Engleski jezik
Engleski jezik jest zapadno-germanski jezik koji se sprva upotrebljavao u ranoj srednjovjekovnoj Engleskoj, a sada je globalni lingua franca.[1][2] Engleski je bilo službeni jezik ili jedan od službenih jezika u skoro 60 suverenih država. Najčešće je govoreni jezik u Ujedinjenom Kraljevstvu, Americi, Kanadi, Australiji, Irskoj i Novom Zelandu, i široko se govori na Karibima, Africi i Južnoj Aziji.[3] Ovo je treći najčešći maternji jezik u svijetu, nakon mandarinskog i španskog.[4] Najčešće je učeni strani jezik i službeni jezik Ujedinjenih Nacija, Evropske unije, a koristi se i u više svjetskih i regionalnih međunarodnih organizacija. Najšire je korišten jezik germanske gupe, brojeći najmanje 70% govornika ove indoevropske branše.
| Engleski jezik English | |
|---|---|
| Regije govorenja | Uglavnom Zapadna Evropa, Sjeverna Amerika i Australazija |
| Države govorenja |  Ujedinjeno Kraljevstvo Sjedinjene Američke Države Kanada Australija i druge |
| Jezička porodica |
|
| Broj govornika | maternji jezik: oko 304-400 miliona strani jezik: od 199 miliona - 1,4 milijarde |
| Službeni status | |
| Služben u | Ujedinjeno Kraljevstvo Kanada Australija Novi Zelandvećina ostalih zemalja Commonwealtha, mnoge države SAD-a i druge |
| Regulator(i) | nema zvanične regulacije |
| Jezički kod | |
| ISO 639-1 | en |
| ISO 639-2 / 5 | eng |
| ISO 639-3 | eng |
| Također pogledajte: Jezik | Jezičke porodice | Spisak jezika | |
Engleski se razvio kroz period od više od 1400 godina. Najraniji oblici engleskog, kao skup anglo-friskih dijalekata koji su donijeli u Veliku Britaniju anglosaksonski naseljenici u 5. vijeku, zvali su se Staroengleski. Srednji engleski je počeo u kasnom 11. vijeku sa Normanskim osvajanjem Engleske.[5] Rani moderni engleski počeo je krajem 15. vijeka sa uvođenjem štampanih medija u London i biblije kralja Jakova, kao i sa početkom Velike smjene samoglasnika.[6] Kroz svjetski uticaj Britanskog carstva, moderni engleski se raširio širom svijeta od 17. do sredine 20. vijeka. Kroz sve tipove printanih i elektronskih medija, kao i sa pojavom Sjedinjenih Država kao globalne supersile, engleski jezik je postao glavni jezik na međunarodnoj sceni i lingua franca u više regija i u profesionalnom kontekstu kao što je nauka, navigacija i pravo.[7]
Moderni engleski ima malo infleksije u usporedbi sa više drugih jezika, i zasniva se više na pomoćnim glagolima i redu riječi za izražavanje kompleksnih vremena, aspekata i raspoloženja, kao i pasivne konstrukcije, upita i nešto negacije. Bez obzira na vidljivu varijaciju između akcenata i dijalekata engleskog korištenih u različitim državama i regijama – u smislu fonetike i fonologije, a ponekad isto i vokabulara, gramatike i izgovora – govornici engleskog jezika širom svijeta su u mogućnosti komunicirati međusobno relativno bez poteškoća.
Klasifikacija
urediEngleski je indoevropski jezik, te pripada zapadnogermanskoj grupi germanskih jezika.[8] Najbliži engleskom jesu friski jezici, kao i engleska i friska forma od Anglo-friske podgrupe unutar zapadnogermanskih. Starosaksonski jezik i njegovi nasljednici niskonjemački jezici također su blisko vezani, a ponekad niski njemački, engleski i friski grupišu se zajedno kao ingvaeonički jezici i sjevernomorski germanski jezici.[9] Modernni engleski je nasljednik srednjeg engleskog jezika, koji dalje dolazi od staroengleskog jezika.[10] Određeni dijalekti starog i srednjeg engleskog razvijeni su u veći broj drugih engleskih (anglikanskih) jezika, uključujući škotski jezik[11] kao i izumrli fingalijski jezik i Forth i Bargy dijalekte u Irskoj.[12]
Engleski je klasificiran kao germanski jezik jer dijeli nove jezičke osobine (različite od ostalih indoevropskih jezika) sa ostalim germanskim jezicima poput holandskog, njemačkog i švedskog.[13] Ove dijeljene inovacije pokazuju da su jezici nastali od jednog zajedničkog pretka, koji lingvisti nazivaju pragermanski. Neke dijeljene osobine germanskih jezika jesu upotreba modalnih glagola, podjela glagola u jake i slabe klase, i promjena glasa utjecajna na praindoevropske suglasnike, poznata kao Grimmov i Vernerov zakon. Kroz Grimmov zakon, riječ za foot počinje sa {IPA|/f/}} u germanskim jezicima, ali srodne riječi u ostalim indoevropskim jezicima počinju sa /p/. Engleski je klasificiran kao anglofriski jezik jer friski i engleski dijele ostale osobine, kao što je palatalizacija suglasnika koji su bili velarni suglasnici u pragermanskom.[14]
- Engleski sing, sang, sung; Holandski zingen, zong, gezongen; Njemački singen, sang, gesungen (jaki glagol)
- Engleski laugh, laughed; Holandski i njemački lachen, lachte (slabi glagol)
- Engleski foot, Holandski voet, German Fuß, Norveški i švedski fot (inicijalno /f/ izvedeno iz protoindoevropskog *p kroz Grimmov zakon)
- Latinski pes, ped-; Moderni grčki πόδι pódi; Ruski под pod; Sanskrt पद् pád (originalno protoindoevropski *p)
- Engleski cheese, friski tsiis (ch i ts sa palatalizacijom)
- Njemački Käse i holandski kaas (k bez palatalizacije)
Engleski, kao ostali ostrvski germanski jezici, islandski i farski, razvili su se nezavisno od kontinentalnih germanskih jezika i njihovih uticaja. Engleski tako nije međusobno razumljiv ni sa jednim kontinentalnim germanskim jezikom, razlikujući se u rječniku, sintaksi i fonologiji, iako neki, kao što je holandski, pokazuju jake afinitete sa engleskim, posebno sa njegovim ranijim fazama.[15]
Pošto se engleski kroz historiju značajno izmijenio u odgovoru na kontakt sa drugim jezicima, posebno staronorveškim i normanskim francuskim, neki učenjaci su tvrdili da engleski može biti smatran mijašanim jezikom ili kreolskim – teorija zvana "Kreolska hipoteza o srednjem engleskom". Iako postoji veliki stepen uticaja iz ovih jezika na rječnik i gramatiku modernog engleskog, većina jezičkih specijalista ne smatraju engleski pravim miješanim jezikom.[16][17]
Historija
urediEngleski jezik je nastao iz jezika germanskih plemena koja su se u kasnom starom vijeku naselila na jugoistoku otoka Velike Britanije. S razvojem kolonijalnog carstva Engleske, u područjima koja je kolonizirala njen je jezik postajao dominantan, a često i službeni. U Sjedinjenim Američkim Državama na saveznoj razini ne postoji službeni jezik, ali de facto službeni jezik je engleski. U Kanadi se, osim u Quebecu gdje je dominantniji francuski, također govori engleski. Jezici indijanskih plemena koja su živjela u Sjevernoj Americi su skoro izumrli, kako su dotična plemena raseljena u rezervate i pri tome bitno reducirana, a praktično svi njihovi pripadnici asimilirani u današnju civilizaciju.
Sličan proces zbivao se za vrijeme kolonizacije Južnoafričke Republike, Australije te Novog Zelanda, s istim posljedicama.
Gramatika
urediZa razliku od bosanskog i većine slavenskih jezika engleski je tokom historijskog razvoja gotovo izgubio deklinaciju imenica i pridjeva:
Izgovor
urediEngleski za većinu riječi ima tzv. historijski pravopis koji je uglavnom fiksiran u vrijeme izuma štamparstva pa je zbog jezičnih promjena teško predvidjeti izgovor riječi na temelju zapisanog oblika. Također, u engleskom postoje neki glasovi kojih nema u bosanskom jeziku, naprimjer suglasnik /ð/ u riječi the i veći broj samoglasnika i dvoglasa.
Reference
uredi- ^ Crystal 2003a, str. 6.
- ^ Wardhaugh 2010, str. 55.
- ^ Crystal 2003b, str. 108–109.
- ^ Ethnologue 2010.
- ^ Crystal 2003b, str. 30.
- ^ "How English evolved into a global language". BBC. 20. 12. 2010. Pristupljeno 9. 8. 2015.
- ^ The Routes of English 2015.
- ^ Bammesberger 1992, str. 29–30.
- ^ Bammesberger 1992, str. 30.
- ^ Robinson 1992.
- ^ Romaine 1982, str. 56–65.
- ^ Barry 1982, str. 86–87.
- ^ Durrell 2006.
- ^ König i van der Auwera 1994.
- ^ Harbert 2007.
- ^ Thomason i Kaufman 1988, str. 264–265.
- ^ Watts 2011, Chapter 4.