Tratáu de Trianón

Tratáu de Trianón

Mírová smlouva mezi mocnostmi spojenými i sdruženými a Maďarskem
Tipu	Versailles system (en) y tratáu de paz
Llingua orixinal	francés
Epónimu	Gran Trianón (es)
Llocalización	Gran Trianón (es)
Creación	4 xunu 1920
Serie
← Armisticio de Padua (es)

El Tratáu de Trianon foi un tratáu de paz robláu dempués de la Primer Guerra Mundial ente los Aliaos y el Reinu d'Hungría el 4 de xunu de 1920. Foi robláu nel Gran Palaciu de Trianon, en Versailles, Francia. El tratáu establecía la nueva situación d'Europa, colos Estaos qu'habíen de reemplazar al antiguu reinu d'Hungría, dempués de la desapaición del Imperiu austrohúngaru. Los Aliaos yeren: Estaos Xuníos, Reinu Xuníu, Francia, Reinu d'Italia y Xapón, y los sos asociaos fueron: Rumanía, el Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos, y Checoslovaquia. Hungría, como parte del Imperiu austrohúngaru, foi unu de los países derrotaos na Primer Guerra Mundial.

Hungría proclamó la so independencia frente a Austria el 16 de payares de 1918.^[1] Les fronteres temporales «de facto» d'Hungría fueron les mesmes que les trazaes peles llinia del armisticiu de payares de 1918. En comparanza col antiguu Reinu d'Hungría, eses fronteres nun incluyíen:

• Parte de Transilvania, al sur del ríu Maros (en rumanu: Mureş) y al este del ríu Szamos (ríu Someş), que pasó a Rumanía (conforme al cese d'hostilidaes de Belgráu, robláu'l 13 de payares de 1918^[2]). El 1 d'avientu de 1918, l'Asamblea Nacional de los Rumanos de Transilvania votó la unificación de Transilvania col Reinu de Rumanía.

• Croacia-Eslavonia, Voivodina y Bosnia y Herzegovina, que se xunieron nel acabante establecer Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos, xunto coles ciudaes de Pécs, Mohács, Baxa y Szigetvár (conforme al mesmu cese d'hostilidaes); dende la reconocencia internacional del Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos en 1919, esa foi la frontera oficial hasta la firma del Tratáu de Trianon.

• Eslovaquia, que aportó a parte de Checoslovaquia (statu quo de les lexones checoslovaques aceptáu pola Triple Entente el 25 de payares de 1918).

• La ciudá de Rijeka (italianu: Fiume ), que aportó a una fonte de disputes ente'l Reinu d'Italia y el Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos.

La Triple Entente pidió a Hungría que reconociera los nuevos territorios pertenecientes a Rumanía, al traviés d'una llinia trazada a lo llargo del ríu Tisza. Ensin la posibilidá de refugar esos términos, pero tampoco queriendo aceptalos, los líderes de la Primer República Húngara dimitieron y los comunistes llegaron al poder. Formóse la República Soviética Húngara y entamóse rápido un Exércitu Coloráu Húngaru. Esi Exércitu tuvo, nun principiu, ésitu en contra de les lexones checoslovaques y llegó cerca de l'antigua frontera de Galitzia (polaca), dixebrando d'esa manera a les tropes checoslovaques de les fuercies rumanes. El 1 de xunetu de 1919 roblóse'l cese d'hostilidaes ente l'Exércitu Coloráu y les tropes checoslovaques, ente que les tropes rumanes cruciaron el ríu Tisza, ganaron al Exércitu Coloráu y ocuparon Budapest el 4 d'agostu de 1919.

L'Estáu húngaru foi restablecíu pola Triple Entente, quien ayudó al almirante Horthy a llegar al poder, nel mes de payares de 1919. N'avientu de 1919, una delegación húngara foi convidada a la Conferencia de Paz de Versailles.^[3] Les condiciones espuestes nel tratáu fueren aprobaes polos vencedores el 26 de febreru de 1919, pero namái se presentaron a la delegación húngara un añu más tarde, el 16 de xineru de 1920.^[4] Les protestes del Gobiernu maxar de Karoly Huszár fueron presentaes el 10 de febreru ya incluyíen el pidimientu de plebiscitos nes zones que teníen de ser cedíes a los países vecinos y el refugu a l'asunción de que les minoríes deseyaben dixebrase d'Hungría.^[4] Los allegamientos húngaros fueron refugaes el 6 de mayu, indicándose a los sos representantes que la redaición del tratáu considerábase definitiva.^[4] Contrariu a aceptar les condiciones esixíes, el Gobiernu de Huszár dimitió pocu dempués, el 14 de marzu.^[4]

Les fronteres definitives d'Hungría fueron afitaes pol Tratáu de Trianon, robláu'l 4 de xunu de 1920,^[4] que dexaben fora del país a casi 3 millones de maxares (mayoritarios en munchos distritos y conceyos fronterizos).^[4] Amás de los territorios mentaos enantes, Hungría perdió otros territorios ocupaos como parte del Imperiu austrohúngaru:

• El restu de Transilvania, que pasó a Rumanía.
• Rutenia, que pasó a Checoslovaquia, conforme al Tratáu de Saint-Germain de 1919.
• La mayor parte de Burgenland, que aportó a parte del nuevu Estáu d'Austria, tamién conforme al Tratáu de Saint-Germain; el distritu de Sopron optó por quedar se como parte d'Hungría dempués d'un plebiscitu entamáu n'avientu de 1921.
• Međimurje y Prekmurje, que aportaron a parte del Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos.

Conforme al Tratáu de Trianon, les ciudaes de Pécs, Mohács, Baxa y Szigetvár, temporalmente so alministración yugoslava, pasaron a Hungría. Un comité asignó pequeñes partes del norte de los antiguos distritos Árva y Szepes a Polonia, yá que ende vivía una mayoría de población polaca.

En total, d'un territoriu en víspores de la guerra mundial de 325 000 quilómetros cuadraos el nuevu Estáu independiente namái caltenía 93 036, ente que Rumanía llogró 103 093, Checoslovaquia 61 633, Yugoslavia 63 092 ya Italia, Austria y Polonia porciones menores.^[5]

Al respective de les antigües fronteres austrohúngares, el nuevu Reinu d'Hungría, restauráu tres la contrarrevolución encabezada pol antiguu almirante austrohúngaru Miklós Horthy, perdió'l 63,5% de la so población, incluyendo a un millón de maxares incorporaos a Checoslovaquia, 1,7 a Rumanía y 500 000 a Yugoslavia.^[6] De los 9 945 000 habitantes de llingua maxar, más de 3 000 000 quedaron nos países vecinos.^[5] Les asignaciones de población realizar ensin consultar a ésta, asumiéndose que les minoríes deseyaben dixebrase d'Hungría.^[7]

Hungría perdió la totalidá de les sos mines d'oru, plata, mercuriu, cobre y sal, según la metá de les sos mines de carbón y toes menos una de les de fierro.^[7] Si antes de la guerra Hungría casi nun importaba materies primes, tres la guerra tuvo qu'importar la mayoría.^[7]

• Perdes económiques húngares, situación anterior y posterior a Trianon (1913)
• 
  Combustibles minerales.
• 
  Molinos fariñeros.
• 
  Aceríes.
• 
  Mines de fierro.
• 
  Producción de porcín (1917).
• 
  Producción de maíz p'alimentación de ganáu.
• 
  Producción maderera.
• 
  Producción de trigu.

Demografía

Según el censu de 1910, el grupu étnicu más grande nel Reinu d'Hungría yeren los húngaros, aproximao'l 48% de tola población (el 54 % de la población del territoriu a que se refier como "Hungría fayadiza", esto ye, con esclusión de Croacia-Eslavonia). El Reinu d'Hungría nun foi un Estáu-nación al igual que munchos países de la Europa occidental.

Dellos demógrafos consideren que'l censu de 1910 esaxeró'l porcentaxe de la población húngara, señalando la diferencia ente una crecedera improbablemente alto del númberu d'húngaros y l'amenorgamientu d'otres nacionalidaes nel reinu nel sieglu XIX. Tamién argumenten que los resultaos fueron distintes nos censos anteriores del Reinu y los censos posteriores nos nuevos Estaos. Otru problema cola interpretación de los resultaos del censu ye que'l censu de 1910 nun rexistró l'orixe étnicu de los encuestaos, sinón namái l'idioma (si tratar de "llingua materna" o "la mayoría del llinguaxe faláu con frecuencia") y la relixón, polo que presentaron cifres del censu de les minoríes étniques nel Reinu d'Hungría, que son en realidá'l númberu de falantes de llingües distintes, que pueden nun corresponder esautamente a la composición étnica.

A pesar de que nos territorios del antiguu Reinu d'Hungría, que fueron asignaos pol tratáu a los países vecinos en total, había una mayoría de la población non húngara, que tamién s'inclúin les zones de mayoría húngara (inclusive les zones más húngares del 80-90%) ya importantes minoríes húngares, que suman 3.318.000 en total. Dempués del tratáu, el porcentaxe y el númberu absolutu de toles nacionalidaes d'Hungría menguó nes próximes décades. Les razones principales d'esti procesu fueron l'asimilación bonal, según la política de eslovaquización, rumanización y serbiazación de los Estaos. Dempués de la Segunda Guerra Mundial, el gobiernu checoslovacu colos decretos de Benes procedió pola fuercia al "treslláu de poblaciones" (deportación) en 1945-1947 d'unos 2,6 millones d'antiguos ciudadanos checoslovacos d'etnia alemana y húngara a Alemaña, Austria y Hungría.

Según un censu realizáu en 1910, la población nos territorios del Imperiu austrohúngaru alministraos per Hungría se estructuraba de la siguiente manera:

• N'Eslovaquia: 1.687.977 eslovacos y 1.233.454 d'otra nacionalidá (húngaros: 884.000 (30 %), tamién alemanes, ucraínos, rutenos y xitanos).
• En Rutenia: 330.010 rutenos (ucraínos) y 275.932 d'otra nacionalidá (húngaros: 183.000 y tamién alemanes, rumanos y eslovacos)
• En Transilvania: 2.829.454 rumanos y 2.428.013 d'otra nacionalidá (húngaros: 1.662.000 (32 %) y alemanes)
• En Voivodina y Croacia-Eslavonia: 2.756.000 serbo-croates y 1.366.000 d'otra nacionaliad (la mayoría húngaros, alemanes y rumanos)
• En Burgenland: 217.072 alemanes y 69.858 d'otra nacionalidá (la mayoría croates y húngaros).

Hungría comprometer al roblar el tratáu a pagar una cantidá ensin axustar en conceutu d'indemnizaciones de guerra.^[7]

L'Exércitu Húngaru, al que se prohibía formase por aciu lleves, quedaba llindáu a 35 000 homes, soldaos profesionales.^[7] Prohibir al país la fabricación d'artillería pesao, tanques y aviones, tantu d'usu civil como militar.^[8]

El tratáu enzancó la recuperación económica húngara y llevó a que la política del país nel periodu d'enteguerres centrar n'intentar llograr la revisión del tratáu.^[8]

• Rothschild, Joseph (1990). East Central Europe Between the Two World Wars (n'inglés). University of Washington Press, páx. 438. ISBN 9780295953571.
• Szilassy, Sándor (1971). Revolutionary Hungary 1918-1921 (n'inglés). Danubian Press, páx. 141. ISBN 9780879340056.
• Viérbenes, Gabor (1973). «The Agony of Federalism in Hungary under the Karolyi Regime, 1918/1919». East European Quarterly 6 (4):  páxs. 487-503. 

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre'l Tratáu de Trianón.
• Testu del tratáu (n'inglés)
• Mapa de les fronteres húngares en payares/avientu de 1918 Archiváu 2016-03-03 en Wayback Machine
• El Tratáu de Trianon y l'esmembramientu d'Hungría (n'inglés)
• Los problemes de la posguerra 1919-1923 - HistoriaSigloXX.org