Books by Eleni Manakidou
Proceedings of the International Archaeological Conference, Thessaloniki May 17-20 , 2017
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Papers by Eleni Manakidou
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Η ερυθρόμορφη πυξίδα με αρ. ευρ. 9169 βρέθηκε σε αναμοχλευμένα χώματα που προήλθαν από την καταστ... more Η ερυθρόμορφη πυξίδα με αρ. ευρ. 9169 βρέθηκε σε αναμοχλευμένα χώματα που προήλθαν από την καταστροφή πώρινης σαρκοφάγου και περισυλλέχθηκε έξω από αυτήν κατά την εκσκαφή σε οικόπεδο στη Νέα Καλλικράτεια. Μία χάλκινη περόνη και ένα σιδερένιο καρφί προέρχονται πιθανόν από την ίδια ταφή.
Η ανακοίνωση θα εστιάσει στο σχήμα, την εργαστηριακή προέλευση και
τις παραστάσεις στο κάλυμμα και το σώμα του αγγείου, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και ορισμένες ιδιαιτερότητες. Στο κάλυμμα αναπτύσσεται ειδυλλιακή σκηνή με φτερωτές μορφές και ζώα σε μία ασυνήθιστη σύνθεση.
Στο σώμα παριστάνεται κύκλιος χορός με έξι νεαρές χορεύτριες. Μία από αυτές διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες και μπορεί να ερμηνευθεί ως μέλλουσα νύφη. Η εικονογραφία των ερυθρόμορφων πυξίδων συνδέεται στενά με τον κόσμο των γυναικών και παρουσιάζει πολλές όψεις της καθημερινής και τελετουργικής τους ζωής. Με μεγαλύτερη συχνότητα στις ερυθρόμορφες πυξίδες απεικονίζονται σκηνές που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον γάμο, όπως η προετοιμασία της νύφης, οι γαμήλιες πομπές με διάφορες μορφές, η
προσφορά των δώρων και άλλα δρώμενα. Αντίθετα, οι σκηνές χορού γυναικών είναι σπάνιες, αν και εμφανίζονται ήδη σε μελανόμορφες πυξίδες, οι οποίες θα συνεξεταστούν στην παρουσίαση. Εκτός από τις χορεύτριες, μπορεί να συμμετέχουν σε αυτές τις σκηνές και γυναίκες μουσικοί.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Η απεικόνιση μοτίβων και θεμάτων που αποδίδουν τον χώρο και τον κόσμο της θάλασσας έχει διαχρονικ... more Η απεικόνιση μοτίβων και θεμάτων που αποδίδουν τον χώρο και τον κόσμο της θάλασσας έχει διαχρονική, αν και σχετικά περιορισμένη, παρουσία στην αττική αγγειογραφία. Κεντρική θέση κατέχουν οι παραστάσεις πλοίων, που συνοδεύονται από διάφορα άλλα στοιχεία (δελφίνια, ψάρια, κύματα) και ανθρώπινες μορφές, συνθέτοντας όψεις «θαλασσινών τοπίων» σε ποικίλα εικονογραφικά συμφραζόμενα.
Κατά τη Γεωμετρική περίοδο, στα αγγεία του 8ου αι. π.Χ. πλοία συμμετέχουν σε πολυπρόσωπες αφηγηματικές σκηνές (πολεμικής αναμέτρησης, αναχώρησης, πλεύσης, ναυαγίου) ήδη από τη Μέση Γεωμετρική ΙΙ, αν και οι περισσότερες ανήκουν στην Ύστερη Γεωμετρική Ι. Στα πρωτοαττικά αγγεία τον 7ο αι. π.Χ., οι γνωστές απεικονίσεις πλοίων είναι εντυπωσιακά περιορισμένες και δεν επιτρέπουν την αναγνώριση συγκεκριμένων ναυτικών σκηνών.
Οι απεικονίσεις πλοίων τον 6ο αι. π.Χ. στα αττικά μελανόμορφα αγγεία παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά ως προς την απόδοση των τμημάτων και των εξαρτημάτων τους. Ανεξάρτητα από το σχήμα των αγγείων και τη θεματική των παραστάσεων, τα πλοία είναι πάντα ενταγμένα στον φυσικό τους χώρο, δηλαδή τη θάλασσα, άλλοτε μεμονωμένα και άλλοτε σε ζεύγη ή σε ομάδες (από τέσσερα έως έξι). Τρία είναι τα βασικά σχήματα αγγείων που δέχονται απεικονίσεις πλοίων: οι λέβητες, οι κύλικες και οι ελικωτοί κρατήρες, κατά σειρά συχνότητας (μεμονωμένες απεικονίσεις σε αμφορείς, υδρίες, οινοχόες, πινάκιο). Σχεδόν όλα αυτά τα αγγεία σχετίζονται με το συμπόσιο και χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου και στην πρώτη εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ., με μόνη εξαίρεση τρεις προγενέστερες παραστάσεις στο β΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.
Ανάμεσα στα πολυάριθμα αναθήματα των ελληνικών ιερών, ξεχωρίζουν οι μαρτυρίες, κυρίως από λογοτεχνικές και επιγραφικές πηγές και λιγότερο από αρχαιολογικά ευρήματα, για αναθέσεις πλοίων, ολόκληρων ή τμημάτων τους, και ομοιωμάτων πλοίων με αφορμή πολεμικές ή εμπορικές επιτυχίες. Για την Αθήνα οι ναυτικές νίκες εναντίον των Περσών αποτέλεσαν την κύρια αφορμή για παρόμοια αναθήματα. Επιπλέον, η σχέση των Αθηναίων με τη θάλασσα γίνεται εμφανής σε ορισμένα τελετουργικά δρώμενα που συνδέονται με αυτή στο πλαίσιο επίσημων εορτών της πόλης.
Patterns and themes depicting the sea and its world has a diachronic, though relatively limited, presence in Attic vase painting. Central to this are the ship representations, accompanied by various other features (e.g., dolphins, fish, waves) and human figures, composing aspects of "seascapes" in a variety of iconographic contexts. In Geometric pottery of the 8th c. BC, ships participate in multi-figured narrative scenes (e.g., warfare, departure, sailing, shipwreck) as early as the Middle Geometric II, although most of them belong to the Late Geometric I. In Protoattic pottery of the 7th c. BC, the known depictions of ships are impressively limited and do not allow the identification of specific nautical scenes.
The ship representations in the 6th c. BC Attic black-figured pottery have certain common features in terms of rendering of their parts and accessories. Regardless of the vase shape and the subject of the scenes, the ships are always placed in their natural context, i.e., the sea, sometimes individually and sometimes in pairs or groups (from four to six). There are three vase shapes usually chosen for ship depictions: lebes, kylix, and volute krater, in order of frequency (more rarely in amphorae, hydriae, oinochoai, plates). Almost all these vases are associated with the symposium and date from the last quarter of the 6th and the first twenty years of the 5th c. BC, apart from three earlier representations in the second quarter of the 6th c. BC.
Among the numerous votive offerings in Greek sanctuaries, the evidence stands out, mainly from literary and epigraphic sources and less from archaeological finds, for the dedication of ships, whole or parts of them, and ship models on the occasion of war or trade successes. For Athens, naval victories against the Persians were the main occasion for such dedications. Moreover, the Athenians’ relationship with the sea is evident in certain ritual events associated with it as part of the polis’ official festivals.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Το 2007 κατά την εκτέλεση εργασιών στο αποχετευτικό δίκτυο στη Σκάλα Φούρκας (επαρχιακή οδός Παλι... more Το 2007 κατά την εκτέλεση εργασιών στο αποχετευτικό δίκτυο στη Σκάλα Φούρκας (επαρχιακή οδός Παλιουρίου-Άφυτης) αποκαλύφθηκε τμήμα αποθέτη με αγγεία και κατάλοιπα παραγωγής από κεραμικό εργαστήριο που λειτουργούσε στην περιοχή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα επιτραπέζια σχήματα αγγείων με γραπτή διακόσμηση (λεκανίδες, κρατήρες, οινοχόες, υδρίες-κάλπιδες), ενώ υπάρχουν ποικίλα απορρίμματα από κακοψημένα και υαλοποιημένα αγγεία. Μαζί τους βρέθηκαν, επίσης, πολλά τμήματα από μενδαίους εμπορικούς αμφορείς. Η παρουσία του κεραμικού υλικού σε όλη την έκταση του σκάμματος και σε επάλληλες στρώσεις μαρτυρεί το μεγάλο μέγεθος και τη διαχρονική χρήση του αποθέτη στη διάρκεια λειτουργίας του εργαστηρίου. Σε κοντινή απόσταση βρέθηκαν υπολείμματα κλιβάνου.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
The iconography of red-figured pyxides is closely related to the world of women and shows many as... more The iconography of red-figured pyxides is closely related to the world of women and shows many aspects of their daily and ritual life. The text refers to the dance performances and wedding processions depicted on them by means of some interesting examples, such as an unpublished
pyxis from Nea Kallikrateia in the Archaeological Museum of Thessaloniki. Circular female dances are an unusual topic and are depicted on very few pyxides. In these scenes one dancer is often distinguished from the others by her posture, hairstyle, or clothing and therefore can be interpreted as the future bride. The dance is sometimes accompanied by a woman
playing the flute.
Wedding processions are not as frequently depicted as on black-figure vases, yet they are also to be found on red-figure pyxides. Both known iconographic schemes are represented, namely with the married couple on a vehicle (chariot or cart) and with the couple on foot. A standardization
can be observed in the representation of both the newlyweds and the other participants. Some architectural elements (entrance door, column, altar) are considered topographical indications and certain objects (torches, vessels, musical instruments) serve as essential components of these vase scenes.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Εισαγωγή
Από όλες τις κατηγορίες των καλλιεργούμενων φυτών, τα δημητριακά (και τα προϊόντα τους)... more Εισαγωγή
Από όλες τις κατηγορίες των καλλιεργούμενων φυτών, τα δημητριακά (και τα προϊόντα τους) φαίνεται ότι κατείχαν πρωταρχική θέση στην ανάπτυξη και την ευημερία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η παρουσία των δημητριακών σε κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου, από την καθημερινή διαβίωση έως τις θρησκευτικές τελετές, αναδεικνύει τον ζωοποιό και καίριο ρόλο που αυτά έπαιξαν στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού.
Το κριθάρι και το σιτάρι είναι βασικά γεωργικά αγαθά και συνιστούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής μαζί με τα όσπρια, τις ελιές, τα σταφύλια και ορισμένους άλλους καρπούς. Οπωσδήποτε τα δημητριακά αποτελούσαν στην αρχαιότητα πολύτιμα και ζωτικής σημασίας καλλιεργούμενα είδη, η έλλειψη των οποίων μπορούσε να έχει δραματικές κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Παράλληλα, λειτουργούσαν ως σύμβολα κύρους και δύναμης των πόλεων, οι οποίες τα επέλεγαν για δεκαετίες ή ακόμα και για αιώνες προκειμένου να κοσμήσουν τα νομίσματά τους και να αναδείξουν την εύφορη γη και τον αγροτικό τους πλούτο. Διαφόρων ειδών αρτοσκευάσματα έβρισκαν τη θέση τους στα καθημερινά τραπέζια και στα συμπόσια αλλά και σε πλήθος άλλων κοινωνικών εκδηλώσεων, προσφερόμενα σε ποικιλία ειδών και γεύσεων. Τα δημητριακά και τα προϊόντα τους είχαν, επίσης, βασικό ρόλο σε διάφορες τελετές και λατρευτικές πρακτικές, δημόσιες ή ιδιωτικές.
Στην αρχαία Ελλάδα, το στάχυ συμβολίζει τους καλλιεργημένους αγρούς αλλά και τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, μετουσιώνοντας διαχρονικά την αγωνία των ανθρώπων για την ευφορία των αγρών και τη δική τους γονιμότητα. Από την καρποφορία της γης εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό η επιβίωση και η ευμάρεια των αρχαίων κοινωνιών. Έτσι, είτε πρόκειται για στάχυα στα χέρια της Δήμητρας είτε για γλυκίσματα στα χέρια των πιστών, τα δημητριακά και τα αρτοσκευάσματα στον ελληνικό κόσμο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με πολλές όψεις της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής.
H απεικόνιση των δημητριακών σε πολλές κατηγορίες των παραστατικών τεχνών αντανακλά τη μεγάλη σημασία και την αξία τους όχι μόνον ως βασικό είδος διατροφής αλλά και ως πολιτισμικό αγαθό. Οι ποικίλες παραστάσεις των δημητριακών και των προϊόντων τους αποτελούν αντικείμενο της παρούσας μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του ερευνητικού προγράμματος «ΣΙΤΩ: Ανάπτυξη καινοτόμων αλεύρων, προζυμιών και αρτοσκευασμάτων με στόχο την πρόληψη χρόνιων ασθενειών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής».
Το εξεταζόμενο υλικό εκτείνεται σε ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο που καλύπτει πολλούς αιώνες, από τον 7ο (αρχή Αρχαϊκής περιόδου) έως και τον 1ο αι. π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου). Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται σε πέντε διακριτές ενότητες. Αυτές αναφέρονται κατά σειρά στην απεικόνιση των δημητριακών και των αρτοσκευασμάτων στην κεραμική (μελανόμορφη και ερυθρόμορφη αγγειογραφία), τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την κοροπλαστική και τη νομισματική. Παρουσιάζονται και αναλύονται επιλεγμένες παραστάσεις, αντιπροσωπευτικές διαφόρων περιόδων και περιοχών, που προβάλλουν την πολυσχιδή εικονογραφία αλλά και τη σημασία των δημητριακών και των προϊόντων τους, συνθέτοντας ένα πανόραμα για πολλές πτυχές της ζωής στην αρχαία Ελλάδα.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
This book brings together contributions that approach the study of Attic vases in peripheral plac... more This book brings together contributions that approach the study of Attic vases in peripheral places of the Mediterranean from different perspectives. This work was necessary since both the geographical and chronological areas, fundamentally the 4th century BC, have traditionally been poorly studied, so this publication represents an advance in the knowledge of Attic ceramics and its presence in non-Greek societies. The different chapters deal with the three life processes of the ceramic object, from its production in Attica, its commercialization and distribution, and amortization in its final contexts, where they find new uses and new perspectives.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Books by Eleni Manakidou
Papers by Eleni Manakidou
Η ανακοίνωση θα εστιάσει στο σχήμα, την εργαστηριακή προέλευση και
τις παραστάσεις στο κάλυμμα και το σώμα του αγγείου, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και ορισμένες ιδιαιτερότητες. Στο κάλυμμα αναπτύσσεται ειδυλλιακή σκηνή με φτερωτές μορφές και ζώα σε μία ασυνήθιστη σύνθεση.
Στο σώμα παριστάνεται κύκλιος χορός με έξι νεαρές χορεύτριες. Μία από αυτές διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες και μπορεί να ερμηνευθεί ως μέλλουσα νύφη. Η εικονογραφία των ερυθρόμορφων πυξίδων συνδέεται στενά με τον κόσμο των γυναικών και παρουσιάζει πολλές όψεις της καθημερινής και τελετουργικής τους ζωής. Με μεγαλύτερη συχνότητα στις ερυθρόμορφες πυξίδες απεικονίζονται σκηνές που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον γάμο, όπως η προετοιμασία της νύφης, οι γαμήλιες πομπές με διάφορες μορφές, η
προσφορά των δώρων και άλλα δρώμενα. Αντίθετα, οι σκηνές χορού γυναικών είναι σπάνιες, αν και εμφανίζονται ήδη σε μελανόμορφες πυξίδες, οι οποίες θα συνεξεταστούν στην παρουσίαση. Εκτός από τις χορεύτριες, μπορεί να συμμετέχουν σε αυτές τις σκηνές και γυναίκες μουσικοί.
Κατά τη Γεωμετρική περίοδο, στα αγγεία του 8ου αι. π.Χ. πλοία συμμετέχουν σε πολυπρόσωπες αφηγηματικές σκηνές (πολεμικής αναμέτρησης, αναχώρησης, πλεύσης, ναυαγίου) ήδη από τη Μέση Γεωμετρική ΙΙ, αν και οι περισσότερες ανήκουν στην Ύστερη Γεωμετρική Ι. Στα πρωτοαττικά αγγεία τον 7ο αι. π.Χ., οι γνωστές απεικονίσεις πλοίων είναι εντυπωσιακά περιορισμένες και δεν επιτρέπουν την αναγνώριση συγκεκριμένων ναυτικών σκηνών.
Οι απεικονίσεις πλοίων τον 6ο αι. π.Χ. στα αττικά μελανόμορφα αγγεία παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά ως προς την απόδοση των τμημάτων και των εξαρτημάτων τους. Ανεξάρτητα από το σχήμα των αγγείων και τη θεματική των παραστάσεων, τα πλοία είναι πάντα ενταγμένα στον φυσικό τους χώρο, δηλαδή τη θάλασσα, άλλοτε μεμονωμένα και άλλοτε σε ζεύγη ή σε ομάδες (από τέσσερα έως έξι). Τρία είναι τα βασικά σχήματα αγγείων που δέχονται απεικονίσεις πλοίων: οι λέβητες, οι κύλικες και οι ελικωτοί κρατήρες, κατά σειρά συχνότητας (μεμονωμένες απεικονίσεις σε αμφορείς, υδρίες, οινοχόες, πινάκιο). Σχεδόν όλα αυτά τα αγγεία σχετίζονται με το συμπόσιο και χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου και στην πρώτη εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ., με μόνη εξαίρεση τρεις προγενέστερες παραστάσεις στο β΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.
Ανάμεσα στα πολυάριθμα αναθήματα των ελληνικών ιερών, ξεχωρίζουν οι μαρτυρίες, κυρίως από λογοτεχνικές και επιγραφικές πηγές και λιγότερο από αρχαιολογικά ευρήματα, για αναθέσεις πλοίων, ολόκληρων ή τμημάτων τους, και ομοιωμάτων πλοίων με αφορμή πολεμικές ή εμπορικές επιτυχίες. Για την Αθήνα οι ναυτικές νίκες εναντίον των Περσών αποτέλεσαν την κύρια αφορμή για παρόμοια αναθήματα. Επιπλέον, η σχέση των Αθηναίων με τη θάλασσα γίνεται εμφανής σε ορισμένα τελετουργικά δρώμενα που συνδέονται με αυτή στο πλαίσιο επίσημων εορτών της πόλης.
Patterns and themes depicting the sea and its world has a diachronic, though relatively limited, presence in Attic vase painting. Central to this are the ship representations, accompanied by various other features (e.g., dolphins, fish, waves) and human figures, composing aspects of "seascapes" in a variety of iconographic contexts. In Geometric pottery of the 8th c. BC, ships participate in multi-figured narrative scenes (e.g., warfare, departure, sailing, shipwreck) as early as the Middle Geometric II, although most of them belong to the Late Geometric I. In Protoattic pottery of the 7th c. BC, the known depictions of ships are impressively limited and do not allow the identification of specific nautical scenes.
The ship representations in the 6th c. BC Attic black-figured pottery have certain common features in terms of rendering of their parts and accessories. Regardless of the vase shape and the subject of the scenes, the ships are always placed in their natural context, i.e., the sea, sometimes individually and sometimes in pairs or groups (from four to six). There are three vase shapes usually chosen for ship depictions: lebes, kylix, and volute krater, in order of frequency (more rarely in amphorae, hydriae, oinochoai, plates). Almost all these vases are associated with the symposium and date from the last quarter of the 6th and the first twenty years of the 5th c. BC, apart from three earlier representations in the second quarter of the 6th c. BC.
Among the numerous votive offerings in Greek sanctuaries, the evidence stands out, mainly from literary and epigraphic sources and less from archaeological finds, for the dedication of ships, whole or parts of them, and ship models on the occasion of war or trade successes. For Athens, naval victories against the Persians were the main occasion for such dedications. Moreover, the Athenians’ relationship with the sea is evident in certain ritual events associated with it as part of the polis’ official festivals.
pyxis from Nea Kallikrateia in the Archaeological Museum of Thessaloniki. Circular female dances are an unusual topic and are depicted on very few pyxides. In these scenes one dancer is often distinguished from the others by her posture, hairstyle, or clothing and therefore can be interpreted as the future bride. The dance is sometimes accompanied by a woman
playing the flute.
Wedding processions are not as frequently depicted as on black-figure vases, yet they are also to be found on red-figure pyxides. Both known iconographic schemes are represented, namely with the married couple on a vehicle (chariot or cart) and with the couple on foot. A standardization
can be observed in the representation of both the newlyweds and the other participants. Some architectural elements (entrance door, column, altar) are considered topographical indications and certain objects (torches, vessels, musical instruments) serve as essential components of these vase scenes.
Από όλες τις κατηγορίες των καλλιεργούμενων φυτών, τα δημητριακά (και τα προϊόντα τους) φαίνεται ότι κατείχαν πρωταρχική θέση στην ανάπτυξη και την ευημερία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η παρουσία των δημητριακών σε κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου, από την καθημερινή διαβίωση έως τις θρησκευτικές τελετές, αναδεικνύει τον ζωοποιό και καίριο ρόλο που αυτά έπαιξαν στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού.
Το κριθάρι και το σιτάρι είναι βασικά γεωργικά αγαθά και συνιστούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής μαζί με τα όσπρια, τις ελιές, τα σταφύλια και ορισμένους άλλους καρπούς. Οπωσδήποτε τα δημητριακά αποτελούσαν στην αρχαιότητα πολύτιμα και ζωτικής σημασίας καλλιεργούμενα είδη, η έλλειψη των οποίων μπορούσε να έχει δραματικές κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Παράλληλα, λειτουργούσαν ως σύμβολα κύρους και δύναμης των πόλεων, οι οποίες τα επέλεγαν για δεκαετίες ή ακόμα και για αιώνες προκειμένου να κοσμήσουν τα νομίσματά τους και να αναδείξουν την εύφορη γη και τον αγροτικό τους πλούτο. Διαφόρων ειδών αρτοσκευάσματα έβρισκαν τη θέση τους στα καθημερινά τραπέζια και στα συμπόσια αλλά και σε πλήθος άλλων κοινωνικών εκδηλώσεων, προσφερόμενα σε ποικιλία ειδών και γεύσεων. Τα δημητριακά και τα προϊόντα τους είχαν, επίσης, βασικό ρόλο σε διάφορες τελετές και λατρευτικές πρακτικές, δημόσιες ή ιδιωτικές.
Στην αρχαία Ελλάδα, το στάχυ συμβολίζει τους καλλιεργημένους αγρούς αλλά και τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, μετουσιώνοντας διαχρονικά την αγωνία των ανθρώπων για την ευφορία των αγρών και τη δική τους γονιμότητα. Από την καρποφορία της γης εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό η επιβίωση και η ευμάρεια των αρχαίων κοινωνιών. Έτσι, είτε πρόκειται για στάχυα στα χέρια της Δήμητρας είτε για γλυκίσματα στα χέρια των πιστών, τα δημητριακά και τα αρτοσκευάσματα στον ελληνικό κόσμο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με πολλές όψεις της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής.
H απεικόνιση των δημητριακών σε πολλές κατηγορίες των παραστατικών τεχνών αντανακλά τη μεγάλη σημασία και την αξία τους όχι μόνον ως βασικό είδος διατροφής αλλά και ως πολιτισμικό αγαθό. Οι ποικίλες παραστάσεις των δημητριακών και των προϊόντων τους αποτελούν αντικείμενο της παρούσας μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του ερευνητικού προγράμματος «ΣΙΤΩ: Ανάπτυξη καινοτόμων αλεύρων, προζυμιών και αρτοσκευασμάτων με στόχο την πρόληψη χρόνιων ασθενειών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής».
Το εξεταζόμενο υλικό εκτείνεται σε ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο που καλύπτει πολλούς αιώνες, από τον 7ο (αρχή Αρχαϊκής περιόδου) έως και τον 1ο αι. π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου). Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται σε πέντε διακριτές ενότητες. Αυτές αναφέρονται κατά σειρά στην απεικόνιση των δημητριακών και των αρτοσκευασμάτων στην κεραμική (μελανόμορφη και ερυθρόμορφη αγγειογραφία), τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την κοροπλαστική και τη νομισματική. Παρουσιάζονται και αναλύονται επιλεγμένες παραστάσεις, αντιπροσωπευτικές διαφόρων περιόδων και περιοχών, που προβάλλουν την πολυσχιδή εικονογραφία αλλά και τη σημασία των δημητριακών και των προϊόντων τους, συνθέτοντας ένα πανόραμα για πολλές πτυχές της ζωής στην αρχαία Ελλάδα.
Η ανακοίνωση θα εστιάσει στο σχήμα, την εργαστηριακή προέλευση και
τις παραστάσεις στο κάλυμμα και το σώμα του αγγείου, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και ορισμένες ιδιαιτερότητες. Στο κάλυμμα αναπτύσσεται ειδυλλιακή σκηνή με φτερωτές μορφές και ζώα σε μία ασυνήθιστη σύνθεση.
Στο σώμα παριστάνεται κύκλιος χορός με έξι νεαρές χορεύτριες. Μία από αυτές διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες και μπορεί να ερμηνευθεί ως μέλλουσα νύφη. Η εικονογραφία των ερυθρόμορφων πυξίδων συνδέεται στενά με τον κόσμο των γυναικών και παρουσιάζει πολλές όψεις της καθημερινής και τελετουργικής τους ζωής. Με μεγαλύτερη συχνότητα στις ερυθρόμορφες πυξίδες απεικονίζονται σκηνές που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον γάμο, όπως η προετοιμασία της νύφης, οι γαμήλιες πομπές με διάφορες μορφές, η
προσφορά των δώρων και άλλα δρώμενα. Αντίθετα, οι σκηνές χορού γυναικών είναι σπάνιες, αν και εμφανίζονται ήδη σε μελανόμορφες πυξίδες, οι οποίες θα συνεξεταστούν στην παρουσίαση. Εκτός από τις χορεύτριες, μπορεί να συμμετέχουν σε αυτές τις σκηνές και γυναίκες μουσικοί.
Κατά τη Γεωμετρική περίοδο, στα αγγεία του 8ου αι. π.Χ. πλοία συμμετέχουν σε πολυπρόσωπες αφηγηματικές σκηνές (πολεμικής αναμέτρησης, αναχώρησης, πλεύσης, ναυαγίου) ήδη από τη Μέση Γεωμετρική ΙΙ, αν και οι περισσότερες ανήκουν στην Ύστερη Γεωμετρική Ι. Στα πρωτοαττικά αγγεία τον 7ο αι. π.Χ., οι γνωστές απεικονίσεις πλοίων είναι εντυπωσιακά περιορισμένες και δεν επιτρέπουν την αναγνώριση συγκεκριμένων ναυτικών σκηνών.
Οι απεικονίσεις πλοίων τον 6ο αι. π.Χ. στα αττικά μελανόμορφα αγγεία παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά ως προς την απόδοση των τμημάτων και των εξαρτημάτων τους. Ανεξάρτητα από το σχήμα των αγγείων και τη θεματική των παραστάσεων, τα πλοία είναι πάντα ενταγμένα στον φυσικό τους χώρο, δηλαδή τη θάλασσα, άλλοτε μεμονωμένα και άλλοτε σε ζεύγη ή σε ομάδες (από τέσσερα έως έξι). Τρία είναι τα βασικά σχήματα αγγείων που δέχονται απεικονίσεις πλοίων: οι λέβητες, οι κύλικες και οι ελικωτοί κρατήρες, κατά σειρά συχνότητας (μεμονωμένες απεικονίσεις σε αμφορείς, υδρίες, οινοχόες, πινάκιο). Σχεδόν όλα αυτά τα αγγεία σχετίζονται με το συμπόσιο και χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου και στην πρώτη εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ., με μόνη εξαίρεση τρεις προγενέστερες παραστάσεις στο β΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.
Ανάμεσα στα πολυάριθμα αναθήματα των ελληνικών ιερών, ξεχωρίζουν οι μαρτυρίες, κυρίως από λογοτεχνικές και επιγραφικές πηγές και λιγότερο από αρχαιολογικά ευρήματα, για αναθέσεις πλοίων, ολόκληρων ή τμημάτων τους, και ομοιωμάτων πλοίων με αφορμή πολεμικές ή εμπορικές επιτυχίες. Για την Αθήνα οι ναυτικές νίκες εναντίον των Περσών αποτέλεσαν την κύρια αφορμή για παρόμοια αναθήματα. Επιπλέον, η σχέση των Αθηναίων με τη θάλασσα γίνεται εμφανής σε ορισμένα τελετουργικά δρώμενα που συνδέονται με αυτή στο πλαίσιο επίσημων εορτών της πόλης.
Patterns and themes depicting the sea and its world has a diachronic, though relatively limited, presence in Attic vase painting. Central to this are the ship representations, accompanied by various other features (e.g., dolphins, fish, waves) and human figures, composing aspects of "seascapes" in a variety of iconographic contexts. In Geometric pottery of the 8th c. BC, ships participate in multi-figured narrative scenes (e.g., warfare, departure, sailing, shipwreck) as early as the Middle Geometric II, although most of them belong to the Late Geometric I. In Protoattic pottery of the 7th c. BC, the known depictions of ships are impressively limited and do not allow the identification of specific nautical scenes.
The ship representations in the 6th c. BC Attic black-figured pottery have certain common features in terms of rendering of their parts and accessories. Regardless of the vase shape and the subject of the scenes, the ships are always placed in their natural context, i.e., the sea, sometimes individually and sometimes in pairs or groups (from four to six). There are three vase shapes usually chosen for ship depictions: lebes, kylix, and volute krater, in order of frequency (more rarely in amphorae, hydriae, oinochoai, plates). Almost all these vases are associated with the symposium and date from the last quarter of the 6th and the first twenty years of the 5th c. BC, apart from three earlier representations in the second quarter of the 6th c. BC.
Among the numerous votive offerings in Greek sanctuaries, the evidence stands out, mainly from literary and epigraphic sources and less from archaeological finds, for the dedication of ships, whole or parts of them, and ship models on the occasion of war or trade successes. For Athens, naval victories against the Persians were the main occasion for such dedications. Moreover, the Athenians’ relationship with the sea is evident in certain ritual events associated with it as part of the polis’ official festivals.
pyxis from Nea Kallikrateia in the Archaeological Museum of Thessaloniki. Circular female dances are an unusual topic and are depicted on very few pyxides. In these scenes one dancer is often distinguished from the others by her posture, hairstyle, or clothing and therefore can be interpreted as the future bride. The dance is sometimes accompanied by a woman
playing the flute.
Wedding processions are not as frequently depicted as on black-figure vases, yet they are also to be found on red-figure pyxides. Both known iconographic schemes are represented, namely with the married couple on a vehicle (chariot or cart) and with the couple on foot. A standardization
can be observed in the representation of both the newlyweds and the other participants. Some architectural elements (entrance door, column, altar) are considered topographical indications and certain objects (torches, vessels, musical instruments) serve as essential components of these vase scenes.
Από όλες τις κατηγορίες των καλλιεργούμενων φυτών, τα δημητριακά (και τα προϊόντα τους) φαίνεται ότι κατείχαν πρωταρχική θέση στην ανάπτυξη και την ευημερία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η παρουσία των δημητριακών σε κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου, από την καθημερινή διαβίωση έως τις θρησκευτικές τελετές, αναδεικνύει τον ζωοποιό και καίριο ρόλο που αυτά έπαιξαν στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού.
Το κριθάρι και το σιτάρι είναι βασικά γεωργικά αγαθά και συνιστούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής μαζί με τα όσπρια, τις ελιές, τα σταφύλια και ορισμένους άλλους καρπούς. Οπωσδήποτε τα δημητριακά αποτελούσαν στην αρχαιότητα πολύτιμα και ζωτικής σημασίας καλλιεργούμενα είδη, η έλλειψη των οποίων μπορούσε να έχει δραματικές κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Παράλληλα, λειτουργούσαν ως σύμβολα κύρους και δύναμης των πόλεων, οι οποίες τα επέλεγαν για δεκαετίες ή ακόμα και για αιώνες προκειμένου να κοσμήσουν τα νομίσματά τους και να αναδείξουν την εύφορη γη και τον αγροτικό τους πλούτο. Διαφόρων ειδών αρτοσκευάσματα έβρισκαν τη θέση τους στα καθημερινά τραπέζια και στα συμπόσια αλλά και σε πλήθος άλλων κοινωνικών εκδηλώσεων, προσφερόμενα σε ποικιλία ειδών και γεύσεων. Τα δημητριακά και τα προϊόντα τους είχαν, επίσης, βασικό ρόλο σε διάφορες τελετές και λατρευτικές πρακτικές, δημόσιες ή ιδιωτικές.
Στην αρχαία Ελλάδα, το στάχυ συμβολίζει τους καλλιεργημένους αγρούς αλλά και τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, μετουσιώνοντας διαχρονικά την αγωνία των ανθρώπων για την ευφορία των αγρών και τη δική τους γονιμότητα. Από την καρποφορία της γης εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό η επιβίωση και η ευμάρεια των αρχαίων κοινωνιών. Έτσι, είτε πρόκειται για στάχυα στα χέρια της Δήμητρας είτε για γλυκίσματα στα χέρια των πιστών, τα δημητριακά και τα αρτοσκευάσματα στον ελληνικό κόσμο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με πολλές όψεις της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής.
H απεικόνιση των δημητριακών σε πολλές κατηγορίες των παραστατικών τεχνών αντανακλά τη μεγάλη σημασία και την αξία τους όχι μόνον ως βασικό είδος διατροφής αλλά και ως πολιτισμικό αγαθό. Οι ποικίλες παραστάσεις των δημητριακών και των προϊόντων τους αποτελούν αντικείμενο της παρούσας μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του ερευνητικού προγράμματος «ΣΙΤΩ: Ανάπτυξη καινοτόμων αλεύρων, προζυμιών και αρτοσκευασμάτων με στόχο την πρόληψη χρόνιων ασθενειών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής».
Το εξεταζόμενο υλικό εκτείνεται σε ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο που καλύπτει πολλούς αιώνες, από τον 7ο (αρχή Αρχαϊκής περιόδου) έως και τον 1ο αι. π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου). Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται σε πέντε διακριτές ενότητες. Αυτές αναφέρονται κατά σειρά στην απεικόνιση των δημητριακών και των αρτοσκευασμάτων στην κεραμική (μελανόμορφη και ερυθρόμορφη αγγειογραφία), τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την κοροπλαστική και τη νομισματική. Παρουσιάζονται και αναλύονται επιλεγμένες παραστάσεις, αντιπροσωπευτικές διαφόρων περιόδων και περιοχών, που προβάλλουν την πολυσχιδή εικονογραφία αλλά και τη σημασία των δημητριακών και των προϊόντων τους, συνθέτοντας ένα πανόραμα για πολλές πτυχές της ζωής στην αρχαία Ελλάδα.
in ancient Greek diet. Finally, the dissemination of various cooking pots in several areas is of importance not only for their functional value and technological superiority but perhaps also for the adoption of certain recipes and the change of eating habits.
Οι αρχαιολόγοι σας προσκαλούν να παρακολουθήσετε τις εργασίες αυτής της συνάντησης διαδικτυακά μέσω του συνδέσμου: https://authgr.zoom.us/j/97877778715?pwd=TW1tSEhaMVZFYnd4ZEhUellhMzZkZz09 Meeting ID: 978 7777 8715 Passcode: 560524
ΧΟΡΗΓΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ATTIKO ΜΕΤΡΟ A.E. Την έκδοση των πρακτικών επιχορηγεί το ΥΠ.ΠΟ.Α. www.aemth.gr
32 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 14-15 ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 «Χωροταξία και πολεοδομία. Δημόσια και ιδιωτική αρχιτεκτονική» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Για τριακοστή δεύτερη συνεχή χρονιά θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη η επιστημονική συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, με 37 ανακοινώσεις σχετικές με την έρευνα που διεξάγεται στον βορειοελλαδικό χώρο από τον Έβρο έως τη Φλώρινα. Οι αρχαιολόγοι σας προσκαλούν να παρακολουθήσετε τις εργασίες αυτής της συνάντησης στην αίθουσα τελετών του παλαιού κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. ΧΟΡΗΓΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ATTIKO ΜΕΤΡΟ A.E. Την έκδοση των πρακτικών επιχορηγεί το ΥΠ.ΠΟ.Α.