Omar Khayyam

Omar Khayyam
Ganwyd	غیاث الدین ابو الفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشاپوری  18 Mai 1048  Nishapur
Bu farw	4 Rhagfyr 1131  Nishapur
Dinasyddiaeth	Seljuk Empire
ymgynghorydd y doethor	Bahmanyār
Galwedigaeth	mathemategydd, seryddwr, bardd, awdur geiriau, athronydd, cerddor, astroleg, llenor, ffisegydd
Adnabyddus am	Rubáiyát of Omar Khayyám, Solar Hijri calendar
Arddull	Ruba'i
Prif ddylanwad	Avicenna, Al-Biruni
Mudiad	Persian literature, Iranian philosophy, Islamic Golden Age

Mathemategydd, seryddwr, athronydd a bardd oedd Omar Khayyām (Persieg: عمر خیام / Omar-e Khayyām) (18 Mai 1048 – 4 Rhagfyr 1131), a anwyd yn Nishapur, Persia.

Mae Omar Khayyām yn fwyaf abnabyddus yn y Gorllewin am ei gasgliad o gerddi, Rubaiyat Omar Khayyām, ond yn ei wlad enedigol fe'i cofir yn bennaf am ei waith gwyddonol ac athronyddol. Fel ei gyfoeswr agos y bardd Faruddin Attar, Sŵffi oedd Omar Khayyam ac mae olion athroniaeth gyfrinol y Sŵffiaid i'w gweld yn glir yn ei farddoniaeth.

Aralleiriad neu addasiad yw'r fersiwn o'r Rubaiyat a gyhoeddwyd gan Edward FitzGerald (1809-1883) yn 1859. Mae wedi rhedeg i nifer o argraffiadau ers hynny, rhai ohonyn' nhw yn llyfrau cain gyda darluniau gan arlunwyr fel Gilbert James. Roedd Rubaiyat FitzGerald yn arbennig o boblogaidd ar droad yr 20g.

Cyfieithiwyd casgliad o waith Omar Khayyām (Penillion Omar Khayyam) o'r Bersieg gwreiddiol i'r Gymraeg gan Syr John Morris-Jones ym 1928. Serch hynny mae dylanwad cyfieithiad Saesneg FitzGerald yn amlwg ynddo. Dyma bennill ohono:

Yn wir, rhyw ddernyn gwyddbwyll ydyw dyn,

Tynged yn chware â hwnnw'i chware'i hun;

Ein symud ar glawr Bywyd, ôl a blaen,

A'n dodi 'mlwch yr Angau, un ac un.^[1]

Yn 1939 cyhoeddodd Thomas Ifor Rees (1890–1977) ei drosiad ei hun o fersiwn Saesneg Edward FitzGerald o'r Rubaiyat yn Ninas Mecsico, gyda lluniau gan yr arlunydd Robert Hesketh.