Zimbabwe

 

Zimbabwe beslaan 'n gedeelte van die groot plato in Suider-Afrika. Die hoëveld met 'n lengte van 1 525 meter het twee hoofriviere, naamlik Zambezi in die noorde en Limpopo in die suide. Die Karibameer is net stroomaf van die Victoria-waterval in die Zambezi op die grens met Zambië en is een van die grootste mensgemaakte mere in die wêreld.

Die grens tussen Suid-Afrika en Zimbabwe is 230 km lank en word in sy geheel deur die Limpoporivier gevorm. Die belangrikste grenspos is Beitbrug langs die Beitbrug-Bulawayo Spoorweg.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van Zimbabwe.

 

Die ontwerp van Zimbabwe se huidige vlag is op 18 April 1980 aanvaar. Die vlag van Zimbabwe het sewe horisontale bande groen, goud, rooi, swart, rooi, goud, groen en 'n swart omlynde wit driehoek met 'n rooi vyfstralige ster en 'n goue voël.

Elkeen van die bande het 'n simboliese betekenis. Groen versinnebeeld die flora en natuurlike hulpbronne van Zimbabwe, goud versinnebeeld die rykdom aan minerale, rooi simboliseer die bloed wat tydens die vryheidstryd vergiet is, swart versinnebeeld die swart bevolking, die wit driehoek simboliseer die vrede en die "pad vooruit", die rooi ster versinnebeeld die internasionalisme en vrede, maar weerspieël ook die sosialistiese oortuigings van die regerende party. Die "Zimbabwe-voël" is ontleen aan 'n afbeelding uit die bouvalle van die geskiedkundige stad Groot-Zimbabwe en dien tans as Zimbabwe se nasionale embleem.

Zimbabwe lê in 'n tropiese klimaat en het gemiddelde temperature van 15,6 °C in die winter en 21,1 °C in die somer. Die gemiddelde reënval vir Zimbabwe is 890 mm vir die hoëveld en 610 mm vir die middelveld.

 

Die vroeë geskiedenis van die Koninkryk van Monomotapa (wat eintlik "Heer van die Myne" beteken) is onbekend; dit het reeds sedert die Middeleeue bestaan. Naas die hoofstad Groot-Zimbabwe met sy ringmuur, tempel en tweeverdiepinghuise wat uit stene gebou is, was daar honderde dorpe waarvan sommige ook 'n stadskarakter getoon het. Landbou, veeteelt en mynbou was die ekonomiese fondament van die ryk. Danksy die goudmynbou kon die koninkryk handel met Arabiere, Perse en Ethiopiërs dryf. Goud, ivoor en slawe is teen speserye, yster, sout en ander Oosterse ware geruil. Met die agteruitgang van die goudmynbou het die mag van die konings verswak; 1607 moet hulle die myne aan die Portugese afstaan. 1629 het die koninkryk 'n vasalstaat van Portugal geword. Die Portugese begin ook koper, yster, lood en tin te ontgin en het landbou op grootplase bedryf. Na die ondergang van die ryk in die 18de eeu het dit tussen 1889 en 1890 Britse koloniale besit en 1923 'n deel van Suid-Rhodesië geword.

 

Suid-Rhodesië, Noord-Rhodesië (die huidige Zambië) en Njassaland (die huidige Malawi) is in 1953 as die Sentraal-Afrikaanse Federasie verenig, wat tot 1963 bestaan het. Die blanke regering van Suid-Rhodesië, onder leiding van eerste minister Ian Smith het in 1965 onafhanklikheid verklaar, maar dit is nie deur die Verenigde Koninkryk en die Verenigde Nasies erken nie. Ten spyte van die instel van politieke en ekonomiese sanksies kon Rhodesië sy onafhanklike status in stand hou.

In 1970 het Rhodesië 'n republiek geword. Die regering het in 1971 'n ooreenkoms met die Verenigde Koninkryk gesluit wat die erkenning van onafhanklikheid en die invoering van algemene stemreg ten doel gehad het.

Die swart opposisie, wat veral uit die bevrydingsbewegings ZANU en ZAPU bestaan het, het in die tydperk tussen 1973 en 1980 'n gewapende stryd teen die blanke regering gevoer. Alhoewel daar reeds in 1975 gesprekke oor 'n nuwe grondwet gevoer en in 1979 'n swart regering onder biskop Muzorewa gevorm is, het 'n algemene verkiesing eers in 1980 plaasgevind. Zimbabwe het daarna onder leiding van die eerste minister Robert Mugabe onafhanklik geword.

 

Die politieke situasie was tydens die laaste jare van Robert Mugabe se presidentskap onstabiel. Die onderdrukking van die opposisiepartye, die onteiening van blanke boere en die sloping van krotbuurte en stadswyke, waar inwoners verdink is om aanhangers van die opposisie te wees, is in die buiteland met skerp kritiek bejeën. Terwyl die Suid-Afrikaanse regering die régime in Harare met lenings gesteun het, is Zimbabwe deur die Amerikaanse regering onder die tirannieë van die wêreld gereken.

Zimbabwe se inflasiekoers was in Julie 2007 met 4 500% die hoogste ter wêreld.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Buitelandse betrekkinge van Zimbabwe.

 

Die buitelandse betrekkinge van Zimbabwe fokus op nou bande met die Volksrepubliek China^[15] en Suid-Afrika. Zimbabwe het bilaterale betrekkinge met verskeie lande. Ná Ian Smith se eensydige onafhanklikheidsverklaring van die Verenigde Koninkryk in 1965 is Rhodesië se diplomatieke teenwoordigheid dramaties regoor die wêreld teruggerol. Teen die tyd van die Lancaster House-ooreenkoms in 1979 het Rhodesië slegs verteenwoordigende kantore in Londen, Bonn, Pretoria, Washington, D.C. en Tokio gehad. Sendings in Maputo (destyds Lourenço Marques) en Lissabon is in 1975 gesluit ná die Angelier-rewolusie in Portugal. Onder Robert Mugabe het Zimbabwe 'n nuwe buitelandse beleid gevoer wat nouer saamwerk met Afrika-, Oosblok- en Onverbonde-lande. Die hoofstad van die land, Harare, huisves tans 51 ambassades. Verskeie ander lande het ambassadeurs van ander hoofstede, veral Pretoria en Addis Abeba, geakkrediteer.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Ekonomie van Zimbabwe.

Zimbabwe beskik oor vyf Unesco-wêrelderfenisgebiede: Groot-Zimbabwe, Khami, Mana Pools, Matopos en die Victoria-waterval.

Zimbabwe word administratief onderverdeel in agt provinsies en twee stede met provinsiale status, Harare en Bulawayo. Die provinsies word verder onderverdeel in 59 distrikte en 1 200 munisipaliteite (sogenaamde wards) wat elk uit 'n aantal nedersettings bestaan.

 

Sowat 'n derde van Zimbabwe se elektrisiteit word in waterkragsentrales opgewek waarvan die Karibadamprojek die bekendste en belangrikste is. Toe dit in 1960 beplan is, was dit die grootse hidroëlektriese aanleg ter wêreld. Termiese kragsentrales voorsien in die res van die land se kragbehoefte.

Zimbabwe se nasionale spoorweë bedryf een van die gevorderdste netwerke in Afrika suid van die Sahara met 'n totale lengte van sowat 2 700 km, waarvan sowat tien persent geëlektrifiseer is. Dit word aangevul deur 'n uitgebreide padnetwerk waarvan 'n vyfde geasfalteer is. Harare se internasionale lughawe verbind die land met bestemmings in Afrika en oorsee. Die nasionale lugvervoernetwerk verbind die grootste stedelike sentra met mekaar.

 

 

Cara Black (saam met haar Amerikaanse dubbelspeelvennoot Liezel Huber) en Kevin Ullyett (saam met die Sweedse Jonas Björkman) was van die bestes ter wêreld in tennisdubbelspelkompetisies. Nog beter bekend is egter die uitstekende swemmer Kirsty Coventry, wat met haar Olimpiese oorwinnings in 2004 en 2008 'n volksheldin en baken van hoop vir haar land geword het; sy het aan Zimbabwe al twee goue medaljes op Olimpiese Spele besorg, die enigste ander was deur die nasionale vroueveldhokkiespan tydens die Olimpiese Somerspele 1980 in Moskou.

Sokker is Zimbabwe se gewildste sportsoort. Die Zimbabwiese nasionale sokkerspan kon vyf keer vir die Afrikanasiesbeker kwalifiseer (in 2004, 2006, 2017, 2019 en 2022). Hulle kon egter nog nie vir 'n FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi kwalifiseer nie. Van die bekende Zimbabwiese sokkerspeler sluit in Benjamin Mwaruwari en Matthew Rusike. Die voormalige nasionale doelwagter Bruce Grobbelaar het in die 1980's en 1990's gespeel vir die Engelse sokkerklub Liverpool FC en saam met hulle talle titels ingepalm. Dynamos FC is tot dusver die enigste Zimbabwiese sokkerklub wat die CAF Kampioene-liga-eindstryd gehaal het.

Rugby is 'n belangrike sportsoort in Zimbabwe en die Zimbabwiese nasionale rugbyspan kon twee keer vir 'n rugbywêreldbekertoernooi kwalifiseer (in 1987 en 1991), maar sedertdien het hulle nie meer daarin geslaag nie. Die span word as een van die sterker Afrikaspanne na die Suid-Afrikaanse Springbokke en die Namibiese Welwitschias beskou en ding gereeld met ander opkomende rugbyspanne in die Afrikabeker mee. Hulle het dié toernooi al twee keer gewen (in 2012 en 2024) en drie keer as naaswenner geëindig. Van die bekendste Zimbabwiese rugbyspelers sluit in Tonderai Chavhanga, Ian McIntosh, Ray Mordt, Tendai Mtawarira, Bobby Skinstad en Gary Teichmann.

Krieket word veral deur Blanke Zimbabwiërs beoefen en dié land is een van die toetskrieketlande. Die beheerliggaam Zimbabwe Krieket is in 1992 gestig en sedertdien 'n volle lidland van die Internasionale Krieketraad (IKR). Die Zimbabwiese nasionale krieketspan kon van 1983 tot 2015 vir elke krieketwêreldbekertoernooi kwalifiseer, maar sedertdien het hulle nie meer daarin geslaag nie. Zimbabwe het in 2003 saam met Suid-Afrika en Kenia as gasheer van die krieketwêreldbeker opgetree, wat deur Australië gewen is. In November 2021 is Zimbabwe saam met Namibië en Suid-Afrika as medegasheer vir die Krieketwêreldbeker 2027 benoem.^[16] Bekende Zimbabwiese krieketspelers sluit in Andy Flower en Brendan Taylor.

Algemeen

• Arnold, Marion: The stone sculpture of Zimbabwe. In: Lantern. Tydskrif vir Kuns, Kennis en Kultuur. Jaargang 31, nr. 4, September 1982
• (en) "Zimbabwe". Encyclopædia Britannica. Besoek op 6 Desember 2022.
• (en) "Zimbabwe". Central Intelligence Agency. Besoek op 6 Desember 2022.
• (af) Louw, A.A. (ds.): Die môrester in Mashonaland. Stellenbosch: C.S.V.-boekhandel, 1954.

• (en) Toerisme-inligting oor Zimbabwe op Wikivoyage
•   Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Zimbabwe.