Səmərqənd

Şəhər
Səmərqənd
özb. Samarqand
Gerb
39°39′15″ şm. e. 66°57′35″ ş. u.HGYO
Ölkə	Özbəkistan
Vilayət	Səmərqənd vilayəti
Hökm	Furqat Rahimov
Tarixi və coğrafiyası
Əvvəlki adları	Marakanda, Soqdiana
Sahəsi	120 [1]
Mərkəzin hündürlüyü	702 m
Saat qurşağı	UTC+5
Əhalisi
Əhalisi	504 423[1] nəfər (2015)
Sıxlığı	4203 nəf./km²
Milli tərkibi	özbəklər, taciklər, ruslar və b.
Rəsmi dili	özbək dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+998 66
Poçt indeksi	140100[2]
Nəqliyyat kodları	14 (köhnə, 1998—2008) 30 — 39 (yeni 01.10.2008-ci ildən)[3]
Digər
UNESCO Ümumdünya İrsi
Rəsmi adı	Samarkand – Crossroads of Cultures
Tipi	Mədəni
Kriteriya	i, ii, iv
Tarixi	2001 25-ci sessiya
İstinad nöm.	603
Sahə	1 123 hektar
Buffer zona	1 369 hektar
samshahar.uz  (özb.) (rus.) (ing.)
Xəritəni göstər/gizlə Səmərqənd
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Səmərqənd (fars. سمرقند‎; özbəkcə: Samarqand) ― Özbəkistanın cənubunda tarixi şəhər, Səmərqənd vilayətinin mərkəzi. Zərəfşan çayının vadisində, Daşkənddən 275 kilometr cənub-qərbdə yerləşən Səmərqəndin əhalisi 566 min nəfərdir. Mühüm bir sənaye (avtomobil sənayesi, traktor hissələrinin istehsalı, yeyinti sənayesi, gübrə karxanaları, toxuculuq sənayesi və s.) və təhsil (Səmərqənd Universiteti) mərkəzi olan bu şəhər Teymurləng zamanından qalan tarixi abidələrləri ilə (Bibixanım məscidi və məqbərəsi, 1399–1404; Teymurləngin Guri Əmir adlı türbəsi, Uluğbəyin türbəsi, 1405; və s.) çox sayda turist cəlb edir.

Qədim zamanlardan bəri insanların məskəni olan Səmərqənd, e.ə. 329-cu ildə Böyük İsgəndər, eramızın 712-ci ilində ərəblər tərəfindən fəth edilmişdir. 751-ci ildə müsəlmanlar əsir alınmış çinlilərdən kağız istehsalının sirrini öyrənib müsəlman dünyasında ilk kağız karxanasını Səmərqənddə tikmişdirlər. Buradan bu vərdiş bütün Ərəb xilafətinə, sonralar isə Avropaya yayıldı. Samanilər dövründə Səmərqənd iqtisadi baxımdan olduqca inkişaf etdi. Daha sonra Qaraxanlıların, Xarəzmşahların əlində keçdi. 1220-ci ildə Çingiz xan tərəfindən yandırılıb viran ediləndən sonra, Teymurləngin paytaxt edilməsi ilə yenidən inkişaf etdi və iri mədəniyyət mərkəzinə çevrildi. 1499-cu ildə Şeybani özbəklər tərəfindən işğal olunub paytaxt edildi. XVI əsrdə Şeybanilər paytaxtı Buxaraya köçürdülər və Səmərqəndin əhəmiyyəti azalmağa başladı. Nadir şahın buraya hücumu sakinlərinin çoxusunu şəhəri tərk etməyə məcbur etdi. 1868-ci ildə Rusiya imperiyasının tərkibinə girdi və 1888-ci ildə buraya dəmir yolu çəkildikcə yenidən böyük iqtisadi mərkəzə döndü. 1925–1930-cu illərdə Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı idi.

Özbəkistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.