Вольфрам

Вольфрам/Wolframium (W)
Атом номерĕ	74
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Шурă е тимĕр тĕслĕ çирĕп пысăк тăмпертатурăра ирĕлекен метал
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	183,84 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	141 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	769,7 (7,98) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Xe] 4f14 5d4 6s2
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	170 пм
Ион радиусĕ	(+6e) 62 (+4e) 70 пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	1,7
Электрод потенциалĕ	W ← W3+ 0,11 В W ← W6+ 0,68 В
Оксидлав капашĕсем	6, 5, 4, 3, 2, 0
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	19300 кг/м³ 19,3 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	24,27[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	173 Вт/(м·K)
Шăрану температури	3422  °C, 3695 K
Шăраннин пайлавла ăшши	191 кДж/кг 35 кДж/моль
Вĕрев температури	5555  °C, 5828 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	4482 кДж/кг 824 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	9,53 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	кубическая калăпăшĕпецентăрланă
Решетке периочĕ	3,160 Å
c/a танлашăнни	n/a
Дебай температури	310,00 K

Вольфрам —Элементсен периодикăллă системин хими элеменчĕ, авăр хисепĕ 74, символĕ W (лат. Wolframium), хытă сăрă куçăмлă металл.

Элементăн Wolframium ячĕ вольфрамит минералтан килет, вăл XVI ĕмĕрте «кашкăр кăпăкĕ» — «Spuma lupi» латтыньле, е «Wolf Rahm» нимĕçле ятпа палăртнă. Вольфрам,тăхлан тăприсемпе пĕрле тухса, тăхлана шăратса кăларма чăрмантарнă — кăпăклă çунăка куçăрнă («кашкăр сурăха кăшланă пекех тăхлана пĕтерет» тенĕ).

Халĕ АПШ, Аслă Британи тата Франци çĕршывĕсенче вольфрама «tungsten» (шв. tung sten - «йывăр чул») ятпа палăртаççĕ.

Вольфрамăн çĕр айĕнчи управĕсене Боливире, Китайра (тĕнчери 75% вольфрама тупăçлать), Португалире, Раççейре, АПШра тата Кăнтăр Корейра тупнă.

Вольфрама тăпраллă концентратсенчен WO₃ триоксида уйăрса кăлараççĕ, хыççăн металлă çăнăха çитиччен водородпа 700 °C температурăра çĕнетеççĕ. Вольфрамăн шăрану температури çӳллĕ пирки çăнăхлă металлурги меслечĕпе усă кураççĕ: тупăшланă çăнăха пăчăртаççĕ, атмосферăра водородпа 1200 — 1300 °C температурипе пĕçертеççĕ, кайран ун витĕр электрический ток яраççĕ. Металла 3000 °C тарин ăшăтаççĕ, çакăн чух монолитлă материал пиçет. Малашнехи тасатупа монокристалл хормиллĕ зонăллă шăрану мелĕпе тăваççĕ.

Вольфрам — çутă кăвак металл, çӳллĕ температурăра çеç шăранма тата вĕреме кĕрет.

Тĕп статья: Вольфрам изотопĕсем

Тĕп усă курмалли — металлургире йывăр шăранакан материалсенче. Шăрантару енчен питĕ хивре, яланхиллĕ чухне хими енчен çирĕп.

• Мăран шăранăвне тата çемçелĕхне пула вольфрамран çутă хатĕрĕсенчи (приборĕсенчи) хĕртӳллĕ çипĕсене тăваççĕ, çаплах кинескопра тата вакуумлă урăх кĕпçесенче те усă кураççĕ.

Искусствăллă радионуклида ¹⁸⁵W япаласене тĕпченĕ чух радиохастар тĕлли вырăнĕнче усă кураççĕ.

Çутçанталăкри вольфрамăн пилĕк изотопĕ (¹⁸⁰W, ¹⁸²W, ¹⁸³W, ¹⁸⁴W и ¹⁸⁶W). Искусствăллă 27 радионуклидне хĕртсе кăларнă. 2003 çулта çутçанталăкри вольфрамăн çав тери хавшак радиохастарлăхне тĕпчесе уçнă (пĕр грамм шутне çулта икĕ аркану çеç), α-хастарлăхпа çыхăннă ¹⁸⁰W, унăн çурма аркану тапхăрĕ 1,8×10¹⁸ çул.

99% таса металлă вольфрам штабикĕсем 2006 çулта пĕр килограмм вăтамран 45—50 АПШ долларĕпе хакланă.

Вольфрамăн биологиллĕ пахи çук. Волфрам тусанĕ ӳпкесене, кăкăра тата пыра лексен ĕсĕклентерет.

• Вольфрам Webelements çинче
• Вольфрам хутăш шăранчăкĕсен историйĕ 2006 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
• Вольфрам Хими элеменчĕсен халăх валли вулавăшĕнче 2019 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 1-мӗшӗнче архивланӑ.
• Вольфрамăн тĕнче хакĕсем (акăлч.) 2013 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ.