Porselein

Porselein is 'n materiaal wat vir breekware, gereedskap en in die elektrotegniese nywerheid (as isolering) gebruik word. Dit is danksy die ligte gewig, maklike installasie en onderhoud van porseleinpanele ook geskik as afwerking vir die fasades van geboue. Porselein word van kaolien (porseleinaarde), veldspaat en kwarts gemaak, nat op 'n pottebakkersskyf gevorm en twee keer in 'n oond gebrand. By die tweede keer word 'n glasuur aangebring. Harde porselein bevat 'n groter aandeel kaolien.

Die naam is waarskynlik van Italiaanse oorsprong; porcellana beteken "tekstuur van 'n klein varkie". Die kuns van porseleinvervaardiging was reeds in die sewende eeu in China bekend waar 'n harde en deurskynende porselein van kaolien (Chinese klei) en chinasteen by temperature van 1300 °C gebrand is. Die bestanddele en metode is geheim gehou. Die Chinese porseleinfabrieke het veral in die 17de en 18de eeu 'n bloeitydperk beleef.

Met die vestiging van 'n Portugese handelspos in Macau in 1557 is enkele voorbeelde van Chinese porselein na Europa saamgeneem waar dit groot belangstelling by koninklike howe gewek het. Die buitengewoon hoë gehalte daarvan is onmiddellik raakgesien. In Engeland is die vroeë term chinaware gebruik om na Chinese porselein te verwys. Afgekort tot china, het dit later 'n algemene sinoniem vir porcelain geword, ongeag die land van oorsprong.

In 1708-09 het die Duitse apteker en alchemis Johann Friedrich Böttger, (1672–1719) van Meissen, Sakse, die resep vir harde porselein ontdek. In sy fabriek het hy eers die rooi Böttger-porselein (eintlik 'n soort steengoed) vervaardig, en later saam met die fisikus Ehrenfried Walther von Tschirnhaus (1651–1708) ook 'n soort harde porselein van wit kleur. Anders as in China het die metode nie lank geheim gebly nie, en werkers uit Böttger se fabriek was met hul kennis en vaardighede orals in Europa behulpsaam by die opbou van fabrieke.

In Engeland het Josiah Spode in 1794 met die vervaardiging van bone china-porselein begin wat tot vandag toe steeds die gewildste soort porselein gebly het. Bone China bekoor met sy spierwit kleur, sy hoogs deurskynende materiaal, sy skitterende bont versierings en sy fyn glans.

Danksy die gevorderde produksiemetodes, wat vandag gebruiklik is, word breekware intussen deur middel van 'n sogenaamde monobrand vervaardig, dit wil sê die porselein word saam met sy versiering net een keer gebrand.

Bekende Duitse porseleinfabrieke naas Meissen is Berlyn (waar vandag nog die fabriek van die Königliche Porzellan-Manufaktur bestaan), Goebel, Kaiser, Frankenthal, Fürstenberg, Höchst, Ludwigsburg, Nymphenburg, Rosenthal, Thomas, Hutschenreuther (Selb), Villeroy & Boch AG, Arzberg, Goebel, Kahla, Mitterteich.

Chantilly en Sèvres is Franse vervaardigers uit die 18de eeu. Bernardaud, Haviland, Raynaud, Jean Louis Coquet, Lafarge, Médard de Noblat is porseleinfabrieke in Limoges (Frankryk). Erdewerk uit Delft is nie porselein nie.

• Nederland: Weesper porseleinfabriek (1759-1771), Mosa porselein (Maastricht)
• België: Tournai uit die 18de eeu.
• Denemarke: Royal Copenhagen
• Finland: Arabia
• Italië: Capo di Monte (1743-1759), Richard Ginori
• Oostenryk: Augarten (Wene)
• Hongarye: Herend
• Verenigde Koninkryk, Engeland: Plymouth en Bristol uit die 18de eeu. Wedgwood is 'n porseleinfabriek in Stoke-on-Trent.
• Pole: Wawel, Lubiana
• Rusland: Lomonossov van Sint Petersburg met sy beroemde blou versierings.

Die vervaardiger in Gustavsberg naby Stockholm (Swede) staan sedert 1822 vir sy kenmerkende silwerdekor en ongewone glasure bekend.

Porseleinmerke aan die onderkant van die breekware is vanaf 1723 deur die KPM-fabriek van Meissen gebruik om die herkoms aan te toon. Hoewel ander fabrieke hierdie voorbeeld gevolg het, het die gebruik van merke nooit 'n standaard geword nie; soms het ook die porseleinskilders eie merke aangebring. Die porseleinskildery is of onder die glasuur en voor die tweede brand met metaalverwe van onder meer kobalt, chroom en goud aangebring; of na die brand en dan wel ook met ander verwe op die glasuur. Soms is honderde penseelstrepe nodig om die filigrane versierings aan te bring. Ofskoon die dekor porselein baie duur maak is daar eet-serviese soos die Deense Musselmalet wat reeds meer as 200 jaar in sy oorspronklike vorm aangebied word.

Min jong egpare beskou dit vandag nog as noodsaaklik om 'n porseleinservies in sy tradisionele vorm in hul uitset te hê. In hulle poging om nuwe markte te vind het die Europese porselein-vervaardigers suksesvolle eksperimente gewaag met nuwe fatsoene soos organiese en vierkantige vorms, en Asiaties-geïnspireerde serviese is nou ewe gewild soos cappuccinokoppies en skotteltjies wat jong mense by 'n partytjie gebruik. Die hardheid van porselein maak uiters dun en elegante vorme moontlik, die materiaal kan dus by elke smaak en ontwerp aangepas word.

Die Duitse vervaardiger Eschenbach Porzellan Group het die eerste porselein-kookgerei bekendgestel wat danksy die onderneming se gepatenteerde inducTHERM^®-tegnologie geskik is vir alle soorte stowe, insluitende roosters, bakoonde, mikrogolfoonde en induksiestowe.^[1]

• Continental China, breekwarefabriek te Kaapstad, daar opgerig vanweë die kaolien-neerslae op die Kaapse Skiereiland.

Geskiedenis

• Porcelain and Ceramics of China

Sien porselein in Wiktionary, die vrye woordeboek.