διαδικασίες, δηλαδή την ίδια την ζωή και στις οποίες έχει προσδώσει μια παντοδυναμία, δεν υφίστανται.

Η ορθολογιστική αντιμετώπιση της ζωής είναι σαφώς αναγκαία, σαν ένας μπούσουλας ενδεικτικός, αλλά από την στιγμή που ανακηρύσσει τον εαυτό της σαν καθολικό νόμο, το Αναπάντεχο έρχεται απλώς να την διαψεύσει και να την τοποθετήσει στο επίπεδο που της αρμόζει. Το Αναπάντεχο μπορεί πιθανώς να ιδωθεί σαν μια ουδέτερη δύναμη, που ανεξάρτητα τα αποτελέσματα που επιφέρει θετικά ή αρνητικά, δεν έχει προθέσεις ούτε προσωπικές αλλά ούτε κοινωνικές. Υπάρχει απλώς σαν μια δύναμη που δρα υπερ -κόσμια.

Να του αποδώσουμε λοιπόν μια μεταφυσική καταγωγή; Όπως και αν το δούμε, θα πέσουμε σε εικασίες, που επί της ουσίας δεν έχουν κάποιο πραγματικό νόημα. Ίσως το πιο λογικό θα ήταν να αποδεχτούμε το Αναπάντεχο δίχως να προσπαθούμε να το εξηγήσουμε. Όμως παράλληλα θα πρέπει να ελέγξουμε τις άμεσες αντιδράσεις που αυτό μας προκαλεί. Τον φόβο και την ακραία έκπληξη και οι οποίες φαίνεται να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στη συμπεριφορά μας. Είναι αυτές οι αντιδράσεις που μας οδηγούν στη συνέχεια να προσπαθούμε να επιτύχουμε ένα πιο γενικευμένο έλεγχο στη ζωή μας . Και αν αυτός ο έλεγχος έχει κάποιο όφελος μέσα στη ατομική ζωή, στη κοινωνική έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα.

Όταν ο χρόνος κυλά από τις στιγμές που το Αναπάντεχο εισβάλλει στις ζωές μας, υπάρχουν φορές που παρατηρούμε ότι αυτό που τότε εμφανίστηκε σαν αρνητική επίπτωση μπορεί να έχει πολύ θετικό αποτύπωμα στη συνέχεια και το αντίστροφο. Δεν ισχυρίζομαι ότι συμβαίνει πάντοτε έτσι, όμως υπάρχουν φορές που ισχύει.

Ίσως το Αναπάντεχο λοιπόν έρχεται να αποκαταστήσει μια ευεργετική αναδιαμόρφωση που εμείς είναι αδύνατον να επιβάλουμε στη ζωή μας. Κάπως σαν να μας ανατοποθετεί από εκεί που έχουμε ξεστρατίσει !

Πέρασα τις εορτές των Χριστουγέννων στο σαλέ μου στη Ελβετία. Οι γείτονες μου, όλοι εκλεκτοί φίλοι του κύκλου μου, ήταν εκεί. Χαλαρά και ευχάριστα. Ο καθένας έχει δικαίωμα κάποιες στιγμές να ξεφεύγει. Για μας, αυτό είναι κάπως δύσκολο, γιατί πως να ξεφύγεις από αυτό που θεωρείς έργο της ζωής σου. Όμως χρειάζεται να μπορείς λίγο να κάνεις μια παύση για να σκεφτείς αν τα σχέδια σου πάνε καλά, αν έχεις αντιμετωπίσεις ικανοποιητικά τους εχθρούς σου, το πόσο σύντομη είναι η ζωή και το πόσα πολλά ακόμα θέλεις να επιτύχεις.

Ναι, η ζωή είναι σύντομη για όλους, δυστυχώς και αυτό κυρίως είναι το πρόβλημα. Καταβάλλουμε κάποιες προσπάθειες μέσω κυρίως της βιο-τεχνολογίας να λύσουμε αυτό το πρόβλημα, όμως με πίκρα το αναφέρω αυτό, τα “βλήματα’ της γενετικής δεν έχουν πετύχει επί του παρόντος ικανοποιητικά αποτελέσματα. Όμως το ζήτημα επείγει και όλοι βλέπουμε τα μαλλιά μας να γκριζάρουν επικίνδυνα και η φρεσκάδα του προσώπου μας να χάνεται μέρα με την μέρα και όσο να προσπαθούμε να το ξεχάσουμε, αυτός ο καταραμένος καθρέπτης μας, μας το θυμίζει κάθε πρωί με μια χαιρεκακία. Ας είναι, δεν μπορώ να το σκέφτομαι, με θλίβει. Όπως με θλίβει και το γεγονός ότι όλο και πιο πολύ αδυνατώ να χαρώ με ότι κάνω. Μερικές φορές νοιώθω την παγωνιά να απλώνεται μέσα μου και τότε μανιασμένα προσπαθώ να ξεφύγω εντείνοντας τις δραστηριότητες μου και τα σχέδια μου. Δεν τα συζητάμε ποτέ αυτά στο κύκλο μου. Είναι ένδειξη αδυναμίας και οι αδυναμίες είναι όπλο στα χέρια του απέναντι και μάλιστα πολύ ισχυρό όπλο. Τα κρατάμε για τον εαυτό μας και καλά κάνουμε.

Δεν χρειάστηκε καθόλου να πατήσω το πόδι μου σε ουκρανικό έδαφος για να καταλάβω ότι αυτή η υπόθεση δεν θα πάει καθόλου καλά. Άλλωστε εξαρχής αντιλαμβανόμουν ότι ήταν λάθος. Πολύ πιο συχνά από ότι φαίνεται υποτιμάμε τους εχθρούς μας και υπερτιμούμε τις δυνάμεις μας. Βλακωδώς. Τώρα προσπαθούμε να σώσουμε ότι σώζεται και αυτό καθίσταται αρκούντως δύσκολο μιας που έχουμε μπλέξει με γελοίους, που παριστάνουν τους έξυπνους. Ποντάραμε πολλά στον κωμικό. Πολύ κατώτερος των περιστάσεων και τώρα που έχει πειστεί για τον ρόλο του, νομίζει ότι μπορεί να κάνει υποδείξεις. Τι βλάκας! Αυτή η τακτική να ποντάρεις σε αντιπροσώπους ειδικά σε ζητήματα πολέμου είναι λανθασμένη. Το είπα και κανείς δεν με άκουσε. Τότε υπήρχε αισιοδοξία. Τώρα όλοι ψάχνουν να βρουν δικαιολογίες και μάλιστα φτηνές, κάτι που δεν μας ταιριάζει. Φτιάξαμε ένα πρόβλημα δίχως πραγματική λύση.

Αν υπήρχε μόνο αυτό, τα πράγματα θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να πάρουν μια πιο ευνοϊκή τροπή για μας, αλλά χάσαμε τον έλεγχο και στη Μέση Ανατολή. Ξαφνικά. Εκεί κάποιοι σύμμαχοί μας την είδαν πολέμαρχοι και δεν ακούνε τίποτα. Προφανώς και δεν με ενδιαφέρει το τι θα κάνουν στους “ξυπόλυτους”. Κανένα δεν ενδιαφέρει το ζήτημα αυτό, ούτε καν τους δικούς τους, εκτός από κάτι φιλάνθρωπους που νομίζουν ότι με το να διαδηλώνουν γίνεται κάτι. Μπούρδες. Τις ενοχές τους καθησυχάζουν και αυτές όχι επαρκώς.

Όμως εκεί οι εχθροί μας είναι πολλοί και έχουν δύναμη, οι κίνδυνοι μεγάλοι να εμπλακούμε σε ένα μεγάλο πόλεμο. Έχουμε και τους Κινέζους που θέλουν το νησί. Πολλά ανοικτά μέτωπα. Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο απλά και ευτυχώς δεν υπήρχαν οι αντιδράσεις που υπάρχουν τώρα στο στρατόπεδο μας. Γιατί δυστυχώς τώρα δεν είμαστε πια ενωμένοι. Φαίνεται ότι το αρχικό μας σχέδιο να ενώσουμε τον κόσμο κάτω από την κυριαρχία μας χωλαίνει. Κάποιοι πιστεύουν, ότι ακόμα υπάρχουν περιθώρια. Εγώ εδώ και καιρό δεν το πιστεύω. Κάναμε πολλά λάθη. Δεν το χειριστήκαμε καθόλου έξυπνα. Ενώ παίξαμε όμορφα το χαρτί του ιού και ότι η εξουσία μπορεί να επιβληθεί με πιο έξυπνους τρόπους από τον πόλεμο και πιο αποτελεσματικά, κάποιοι είδαν την ίντριγκα και αντέδρασαν πολύ δραστικά.

Μας έμεινε η κλιματική αλλαγή και αυτό σοβαρό χαρτί, αλλά τώρα δυστυχώς δεν μας πιστεύει κανείς και όχι μόνο αυτό, αλλά έχουν αρχίσει και την ειρωνεία. Είναι πιο δύσκολο να πείσεις πια, γιατί ο εχθρός είναι μέσα στις τάξεις μας. Κάποιοι ακόμα διακατέχονται από αμφιβολίες. Η τάξη μας δεν είναι συμπαγής

Όμως υπάρχει κάτι που ακόμα είμαστε αδιαφιλονίκητοι και αυτό για την ώρα είναι αρκετό. Όλες αυτές οι μάζες των ανθρώπων που ακόμα έχουν πίστη σε μας και δεν αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους στο πρόσωπο μας. Άλλωστε σπανίως μας βλέπουν με το πραγματικό μας πρόσωπο. Αυτό τουλάχιστον το έχουμε διασφαλίσει. Χρησιμοποιούμε άλλους, εκείνους τους πολλούς, που γοητεύονται από το παιχνίδι μας και είναι διατεθειμένοι για ψίχουλα να κάνουν την δουλειά και να αναλάβουν και το κόστος. Πάντα πρέπει να διατηρείς τα χέρια σου καθαρά και να κάνεις άλλος την αγγαρεία. Ένα νόμο που τηρούν απαράβατα οι δικοί μας, αλλά και οι εχθροί μας. Υποπτεύονται όλοι αυτοί που χρησιμοποιούμε, ότι γελάμε πίσω από τις πλάτες τους, αλλά έχουν ανάγκη την εύνοια μας. Όταν δείχνουν τάσεις αυτονόμησης, έχουμε ανθρώπους να τους προσγειώσουν στη πραγματικότητα με “όμορφο” τρόπο.

Όμως εκείνοι οι πολλοί, που κατοικούν στις επικράτειες μας ακόμα μας εμπιστεύονται. Παλεύουν οι δύστυχοι με τα προβλήματα και τις αντιφάσεις τους.

Μερικές φορές σκέφτομαι αν αξίζει τον κόπο να άρχεις σε ένα κόσμο ηλιθίων . Αλλά όπως και να το κάνεις, δεν διαλέγεις τον κόσμο που θα επιβληθείς , άρα αυτή την σκέψη πρέπει να την πετάξω στα σκουπίδια. Κάποτε δεν έκανα τέτοιες σκέψεις, ήμουνα πιο νέος και ορμητικός τα πράγματα μου ήταν ξεκάθαρα. Τώρα πια κάποια δεν είναι. Όπως είπα, δεν πρέπει να συζητιούνται τέτοια πράγματα. Τα κρατάω σαν ένα αυστηρά προσωπικό φιλοσοφικό στοχασμό για το τι είναι ο κόσμος και πια είναι η θέση μου σε αυτόν. Συνήθως κάποιες νύκτες σαν και αυτή που αισθάνομαι λίγο μόνος και πίνω το κρασί μου. Μου αρέσει να βάζω τέτοια ερωτήματα στο εαυτόν μου,σαν ηχώ από κάποιες παλαιότερες επαφές, με ανθρώπους αξιοπρόσεκτους. Τώρα αυτοί έχουν χαθεί.

Η γυναίκα μου που κοιμάται στο επάνω όροφο δεν της αρέσουν τέτοιες συζητήσεις. Όχι δηλαδή ότι θα τις έκανα μαζί της. Είναι τελείως χαζή, αλλά εξυπηρετεί κάποιες χρήσιμες αναγκαιότητες μου. Υπάρχουν κάποιες από αυτές που με δεσμεύουν ακόμη.

Πρέπει να κοιμηθώ, αύριο φεύγω για τα εμιράτα. Πρέπει να κάνω κάποιες επαφές. Κάτι σαν αποστολή με σκοπό την παύση των εχθροπραξιών. Εγώ ειρηνοποιός; Χα, χα ! Το αντίθετο επιδιώκω, όμως καμιά φορά είναι καλό να δείχνεις ένα καλό πρόσωπο, γίνεσαι πιο πειστικός.

Μήπως το πνεύμα του κρασιού με αναγκάζει να κάνω αυτούς τους διαλόγους με τον εαυτό μου ; Πρέπει να το εξετάσω αυτό!