Kulturele Rewolusie

Groot Proletariese Kulturele Rewolusie
’n Groot portret van Mao Zedong deur Zhang Zhenshi by Tiananmen.
Name (taalvariante)
Tradisionele Chinees	無產階級文化大革命
Vereenvoudigde Chinees	无产阶级文化大革命
Pinyin	wúchǎn jiējí wénhuà dà gémìng

Die Kulturele Rewolusie of Kultuurrewolusie, amptelik die Groot Proletariese Kulturele Rewolusie, was van 1966 tot 1976 ’n sosiaal-politieke beweging in China. Dit is van stapel gestuur deur Mao Zedong, toe die voorsitter van die Kommunistiese Party van China. Die doel was om "ware" Kommunistiese ideologie in die land te bewaar deur dit te suiwer van oorblyfsels van kapitalisme en tradisionele elemente van die Chinese gemeenskap, en om Maoïstiese idees weer as die oorheersende ideologie in die party te vestig. Die rewolusie het die terugkeer van Mao in ’n magsposisie aangedui ná die mislukking van die Groot Sprong Voorwaarts. Die beweging het China in ’n groot mate polities verlam en die land se ekonomie en gemeenskap negatief beïnvloed.

Die rewolusie het in Mei 1966 begin nadat Mao beweer het dat bourgeois elemente die regering en die gemeenskap in die algemeen ingesypel het met die doel om kapitalisme te herstel. Om sy teenstanders in die Kommunistiese Party uit te skakel, het Mao daarop aangedring dat hierdie revisioniste (voorstanders van vreedsame eerder as rewolusionêre sosiale hervorming) deur ’n gewelddadige klassestryd verwyder word. China se jeug het hierop gereageer deur Rooi Garde-groepe deur die land te stig. Die beweging het na die weermag, stedelike werkers en die Kommunistiese leiers self uitgebrei. Dit het gelei tot wydverspreide faksiestryde in alle lae van die samelewing. In die topleierskap het dit gelei tot ’n massasuiwering van senior amptenare. In dieselfde tyd het Mao se persoonlike kultus enorme afmetings aangeneem.

In die geweld wat oor die hele land ontstaan het, is miljoene mense vervolg en is hulle blootgestel aan ’n groot verskeidenheid mishandelings, insluitende openbare vernedering, lukrake inhegtenisnemings, marteling, hardearbeid, volgehoue teistering, beslaglegging van eiendom en soms teregstellings. ’n Groot deel van die bevolking is aan gedwonge verskuiwing onderwerp, veral stedelike jeugdiges na plattelandse gebiede. Historiese nalatenskappe en artefakte is vernietig. Kulturele en godsdienstige terreine is geplunder.

Mao het amptelik verklaar dat die Kulturele Rewolusie in 1969 geëindig het, maar die aktiewe fase het aangehou tot met die dood van die militêre leier Lin Biao in 1971. Ná Mao se dood en die vervolging van die Bende van Vier in 1976, het hervormers geleidelik ontslae geraak van sy beleide van die Kulturele Rewolusie. In 1981 het die party verklaar dat die rewolusie "verantwoordelik was vir die hewigste terugslag en grootste verliese wat deur die party en die volk gely is sedert die stigting van die Volksrepubliek".^[1]

In 1958, ná China se eerste vyfjaarplan, het Mao ’n beroep gedoen om "voetsoolsosialisme" om sy planne momentum te gee om China in ’n moderne nywerheidsland te verander. Hy het die Groot Sprong Voorwaarts van stapel gestuur deur volkskommunes op die platteland te stig en te begin met die massaverskuiwing van mense na kollektiewe plase. Baie kommunes het opdrag gekry om dieselfde produk te vervaardig: staal. Mao het belowe om die landbou-oeste van 1957 te verdubbel.^[2]

Die Groot Sprong was ’n ekonomiese mislukking. Onopgevoede boere het op ’n enorme skaal staal probeer vervaardig en hoofsaaklik van oonde op hul agterwerf gebruik gemaak om plaaslike produksiemikpunte te haal. Die staal was van swak gehalte en in ’n groot mate onbruikbaar. Die Groot Sprong het gelei tot kleiner oeste en ’n afname in die vervaardiging van die meeste goedere buiten ru-yster en staal van ’n substandaard. Verder het plaaslike owerhede dikwels hoër syfers aangegee as wat dit werklik was, en so die probleem jare lank verdoesel en vererger.^[3][4] Intussen het chaos op die kollektiewe plase, slegte weer en die uitvoer van kos om geld te laat invloei, gelei tot die Groot Chinese Hongersnood. Voedsel was uiters skaars en produksie het drasties gedaal. Miljoene mense is in die hongersnood dood, veral in armer, binnelandse streke.^[5]

Die mislukking van die Groot Sprong het Mao se aansien in die party aansienlik geskaad. Nadat hy gedwing is om verantwoordelikheid te neem, het hy in 1959 bedank as president van die Volksrepubliek China, die land se de jure-staatshoof. Hy is opgevolg deur Liu Shaoqi. In Julie het senior partyleiers byeengekom om beleid te bespreek. Op die konferensie het maarskalk Peng Dehuai, die minister van verdediging, die Groot Sprong se beleide in ’n privaat brief aan Mao gekritiseer. Hy het geskryf dit is deur wanbestuur geteister, en gewaarsku teen die verheffing van politieke dogma bo die wette van die ekonomie.^[3]

Ondanks die gematigde aanslag van Peng se brief, het Mao dit as ’n persoonlike aanval op sy leierskap beskou.^[6] Ná die konferensie het hy Peng uit sy pos geskop; hy is vervang met Lin Biao, nog ’n rewolusionêre weermaggeneraal wat later in sy loopbaan ’n meer stoere Mao-ondersteuner geword het. Hoewel die konferensie slegte gevolge gehad het vir Peng, Mao se mees kritiese teenstander, het dit gelei tot ’n magsverskuiwing na gematigdes onder Liu Shaoqi en Deng Xiaoping, wat ná 1959 doeltreffend beheer van die ekonomie oorgeneem het.^[3]

Teen die vroeë 1960's was baie van die Groot Sprong se beleide omgekeer deur inisiatiewe deur Liu, Deng en Zhou Enlai. Hierdie gematigde groep was nie baie beïndruk met Mao se utopiese visies nie. Weens die verlies van aansien in die party het Mao ’n dekadente en eksentrieke leefstyl ontwikkel.^[7] Teen 1962 het hy hom onttrek aan ekonomiese besluitneming en hoofsaaklik gepeins oor sy bydraes tot Marxisties-Leninistiese sosiale teorie, insuitende die idee van ’n "ononderbroke rewolusie".^[8] Die uiteindelike doel van hierdie teorie was om die verhoog gereed te kry vir die herstel van Mao se soort kommunisme en sy aansien in die party.

In die vroeë 1950's was die Volksrepubliek China en die Sowjetunie die grootste twee kommunistiese state in die wêreld. Hoewel hulle mekaar aanvanklik gesteun het, het onmin ontstaan ná die dood van Josef Stalin en die opkoms van Nikita Chroesjtsjof in die Sowjetunie. In 1956 het Chroesjtsjof Stalin en sy beleide gekritiseer en met post-Stalinistiese ekonomiese hervormings begin. Mao en baie lede van China se Kommunistiese Party het hierdie veranderings teengestaan en geglo dit sal ’n negatiewe uitwerking hê op die wêreldwye Marxistiese beweging, wat Stalin steeds as ’n held beskou het.^[9]

Mao het geglo Chroesjtsjof hang nie Marxisme-Leninisme aan nie, maar is ’n revisionis wie se beleide afwyk van basiese Marxisties-Leninistiese beginsels, iets wat Mao gevrees het kapitaliste in staat sou stel om weer beheer van die land oor te neem. Betrekkinge tussen die twee lande het versuur.^[9] Mao het revisionisme in April 1960 in die openbaar verwerp. Sonder om vingers na die USSR te wys, het hy dié land se ideologiese bondgenoot die Kommunistiese Liga in Joego-Slawië gekritiseer. Op sy beurt het die USSR China se bondgenoot die Arbeidersparty van Albanië gekritiseer.^[10] In 1963 het China die Sowjetunie openlik begin verwerp. In ’n verslag het Mao beweer Chroesjtsjof is nie net ’n revisionis nie, maar hy verhoog ook die gevaar van die herstel van kapitalisme.^[10] Chroesjtsjof se ondergang in 1964 weens ’n interne "staatsgreep" het ook bygedra tot Mao se vrese oor sy eie politieke kwesbaarheid, veral weens die afname in sy aansien ná die Groot Sprong Voorwaarts.^[10]

Mao het die verhoog vir die Kulturele Rewolusie geskep deur magtige amptenare in Beijing met twyfelagtige lojaliteit te verwyder. Sy aanslag was nie openlik nie; hy het die suiwering aangepak deur koerantberigte, interne vergaderings en die bedrewe gebruik van sy netwerk politieke bondgenote.

In laat 1959 het die historikus en onderburgemeester van Beijing, Wu Han, ’n historiese drama met die naam Hai Rui uit Sy Amp Ontslaan gepubliseer. In die toneelstuk word ’n eerlike staatsamptenaar, Hai Rui, deur ’n korrupte keiser ontslaan. Hoewel Mao die stuk aanvanklik geloof het, het hy in Februarie 1965 in die geheim sy vrou, Jiang Qing, en die Sjanghaise propagandis Yao Wenyuan aangesê om ’n artikel te publiseer waarin hulle dit kritiseer.^[11] Yao het beweer Hai Rui was in werklikheid ’n allegorie wat Mao aanval; dus was Mao glo die korrupte keiser en Peng Dehuai, die minister van verdediging wat hy afgedank het, die eerlike staatsamptenaar.^[12]

Yao se artikel het die Beijingse burgemeester, Peng Zhen (nie familie van Peng Dehuai nie), op die verdediging geplaas. Peng, ’n magtige amptenaar en Wu Han se direkte hoof, was die hoof van die "Vyfmangroep", ’n komitee wat Mao aangestel het om die moontlikheid van ’n kulturele rewolusie te ondersoek. Peng Zhen, wat daarvan bewus was dat hy geïmpliseer sou word as Wu inderdaad ’n anti-Mao-toneelstuk geskryf het, wou Yao se invloed afskaal. Yao se artikel is aanvanklik in net ’n paar plaaslike koerante gepubliseer. Peng het die publikasie daarvan in die nasionale koerant Volksdagblad en ander groot koerante onder sy beheer verbied. Hy het opdrag gegee dat hulle oor "akademiese besprekings" berig en hulle nie steur aan Yao se kleinlike politiek nie.^[13]

Terwyl die "letterkundige stryd" teen Peng gevoer is, het Mao vir Yang Shangkun afgedank weens ’n reeks onbewese aanklagte; Yang was die direkteur van die Kommunistiese Party se algemene kantoor, ’n liggaam wat interne kommunikasie hanteer het. In sy plek is ’n stoere lojalis, Wang Dongxing, aangestel.^[14] Yang se afdanking het blykbaar Mao se bondgenote aangemoedig om teen hul faksieteenstanders op te tree.^[14] In Desember het die minister van verdediging en ’n Mao-ondersteuner, Lin Biao, generaal Luo Ruiqing, die weermag se stafhoof, daarvan beskuldig dat hy teen Mao is en te veel klem lê op militêre opleiding pleks van Maoïstiese "politieke besprekings". Ondanks aanvanklike skeptisisme in die Politburo oor Luo se skuld, het Mao ’n ondersoek gelas. Luo is toe afgedank, waarna hy probeer selfmoord pleeg het.^[15] Ná Luo se afdanking was die weermag agter Mao verenig.^[16]

Nadat Mao van Luo en Yang ontslae geraak het, het hy weer sy aandag op Peng Zhen gevestig. Op 12 Februarie 1966 het die Vyfmangroep ’n verklaring uitgereik bekend as die Februarie-oorsig. Die "oorsig" het Hai Rui ’n opbouende akademiese bespreking genoem en probeer om Peng Zhen amptelik van enige politieke blaam te onthef. Jiang Qing en Yao Wenyuan het egter voortgegaan met hul kritiek op Wu Han en Peng Zhen. Intussen het Mao ook die direkteur van die departement van propaganda, Lu Dingyi, ’n bondgenoot van Peng Zhen, afgedank.^[17]

Lu se afdanking het Maoiste onbeperkte toegang tot die pers gegee. Mao sou sy finale slag aan Peng Zhen toedien op ’n Politburovergadering deur middel van die lojaliste Kang Sheng en Chen Boda. Hulle het Peng Zhen daarvan beskuldig dat hy Mao teenstaan en die Februarie-oorsig "getuienis" genoem van Peng Zhen se revisionisme. Hulle het hom en nog drie amptenare wat in onguns geraak het die "Peng-Luo-Lu-Yang-antipartykliek" genoem.^[17] Op 16 Mei het die Politburo ’n amptelike dokument uitgereik waarin Peng Zhen en sy "antipartybondgenote" sterk veroordeel is. Sy Vyfmangroep is ontbind en vervang met die Maoistiese Kultuurrewolusiegroep.^[18]

In Mei 1966 is ’n "uitgebreide" sitting van die Politburo in Beijing gehou. Eerder as ’n bespreking van beleid soos gewoonlik, was die konferensie hoofsaaklik ’n veldtog om die Politburo te oorreed om Mao se politieke agenda te aanvaar. Dit was vol Maoïstiese politieke retoriek oor klassestryd en veroordelings van die leiers waarvan kort tevore ontslae geraak is, Peng Zhen en Luo Ruiqing. Een van die dokumente, wat op 16 Mei uitgereik is, is met Mao se persoonlike toesig voorberei en was besonder verdoemend:^[19]

Dié verteenwoordigers van die bourgeoisie wat die party, regering, weermag en verskeie kultuursfere binnegesypel het, is ’n klomp teenrewolusionêre revisioniste. Sodra toestande reg is, sal hulle die politieke mag oorneem en die diktatorskap van die proletariaat omskep in ’n diktatorskap van die bourgeoisie. Ons het reeds deur sommige van hulle gesien; deur ander nie. Ons vertrou steeds sommige van hulle en lei hulle op as ons opvolgers, mense soos Nikita Chroesjtsjof, wat steeds aan ons sy is.^[20]

Die dokument, wat bekend geword het as die 16 Mei-kennisgewing, het Mao se ideologiese regverdiging vir die Kulturele Rewolusie opgesom.^[21] Dit het in werklikheid geïmpliseer dat daar steeds vyande van die kommunistiese saak in die party self is: klasvyande wat "die rooi vlag waai om die rooi vlag teen te staan".^[22] Die enigste manier om hierdie mense te eien was deur "die teleskoop en mikroskoop van Mao Zedong-denke".^[22] Hoewel die partyleiers redelik verenig was in die idee om die algemene rigting van Mao se agenda goed te keur, was baie lede van die Politburo nie besonder geesdriftig nie, of eenvoudig verward oor die rigting van die beweging.^[23] Die aanklagte teen hooggeagte lede van die party soos Peng Zhen het China se intellektuele gemeenskap en die agt niekommunistiese partye bekommerd gemaak.^[24]

Ná die afdanking van Peng Zhen het die Beijingse Partykomitee in effek ophou funksioneer en dit het die weg gebaan vir wanorde in die hoofstad. Op 25 Mei, onder leiding van Cao Yi'ou – die vrou van die Mao-aanhanger Kang Sheng – het Nie Yuanzi, ’n filosofiedosent aan die Universiteit van Peking, en ander linkses ’n dazibao (grootkarakterplakkaat) in die openbaar opgeplak. Nie het die universiteit se partyadministrasie en sy leier, Lu Ping, aangeval.^[25] Sy het geïmpliseer dat die universiteit se leiers, in ’n groot mate soos Peng Zhen, probeer het om rewolusionêre geesdrif te onderdruk in ’n "sinistere" poging om die party teen te staan en revisionisme te bevorder.^[25]

Mao het dadelik Nie se dazibao onderskryf as "die eerste Marxistiese grootkarakterplakkaat in China". Nie se wapenkreet, nou met die persoonlike stempel van goedkeuring van Mao, het ’n langdurige rimpeleffek op al die opvoedingsinstelling in China gehad. Students het oral in opstand begin kom teen hul onderskeie instellings se partyestablishment. Klasse in die laer- en hoërskole in Beijing is dadelik gestaak, en op 13 Junie is besluit om dit landwyd deur te voer.^[26] Teen vroeg in Junie het hordes jong betogers in die hoofstrate van die hoofstad byeengekom met reuseplakkate van Mao. Hulle het tromme geslaan en slagspreuke geskree teen mense wat hulle as sy vyande beskou het.^[26]

Toe Peng Zhen en die munisipale leiers se afdanking vroeg in Junie bekend word, het wydverspreide verwarring ontstaan. Die publiek en buitelandse sendings is in die duister gehou oor die rede vir Peng se afdanking.^[27] Selfs die topstruktuur van die party is onverhoeds betrap deur die skielike vlaag opstande teen die establishment en het nie geweet wat om volgende te doen nie.^[27] Nadat hulle Mao se leiding in Hangzhou gevra het, het Liu Shaoqi en Deng Xiaoping besluit om "werkspanne" (eintlik patrollies of kaders vir leiding in ideologie) na die stad se skole en die Volksdagblad te stuur om ’n mate van orde en partybeheer te herstel.^[27]

Die werkspanne is vinnig saamgestel en het nie studentesentimente verstaan nie. Anders as die politieke beweging van die 1950's wat intellektuele geteiken het, het die nuwe beweging gefokus op gevestigde partykaders, van wie baie deel van die werkspanne was. As gevolg daarvan is die werkspanne daarvan verdink dat hulle net nog ’n groep is wat rewolusionêre geesdrif probeer onderdruk.^[28] Die partyleiers was dus verdeel oor of hulle die werkspanne moes laat voortgaan. Liu Shaoqi het daarop aangedring dat die werkspanne aanhou om hul werk te doen en die beweging se radikaalste elemente te onderdruk, want hy was bang die beweging ruk handuit.^[29]

Op 16 Julie het die 72-jarige voorsitter Mao, gevolg deur die pers, na die Yangtzerivier in Wuhan vertrek vir ’n ikoniese "swem oor die Yangtze" om te demonstreer hy is reg vir ’n geveg. Met sy terugkeer na Beijing het hy die partyleiers gekritiseer oor hul hantering van die werkspankwessie. Hy het die werkspanne daarvan beskuldig dat hulle die studentebeweging ondermyn en op 24 Julie gelas dat hulle onttrek. ’n Paar dae later is ’n saamtrek gehou by die Groot Volksaal om die besluit bekend te maak en skole en universiteite in te lig oor die nuwe plan van aksie. Op die samekoms het partyleiers die massa vertel hulle moenie bang wees nie en self beheer oor die beweging neem, sonder inmenging van die party.^[30]

Die werkspankwessie was ’n groot politieke nederlaag vir president Liu Shaoqi; dit het ook daarop gedui dat onenigheid oor hoe om die ontvouende gebeure van die Kulturele Rewolusie te hanteer, ’n onherstelbare breuk tussen Mao en die gevestigde partyleiers sou teweegbring. Op 1 Augustus het die Elfde Volle Sitting van die Agtste Sentrale Komitee vinnig vergader om Mao se agenda, wat nou onteenseglik radikaal was, te bevorder. Op die sitting het Mao openlik sy minagting van Liu gewys en hom herhaaldelik in die rede geval terwyl Liu sy openingsrede gehou het.^[31] Dae lank het Mao herhaaldelik geïnsinueer dat die partyleiers sy rewolusionêre visie teengestaan het. Mao se manier van dink het ’n lou ontvangs op die konferensie gekry. Hy het aangevoel die grootliks dwarstrekkerige party-elite is onwillig om sy rewolusionêre idees ten volle te aanvaar, en hy het tot die aanval oorgegaan.

Op 28 Julie het verteenwoordigers van die Rooi Gardes aan Mao geskryf en ’n beroep gedoen om ’n rebellie om die rewolusie te verseker. Mao het daarop gereageer deur sy eie grootkarakterplakkaat te skryf, genaamd Bombardering van die Hoofkwartier, waarin hy mense aangespoor het om die "bevelsentrum (dus hoofkwartier) van teenrewolusie" te teiken. Hy het geskryf hoewel die land ’n kommunistiese rewolusie ondergaan het, het ’n "bourgeois" elite steeds magsposisies in die regering en Kommunistiese Party beklee.^[2]

Hoewel hy geen name genoem het nie, is hierdie uitdagende stelling vertolk as ’n direkte veroordeling van die party-establishment onder Liu Shaoqi en Deng Xiaoping – die beweerde "bourgeois hoofkwartier" van China. Die skommeling van personeel op die sitting was ’n weerspieëling van die radikale herontwerp van die party se hiërargie om by hierdie nuwe ideologiese landskap aan te pas. Liu en Deng het hul setels in die Politburo se staande komitee behou, maar is uitgeskuif wat die dag-tot-dag-sake van die party betref. Lin Biao is bevorder tot die party se tweede hoogste posisie; Liu Shaoqi se rang is verlaag van tweede tot agtste en hy was nie meer Mao se moontlike opvolger nie.^[2]

Benewens die skommeling van die topbestuur, is die hele nasionale burokrasie van die Kommunistiese Party ontbind. Die uitgebreide departement van organiasie, wat in beheer was van partypersoneel, het basies ophou bestaan. Die Kulturele Rewolusiegroep (KRG), Mao se ideologiese Pretoriaanse Garde, se aansien het geweldig gestyg om sy ideologie te bevorder en openbare steun daarvoor in te win. Die topamptenare van die departement van propaganda is afgedank en baie van hul pligte is in die KRG opgeneem.^[32]

Op 8 Augustus 1966 het die party se sentrale komitee sy "Besluit oor die Groot Proletariese Kulturele Rewolusie", later bekend as die "Sestien Punte", deurgevoer.^[34] Die besluit het die Kulturele Rewolusie beskryf as "’n groot rewolusie wat mense tot in hul siel raak en ’n dieper en meer uitgebreide fase verteenwoordig in die ontwikkeling van die sosialistiese rewolusie in ons land":

Hoewel die bourgeoisie omvergewerp is, probeer dit steeds om die ou idees, kultuur, gebruike en gewoontes van die uitbuitende klasse te gebruik om die massa te besmet, hul verstand oor te neem en ’n terugkeer te bewerkstellig. Die proletariaat moet net die teenoorgstelde doen: Dit moet elke uitdaging van die bourgeoisie direk konfronteer […] om die beskouings van die gemeenskap te verander. Op die oomblik is ons doel om te stry teen daardie mense in gesagsposisies wat die kapitalistiese weg volg en hulle te onderdruk, om die reaksionêre bourgeois akademiese "owerhede" en die ideologie van die bourgeoisie en alle ander uitbuitende klasse te kritiseer en veroordeel, en om opvoeding, letterkunde en kuns, en alle ander dele van die superstruktuur wat nie in ooreenstemming met die sosialistiese ekonomiese basis is nie, te hervorm, om so die versterking en ontwikkeling van die sosialistiese stelsel te vergemaklik.

Die gevolge van die Sestien Punte was verreikend. Dit het wat voorheen ’n studentebeweging was, opgehef tot ’n landwye massaveldtog wat werkers, boere, soldate en laervlak-partyamptenare aangemoedig het om in opstand te kom, mag te bevraagteken en die "superstruktuur" van die gemeenskap te hervorm. Op 18 Augustus 1966 het meer as ’n miljoen Rooi Gardes van oor die hele land in en om Tiananmen-plein in Beijing byeengekom vir ’n persoonlike ontmoeting met die partyvoorsitter.^[35] Lin Biao het die voortou geneem en alle soorte vyande in die Chinese gemeenskap wat die "vooruitgang van die Rewolusie" benadeel, luidkeels veroordeel.^[36]

Mao het persoonlik met die Rooi Gardes gemeng en sy steun aan hul saak gegee; hy het self ook ’n Rooi Garde-armband gedra.^[36] Tussen Augustus en November 1966 is agt massabyeenkomste gehou waaraan meer as 12 miljoen mense van oor die hele land, meestal Rooi Gardes, deelgeneem het.^[35] Die regering het die uitgawes betaal van Rooi Gardes wat deur die land reis en hul "rewolusionêre ondervindings" deel.^[37]

Op die Rooi Garde-byeenkomste het Lin ook ’n beroep gedoen om die vernietiging van die "Vier Ou Dinge", naamlik ou gebruike, kultuur, gewoontes en idees.^[36] Lin se toesprake, vol retoriek maar met min besonderhede, het nie aangedui wat as deel van die veldtog "vernietig" behoort te word nie. Mao het geglo as ’n groot wanorde geskep word, sal die massa die beweging self in ’n rigting stuur eerder as om te wag dat die owerhede vir hulle sê wat om te doen. As gevolg daarvan het die beweging gou handuit geruk.

Sommige veranderings wat met die "Vier Ou Dinge"-veldtog verband gehou het, was goedaardig, soos die hernoeming van straatname, plekke en selfs mense; miljoene babas het in dié tyd name gekry wat met die rewolusie verband hou. Ander aspekte van die aanslag van die Rooi Gardes was veel meer verwoestend, veral wat kultuur en godsdiens betref. Historiese terreine in elke deel van die land is geplunder en vernietig. Die skade was die ergste in Beijing, ’n stad ryk aan geskiedenis en kultuurskatte. Duisende terreine van historiese belang is verwoes. Rooi Gardes het ook beslag gelê op die Tempel van Confucius in Qufu, in die provinsie Shandong.^[38]

Confucius se begraafplaas en talle ander histories belangrike tombes en artefakte is ontheilig en beskadig.^[39] Die oorskot van die 76ste-generasie-hertog van Yansheng is tydens die ontheiliging van die begraafplaas uit sy graf verwyder en nakend aan ’n boom voor die paleis gehang.^[40]

Biblioteke vol historiese en buitelandse tekste is vernietig en boeke verbrand. Tempels, kerke, moskees, kloosters en begraafplase is toegemaak en soms vir ander doeleindes gebruik, geplunder en verwoes.^[41] Marxistiese propaganda het Boeddhisme as bygeloof uitgebeeld, en godsdiens is beskou as ’n doel tot vyandelike buitelandse insypeling en ’n instrument van die "heersersklas".^[42] Geestelikes is in hegtenis geneem en na kampe gestuur; baie Tibettaanse Boeddhiste is met vuurwapens gedwing om aan die verwoesting van hul kloosters deel te neem.^[42]

Twee jaar lank, tot in Julie 1968, en in sommige gebiede vir veel langer, het die Rooi Gardes hul gesag uitgebrei en die pas van hul pogings tot sosialistiese "hervormings" versnel. Hulle het pamflette begin uitdeel waarin hulle hul aksies verduidelik om sosialisme te ontwikkel en versterk. Hulle het die name van vermeende "teenrewolusionêre" in die openbaar opgeplak. Hulle het in groot groepe vergader, debatte gehou en opvoedkundige toneelstukke geskryf. Hulle het openbare vergaderings gehou om vermeende "teenrewolusionêre" te veroordeel en selfkritiek onder hulle te ontlok.

Een van baie aanhalings in die Klein Rooi Boek (Mao Se Aanhalings) dat die Rooi Gardes later sou dien as ’n gids wat deur Mao verskaf is, is:

"Die wêreld is julle s’n, sowel as ons s'n, maar in die laaste ontleding is dit julle s’n. Julle jong mense, vol drif en lewenskrag, is in die bloeityd van jul lewe, soos die son teen agt- of negeuur soggens. Ons hoop is op julle gevestig … Die wêreld behoort aan julle. China se toekoms behoort aan julle."

Altesaam 350 miljoen eksemplare van die boek is teen Desember 1967 gedruk.^[43] Dit was die meganisme wat die Rooi Gardes aangedryf het as die toekoms van China. Hoewel geweld verbied is in die Sestien Punte en ander verklarings van die sentrale Maoïstiese leiers ten gunste van ’n "verbale stryd", was fisieke geweld volop. Verbale gevegte tussen aktivistegroepe het in geweld ontaard, veral nadat aktiviste in 1967 op wapens van die weermag begin beslag lê het. Die sentrale Maoïstiese leiers het nie veel ingegryp nie en dit het soms selfs gelyk asof hulle ’n "fisieke stryd" aanmoedig. Eers nadat die Volksbevrydingsleër in 1969 tussenbeide begin tree het, het die owerhede begin om die massabeweging te onderdruk.

Op 22 Augustus 1966 is ’n sentrale bevel uitgereik om ’n einde te bring aan polisie-ingryping in die bedrywighede van die Rooi Gardes.^[44] Dié in die polisie wat die bevel teengestaan het, is gebrandmerk as "teenrewolusionêre". Mao se aanprysing van rebellie was in effek ’n onderskrywing van die Rooi Gardes se dade, wat al hoe gewelddadiger geraak het.^[45] Openbare veiligheid in China het vinnig agteruitgegaan weens die sentrale amptenare se opheffing van perke op gewelddadige optrede.^[46] Xie Fuzhi, die nasionale hoof van polisie, het gesê dit is niks vreesliks as Rooi Gardes "slegte mense" doodslaan nie.^[47]

Die polisie het Xie se opmerking aan die Rooi Gardes oorgedra, en hulle het hul optrede verskerp.^[47] In die loop van sowat twee weke is nagenoeg 100 onderwysers, skoolbeamptes en opgevoede kaders net in Beijing se wesdristrik dood. Die gewondes was "te veel om te tel".^[46]

Daar was talle voorvalle waarin mense gemartel, vermoor en in die openbaar verneder is. Baie mense wat geteiken is, kon nie meer die stres hanteer nie en het selfmoord gepleeg. In Augustus en September 1966 is 1 772 mense net in Beijing vermoor. In Sjanghai was daar in September 704 selfmoorde en 534 sterftes wat met die Kulturele Rewolusie verband gehou het. In Wuhan was daar in dieselfde tydperk 62 selfmoorde en 32 moorde.^[48] Peng Dehuai is na Beijing gebring om in die openbaar bespot te word.

In Oktober het Mao ’n "Sentrale Werkkonferensie" byeengeroep om partyleiers wat nog nie oortuig was nie, in te lig oor die "korrektheid" van die Kulturele Rewolusie. Liu Shaoqi en Deng Xiaoping is gebrandmerk as "bourgeois reaksionêre" en is gedwing om selfkritiek te lewer.^[49] Ná die konferensie is Liu, eens die magtigste man in China benewens Mao, in huisarres in Beijing geplaas en daarna na ’n aanhoudingskamp gestuur waar hy mediese sorg geweier is en in 1969 dood is. Deng is drie keer weggestuur vir ’n tydperk van "heropvoeding". Hy is eindelik na Jiangxi gestuur om in ’n enjinfabriek te werk.

Op 3 Januarie 1967 het Lin Biao en Jiang Qing die plaaslike media en grondvlakorganisasies ingespan om die sogenaamde Januariestorm teweeg te bring waarin Sjanghai se munisipale regering omvergewerp is.^[50] Dit het die weg gebaan vir die jong fabriekswerker Wang Hongwen om beheer van die stad oor te neem as leier van die sogenaamde Sjanghai-volkskommune, later hernoem tot die Munisipale Rewolusionêre Komitee. In Beijing was Liu Shaoqi en Deng Xiaoping weer eens die teikens van kritiek; ander het die onderpremier, Tao Zhu, aangeval. Selfs sentrale regeringsamptenare was dus nou ’n maklike prooi vir aanvalle.

Op 8 Januarie het Mao hierdie optredes geprys deur middel van die partykoerant Volksdagblad, en ’n beroep op alle plaaslike regeringsleiers gedoen om selfkritiek toe te pas of ander te kritiseer wat van "teenrewolusionêre bedrywighede" verdink word. Baie plaaslike owerhede het Sjanghai se voorbeeld gevolg, met Rooi Gardes of ander rewolusionêre groepe wat die mag van gevestigde regeringsliggame oorgeneem het.

In Februarie het Jiang Qing en Lin Biao, met die steun van Mao, daarop aangedring dat die klassestryd na die weermag uitgebrei word. Baie vooraanstaande generaals van die Volksbevrydingsleër wat sleutelrolle gespeel het in die Kommunistiese oorwinning in die Chinese Burgeroorlog, het hul kommer oor en teenstand van die Kulturele Rewolusie uitgespreek. Die minister van buitelandse sake, Chen Yi, en die onderpremier, Tan Zhenlin, het die gebeure in Sjanghai veroordeel en gesê die beweging sal nog die regering se ondergang beteken. Dié groep partyleiers is daarna die "Februarie-teenstroom" genoem. Baie van hulle is beskuldig dat hulle die revolusie saboteer en het in politieke onguns verval.

Terselfdertyd het sommige Rooi Garde-organisasies in opstand gekom teen ander Rooi Gardes wat rewolusionêre boodskappe versprei het wat van hulle s’n verskil, en dit het die chaos vererger. In April het Jiang Qing, in opdrag van Mao, probeer om die Rooi Garde-groepe in bedwang te bring deur middel van ’n bevel dat alle "ongesonde bedrywighede" gestaak moet word. Op 6 April 1967 is Liu Shaoqi openlik veroordeel deur ’n Zhongnanhai-faksie waarvan Jiang Qing en Kang Sheng, en ook Mao self, lede was.

Die situasie het vinnig handuit geruk. Daar was geen toesig oor plaaslike rewolusionêre bedrywighede nie. Terwyl regerings- en partyorganisasies deur die hele land in duie gestort het, was dit nie meer duidelik wie werklik lojaal jeens Mao se rewolusionêre visie was of wie die golf van chaos vir eie gewin gery het nie. Teen Julie was faksiegeweld deur die hele land algemeen. Op 22 Julie het Jiang Qing die Rooi Gardes opdrag gegee om die Volksbevrydingsleër te vervang indien nodig, aangesien die lojaliteit van plaaslike weermageenhede jeens die "rewolusionêre saak" nie meer seker was nie. Nadat Jiang Qing hulle aanvanklik geprys het, het Rooi Gardes kasernes en ander weermaggeboue begin plunder en besteel. Dit kon nie deur weermaggeneraals gekeer word nie en het tot die herfs van 1968 voortgeduur.

In die sentrale stad Wuhan het twee groot rewolusionêre organisasies nes in baie ander stede ontstaan – die een het die establishment gesteun en die ander was daarteen. Die twee groepe het gewelddadig beheer oor die stad probeer oorneem. Chen Zaidao, die weermaggeneraal in beheer van die streek, het gehelp om die betogers wat teen die establishment was te onderdruk. Midde-in die wanorde het Mao egter self na Wuhan gevlieg met ’n groot geselskap van sentrale amptenare in ’n poging om militêre lojaliteit in die streek te verseker. In reaksie het plaaslike opstokers Mao se onderhandelaar, Wang Li, gevange geneem. Daarna is generaal Chen Zaidao deur Jiang Qing en die res van die Kulturele Rewolusiegroep na Beijing gebring en veroordeel.

In dié jaar is die viering van die Chinese Nuwejaar in China verbied; dit is eers 13 jaar later heringestel.^[51]

In die lente van 1968 het ’n reuseveldtog begin om Mao, wat reeds aanbid is, tot goddelike status te verhef. Op 27 Julie 1968 is die Rooi Gardes se mag oor die weermag amptelik beëindig en het die sentrale regering eenhede ingestuur om baie streke te beskerm wat steeds teikens van die Rooi Gardes was. ’n Jaar later is die Rooi Garde-faksies heeltemal ontbind; Mao was bang die chaos wat hulle veroorsaak het – en steeds kon veroorsaak – sal heeltemal buite beheer raak en dit wat oor was van die partyorganisasie vernietig. Hulle het in ’n groot mate hul doel gedien: Mao en sy radikale kollegas het hul politieke mag verenig.

Vroeg in Oktober het Mao ’n veldtog begin om van dislojale amptenare ontslae te raak. Baie is na die platteland gestuur om in strafkampe te gaan werk. Liu is "vir altyd" uit die Kommunistiese Party geskop.

In Desember 1968 het Mao die "Na die Platteland"-beweging begin waarin jong intellektuele uit die stede na die platteland gestuur is. Dit het ’n dekade geduur. Die term "intellektuele" is in die breedste sin moontlik gebruik om te verwys na studente wat pas met middelbare skool klaargemaak het. In die laat 1970's is hierdie "jong intellektuele" eindelik toegelaat om na hul tuisstede terug te keer. Die beweging was deels ’n manier om die Rooi Gardes uit die stede na die platteland te stuur waar hulle minder sosiale ontwrigting kon veroorsaak.^[52]

Die Negende Partykongres is in April 1969 gehou en het onder meer ten doel gehad om nuwe lewe in die party te blaas deur middel van vars gedagtes en nuwe kaders nadat baie van die ou kaders in die stryd van die vorige paar jaar vernietig is.^[53] Die institusionele raamwerk van die party wat twee dekades vroeër gevestig is, was feitlik heeltemal tot niet.

Afgevaardigdes na die kongres is deur rewolusionêre komitees verkies in plaas van deur partylede.^[55] Die weermag is op ’n veel groter skaal verteenwoordig as op die vorige kongres (28% van die afgevaardigdes was lede van die Volksbevrydingsleër, of VBL) en meer VBL-lede is tot die nuwe sentrale komitee verkies.^[56] Baie militêre offisiere wat in senior posisies aangestel is, was lojaal teenoor VBL-maarskalk Lin Biao, en dit het ’n nuwe faksieverdeling tussen die militêre en burgerlike leiers veroorsaak.^[57]

Lin Biao is amptelik verhef tot die party se tweede belangrikste figuur, en hy is in die Kommunistiese Party-grondwet genoem as Mao se "grootste strydgenoot" en "algemeen erkende opvolger".^[58] Lin het die beleidstoespraak op die kongres gelewer: ’n dokument wat onder Mao se leiding deur die onversetlike linkses Yao Wenyuan en Zhang Chunqiao opgestel is.^[59] Die verslag het Liu Shaoqi en ander "teenrewolusionêre" sterk gekritiseer en was vol aanhalings uit die Klein Rooi Boek. Die sentrale rol van Maoïsme in die party is bevestig, en Maoïsme is in die grondwet aanvaar as die party se amptelike toonaangewende ideologie. Die kongres het ook ’n nuwe Politburo verkies met Mao Zedong, Lin Biao, Chen Boda, Zhou Enlai en Kang Sheng as lede van die nuwe staande komitee van die Politburo. Lin, Chen en Kang het almal voordeel uit die Kulturele Rewolusie getrek. Zhou, wie se rang verlaag is, het Lin op die kongres sy onomwonde steun toegesê.^[60]

Mao se pogings om party- en staatsinstellings te reorganiseer het gemengde resultate gehad. Baie afgeleë provinsies was steeds plofbaar, terwyl die politieke situasie in Beijing gestabiliseer het. Faksiegevegte, waarvan baie gewelddadig was, het op plaaslike vlak voortgeduur ondanks die verklaring dat die Negende Partykongres ’n tydelike "oorwinning" van die Kulturele Rewolusie aandui.^[61] Ondanks Mao se pogings om ’n front van eenheid op die kongres voor te hou, het die kloof tussen die faksies van Lin Biao se VBL-kamp en die radikale kamp onder Jiang Qing verdiep. Weens ’n persoonlike afkeur van Jiang Qing het baie burgerlike leiers, onder andere die vooraanstaande teoretikus Chen Boda, hulle boonop by Lin Biao geskaar.^[62]

Tussen 1966 en 1968 was China internasionaal geïsoleer nadat hy sy vyandelikheid teenoor beide die Sowjetunie en Verenigde State van Amerika verklaar het. Die wrywing met die Sowjetunie het in Maart 1969 toegeneem toe China vir ’n oorlog gereed maak ná grensbotsings aan die Ussuririvier.^[63] In Oktober is senior leiers uit Beijing ontruim.^[63] Midde-in die spanning het Lin Biao op 18 Oktober, sonder om Mao te raadpleeg, ’n bevel aan die VBL se elf militêre streke uitgereik wat gelyk het soos ’n uitvoerende opdrag om gereed te maak vir oorlog. Dit het die gramskap van Mao opgewek wat dit beskou het as ’n bewys dat sy aangewese opvolger voortydig sy mag probeer oorneem.^[63]

Die vooruitsig van oorlog het die VBL en Lin se aansien in binnelandse politiek verhoog, ten koste van Mao.^[64] Daar is bewyse wat daarop dui dat Mao beter betrekkinge met die VSA probeer aanknoop het om die VBL se oorheersing in binnelandse sake te voorkom wat sou ontstaan het uit ’n militêre konfrontasie met die Sowjetunie.^[64] Tydens sy ontmoeting met die Amerikaanse president Richard Nixon in 1972 het Mao daarop gesinspeel dat Lin gekant was teen beter betrekkinge met die VSA.^[65]

Nadat Lin as Mao se opvolger bevestig is, het sy aanhangers daarop gefokus om die amp van staatsvoorsitter (president) te herstel. Mao het dit afgeskaf nadat hy van Liu Shaoqi ontslae geraak het. Hulle het gehoop die aanstelling van Lin in ’n grondwetondersteunde rol, óf as voorsitter óf as ondervoorsitter, sou sy opvolging institusionaliseer. Die konsensus in die Politburo was dat Mao weer in dié posisie aangestel word met Lin as ondervoorsitter. Om onbekende redes het Mao egter sy teenstand uitgespreek teen die herskepping van die amp en sy heraanstelling daarin.^[66]

Faksie-onmin het toegeneem op die Tweede Volle Sitting van die Negende Kongres in Lushan wat laat in Augustus 1970 gehou is. Chen Boda, wat hom nou aan die kant geskaar het van die VBL-faksie, wat aan Lin lojaal was, het steun probeer inwin vir die herstel van die amp president, ondanks Mao se teenkanting.^[67] Boonop het Chen ’n aanval geloods op Zhang Chunqiao, ’n stoere Maoïs wat die verpersoonliking van die chaos tydens die Kulturele Rewolusie was.^[68]

Die aanval op Zhang is gunstig ontvang deur baie afgevaardigdes op die sitting, en is dalk deur Mao beskou as ’n indirekte aanval op die Kulturele Rewolusie self. Hy het Chen openlik gekonfronteer en hom ’n "vals Marxis" genoem,^[69] en hom uit die Politburo se staande komitee geskop. Daarby het hy Lin se voorste generaals gevra om ’n selfkritiek oor hul politieke posisie te skryf as ’n waarskuwing aan Lin. Mao het ook verskeie van sy ondersteuners in die Sentrale Miltêre Kommissie en in leiersrolle in die Bejingse Militêre Streek aangestel.^[69]

Teen 1971 was die uiteenlopende belange tussen die burgerlike en militêre vleuel van die leiers sigbaar. Mao was bekommerd oor die VBL se nuwe aansien en die ontslag van Chen Boda was die begin van ’n geleidelike afskaling van die VBL se politieke betrokkenheid.^[70] Volgens amptelike bronne het Lin se ondersteuners die afname van sy magsbasis en verswakkende gesondheid aangevoel, en hulle het beplan om die militêre mag wat hulle nog gehad het, te gebruik om in ’n staatsgreep van Mao ontslae te raak.^[71]

Lin se seun, Lin Liguo, en ander militêre samesweerders met hoë range het ’n plan in Sjanghai opgestel om Mao met geweld te onttroon. Hulle het dit "Breë Trekke vir Projek 571" genoem (wat in Mandaryns baie klink soos "Militêre Opstand"). Daar word betwis of Lin Biao by die proses betrokke was. Hoewel amptelike bronne aandui dat hy die beweerde staatsgreep beplan en uitgevoer het, beeld geleerdes soos Jin Qiu vir Lin uit as ’n passiewe karakter wat deur lede van sy familie en sy ondersteuners gemanipuleer is.^[71] Qiu glo Lin Biao was nooit persoonlik betrokke nie en dat getuienis daarop dui dat Lin Liguo die breë trekke opgestel het.^[71]

Die breë trekke bestaan hoofsaaklik uit planne vir ’n lugbombardement deur die lugmag. Aanvanklik sou Zhang Chunqiao en Yao Wenyuan geteiken word, maar eindelik Mao self. As die plan geslaag het, sou Lin sy politieke teenstanders gearresteer en die mag oorgeneem het. Planne om ’n sluipmoordaanval op Mao uit te voer, is na bewering tussen 8 en 10 September 1971 in Sjanghai beraam. Kommer oor Mao se veiligheid is na bewering teenoor die voorsitter geopper. Volgens een interne verslag sou Lin beplan het om die brug waaroor Mao na Beijing sou ry op te blaas. Mao het glo dié brug vermy nadat hy intelligensieverslae ontvang het.

Volgens amptelike verslae het Lin Biao, sy vrou, Ye Qun, Lin Liguo en lede van sy personeel op 13 September 1971 probeer om na die Sowjetunie te vlug, skynbaar om asiel te soek. Op pad daarheen het die brandstof van Lin se vliegtuig glo opgeraak en het dit in Mongolië neergestort. Almal aan boord het gesterf. ’n Sowjetspan wat die ongeluk ondersoek het, kon nie die oorsaak daarvan vasstel nie, maar hul teorie was dat die vlieënier laag gevlieg het om radar te ontduik en hom met die vliegtuig se hoogte misgis het.

Die amptelike verslag word in twyfel getrek deur buitelandse geleerdes, wat vrae opper oor die Sowjetunie as Lin se keuse van bestemming, die vliegtuig se roete, die identiteit van die passasiers en of ’n staatsgreep werklik plaasgevind het.^[71][72]

Op 13 September het die Politburo ’n noodvergadering gehou om Lin Biao te bespreek. Sy dood is eers op 30 September in Beijing bevestig. Die sentrale komitee het inligting oor die gebeure weerhou, en die nuus van Lin se dood is eers twee maande ná die ongeluk bekend gemaak.^[71] Baie van Lin se ondersteuners het na Hongkong gevlug; dié wat op die vasteland agtergebly het, is uit hul poste ontslaan. Die gebeure het die partyleiers onkant betrap; die idee dat Lin vir Mao kon verraai, het ’n groot deel van die retoriek van die Kulturele Rewolusie ongeldig gemaak, omdat Lin reeds in die partygrondwet as Mao se "grootste strydgenoot" en "algemeen erkende opvolger" aangewys is. Verskeie maande lank het die partyleiers gesukkel om die "regte manier" te vind om inligting oor die voorval aan die publiek oor te dra.^[71]

Mao het ná die Lin Biao-voorval depressief en kluisenaaragtig geword. Daar was geen aanduiding van wie hom sou opvolg nie. Hy was skielik rigtingloos en het probeer uitreik na kamerade wat hy voorheen veroordeel het. Intussen, in September 1972, het hy ’n 38-jarige kader van Sjanghai, Wang Hongwen, na Beijing laat kom en hom ondervoorsitter van die party gemaak.^[73] Wang, ’n voormalige fabriekswerker uit ’n kleinboeragtergrond,^[73] is skynbaar opgelei as Mao se opvolger.^[74] Mao se vrou, Jiang Qing, se posisie het ook versterk ná Lin se vlug. Sy het ’n groot invloed in die radikale kamp gehad. Met Mao se gesondheid aan die afneem, was dit duidelik Jiang Qing het politieke ambisies gehad. Sy het haar geskaar aan die kant van Wang Hongwen en die propagandaspesialiste Zhang Chunqiao en Yao Wenyuan; hulle het ’n politieke kliek gevorm wat later neerhalend die "Bende van Vier" genoem is.

Teen 1973 het die een politieke stryd ná die ander daartoe gelei dat baie laervlakinstellings, insluitende plaaslike regerings, fabrieke en spoorweë, ’n tekort aan bekwame personeel gehad het wat hul basiese funksies kon verrig.^[75] Die land se ekonomie was in ’n warboel, wat die rehabilitasie van afgedankte laervlakamptenare nodig gemaak het. Die party se kern is egter oorheers deur voordeeltrekkers uit die Kulturele Rewolusie en linkse radikale wat op ideologiese suiwerheid gefokus het eerder as ekonomiese produktiwiteit. Die ekonomie was in ’n groot mate in die hande van Zhou Enlai, een van die min gematigdes wat oor was. Hy het probeer om weer ’n werkbare ekonomie op te bou, maar was ongewild onder die Bende van Vier, wat hom beskou het as hul grootste politieke bedreiging in die opvolging van Mao.

Laat in 1973 het die "Kritiseer Lin, Kritiseer Confucius"-veldtog onder Jiang Qing se leierskap begin om Zhou se politieke posisie te verswak en om hulle van Lin se oënskynlike verraad te distansieer.^[76] Die doel daarvan was om China te suiwer van Neo-Confucianistiese denke en om Lin Biao se dade te veroordeel as verraadagtig en regressief.^[77] Net soos in die eerste jare van die Kulturele Rewolusie, is die stryd gevoer deur historiese allegorie, en hoewel Zhou Enlai se naam nooit tydens die veldtog gebruik is nie, was die premier se historiese naamgenoot, die Hertog van Zhou, ’n gereelde teiken.

Met die kwesbare ekonomie en Zhou se stryd teen kanker het Deng Xiaoping teruggekeer na die politieke toneel. In Maart 1973 het hy onderpremier geword in die eerste van ’n reeks bevorderings wat Mao goedgekeur het. Nadat Zhou hom in Januarie 1975 aan die aktiewe politiek onttrek het, was Deng in effek in beheer van die regering, party en weermag. Hy het in ’n kort rukkie die bykomende titels VBL-stafhoof, ondervoorsitter van die Kommunistiese Party en ondervoorsitter van die Sentrale Militêre Kommissie gekry.^[78]

Die spoed van Deng se rehabilitasie het die radikale kamp, wat hulself beskou het as Mao se "regmatige" politieke en ideologiese erfgename, onkant betrap. Mao wou Deng gebruik as ’n teenwig vir die militêre faksie in die regering om enige oorblywende invloed van mense wat lojaal teenoor Lin Biao was, te onderdruk. Hy het ook vertroue in die Bende van Vier verloor om die ekonomie te bestuur en het Deng beskou as ’n bekwame en doeltreffende leier. Om die land verarm te los sou nie goed wees vir die nalatenskap van die Kulturele Rewolusie nie, en Mao het hard gewerk om dit te beskerm. Deng se terugkeer het die verhoog geskep vir ’n uitgerekte faksiestryd tussen die radikale Bende van Vier en gematigdes onder Zhou en Deng.

In dié tyd het Jiang Qing en haar bondgenote die massamedia en die party se propagandanetwerk beheer, terwyl Zhou en Deng beheer gehad het oor die meeste regeringsinstellings. In sommige besluite het Mao die bende se invloed getemper, maar in ander het hy aan hul eise toegegee. Die bende se groot invloed op die politiek en media het nie verhoed dat Deng sy ekonomiese beleide ingestel het nie. Hy het partyfaksionalisme sterk afgekeur en sy beleide was daarop gemik om eenheid te bevorder as die eerste stap na die herstel van ekonomiese produktiwiteit.^[79]

Net soos wat Liu Shaoqi ná die Groot Sprong Voorwaarts hervormings ingestel het, het Deng die spoorweë, staalvervaardiging en ander sleutelgebiede van die ekonomie gestroomlyn. Teen laat 1975 het Mao egter gesien Deng se ekonomiese hervormings kan nadelig vir die nalatenskap van die Kulturele Rewolusie wees en het hy ’n veldtog begin om die "rehabilitasie van die saak vir die regses" teen te staan; hy het daarop gesinspeel dat Deng die land se voorste "regse" is. Mao het Deng in November 1975 aangesê om ’n selfkritiek te skryf, ’n stap wat die Bende van Vier verwelkom het.^[79]

Op 8 Januarie 1976 het Zhou Enlai aan kanker gesterf. Op 15 Januarie is hy begrawe in die teenwoordigheid van al China se mees senior leiers, behalwe Mao; hy het toenemend krities geraak jeens Zhou.^[80][81] Ná sy dood het Mao nie ’n lid van die Bende van Vier of Deng Xiaoping as premier aangestel nie, maar die relatief onbekende Hua Guofeng.

Die bende van Vier het gevrees spontane, grootskaalse steun aan Zhou kan tot hul politieke nadeel strek. Hulle het deur die media ’n stel beperkings ingestel op ’n openlike rouproses oor Zhou. Jare van gebelgdheid oor die Kulturele Rewolusie, die openbare vervolging van Deng Xiaoping (wat as Zhou se bondgenoot beskou is) en die verbod op ’n amptelike rouproses het gelei tot ’n algemene misnoeë teenoor Mao en die Bende van Vier.^[82]

Amptelike pogings om die verbod af te dwing het ingesluit die afbreek van openbare gedenktekens en die verwydering van plakkate wat Zhou se prestasies verkondig. Op 25 Maart 1976 het Sjanghai se Wen Hui Bao ’n artikel gepubliseer waarin Zhou genoem is "die kapitalistiese gematigde in die party wat die onboetvaardige kapitalistiese gematigde Deng sy mag help terugkry het". Hierdie propagandistiese pogings om Zhou swart te smeer het egter net die publiek se verknogtheid aan sy nagedagtenis versterk.^[83]

Op 4 April 1976, aan die vooraand van China se jaarlikse Qingming-fees, ’n tradisionele roudag, het duisende mense om die Monument aan die Volkshelde in Tiananmen-plein byeengekom om eer te betoon aan Zhou Enlai. Hulle het kranse, plakkate, gedigte en blomme aan die voet van die monument neergelê.^[84] Die doel van die herdenking was om lof te bring aan Zhou, maar die Bende van Vier is ook aangeval vir hul aksies teen die premier. In ’n paar slagspreuke is selfs Mao en sy Kulturele Rewolusie aangeval.^[85]

Tot 4 miljoen mense kon Tiananmen-plein op 4 April besoek het.^[85] Alle vlakke van die gemeenskap, van die armste kleinboere tot die hoogste VBL-offisiere en die kinders van kaders met hoë range, is in die bedrywighede verteenwoordig. Die mense was gemotiveer deur ’n mengsel van woede oor Zhou se behandeling, opstand teen die Kulturele Rewolusie en onsekerheid oor China se toekoms. Dit het nie gelyk of die voorval deur iemand gereël is nie, maar net ’n uiting van mense se gevoelens was.^[86]

Die sentrale komitee, onder die leierskap van Jiang Qing, het die voorval "teenrewolusionêr" genoem en kort ná middernag van 6 April al die aandenkings van die plein af laat verwyder. Pogings om die rouklaers in bedwang te bring het tot ’n gewelddadige opstand gelei. Polisiemotors is aan die brand gesteek en ’n skare van meer as 100 000 het hul pad oopgeveg tot in verskeie regeringsgeboue om die plein.^[84] Baie van die mense wat gearresteer is, is later na tronkwerkkampe gestuur. Soortgelyke voorvalle het in ander groot stede voorgekom. Jiang Qing en haar bondgenote het Deng Xiaoping daarvan beskuldig dat hy die meesterbrein agter die voorval is en het verslae daaroor aan amptelike media gegee. Deng is op 7 April amptelik van al sy posisies "binne en buite die party" gestroop. Dit was sy tweede ondergang in 10 jaar.^[84]

Op 9 September 1976 het Mao Zedong gesterf. Vir sy aanhangers het sy dood die verlies van die rewolusionêre fondament van Kommunistiese China gesimboliseer. Die nasie het gerou; mense het in die strate gehuil en openbare instellings het vir langer as ’n week gesluit. Hua Guofeng was aan die hoof van die begrafniskomitee.

Mao het na bewering kort voor sy dood die volgende boodskap aan Hua geskryf: "Met jou in bevel is ek tevrede". Hua het hierdie boodskap gebruik om sy posisie as opvolger te bekragtig. Daar is algemeen geglo hy het nie politieke vaardigheid of ambisie nie, en hy het oënskynlik geen bedreiging vir die Bende van Vier ingehou nie. Die bende se radikale idees was egter ook ongewild by invloedryke oueres en baie partyhervormers. Op 10 Oktober het Spesiale Eenheid 8341, met die steun van maarskalk Ye Jianying, al die lede van die Bende van Vier in ’n onbloedige staatsgreep in hegtenis geneem.

Hoewel Hua Guofeng die Bende van Vier in 1976 in die openbaar veroordeel het, het hy steeds Mao se naam gebruik om die beleide uit die Mao-tydperk te regverdig. Hy het begin met ’n beleid wat bekend geword het as die "Twee Wat Ook Als",^[87] naamlik "Wat ook al die beleid is wat van Mao af kom, ons moet dit aanhou steun," en "Wat ook al die riglyne is wat Voorsitter Mao aan ons gegee het, ons moet dit bly volg." Nes Deng, wou Hua die skade van die Kulturele Rewolusie omkeer; maar anders as Deng, wat nuwe ekonomiese modelle vir China wou voorstel, wou Hua die Chinese ekonomie en politieke stelsels aanpas volgens die Sowjetbeplanningstyl van die vroeë 1950's.

Dit het gou vir Hua duidelik geword dat dit moeilik was om staatsake sonder Deng Xiaoping te hanteer. Op 10 Oktober het Deng ’n persoonlike brief aan Hua geskryf waarin hy vra om terug te keer na staats- en partysake. Ouer leiers het ook gevra dat Deng terugkeer. Met toenemende druk van alle kante het Hua Deng in Julie 1977 aangestel as onderpremier en hom later tot verskeie ampte bevorder. Deng was nou China se tweede magtigste figuur. In Augustus, op die party se Elfde Kongres in Beijing, is (in volgorde van rang) Hua Guofeng, Ye Jianying, Deng Xiaoping, Li Xiannian en Wang Dongxing aangestel as nuwe lede van die Politburo se staande komitee.^[88]

In Mei 1978 het Deng van die geleentheid gebruik gemaak om sy protégé Hu Yaobang se mag te verhoog. Hu het ’n artikel in die Guangming-dagblad gepubliseer waarin hy slim gebruik gemaak het van Mao-aanhalings en waarin hy Deng se idees lof toeswaai. Hierna het Hua Deng begin ondersteun. Op 1 Julie het Deng Mao se selfkritiekverslag van 1962 bekend gemaak oor die mislukking van die Groot Sprong Voorwaarts. Met ’n uitgebreide magsbasis het Deng in September 1978 begin om Hua se "Twee Wat Ook Als" in die openbaar aan te val.^[87]

Op 18 Desember 1978 is die deurslaggewende Derde Volle Sitting van die Elfde Sentrale Komitee gehou. Deng het ’n beroep gedoen om "’n bevryding van gedagtes" en het die party aangespoor om "waarheid in feite te soek" en afstand te doen van ideologiese dogma. Die sitting was die amptelike begin van die ekonomiese hervormings in China. Hua het homself gekritiseer en gesê die "Twee Wat Ook Als" was ’n fout. Wang Dongxing, ’n getroue bondgenoot van Mao, is ook gekritiseer. Op die sitting het die party sy oordeel oor die Tiananmen-voorval omgekeer en aan die onteerde leier Liu Shaoqi ’n laat staatsbegrafnis toegestaan.^[89]

Op die Vyfde Volle Sitting, wat in 1980 gehou is, is Peng Zhen, He Long en ander leiers wat in die suiwering tydens die Kulturele Rewolusie in die stof gebyt het, polities gerehabiliteer. Hu Yaobang het as sekretaris-generaal hoof van die party geword. In September het Hua Guofeng bedank en Zhao Ziyang, nog ’n Deng-bondgenoot, het premier geword. Deng het voorsitter van die Sentrale Militêre Kommissie gebly, maar die amptelik mag is oorgedra aan ’n nuwe generasie pragmatiese hervormers wat die beleide van die Kulturele Rewolusie feitlik geheel en al omgekeer het.

Die Kulturele Rewolusie het ’n regstreekse of onregstreekse invloed op feitlik die hele Chinese bevolking gehad. Tydens die rewolusie is talle ekonomiese bedrywighede gestaak, met "rewolusie", ongeag die vertolking, die hoofdoel in die land. Mao Zedong-denke het die sentrale tema van alles geword. Die gesag van die Rooi Gardes het hoër geword as dié van die weermag, plaaslike polisie en selfs die reg in die algemeen. Tradisionele kuns en idees is geïgnoreer en in die openbaar aangeval, en loftuitinge vir Mao het dit vervang. Mense is aangemoedig om kulturele instellings te kritiseer en hul ouers en onderwysers te bevraagteken, iets wat tradisioneel streng verbode was.

Groot getalle Rooi Gardes het tydens die rewolusie na Beijing gekom, en hul uitgawes is deur die regering gedek. Die treinstelsel was ’n warboel. Die doel van die rewolusie was om die "Vier Ou Dinge" te vernietig en te vervang met die "Vier Nuwe Dinge" – dit het ingesluit enigiets van die verandering van straatname tot die knip van hare, van die plundering van huise tot die vandalisering van kultuurskatte en die ontheiliging van tempels.^[90] Binne ’n paar jaar is talle antieke geboue, artefakte, boeke en skilderye deur die Rooi Gardes vernietig. Die status van die tradisionele Chinese kultuur en instellings is ook geskaad en die beoefening van baie tradisies het afgeneem.

Die doel van die rewolusie was om ontslae te raak van "monsters en duiwels": almal wat bourgeois idees in die party, regering en weermag en onder intellektuele bevorder het, sowel as dié uit ’n uitbuitende familieagtergrond of wat behoort het tot die Vyf Swart Kategorieë (grondeienaars, ryk boere, teenrewolusionêre, mense met ’n slegte invloed en regsgesindes). Groot getalle mense is gebrandmerk as "monsters en duiwels", ongeag of hulle skuldig was of nie, en hulle is in die openbaar veroordeel, verneder en geslaan. Te midde van die rewolusionêre koors het leerlinge hul onderwysers veroordeel en kinders hul ouers.^[91] Baie mense is weens mishandeling dood en ander het selfmoord gepleeg. In 1968 is jeugdiges na die platteland gestuur om oor boerdery te leer, en die vertrek van miljoene uit die stede het gehelp om die gewelddadigste fase van die Kulturele Rewolusie te beëindig.^[92]

Die uitwerking van die rewolusie was vir miljoene mense in China rampspoedig, en tog het dit voordele vir sekere dele van die bevolking ingehou, soos vir plattelanders. Hoewel die vyandigheid teenoor die intellektuele elite gelei het tot ’n afname in die gehalte van opvoeding, veral die hoër onderwys, het die radikale beleide ook daarvoor gesorg dat baie kinders in die plattelandse gemeenskappe vir die eerste keer ’n middelbareskoolopvoeding gekry het en dit het bygedra tot die plattelandse ekonomiese ontwikkeling van die 1970's en '80's.^[93] Groot getalle gesondheidswerkers is ook na die platteland gestuur en baie boere het informele mediese opleiding gekry; gesondheidsentrums is ook opgerig. Dit het gelei tot ’n merkbare verbetering in die gesondheid en lewensverwagting van die algemene bevolking.^[94]

Nadat die gewelddadigste fase van die Kulturele Rewolusie in die 1960's geëindig het, het die aanval op die tradisionele kultuur in 1973 voortgeduur met ’n veldtog teen Lin Biao en Confucius as deel van die stryd teen die gematigde elemente in die Kommunistiese Party. Die Kulturele Rewolusie het baie interne magstryde in die party onthul, waarvan baie niks te doen gehad het met die groter stryde tussen partyleiers nie maar eerder ontstaan het uit plaaslike faksionalisme en persoonlike vetes. Weens die chaotiese politieke omgewing was plaaslike regerings ongeorganiseerd en onstabiel, indien hulle enigsins bestaan het. Lede van verskillende faksies het dikwels in die strate baklei en politieke sluipmoordaanvalle was volop. Die massas het spontaan by faksies betrokke geraak en openlik teen ander faksies geveg. Die ideologieë van dié faksies was soms vaag, met die stryd om plaaslike mag dikwels die enigste motivering vir die gevegte.

Die Kulturele Rewolusie het China se opvoedingstelsel vir ’n ruk tot stilstand gedwing. In die vroeë maande van die rewolusie het skole en universiteite toegemaak. Laer- en middelbare skole is geleidelik heropen, maar kolleges en universiteite was tot in 1970 toe; sommige het eers in 1972 weer heropen.^[95] Die universiteite se toelatingseksamens is ná 1966 gekanselleer en is later vervang met ’n stelsel waar studente deur fabrieke, dorpe en militêre eenhede aanbeveel is. Toelatingseksamens is eers weer in 1977 onder Deng Xiaoping ingestel. Volgens die dokumente vir die vervolging van die Bende van Vier is 142 000 kaders en onderwysers in opvoedingskringe vervolg en is verskeie bekende akademici, wetenskaplikes en opvoeders dood.^[96] Daar word dikwels in die Weste sowel as in China na hierdie generasie gefolterde en swak opgevoede individue as die "verlore geslag" verwys.^[97][98][99]

Die skoolopvoeding is verkort en die standaard het gedaal, en tog het die deel van die bevolking wat hul primêre skoolopleiding gekry het, toegeneem van minder as die helfte voor die rewolusie tot feitlik almal ná die tyd. Dié met ’n middelbareskoolopvoeding het van 15% tot meer as twee-derdes gestyg. Die opvoedingsgeleenthede op die platteland het geweldig toegeneem, terwyl dié vir stedelike kinders beperk is deur beleide teen die elite.^[100]

Volgens Shaorong Huang was die massauitwerking van die rewolusie te danke aan die groot getal politieke slagspreuke.^[101] Hy meen retoriek het ’n sentrale rol daarin gespeel om beide leiers en gewone burgers te beïnvloed. Een van die slagspreuke wat algemeen gebruik is, is: "Om te rebelleer is geregverdig."^[101]

Volgens Huang was politieke slagspreuke alomteenwoordig in mense se lewe; dit is op van buskaartjies tot sigaretpakkies gedruk.^[102] Werkets was veronderstel om "rewolusie te snap en produksie te verhoog". Boere moes meer varke grootmaak, want "meer varke beteken meer kusnmis, en meer kunsmis beteken meer graan". Selfs ’n terloopse opmerking deur Mao, "Patats is lekker; ek hou daarvan", het op die platteland ’n algemene slagspreuk geword.^[101]

Politieke slagspreuke het drie bronne gehad: Mao, die amptelike media van die party soos Volksdagblad en die Rooi Gardes.^[101] Laasgenoemde was die gewelddadigste, soos "Werp die vyand op die vloer en trap met die voet op hom", "Lank lewe die rooi terreur!" en "Dié wat teen Voorsitter Mao is, se hondeskedels sal in stukkies gebreek word".^[101]

Die sinoloë Lowell Dittmer en Chen Ruoxi wys daarop dat Chinees histories gekenmerk is deur verfyndheid, delikaatheid, gematigheid en eerlikheid, sowel as die "kweek van ’n verfynde en elegante letterkundige styl".^[103] Dit het tydens die Kulturele Rewolusie varander. Retoriek was vol militante en gewelddadige woorde.^[101] Slagspreuke was ’n kragtige en doeltreffende manier om "gedagtehervorming" teweeg te bring en miljoene mense te mobiliseer in ’n gesamentlike aanval op die subjektiewe wêreld, "terwyl hul objektiewe wêreld terselfdertyd hervorm is".^[101][104]

Dittmer en Chen glo die klem op politiek het die taal ’n baie doeltreffende vorm van propaganda gemaak, maar "dit ook verander in ’n jargon van stereotipes – vertonerig, herhalend en vervelig".^[104] Om hulle van die tydperk te distansieer, het Deng Xiaoping se regering politieke slagspreuke aansienlik verminder, hoewel dit weer in die laat 1990's effens toegeneem het.

Voor die Kulturele Rewolusie, in die jare 1958–1966, het die teater deel van die politieke stryd geword. Toneelstukke is gebruik om sekere lede van die partyleierskap te kritiseer of ondersteun. ’n Opera deur Wu Han met die naam Hai Rui uit Sy Amp Ontslaan, is vertolk as bedekte kritiek teen Mao. Dit het gelei tot ’n aanval deur die politikus en teaterresensent Yao Wenyuan daarop, en dit word dikwels beskou as die daad wat tot die rewolusie gelei het.^[105] Dit het ook die vervolging en dood van Wu Han tot gevolg gehad, asook van ander mense wat by teater betrokke was.^[106][107]

Tydens die rewolusie het Jiang Qing beheer oor die teater oorgeneem en rewolusionêre modeldramas ingestel. Tradisionele operas is verbied omdat hulle as feodalisties en bourgeois beskou is, maar rewolusionêre operas is bevorder.^[108] In die eerste drie jaar ná 1967 is agt modeldramas (ses operas en twee baletopvoerings) op die planke gebring; die mees noemenswaardige daarvan was Die Legende van die Rooi Lantern. Hierdie operas was die enigste goedgekeurde stukke en operageselskappe moes hul repertoire daarvolgens aanpas of verander.^[109] Die modeloperas is ook oor die radio uitgesaai, op film vasgelê, in die openbaar oor luidsprekers uitgeblêr en vir kinders in skole en werkers in fabrieke geleer – dit het die enigste vorm van teatervermaak vir miljoene Chinese geword.^[110][111]

In 1966 het Jiang Qing ’n beroep gedoen om ’n nuwe vorm van letterkunde en die kunste, asook optrede teen enige vorm daarvan wat as bourgeois, teensosialisties of anti-Maoïsties beskou is.^[112] Skrywers, kunstenaars en intellektuele wat met die "ou kultuur" verbind is, moes uitgewis word. Dit het die meeste van hulle ingesluit, en hulle is vervolg, gekritiseer en veroordeel; van hulle is in die openbaar verneder, gevange geneem en "hervorm" deur middel van dwangarbeid.^[113]

Volgens die dokumente vir die vervolging van die Bende van Vier wat in 1980 uitegreik is, is meer as 2 600 mense op die terrein van kuns en letterkunde deur die departement van kultuur alleen vervolg.^[96] Baie is dood weens die beproewing en vernedering – die naam van 200 bekende skrywers en kunstenaars wat in die Kulturele Rewolusie ná vervolging dood is, is in 1979 in ere herstel.^[113]

Die werk van net ’n paar skrywers, wat toestemming of nuwe kwalifikasies gekry het, is tydens die rewolusie gepubliseer en herdruk. Die onderwerpe was streng gedefinieer en teen 1968 het geen letterkundetydskrifte meer bestaan nie. Ná 1972 is meer skrywers weer toegelaat om te skryf en verskeie tydskrifte het weer begin verskyn, maar die meeste skrywers kon steeds nie hul werk laat publiseer nie.^[113][114]

Dieselfde het in die rolprentbedryf gebeur: ’n Boekie met die titel 400 rolprente wat gekritiseer moet word is uitgegee en verskeie regisseurs, akteurs en aktrises is gemartel en in hegtenis geneem.^[110] Baie van hulle was Jiang Qing se teenstanders en vriende in die bedryf.^[115] Geen nuwe rolprente is in sewe jaar vervaardig nie, buiten ’n paar goedgekeurde "modeldramas" en hoogs ideologiese prente.^[116]

Nadat die Kommuniste beheer oor China oorgeneem het, is ’n groot deel van die gewilde musiek veroordeel en verbied, en die skrywers van sulke musiek is vervolg.^[117] Liedjies met rewolusionêre temas is bevorder, soos "Loflied aan die Moederland" en "Die Ooste is Rooi". Veral laasgeboemde was uiters gewild en het die "Vrywilligersmars" de facto as die land se volkslied vervang. Laasgenoemde is egter ná die Kulturele Rewolusie heringestel as volkslied.

Van die langsdurende beelde van die Kulturele Rewolusie kom van plakkate af. Propagandakuns op plakkate is gebruik vir veldtogte en kommunikasie met die massa, en dit was dikwels die hoofbron van inligting vir die bevolking. Hulle is in groot getalle vervaardig en wyd versprei. Hulle is deur die regering en die Rooi Gardes gebruik om die publiek op te voed en die party se ideologieë te versprei.^[118] Daar was verskeie soorte; die belangrikste genres was die "grootkarakterplakkate" (dazibao) en "kommersiële propagandaplakkate" (xuanchuanhua).^[119]

’n Dazibao kon ’n slagspreuk, gedig, kommentaar en/of grafika bevat en is teen openbare mure aangebring. Hulle was belangrik in Mao se stryd in die rewolusie, en hy het self op 5 Augustus 1966 ’n dazibao geskryf waarin hy ’n oproep op die mense doen om "die hoofkwartier te bombardeer".^[120] Die "kommersiële" plakkate is deur die regering geskep en goedkoop aan winkels verskaf sodat mense dit kon koop en in hul huis ophang. Die kunstenaars was amateurs en die plakkate was in ’n sosialisties-realistiese styl met sekere konvensies – die beelde van Mao was byvoorbeeld "rooi en glad en het lig uitgestraal".^[119][121]

China se historiese terreine, artefakte en argiewe is verwoes omdat hulle beskou is as deel van die "ou manier van dink". Beslag is op artefakte gelê, museums en huise is geplunder en enige voorwerp wat moontlik bourgeois of feodalistiese idees ondersteun het, is verwoes. Daar is min rekords oor presies wat vernietig is – Westerse waarnemers meen ’n groot deel van China se duisende jare oue geskiedenis is daarmee heen, of dit is in die 10 jaar van die rewolusie uit die land gesmokkel en oorsee verkoop.

Hoewel die vandalisme gepleeg is deur die rewolusie se vurigste ondersteuners, is dit nie amptelik deur die Kommunistiese Party goedgekeur nie. Hul amptelike beleid was juis die beskerming van sulke voorwerpe. Op 14 Mei 1967 het die party se sentrale komitee ’n dokument uitgevaardig waarin ’n beroep gedoen word om die beskerming van kulturele oudhede en boeke.^[122] Enorme skade is desondanks aan China se kultuurerfenis aangerig. Volgens ’n opname in 1972 in Beijing van 18 belangrike kultuurerfenisterreine, onder meer die Tempel van die Hemel en die Ming-graftombes, was daar groot verwoesting. Van die 80 kultuurerfenisterreine onder beskerming van die munisipaliteit is 30 vernietig, en van die 6 843 kultuurterreine wat volgens ’n wet van 1958 beskerm word, is 4 922 beskadig of verwoes.^[123][124] Talle waardevolle ou boeke, skilderye en ander oudhede is verbrand.^[124]

Latere argeologiese uitgrawings en voorwerpe is ná die rewolusie beskerm en verskeie groot ontdekkings, soos dié van die Terracottaleër en Mawangdui, is ná die hoogtepunt van die rewolusie gemaak.^[122]

Miljoene Chinese is tydens die Kulturele Rewolusie gewelddadig vervolg. Dié wat as spioene, "revisioniste" of lede van die "verdagte" klasse geëien is, is geslaan, gevange geneem, verkrag, gemartel en stelselmatig lastig geval en verneder, beslag is op hul eiendom gelê en hulle is mediese sorg geweier. Minstens honderdduisende mense is vermoor of uitgehonger of moes hulle letterlik doodwerk. Nog miljoene is onder dwang geskuif. Jong mense moes uit die stede na die platteland trek, waar hulle moes afstand doen van alle vorme van standaardopvoeding en onderwerp is aan die propagandistiese leerstellings van die Kommunistiese Party.^[87]

Baie mense kon nie die marteling en vervolging uithou nie en het selfmoord gepleeg. In die verhoor van die sogenaamde Bende van Vier het ’n Chinese hof verklaar 729 511 mense is vervolg, van wie 34 800 vermoedelik dood is.^[125] Volgens die Mao-biografie Mao: The Unknown Story is ’n geraamde 100 000 mense in een van die ergste faksiegevegte in Januarie tot April 1968 in Guangxi dood voordat premier Zhou die Volksbevrydingsleër gestuur het om tussenbeide te tree.^[126] Tot 3 miljoen mense is tydens die rewolusie dood.^[127]

Ramings van die dodetal, insluitende burgerlikes en Rooi Gardes, verskil baie.^[128] Dit strek tot ’n paar miljoen, maar ’n raming van sowat 400 000 is volgens die historikus Maurice Meisner ’n algemeen aanvaarde minimum.^[129] Volgens MacFarquhar en Schoenhals is sowat 36 miljoen mense net op die platteland vervolg, van wie tussen 750 000 en 1,5 miljoen dood is en rofweg dieselfde getal permanent beseer is.^[130]

Die werklike syfers sal seker nooit bekend wees nie, want baie sterfgevalle is nie gerapporteer nie of is verdoesel. Die staat se demografiese rekords was in dié tyd ook baie swak en China is huiwerig om ’n amptelike ondersoek na die tydperk te gelas.^[131]

• "Li Peng, the 'Butcher of Tiananmen,' was 'Ready to Die' to Stop the Student Turmoil". AsiaNews.it. 2003. Besoek op 21 Augustus 2011.
• Barnouin, Barbara en Yu Changgen. Zhou Enlai: A Political Life. Hongkong: Chinese University of Hong Kong, 2006. ISBN 962-996-280-2. Besoek op 12 Maart 2011.
• Chang, Jung en Halliday, Jon. Mao: The Unknown Story.Jonathan Cape, Londen, 2005.
• Ewing, Kent. (4 Junie 2011). "Mao's Army on the Attack". Asia Times Online. Asia Times Online (Holdings). Besoek by <http://www.atimes.com/atimes/China/MF04Ad01.html Geargiveer 3 Maart 2016 op Wayback Machine> op 16 Junie 2011.
• Fong Tak-ho. (19 Mei 2006). "Cultural Revolution? What Revolution?" Asia Times Online. Asia Times Online (Holdings). Besoek by <http://www.atimes.com/atimes/China/HE19Ad01.html Geargiveer 24 Junie 2011 op Wayback Machine> op 1 Junie 2011.
• Gao, Mobo (2008). The Battle for China's Past: Mao and the Cultural Revolution. Londen: Pluto Press. ISBN 978-0-7453-2780-8. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |nopp= (hulp) Besoek by <https://web.archive.org/web/20121103094507/http://www.strongwindpress.com/pdfs/EBook/The_Battle_for_Chinas_Past.pdf> op 2 September 2012.
• Richard King, red. (2010). Art in Turmoil: The Chinese Cultural Revolution, 1966–76. University of British Columbia Press. ISBN 978-0-7748-1543-7.
• MacFarquhar, Roderick. Schoenhals, Michael. (2006). Mao's Last Revolution. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02332-1. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |nopp= (hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
• Spence, Jonathan D. (1999). The Search for Modern China, New York: W.W. Norton and Company. ISBN 0-393-97351-4.
• Thurston, Anne F. (1988). Enemies of the People: The Ordeal of Intellectuals in China's Great Cultural Revolution. Cambridge: Harvard University Press. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |nopp= (hulp)
• Teiwes, Frederick C. & Sun, Warren. (2004). "The First Tiananmen Incident Revisited: Elite Politics and Crisis Management at the End of the Maoist Era". Pacific Affairs. Vol. 77, No. 2, Summer. 211–35. Besoek by <https://www.jstor.org/stable/40022499> op 11 Maart 2011.
• Zhao Ziyang. Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. Vert. en red. Bao Pu, Renee Chiang en Adi Ignatius. New York: Simon and Schuster. 2009. ISBN 1-4391-4938-0

• Encyclopædia Britannica. "The Cultural Revolution"
• Geskiedenis van die Kulturele Rewolusie
• Foto's: Chinese propagandaplakkate
• Gedenkteken vir slagoffers van die Kulturele Rewolusie
• "William Hinton on the Cultural Revolution" deur Dave Pugh
• "Student Attacks Against Teachers: The Revolution of 1966" deur Youqin Wang
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kulturele Rewolusie.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia