Ernő Dohnányi

Ernst von Dohnányi (Hongaars: Dohnányi Ernő, Hongaars: |ˈɛrnøː ˈdohnaːɲi|; 27 Julie 1877 – 9 Februarie 1960) was 'n Hongaarse komponis, pianis en dirigent. Hy het die Duitse vorm van sy naam vir die meeste van sy gepubliseerde werke gebruik.^[1]

Dohnányi is gebore in Pozsony, Oostenryk-Hongarye (vandag Bratislava, hoofstad van Slowakye). Hy studeer aanvanklik musiek onder sy vader, 'n professor in wiskunde en 'n amateur-tjellis, en op 8-jarige leeftyd onder Carl Forstner, 'n orrelis by die plaaslike katedraal. In 1894, in sy sewentiende jaar, verhuis hy na Boedapest en skryf in aan die Franz Liszt Musiekakademie (Koninklike Nasionale Hongaarse Akademie van Musiek), waar hy klavier studeer onder István Thomán en komposisie onder Hans von Koessler, 'n neef van Max Reger. ^[2]

István Thomán was 'n gunstelingstudent van Franz Liszt, en Hans von Koessler was 'n aanhanger van die musiek van Johannes Brahms. Hierdie twee invloede het 'n belangrike rol in Dohnányi se lewe gespeel: met Liszt wat sy klavierspel beïnvloed het en Brahms wat sy komposisies beïnvloed het. ^[3] Dohnányi se eerste gepubliseerde werk, sy Klavierkwintet in C mineur, het die goedkeuring weggedra van Brahms, wat voorspraak daarvoor in Wene gemaak het. Dohnányi het nie lank aan die Musiekakademie studeer nie: in Junie 1897 wou hy dadelik die eindeksamen aflê sonder om sy studies te voltooi. Toestemming is verleen, en 'n paar dae later het hy met hoë punte geslaag en as komponis en pianis gegradueer. ^[3]

Na 'n paar lesse by Eugen d'Albert, ook 'n student van Liszt, het Dohnányi in 1897 in Berlyn gedebuteer en is hy dadelik erken as 'n kunstenaar met groot verdienstelikheid. Soortgelyke sukses het in Wene gevolg, en op 'n toer deur Europa. Hy het in Londen gedebuteer tydens 'n Richter-konsert in Queen's Hall, met 'n uitvoering van Beethoven se Klavierconcerto No. 4. Hy was een van die eerste persone wat Bartók se meer toeganklike musiek gedirigeer en gepopulariseer het.

Gedurende die 1898-seisoen het hy die Verenigde State besoek en sy reputasie tydens sy debuutopvoering gevestig met die speel van Beethoven se klavierconcerto nr. 4, saam met die St. Louis-simfonieorkes. Anders as die meeste bekende pianiste van destyds het hy hom nie beperk tot solo-opvoerings en konserte nie, maar ook kamermusiekwerke gespeel. In 1901 het hy sy Simfonie nr. 1 voltooi, sy eerste orkeswerk. Alhoewel hy sterk beïnvloed is deur sy tydgenote, veral Brahms, het dit heelwat tegniese vaardighede vertoon wat aan sy eie toedoen en vernuf te danke was. ^[4]

Dohnányi was aanvanklik getroud met Elisabeth "Elsa" Kunwald (ook 'n pianis), wat in 1902 vir hom 'n seun, Hans gebaar het. Hans was die vader van die Duitse politikus Klaus von Dohnányi en die dirigent Christoph von Dohnányi, wat vir 'n geruime tyd die musiekdirekteur van die Cleveland Simfonieorkes was. Hans het hom onderskei as 'n leier van die Duitse weerstandsbeweging in Duitsland, en is uiteindelik gedurende die finale stadiums van Tweede Wêreldoorlog tereggestel. Benewens Hans, het Dohnányi en Elsa Kunwald ook 'n dogter genaamd Greta gehad. ^[5]

Na 'n uitnodiging deur die violis Joseph Joachim, 'n goeie vriend van Brahms, het Dohnányi van 1905 tot 1915 klas gegee aan die Hochschule in Berlyn. Daar het hy The Veil of Pierrette, Op. 18, en die Suite in F # mineur, Op. 19, geskryf. Na sy terugkeer na Boedapest het hy oor die volgende dekade in 'n groot aantal opvoerings verskyn, mees noemenswaardig in die Beethoven-feesjaar van 1920/1921. ^[6]

Voordat die Eerste Wêreldoorlog uitgebreek het, het Dohnányi 'n Duitse aktrise ontmoet en verlief geraak op haar (sy is ook beskryf as 'n sangeres). ^[7] Die aktrise was Elsa Galafrés. Sy was met die Pools-Joodse violis Bronisław Huberman getroud. Die twee kon egter nog nie trou nie, want hul eggenote het geweier om van hulle te skei, maar desondanks het Dohnányi en Elsa Galafrés in Januarie 1917 'n seun, Matthew, gehad. Albei het later die nodige egskeidings verkry en gevolglik is hulle in Junie 1919 getroud. Dohnányi het ook Johannes, Elsa se seun by Huberman, aangeneem. ^{[8] [9] [10]}

Gedurende die kortstondige bestaan van die Hongaarse Sowjetrepubliek van 1919 is Dohnányi aangestel as direkteur van die Akademie van Boedapest, maar enkele maande later het die nuwe tussentydse regering hom vervang met die violis Jenő Hubay, nadat Dohnányi geweier het om die pedagoog en komponis Zoltán Kodály te ontslaan vanweë Kodály se vermeende linkse politiek.^[11] In 1920, met Admiraal Horthy as regent van Hongarye, is Dohnányi egter aangewys as musiekdirekteur van die Boedapest Filharmoniese Orkes, en in die hoedanigheid het hy voorspraak gemaak vir die musiek van Béla Bartók, Zoltán Kodály, Leo Weiner en ander tydgenootlike Hongaarse komponiste. Dieselfde seisoen, in 1920, het hy die volledige klavierwerke van Beethoven opgevoer en verskeie van sy werke opgeneem. Hy het bekendheid verwerf as 'n briljante onderwyser. Sy leerlinge het Andor Földes, Mischa Levitzki, Ervin Nyiregyházi, Géza Anda, Annie Fischer, Edward Kilenyi, Bálint Vázsonyi, Georg Solti, Istvan Kantor, Georges Cziffra en Ľudovít Rajter (Dirigent. Dohnányi se peetkind) ingesluit. In 1933 het hy die eerste Franz Liszt Internasionale Klavierkompetisie georganiseer. ^[12] In 1934 is Dohnányi weereens benoem tot direkteur van die Boedapest Musiekakademie, welke pos hy beklee het tot 1943.

In 1937 het Dohnányi vir Ilona Zachár onmoet, 'n getroude vrou met twee kinders. Teen hierdie tyd was hy reeds van sy tweede vrou, Elsa Galafrés, geskei. Hy en Ilona het as man en vrou deur die hele Europa gereis, maar eers wettiglik getrou nadat hulle hul in die Verenigde State gevestig het.

Vanaf 1949 het Dohnányi tien jaar lank onderwys gegee aan die musiekskool van Florida se staatsuniversiteit in Tallahassee, Florida. Hy en sy vrou Ilona het in 1955 Amerikaanse burgers geword. ^[13]

In die VSA het hy bly komponeer en belanggestel in Amerikaanse folk music. Sy laaste orkeswerk (behalwe vir 'n verwerking in 1957 van sy Simfonie No. 2) was die American Rhapsody (1953). ^[13]

Sy laaste openbare optrede op 30 Januarie 1960 was by Florida se staatsuniversiteit as dirigent van die universiteitsorkes in Beethoven se klavierkonsert nr. 4, met sy doktorale student, Edward R. Thaden, voor die klavier. Na die uitvoering het Dohnányi na New York gereis om 'n paar Beethoven-klaviersonates en korter klavierstukke vir Everest Records op te neem. ^[13] Hy het vroeër reeds een van Mozart se concerto's in die vroeë dertigerjare in Hongarye (nr. 17, in G majeur, K. 453) opgeneem saam met die Boedapest Filharmoniese Orkes wat hy self gedirigeer het (vir Columbia), asook sy eie Variationen über ein Kinderlied vir klavier en orkes, Op. 25 (wat uitgereik is deur HMV in Engeland en RCA Victor in die Verenigde State), die tweede beweging van sy Ruralia hungarica, en 'n paar solo werke (maar geen Beethoven-sonates nie) op 78 opm; asook verskeie ander werke, insluitende Beethoven se Klaviersonate No. 17 en Haydn se F mineur variasies, op vroeë mono-LP's.

Dohnányi is tien dae later, na sy finale optrede, op 9 Februarie 1960 in New York Stad aan longontsteking oorlede, en is begrawe in Tallahassee, Florida, waar hy aan die universiteit onderwys gegee het vir tien jaar. ^[13]

• Die BBC het 'n LP-opname uitgereik wat geneem is uit een van sy laaste konserte, wat in 1959 by die staatsuniversiteit van Florida opgevoer is, en waartydens hy Beethoven se Klaviersonate No. 16, Op . 31 No. 1 en Schubert se Klaviersonate in G majeur, D 894 gespeel het. Die plaatetiket Testament Records het die opvoering op CD heruitgegee as deel van 'n stel wat ook drie van die pianis se eie kort stukke wat hy aldaar gespeel het as encores, 'n kort opvoering van sy werke wat hy tydens die 1956 Edinburgh-fees gespeel het, en 'n paar wat in 1936 op die BBC uitgesaai is, bevat.
• Dohnányi se drie volumes Daaglikse Vingeroefeninge vir die Gevorderde Pianis is in 1962 deur Mills Music gepubliseer.
• Die Warren D. Allen-musiekbiblioteek aan die Kollege van Musiek aan Florida se staatsuniversiteit bevat 'n groot argief van Dohnányi se bladmusiek, manuskripte en verwante materiaal.
• Die Hongaarse regering het hom in 1990 postuum vereer met die hoogste burgerlike eerbewys, die Kossuth-prys. ^[14]
• 'n Internasionale Ernst von Dohnányi-fees is in 2002 aan Florida se staatsuniversiteit gehou. Die LSU professor Milton Hallman was 'n student van Dohnányi, en het in 1987 'n CD met die titel Works For Piano opgeneem, wat van Dohnányi se bekendste musiek bevat.

Dohnányi se komposisiestyl was persoonlik, maar baie konserwatief. Sy musiek onderskryf grotendeels die Nieu-romantiese idioom. Alhoewel hy elemente van Hongaarse volksmusiek gebruik het, word hy nie beskou as 'n nasionalistiese komponis, soos wat met Bartók of Kodály die geval is nie. Sommige karakteriseer sy styl as tradisioneel hoofstroom Euro-Germaans in die Brahmsiaanse styl, eerder as spesifiek Hongaars, terwyl ander Brahms nie eien in sy musiek nie. Die beste van sy werke is miskien sy Serenade in C majeur vir stryktrio, Op. 10 (1902) en sy Variationen über ein Kinderlied vir klavier en orkes, Op. 25 (1914).

• Der Schleier der Pierrette, Pantomime in drie dele (Libretto ná Arthur Schnitzler), Op. 18 (1909)
• Tante Simona, Komiese Opera in een bedryf (Libretto deur Victor Heindl), Op. 20 (1912)
• A vajda tornya, Romantiese Opera in drie bedrywe (Libretto deur Viktor Lányi, ná Hans Heinz Ewers en Marc Henry), Op. 30 (1922)
• A tenor, Komiese Opera in drie bedrywe (Libretto deur Ernő Góth en Carl Sternheim, ná Bürger Schippel deur Carl Sternheim), Op. 34 (1927)

• Szegedi mise (Szeged Mass), Op. 35 (1930)
• Cantus vitae, Symphonic Cantata, Op. 38 (1941)
• Stabat mater, Op. 46 (1953)

• Simfonie in F majeur (1896, ongepubliseer) - Hongaarse Konings-prys in 1897^[3]
• Simfonie No. 1 in D mineur, Op. 9 (1901)
• Suite in F# mineur, Op. 19 (1909)
• Ünnepi nyitány (Fees Ouverture), Op. 31 (1923)
• Ruralia hungarica (gebaseer op Hongaarse volksdeuntjies), Op. 32b (1924)
• Szimfonikus percek, Op. 36 (1933)
• Simfonie No. 2 in E majeur, Op. 40 (1945, hersien 1954-7) ^[15]
• American Rhapsody, Op. 47 (1953)

• Klavierconcerto No. 1 in E mineur, Op. 5 (1898) (die openingstema is geïnspireer deur Brahms se Simfonie No. 1)
• Konzertstück in D majeur vir tjello en orkes, Op. 12 (1904)
• Variationen über ein Kinderlied vir klavier en orkes, Op. 25 (1914)
• Vioolconcerto No. 1 in D mineur, Op. 27 (1915)
• Klavierconcerto No. 2 in B mineur, Op. 42 (1947)
• Vioolconcerto No. 2 in C mineur, Op. 43 (1950)
• Concertino vir harp en kamerorkes, Op. 45 (1952)

• Strykkwartet in D mineur, 1893 (ongepubliseer, manuskrip by die Britse Biblioteek) (Grymes, Ernst Von Dohnányi: A Bio-bibliography, p. 32)
• Stryksekstet in B-mol majeur, 1893 (hersien in 1896, hersien en die eerste keer opgevoer 1898. Opgeneem op Hungaroton, 2006.) (Grymes, p. 32)
• Minuet vir strykkwartet, 1894 (Grymes, p.32. Manuskrip by die Nasionale Széchényi Biblioteek)
• Klavierkwartet in F # mineur, (1894)
• Klavierkwintet No. 1 in C mineur, Op. 1 (1895)
• Strykkwartet No. 1 in A majeur, Op. 7 (1899)
• Sonate in B-mol mineur vir tjello en klavier, Op. 8 (1899)
• Serenade in C majeur vir stryktrio, Op. 10 (1902)
• Strykkwartet No. 2 in D-mol majeur, Op. 15 (1906)
• Sonate in C # mineur vir viool en klavier, Op. 21 (1912)
• Klavierkwintet No. 2 in E-mol mineur, Op. 26 (1914)
• Strykkwartet No. 3 in A mineur, Op. 33 (1926)
• Sekstet in C vir klavier, strykinstrumente en blaasinstrumente, Op. 37 (1935)
• Aria vir fluit en klavier, Op 48, No. 1 (1958)
• Passacaglia vir solo fluit, Op. 48, No. 2 (1959)

• Vier Stukke, Op. 2 (1897, pub. 1905)
• Walse vir vier hande, Op. 3 (1897)
• Variasies en fuga op 'n tema van E[mma].G[ruber]., Op. 4 (1897)
• Gavotte en Musette (WoO, 1898)
• Albumblatt (WoO, 1899)
• Passacaglia in E-moll mineur, Op. 6 (1899)
• Vier Rapsodieë, Op. 11 (1903)
• Winterreigen, Op. 13 (1905)
• Humoresque in die vorm van 'n Suite, Op. 17 (1907)
• Drie Stukke, Op. 23 (1912)
• Fuga vir die linkerhand (WoO, 1913)
• Suite in die Ou Styl, Op. 24 (1913)
• Ses Konsert Etudes, Op. 28 (1916)
• Variasies op 'n Hongaarse volkslied, Op. 29 (1917)
• Pastorale op 'n Hongaarse Kersfees liedjie (WoO, 1920)
• Valses nobles, konsertrangskikking vir klavier (ná Schubert, D. 969) (WoO, 1920)
• Ruralia hungarica, Op. 32a (1923)
• Wals vir klavier uit Delibes se "Coppelia" (WoO, 1925)
• Wals Suite, vir twee klaviere, Op. 39a (1945),
• Wals vir soloklavier, Op. 39b (1947)
• Ses Stukke, Op. 41 (1945)
• Drie Stukke, Op. 44 (1951)
• Twaalf kort studies vir die gevorderde pianis (1951)

• Carnes, Mark Christopher, red. (2002). American National Biography: Supplement 2. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-522202-9. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
• Dohnányi, Ilona von (2002). James A. Grymes (red.). Ernst von Dohnányi: A Song of Life. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 0-253-34103-5. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
• Grymes, James A., red. (2005). Perspectives on Ernst von Dohnányi. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN 978-0810851252. Besoek op 20 Januarie 2014. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
• Kusz, Veronika (2020). A Wayfaring Stranger: Ernst von Dohnányi's American Years, 1949–1960. California Studies in 20th-Century Music. Vol. 25. University of California Press. ISBN 9780520301832. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)

• William Lines Hubbard et al., eds., The American History and Encyclopedia of Music, vol. 1 (Londen: Irving Squire, 1908), pp. 183–184 aanlyn beskikbaar

• Ernő Dohnányi by AllMusic
• Ernő Dohnányi Diskografie
• Ernő Dohnányi Profiel by The Remington Site
• Dohnanyi Strykkwartet Nos 1 & 2 klankgrepe
• Warren D. Allen Musiekbiblioteek by Florida se staatsuniversiteit
• Lecture by D. Kiszely-Papp oor die klaviermusiek van Dohnányi
• In Memoriam konserte
• Ampico klaviersolo "Music Of The Spheres" (Sphärenmusik) uit "Winterreigen" Opus 13, deur Ernst Von Dohnanyi, gespeel deur E. V. Dohnanyi op 'n Ampico klavier (7 voet vleuelklavier)

Bladmusiek

• Musiek en media deur Ernő Dohnányi op die International Music Score Library Project

Videos

• Serenade – Tema con variazioni op YouTube gespeel deur Classical Jam
• Piano Quintet No. 1 in C minor, Op. 1 – Allegro op YouTube, Scherzo. Allegro vivace op YouTube, Adagio, quasi andante op YouTube, Allegro animato op YouTube