Somalija
Somalija (somalijski: Soomaaliya; arapski: الصومال), službeno Savezna Republika Somalija (somalijski: Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya; arapski: جمهورية الصومال الاتحادية), je suverena država u istočnoj Africi smještena na Afričkom rogu. Graniči se sa Etiopijom na zapadu, Adenskim zalivom na sjeveru, Guardafujskim kanalom i Somalijskim morem na istoku i Kenijom na jugozapadu. Somalija ima najdužu obalu na afričkom kontinentu,[1] pa se njen teren sastoji uglavnom od visoravni i ravnica u kojima preovladavaju vrući klimatski uslovi sa periodičnim monsunskim vjetrovima i neredovnim padavinama.[2] Sa 12,3 miliona stanovnika, Somalija je opisana kao kulturološki najhomogenija zemlja u Africi. Oko 85 % stanovnika su etnički somalijci, koji su kroz historiju naseljavali sjeverni dio zemlje. Etničke manjine uglavnom su koncentrirane u južnim regijama. Službeni jezici su somalijski i arapski, oba iz grupe afroazijskih jezika. Većina stanovnika su muslimani, uglavnom suniti.[3]
| Somalija | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: "Qolobaa Calankeed" |
||||||
 Položaj Somalije
|
||||||
| Glavni grad | Mogadiš (Muqdisho) |
|||||
| Službeni jezik | Somalijski jezik | |||||
| Državno uređenje | ||||||
• Predsjednik |
Mohamed Abdullahi Mohamed | |||||
• Predsjednik Vlade |
Mohamed Hussein Roble | |||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | Od Ujedinjenog Kraljevstva i Italije 1. jula 1960. | |||||
| Površina | ||||||
• Ukupno |
637.657 km2 (41.) | |||||
| 1,6 | ||||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno |
8.591.629 (87.) | |||||
• Gustoća |
13/km2 | |||||
| Valuta | somalijski šiling (100 centesima) | |||||
| Vremenska zona | +3 | |||||
| Pozivni broj | 252 | |||||
| Internetska domena | .so | |||||
Tokom antičkog perioda, Somalija je bila važan trgovački centar kao antička država Punt. Tokom srednjeg vijeka, nekoliko moćnih somalijskih carstava je dominiralo regionalnom trgovinom kao što je Ajuransko carstvo, Adalski sultanat, Varsangalijski sultanat i Geledski sultanat. Krajem 19. stoljeća, Somaliju su kolonizirale europske sile Njemačka, Britanija i Italija osnivajući britansku i italijansku koloniju. Nakon borbi za nezavisnost pod vodstvom Muhameda Abdulaha Hasana, Italija je stekla potpunu kontrolu nad sjeveroistočnim, centralnim i južnim dijelovima Somalije. Ove dvije kolonije su se 1960. godine ujedinile u nezavisnu republiku Somaliju.
Vrhovno revolucionarno vijeće je 1969. godine preuzelo vlast stvorivši demokratsku republiku Somaliju koja je srušena 22 godine kasnije, čime je započeo somalijski građanski rat 1991. godine. Tokom građanskog rata većina regija se vratila običajnom i vjerskom pravu. Početkom 2000. godine stvorena je prijelazna nacionalna vlada koju je naslijedila prijelazna savezna vlada 2004. godine. Ona je 2006. godine preuzela kontrolu nad većim dijelom južnih provincija od Unije islamskih sudova. Unija islamskih sudova se nakon toga razišla na radikalnije grupe poput Al-Shabaaba, koje su se borile protiv prijelazne savezne vlade za kontrolu nad regijom. Sredinom 2012. godine pobunjenici su izgubili veći dio teritorije pa je započela potraga za trajnijim demokratskim institucijama. Novi privremeni ustav, donesen u augustu 2012. godine, je reformisao Somaliju kao federaciju. Istog mjeseca je formirana Savezna vlada Somalije čime je započet period obnove u Mogadišu. Somalija je održavala neformalnu ekonomiju, uglavnom zasnovanu na stoci, doznakama somalijaca koji rade u inostranstvu i telekomunikacijama. Članica je Ujedinjenih nacija, Arapske lige, Afričke unije, Pokreta nesvrstanih i Organizacije islamske saradnje.
Etimologija
urediDržava Somalija nazvana po Somalcima, autohtonom narodu ovog područja, čije je ime (potvrđeno na engleskom jeziku u 1814.) nepoznatog porijekla.[4]
Trenutno stanje
urediOd izbijanja somalijskog građanskog rata u 1991, nije bilo centralne vladine kontrole nad većinom državne teritorije.[5].
Međunarodno priznata Tranziciona Federalna vlada kontroliše samo mali dio države. Somalija je označena kao "neuspješna država", i jedna od najsiromašnijih država na svijetu. Ujedno se smatra državom u kojoj je veoma rašireno nasilje.[6][7][8][9][10][11][12][13]
Historija
urediPodručje današnje Somalije u kolonijalnom je razdoblju bilo podijeljeno između Velike Britanije koja je držala sjeverni dio, i Italije u čijem je posjedu bio ostatak. Britanski je Somaliland postao nezavisan 2. juna 1960., a 1. jula iste godine oba su dijela ujedinjena u nezavisnu Somaliju. Prvi predsjednik nezavisne Somalije bio je Aden Abdullah Osman Daar.
Prve godine nakon nezavisnosti obilježila je borba za ujedinjenje područja naseljenih somalijskom manjinom u susjednoj Keniji i Etiopiji s maticom što je dovelo do pogoršanja odnosa sa graničnim i zemljama Zapada te približavanja Sovjetskom Savezu. Nakon haotičnih izbora 1969. i političke krize koja je uslijedila vlast je vojnim udarom preuzeo general Mohammed Siad Barre. Uveo je izrazito represivnu vojnu diktaturu. On je proklamirao politiku "naučnog socijalizma" i osnažio veze sa Sovjetima i arapskim zemljama. Sovjetska podrška njegovom ekspanzionizmu opala je nakon dolaska na vlast socijalista Mengistua u Etiopiji tako da je ova država 1978. povratila sve izgubljene teritorije.
Uskoro se Somalija našla na udaru pobunjeničkih grupa s bazama u Etiopiji, a 1988., nakon potpisivanja dogovora prema kojem su se somalijski susjedi obvezali na prekid pomoći pobunjenicima, oni su se preselili u samu Somaliju i tamo započeli građanski rat koji, s manjim prekidima, traje do danas. Godine 1991. sjeverni je dio, bivši britanski Somaliland, proglasio nezavisnost uspijevajući, iako međunarodno nepriznat, očuvati relativnu stabilnost. Ostatak Somalije potonuo je u haos i borbe pojedinih dobro naoružanih klanova i vojnih vođa. Američke i europske mirovne snage su se nakon invazije 1993. godine i velikih gubitaka morale povući. Pokušaji osnivanja nove vlade ostali su bez uspjeha. Od svrgavanja Barrea 1991. godine, nije bilo mira u Somaliji.
Geografija
urediSomalijska obala je, sa 2720 km, najduža na afričkom kontinentu. Sjeverni dio zemlje je brdovit, sa nadmorskim visinama od 1000 do 2000 m, a središnja i južna područja su ravna sa prosječnom visinom ispod 200 m. Rijeke Jubba i Shebelle izviru u Etiopiji i teku prema jugu u Indijski okean, ali ga Shebelle ne dostiže, osim u kišnom razdoblju.
Klima je obilježena visokim temperaturama tokom cijele godine, sezonskim monsunima i nepravilnom raspodjelom padavina s čestim razdobljima suša. Srednji dnevni temperaturni maksimum je od 30 do 40 °C, osim na uzvisinama i duž istočne obale. Srednji dnevni minimum kreće se između 15 i 30 °C.
Politička podjela
urediSomalija je podijeljena na 18 oblasti, koje se nazivaju gobollada, jednina gobol), koji su dalje podijeljeni na distrikte.
Regioni su:
|
1 Jubbada Hoose |
7 Banaadir |
13 Bari |
|
Privreda
urediZbog potpunog nedostatka državne kontrole Somalijska je privreda jedna od najliberalnijih na svijetu; ipak,
Somalija je jedna od najsiromašnijih svjetskih zemalja: socijalni, zdravstveni i obrazovni sistem gotovo da i ne postoje. Većina stanovnika bavi se nomadskim stočarstvom. Zanimljivo je da Somalija zbog odsutnosti državne regulative ima jedan od najpropulzivnijih telekomunikacijskih sektora u regiji. Od valuta, najviše se koristi američki dolar. Nema nacionalne banke pa neke firme i vlastodršci štampaju vlastiti novac.
Značajan izvor prihoda Somalijaca predstavljaju i donacije mnogobrojne dijaspore.
Centralna banka Somalije nagovještava da državni bruto društveni proizvod po stanovniku iznosi 333 $, što je niže od Kenije sa 350 $, ali bolje od: Tanzanije sa 280 $, Eritreje sa 190 $ i Etiopije sa 100 $.
Oko 43% ostanovništva živi sa manje od jednog dolara dnevno, sa otprilike 24% takvih stanovnika u gradskim područjima, i 54% onih koji žive na selu.
Glad 2011. u Somaliji
urediU 2011. godini i Somaliju je zahvatila dugotrajna suša, izazvavši prehrambenu krizu i glad.
Stanovništvo
urediZa afričku zemlju Somalija je neuobičajeno etnički homogena; čak 85% stanovništva čine etnički Somalijci koji su, međutim, podijeljeni u mnoge klanove, historijski sukobljene oko malih prirodnih rezervi. Gotovo svi stanovnici po vjeroispovijesti su muslimani. Osim službenog somalijskog, u upotrebi su i arapski, engleski i italijanski jezik.
Religija
urediVećina Somalijaca su sunitski muslimani.
Reference
uredi- ^ "Coastline". World Factbook. Central Intelligence Agency. Arhivirano s originala, 16. 7. 2017. Pristupljeno 3. 8. 2013.
- ^ "Somalia – Climate". countrystudies.us. 14. 5. 2009.
- ^ Abdullahi 2001, str. 1.
- ^ "somalia | Origin and meaning of the name somalia by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (jezik: engleski). Pristupljeno 27. 6. 2021.
- ^ "Somalia". World Factbook. Central Intelligence Agency. 2009-05-14. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html Arhivirano 1. 7. 2016. na Wayback Machine. Retrieved 2009-05-31.
- ^ Bronwyn E. Bruton. Somalia: A New Approach. Volume 52 of Council Special Report. Council on Foreign Relations, 2010
- ^ David Blair. "Somalia: Analysis of a failed state" The Telegraph. 18 November2008
- ^ "2010 Failed States Index." Foreign Policy.
- ^ Fareed Zakaria. "The failed-state conundrum" The Washington Post. July 19, 2010.
- ^ Jon Lee Anderson. "The Most Failed State." The New Yorker. December 14, 2009
- ^ Human Development Report 2010 – Data Tables. United Nations.
- ^ "Somali violence uproots 80,000 civilians in January alone, reports UN agency" UN News Centre. 2 February 2010
- ^ "Piracy is just one of the many hazards in Somalia, which tops this year's list of the world's most dangerous countries." Zack O'Malley Greenburg. "World's Most Dangerous Countries." Forbes. 03.04.09
Vanjski linkovi
uredi- Službeni sajt Vlade Somalije
- Somalija na CIA World Factbook
- Somalija na BBC News