Tour de France

Tour de France

Enghraifft o'r canlynol	Grand Tours
Math	2.PT, 2.UWT
Rhan o	UCI World Tour
Dechrau/Sefydlu	1903
Gwefan	https://www.letour.fr/
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Tour de France
Enw Lleol	Le Tour de France
Ardal	Ffrainc a gwledydd cyfagos
Dyddiad	30 Mehefin i 22 Gorffennaf (2012)
Math	Ras Gamau (Taith Mawr)
Cyfarwyddwr Cyffredinol	Christian Prudhomme
Hanes
Y ras gyntaf	1903
Nifer o rasus	99 (2012)
Enillydd cyntaf	Maurice Garin
Enillydd y nifer fwyaf o weithiau	Lance Armstrong (7) 1999-2005
Enillydd diweddaraf	Bradley Wiggins 2012
Enillydd y nifer fwyaf o Grysau Melyn	Eddy Merckx (96) (111 overall incl. half stages)
Enillydd y nifer fwyaf o Gamau	Eddy Merckx (34)

Ras seiclo mwyaf poblogaidd y byd yw Le Tour de France ("Taith Ffrainc"). Mae'n ras ffordd 22 diwrnod, 20 cymal sydd fel arfer yn cael ei rhedeg dros lwybr o 3000 km. Mae'n mynd o amgylch y rhan fwyaf o Ffrainc, a weithiau, drwy wledydd cyfagos. Torrir y daith yn sawl cymal rhwng yr un dref a'r llall; mae pob cymal yn ras wahanol. Mae'r amser mae pob beiciwr yn ei gymryd i gyflawni pob cymal yn cael ei ychwanegu i wneud cyfanswm cronnus i benderfynu enillydd terfynol y Tour.

Ynghyd â'r Giro d'Italia (Taith yr Eidal) a Vuelta a España (Taith Sbaen), y Tour de France ydy un o dair brif ras cam, a'r hwyaf yng nghalendr yr Union Cycliste Internationale (UCI). Tra bod y ddwy ras arall yn weddol gyfarwydd yn Ewrop, maent yn gymharol ddi-sôn y tu allan i'r cyfandir, adnabyddir Pencampwriaethau Byd yr UCI i ddilynwyr seiclo. Mewn cyferbyniad, mae'r Tour de France wedi bod yn enw mawr ar yr aelwyd ar draws y byd, hyd yn oed i'r rhai sydd ddim fel arfer â diddordeb mewn seiclo.

Fel yn y rhan fwyaf o rasys seiclo, mae cystadleuwyr yn y Tour de France yn cymryd rhan fel aelod o dîm. Mae rhwng 20 a 22 o dimau a 9 reidiwr ym mhob un. Yn draddodiadol, ar wahoddiad yn unig y caiff y timau gystadlu, a gwahoddir timau proffesiynol gorau'r byd. Adnabyddir pob tîm gan enw ei gefnogwr ariannol, ac mae gan y beicwyr git nodedig. Mae'r beiciwr o fewn tîm yn helpu'r beiciwr penodedig gorau ac mae gan bob tîm 'gar tîm', sy'n dilyn y ras (fersiwn symudol o griwiau pit mewn rasio ceir).

Sefydlwyd y Tour fel digwyddiad cyhoeddusrwydd ar gyfer papur newydd L'Auto (rhagflaenydd papur newydd L'Équipe heddiw) gan ei olygydd, Henri Desgrange, i fynd gam ymhellach na ras Paris-Brest et retour (a noddwyd gan L'Auto hefyd).^[1] Daeth y syniad o ras daith o amgylch Ffrainc gan brif ohebydd newyddion seiclo Desgrange, y dyn 26 oed, Géo Lefèvre^[2]. Cafodd Desgrange ginio â Lefèvre mewn bwyty (heddiw 'TGI Friday') ym Montmartre, Paris, ar 20 Tachwedd 1902^[2]. Datganodd L'Auto y ras ar 19 Ionawr 1903. Y cynllun oedd i drefnu taith pum wythnos o 31 Mai hyd 5 Gorffennaf; ond profodd hyn i fod yn rhy beichus. Gan na chafwyd ond 15 o ymgeiswyr, cwtogodd Desgrange ar hyd y ras felly i 19 diwrnod, gan newid y dyddiadau fel y byddai'r ras yn rhedeg o 1 hyd 19 Gorffennaf a chynnig dogn dyddiol. Denodd y cynllun newydd 60 o ymgeiswyr, gan gynnwys amaturiaid, rhai yn ddi-swydd, ac eraill ond yn fentrus. Y cymeriadau hyn a ddaliodd ddychymyg y cyhoedd^[2]. Roedd natur galed y ras (gyda hyd cymhedrol pob 6 cam yn 400 km, disgwylwyd y reidwyr i seiclo drwy ddechrau'r nos weithiau^[3], a phrofodd i fod yn boblogaidd. Roedd llwyddiant y ras gymaint fel y cynyddodd cylchrediad y papur, oedd tua 25,000 cyn Tour 1903, i 65,000 ar ôl y ras^[2]. Erbyn 1908, roedd y ras wedi hybu'r papur at gylchrediad o dros chwarter miliwn, ac yn ystod Tour 1923, roedd yn gwerthu 500,000 copi y diwrnod. Honodd Desgrange mai 854,000 oedd record uchaf y cylchrediad, lefel a gyrhaeddwyd yn ystod Tour 1933^[4] Erbyn heddiw, trefnir y ras gan y Société du Tour de France, rhan atodol o Amaury Sport Organisation (ASO), sydd yn ei dro yn ran o gwmni cyfryngau L'Équipe.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

• 1903 - 1939 Henri Desgrange
• 1947 - 1961 Jacques Goddet
• 1962 - 1986 Jacques Goddet and Félix Lévitan
• 1987 - 1988 Jean-François Naquet-Radiguet
• 1988 - 1989 Jean-Pierre Courcol
• 1989 - 2005 Jean-Marie Leblanc
• 2005 hyd heddiw Christian Prudhomme

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Prif amcan y reidwyr yw i ennill dosbarthiad cyffredinol y ras, ond mae tri cystadleuaeth ychwanegol o fewn y ras: y gystadleuaeth bwytiau, mynyddoedd a'r wobr ar gyfer y reidiwr ifanc gorau. Mae arweinydd pob cystadleuaeth yn gwisgo crys gwahanol. Pan fydd un reidiwr yn arwain mwy nag un cystadleuaeth mae'n derbyn pob crys ar ddiwedd y cymal, ond dim ond un crys gaiff ei wisgo y diwrnod canlynol. Mae'n gwisgo crys y gystadleuaeth pwysicaf (yn y drefn yma - melyn, gwyrdd, dot polca, gwyn).^[5] Mae'r crysau eraill a ddeilir gan y reidiwr yn cael eu gwisgo gan y reidiwr sy'n ail yn y gystadlauaeth eilradd hwnnw (neu'r trydydd, pedwerydd reidiwr ayb. fel bo'r angen). Mae lliwiau crysau'r Tour wedi cael eu mabwysiadu gan rasys eraill ac â ystyr cyffredinol o fewn y byd seiclo. Er enghraifft, mae gan y Tour of Britain grysau melyn, gwyrdd, a dot polca gyda'r un ystyr a rhai'r Tour. Mae'r Giro d'Italia yn un o'r ychydig sydd yn wahanol, gan y trefnir gan y La Gazzetta dello Sport, a gaiff ei argraffu ar bapur pinc.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Gwobrwyir y maillot vert (crys gwyrdd) ar gyfer pwytiau sbrint. Ac ar ddiwedd pob cam, bydd pob beiciwr sy'n gorffen yn gyntaf, yn ail, ayyb yn ennill pwyntiau. Gwobrwyir pwyntiau uwch ar gyfer camau gwastad, gan fod sbrintiau'n fwy debygol, a llai ar gyfer camau'r mynyddoedd lle mae dringwyr yn debygol o ennill.

Camau gwastad: Rhoddir 35, 30, 26, 24, 22, 20, 19, 18, 17, 16, 15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2 ac 1 o bwyntiau i'r 25 reidiwr cyntaf i orffen.

Camau mynyddoedd canolig: Rhoddir25, 22, 20, 18, 16, 15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2 ac 1 o bwyntiau i'r 20 reidiwr cyntaf i orffen.

Camau mynyddoedd uchel: Rhoddir 20, 17, 15, 13, 12, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2 ac 1 o bwyntiau i'r 15 reidiwr cyntaf i orffen.

Time-trial: Rhoddir 15, 12, 10, 8, 6, 5, 4, 3, 2 ac 1 o bwyntiau i'r 10 reidiwr cyflymaf yn y cam.

Sprintiau canolraddol: Rhoddir 6, 4, a 2 o bwyntiau i'r 3 reidiwr cyntaf i orffen.

Os yw nifer o feicwyr yn gyfartal o ran nifer o bwyntiau yn y safle cyntaf, mae'r nifer o fuddugoliaethau cam yn penderfynu enillyd y Grys Gwyrdd, ac yna nifer o fuddugoliaethau yn y sbrintiau canolraddol os yw'r beicwyr yn dal yn gyfartal, wedyn safle'r reidiwr yn y dosbarth cyffredinol.

Mae "Brenin y Mynyddoedd" yn gwisgo crys gwyn gyda smotiau coch (maillot à pois rouges), a gyfeirir ati fel y "crys dot polka" a ysbrydolwyd gan grys a welodd y cyn-drefnwr, Félix Lévitan, tra yn nhrac Vélodrome d'Hiver, Paris yn ei ieuenctid. Penderfynnir y gystadleuaeth gan bwyntiau a wobrwyir i'r reidwyr cyntaf i gyrraedd copa elltydd a mynyddoedd penodedig, gyda'r nifer mwyaf o bwyntiau ar gael ar y dringiadau caletaf.

Dringiadau yn y "Hors Catégorie" (HC): 20, 18, 16, 14, 12, 10, 8, 7, 6 and 5 points for the first 10 riders to the summit.

Dringiadau Categori 1: Rhoddir 15, 13, 11, 9, 8, 7, 6 ac 5 o bwyntiau ar gyfer y 8 reidiwr cyntaf i'r copa.

Dringiadau Categori 2: Rhoddir 10, 9, 8, 7, 6, ac 5 o bwyntiau ar gyfer y 6 reidiwr cyntaf i'r copa.

Dringiadau Categori 3: Rhoddir 4, 3, 2 ac 1 o bwyntiau ar gyfer y 4 reidiwr cyntaf i'r copa.

Dringiadau Categori 4: Rhoddir 3, 2 ac 1 o bwyntiau ar gyfer y 3 reidiwr cyntaf i'r copa.

NODYN: Ar gyfer dringiad olaf cam, bydd y pwyntiau'n cael eu dwblu (ar gyfer dringiadau HC, Cat 1 a Cat 2 yn unig).

Os bydd cwlwm rhwng nifer o bwyntiau'r safle gyntaf, bydd y nifer o fuddugoliaethau ar ddringiadau HC yn penderfynu enillydd y Grys Dot Polca, ac yna nifer buddugoliaethau dringiadau Categori 1 os oes dal cwlwm ac yna Categori 2, ayb. ...

Er i'r gystadleuaeth gael ei chyflwyno yn 1933, ni chyflwynwyd y grys tan 1975.

Rhwng 1975 a 1989, ac ers 2000, bu cystadleuaeth ar gyfer y reidiwr ifanc gorau. Caiff y reidiwr o dan 26 oed sydd â'r safle gorau yn y dosbarthiad cyffredinol wisgo crys gwyn (maillot blanc).

Ers cyflwyniad y crys ym 1975, mae wedi cael ei gwisgo gan 29 o wahanol reidwyr. Enillodd chwech ohonynt y dosbarthiad cyffredinol ar rhyw adeg (Fignon, LeMond, Pantani, Ullrich, Contador ac A. Schleck). Dim ond pedwar gwaith mae'r reidiwr ifanc gorau hefyd wedi ennill y dosbarthiad cyffredinol yr un flwyddyn, sef Fignon ym 1983, Ullrich ym 1997, Contador yn 2007 ac A. Schleck yn 2010.

Mae dau reidiwr wedi ennill y gystadleuaeth tair gwaith:

• Jan Ullrich ym 1996, 1997 a 1998, ond nid oedd gan y gystadleuaeth ei grys ei hun yn ystoed y blynyddoed rhain.
• Andy Schleck yn 2008, 2009 a 2010.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Yn 1983, rhyddhaodd y grŵp Almaeneg, Kraftwerk, sengl o'r enw Tour de France, a ddisgrifiwyd fel "melding of man and machine" minimalaidd.^[6] Yn ddiweddarach rhyddhawyd y sengl ar record Kraftwerk yn ymroddedig i'r ras, sef albwm Tour de France Soundtracks, 2003.

• 1910: Boddodd y rasiwr Ffrangeg, Adolphe Helière, yn y French Riviera yn ystod diwrnod gorffwys.
• 1935: Bu farw rasiwr Sbaeneg, Francisco Cepeda, ar ôl disgyn lawr caunant ar y Col du Galibier.
• 1967: 13 Gorffennaf ar Gam 13: Bu farw rasiwr Seisnig, Tom Simpson, o ddiffyg y galon yn ystod dringo'r Mont Ventoux. Darganfyddwyd Amphetaminau ac Alcohol ar grys ac yng ngwaed Simpson. Achosodd ei farwolaeth i drefnwyr y ras ddechrau rhaglen o brofi am gyffuriau.
• 1995: 18 Gorffennaf, stage 15: Bu farw rasiwr Eidaleg, Fabio Casartelli, mewn damwain tra'r oedd yn teithio tua 88 km/h (55 mph) wrth ddisgyn y Col de Portet d'Aspet. Derbyniodd Casartelli drawma pen anferthol pan drawiodd â bloc concrid a bu farw yn y fan. Nid oedd yn gwisgo helmed ar y pryd, ond mae'n debygol na fyddai gwisgo helmed wedi ei achub bethbynnag gan nad oedd yn amddiffyn y rhan o'i ban a drawiodd y bloc concrid.^[7]

Heblaw marwolaethau reidwyr, mae pump damwain marwol arall wedi digwydd.

• 1957: 14 Gorffennaf, Llithrodd reidiwr motobeic Rene Wagter a'i ymdeithiwr, Alex Virot, gohebydd ar gyfer Radio-Luxembourg, ar rô ac aethont i ffwrdd o'r ffordd lle nad oedd atalfa yn y mynyddoedd ger road without Aix-les-Thermes.
• 1958: Bu farw swyddog, Constant Wouters, ar ôl damwain gyda sbrintiwr André Darrigade yn ystod cam terfynol y daith yn Parc des Princes.^[8]
• 2000: Bu farw bachgen 12 oed o Ginasservis, Phillippe, pan darwyd ef gan gar yng ngharafan cyhoeddusrwydd y Tour de France.^[9]
• 2002: Bu farw bachgen 7 oed, Melvin Pompele, ger Retjons ar ôl rhedeg o flaen y carafan.^[9]
• 2009: 18 Gorffennaf, Cymal 14: Bu farw gwyliwr a oedd yn ei 60au, weid iddi gael ei tharo gan feic modur yr heddlu wrth iddi groesi'r ffordd ger Wittelsheim.

Y record o weithiau mae un reidiwr wedi ennill y Tour yw 7:

• Lance Armstrong (Yr Unol Daliaithau) yn 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, a 2005 (7 gwaith yn ganlynol).

Reidwyr eraill a enillodd y Tour 5 gwaith:

• Jacques Anquetil (Ffrainc) yn 1957, 1961, 1962, 1963 a 1964;
• Eddy Merckx (Gwlad Belg) yn 1969, 1970, 1971, 1972 a 1974;
• Bernard Hinault (Ffrainc) yn 1978, 1979, 1981, 1982 a 1985;
• Miguel Indurain (Sbaen) yn 1991, 1992, 1993, 1994 a 1995 (y cyntaf i wneud hyn mewn pum mlynedd canlynol).

Reidwyr eraill a enillodd y Tour 3 gwaith:

• Philippe Thys (Gwlad Belg) yn 1913, 1914, a 1920;
• Louison Bobet (Ffrainc) yn 1953, 1954, a 1955;
• Greg LeMond (UDA) yn 1986, 1989, a 1990.

Yr enilydd ieuengaf oedd Henri Cornet, yn 19 oed yn 1904. Y nesaf oedd Romain Maes yn 21 oed yn 1935.

Yr enillydd hynaf oedd Firmin Lambot, yn 36 oed yn 1922. Y hynaf nesaf oedd Henri Pelissier (1923), Gino Bartali (1948) a Cadel Evans (2011), roedd y ddau yn 34 oed.

Mae Gino Bartali yn dal y record am yr amser hiraf rhwng buddugoliaethau yn y Tour, gan ennill ei fuddugoliaeth cyntaf ac olaf yn y Tour 10 mlynedd arwahan (yn 1938 a 1948).

Reidwyr o Ffrainc sydd wedi ennill y nifer fwyaf o'r Tour (36), gyda Gwlad Belg yn dilyn (18), Sbaen (11), yr Unol Dalieithau (10), yr Eidal (9), Luxembourg (5), ac yna'r Swistir a'r Iseldiroedd (2 yr un) ac Iwerddon, Denmarc, Almaen a'r Awstralia (1 yr un).

Mae un reidiwr wedi ennill y gystadleuaeth bwyntiau, nifer record, 6 o weithiau:

• Erik Zabel (Yr Almaen) 1996, 1997, 1998, 1999, 2000 a 2001 (6 mlynedd canlynol)

Mae un reidiwr wedi ennill cystadleuaeth "Brenin y Mynyddoedd", nifer record, 7 o weithiau:

• Richard Virenque (Ffrainc) yn 1994, 1995, 1996, 1997, 1999, 2003 and 2004.

Mae un reidiwr wedi ennill cystadleuaeth "Brenin y Mynyddoedd" 6 gwaith:

• Federico Bahamontes (Sbaen) yn 1954, 1958, 1959, 1962, 1963, 1964
• Lucien Van Impe (Gwlad Belg) yn 1971, 1972, 1975, 1977, 1981, 1983

Mae un reidiwr wedi ennill cystadleuaeth "Brenin y Mynyddoedd", y gystadleuaeth bwyntiau a'r Tour ei hun i gyd yn yr un flwyddyn:

• Eddy Merckx (Gwlad Belg) yn 1969. Mi fuasai Merckx wedi ennill gwobr maillot blanc y reidiwr gorau ifanc os fuasai'r gystadleuaeth wedi gael ei rhedeg y flwyddyn honno; ni ddechreuwyd y gystadleuaeth honno tan 1975.

Deilydd record y nifer fwyaf o weithiau i reidio'r Tour ydy Joop Zoetemelk, gyda 16 ymddangosiad a heb rhoi i fyny unwaith. Mae tri reidiwr, (Lucien Van Impe, Guy Nulens a Viatcheslav Ekimov) wedi gwneud 15 ymddangosiad; gorffennodd Van Impe a Ekimov y Tour yn ystod pob un o'r 15 ymddangosiad, gorffennodd Nulens 13 gwaith a rhoddodd i fynnu ddwywaith.

• Rhestr enillwyr Tour de France
• La Grande Boucle Féminine Internationale
• Rhestr Timau a Seiclwyr yn Tour de France 2007

• Gwefan Swyddogol Tour de France
• Rheolau a Rhestr Gwobrau swyddogol Tour de France 2006|223 KiB(PDF 229097 beit)
• Newyddion gan Bicycling Magazine Archifwyd 2013-08-01 yn y Peiriant Wayback
• Tour de France 2007 Archifwyd 2007-09-12 yn y Peiriant Wayback
• Map Tour de France Pob cam ar fap rhyngweithiol - a KMLFiles gyda mapiau manwl o'r camau.
• Tour de France ar Roadcycling.com Archifwyd 2008-09-07 yn y Peiriant Wayback
• Cycling Forums - Fforwm Tour de France Archifwyd 2006-06-17 yn y Peiriant Wayback
• TourdeFrance.net - Tour de France Photos, Llwybr ac Ystadegau
• Cyclingpost.com Tour de France
• 2007 Tour de France Dashboard gyda dolenni i sawl adnodd gan gynnwys proffilau, mapiau, ffotograffau a fideo.