Gaas

E Substanz isch e Gaas, wenn sich d Däili von ere im ene groosse Abstand vonenander frei beweege und dr Ruum, wo si din si, gliichmäässig usfülle. Im Vergliich zum Festkörper oder zur Flüssigkäit, de bäide andere klassische Aggregatzueständ, füllt die gliich Masse as Gaas under Normalbedingige e Volume, wo öbbe duusig bis zwäiduusig Mol gröösser isch. Zämme mit de Flüssigkäite zele d Gaas zu de Fluid.

Dr Begriff Gaas isch vom belgische Arzt und Naturforscher Johan Baptista van Helmont in sim Ortus Medicinae (Amsterdam 1648) brägt worde für e Wasserdunst, wo bi Chelti entstoot, in Aaläänig an s griechische Wort χάος („Chaos“), wo im Niiderländische seer äänlig usgsproche wird, wil sich dä Dunst vom Chaos vo de Alte (Grieche) nume wenig wurd underschäide.^[1]

Dr Aggregatzuestand „gaasförmig“ entstoot us dr „feste“ oder „flüssige“ Form von ere Substanz, wenn dere Energii in dr Form vo Wermi zuegfüert wird. Für e baar Elimänt und Verbindige gnüege scho d Standardbedingige (Tämpratur 20 °C, Druck 1 bar), für dass si gaasförmig si; wenn d Tämpratuure aber gnueg hooch si, wird jedi Materie in e gaasförmige Zuestand versetzt. D Energii, wo drbii zuegfüert wird, wird zur Bewegigsenergii vo de äinzelne Däili (je noch dr Tämpratuur mit Gschwindigkäite im Beriich vo öbbe 1000 m/s), und eso wird s ganze Wolume, wo d Substanz din isch, vollständig usgfüllt, wobii d Gaasdäili statistisch überall gliich verdäilt si. S Gsamtsüsteem suecht drbii dr Zuestand vo dr höggste Entropii (zwäite Hauptsatz vo dr Thermodünamik). Dass das dr woorschinligst Zuestand isch, cha mä eso aaschaulig mache: Wemm mä in Gedanke s Wolume, wo im Gaas zur Verfüegig stoot, iidäilt in Ruumzälle, wo öbbe so grooss wie e Molekül si, denn git s vil mee Möglikäite, d Molekül uf die vile Zälle vom ganze Wolume z verdäile as uf e chliine Bruchdäil. Dr Makrozuestand vo dr Verdäilig, wo dr ganz Ruum usfüllt, het die mäiste Aaordnigsmöglikäite (Mikrozueständ) für d Däili und doorum au die höggsti Entropii.

Bi ideale Gaas isch die freiji Beweglikäit vo de äinzelne Däili vollkomme, wie s dr kinetische Gaastheorii entspricht; dä Zuestand wird erst bi hooche Tämpratuure gegenüber em Siidpunkt erräicht (was z. B. für Wasserstoff und Helium scho bi Zimmertämpratur gältet).

Wemm mä irgend en ideals Gaas in e Wolume füllt, so befindet sich bi gliichem Druck und gliicher Tämpratuur immer die gliichi Zaal vo Däili (Atom oder Molekül) in däm Wolume, d. h. unabhängig vo dr Masse vo jedem Däili und dorum unabhängig vo dr Art vom Gaas. Kwantitativ usdruckt beaasprucht bi Normalbedingige äi Mol (das si noch em Avogadro 6,022 × 10²³ Däili) vo jedem Gaas e Ruum vo 22,4 Liter.

Bi reale Gaas si aber meer oder weniger groossi Aazieigschreft vo de Däili underenander wirksam (van der Waals'schi Chreft). Dr Underschiid cha mä bim Komprimiere gsee: Gaas si kompressibel, s Wolume vo ideale Gaas isch umkeert broporzional zum Druck (Zuestandsgliichig). Reali Gaas wiiche vo dene Gsetzmäässigkäite mee oder weniger ab.

Gaas häi au Äigeschafte vo Flüssigkäite: Si fliesse und widerstöön Deformazione nit, au wenn si wiskos si.

 Commons: Gaas – Sammlig vo Multimediadateie

1. ↑ Matthias De Vries, Woordafleidingen, in: De Taalgids 1 (1859), S. 247-282 (Memento vom 28. Oktober 2008 im Internet Archive), do S. 262-265

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Gas“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.