Eartha Kitt

Eartha Kitt
Eartha Kitt in 2007
Agtergrondinligting
Geboortenaam	Eartha Mae Kitt
Gebore	17 Januarie 1927
Sterf	25 Desember 2008 Weston, Connecticut, VSA
Genres	Musiekblyspele Pop (glamor pop)
Beroep(e)	Aktrise Sangeres Kabaretster
Jare aktief	1948 - 2008
Webwerf	Amptelike webwerf

Eartha Kitt (17 Januarie 1927 - 25 Desember 2008) was 'n Amerikaanse aktrise, sangeres en kabaretster wat onder meer vir haar kersfeesliedjie Santa Baby uit die jaar 1953 bekend gestaan het. Orson Welles het haar as die "opwindendste vrou ter wêreld" ("most exciting woman in the world") beskryf.^[1] In die derde seisoen van die televisiereeks Batman het sy in die 1960's die rol van Catwoman vertolk en sodoende Julie Newmar vervang wat vir die finale seisoen nie meer beskikbaar was nie.

Kitt is as Eartha Mae Keith op 'n katoenplantasie in North, 'n klein dorp in Orangeburg County naby Columbia (deelstaat Suid-Carolina), gebore. Haar moeder was van Cherokee- en Afro-Amerikaanse, haar vader van Duitse en Nederlandse afkoms. Sy het beweer dat sy uit 'n verkragting gebore is.^[2]

Kitt is deur die suster van haar moeder, Anna Mae Riley, grootgemaak - 'n Afro-Amerikaanse vrou wat deur Kitt as haar biologiese ma beskou is. Riley het haar niggie later in die sorg van pleegouers geplaas wat haar egter na bewering mishandel en verwaarloos het. Sy het dit selfs as "slawerny" beskryf, en toe haar tannie haar weggegee het, het sy haarself afgevra wie haar sou aanvaar - sy was immers bang dat mense haar sou afwys.^[3]

Ná Riley se afsterwe is sy na New York gestuur om by Mamie Kitt te bly. Sy het te wete gekom dat Mamie haar biologiese moeder was, maar niks oor haar pa geweet nie, behalwe dat sy van Kitt was en dat hy - soos veronderstel is - die seun van die eienaar van die plaas was waar sy gebore is.^[4]

Kitt het haar loopbaan as 'n lid van die Katherine Dunham Company begin. Met hierdie dansgroep het sy in 1948 ook haar filmdebuut in Casbah gemaak. As 'n begaafde sangeres met 'n merkwaardige stem het sy treffers soos Let's Do It, Champagne Taste, C'est si bon, Just an Old-Fashioned Girl, Monotonous, Je cherche un homme, Love for Sale, I'd Rather Be Burned as a Witch, Uska Dara, Mink, Schmink, en Under the Bridges of Paris opgeneem, asook haar bekendste lied, Santa Baby wat in 1953 vrygestel is. Toe sy in Europa gebly en opgetree het, het Kitt haar unieke styl met die aanleer van die Franse taal nog verfyn. Sy kon ook ander tale redelik goed praat en het haar taalvernuf tydens talle opnames van kabaretoptredes, wat in lewende lywe gedoen is, met finesse aangewend.

In 1950 het Orson Welles haar die eerste hoofrol as Helena in sy verfilming van Doktor Faustus gegee. Enkele jare later het sy in die revue New Faces of 1952 gespeel waarin sy twee liedjies - Monotonous en Bal, Petit Bal gesing het waarmee sy nog steeds vereenselwig word. Die rolprentateljee 20th Century Fox het hierdie revue in 1954 onder die eenvoudige titel New Faces na die silwerdoek gebring.

Na bewering het Welles en Kitt tydens die verfilming van Shinbone Alley 'n intieme liefdesverhouding gehad wat aan haar die bynaam "opwindendste vrou ter wêreld" besorg het. In 1958 het sy saam met Sidney Poitier 'n hoofrol in die rolprent The Mark of the Hawk vertolk. Vir die res van die 1950's en vroeë 1960's het Kitt voortgegaan om in rolprente, televisieproduksies en nagklubs op te tree. Sy het in 1964 meegehelp om die Circle Star Theater in San Carlos (Kalifornië) te open. In die sestigers het sy ook die rol van Catwoman in die televisiereeks Batman vertolk nadat Julie Newmar bedank het.

In 1968 het sy egter 'n teenslag ervaar nadat sy tydens 'n onthaal in die Withuis kritiese kommentaar oor die oorlog in Viëtnam gelewer het.^[5][6] Die Amerikaanse publiek was verdeeld in sy opinie oor haar uitlatings. Nadat sy in die VSA feitlik geboikot is, het sy haar energie in oorsese optredes gestort.

Gedurende daardie tydperk was daar in die VSA en oorsese lande steeds meer kulturele verwysings na Eartha Kitt soos die bekende Monty Python-televisiegrap The Cycling Tour waarin 'n man met geheueverlies aanvanklik glo hy is Clodagh Rodgers, daarna Trotskij en uiteindelik Eartha Kitt (terwyl sy voor 'n opgewonde gehoor in Moskou optree).

Vir die Broadway-opvoering Timbuktu ('n Afrika-weergawe van die gewilde musiekblyspel Kismet) het Eartha Kitt in 1978 na New York teruggekeer en groot sukses behaal. Een lied in die musiekblyspel gee 'n resep vir mahoun, 'n toebereiding van cannabis, waar Eartha Kitt se snorrende sangstyl die refrein "constantly stirring with a long wooden spoon" op 'n merkwaardige manier beklemtoon.

In 1984 het sy met haar disco-lied Where Is My Man weer internasionale trefferlyste gehaal en ook vir die eerste keer in haar loopbaan goue-plaat-status bereik. Ná hierdie suksesvolle enkelsnit het sy die album I Love Men vrygestel. Haar treffer het vir Eartha Kitt nuwe gehore in Britse en Amerikaanse nagklubs geskep, waaronder ook 'n nuwe generasie van manlike gay bewonderaars. Sy het haar dank met gereelde welwillendheidskonserte betuig waarvan die inkomste aan MIV/VIGS-organisasies geskenk is. Ook haar volgende treffer Cha-Cha Heels, wat sy saam met Bronski Beat opgeneem het, het in Britse nagklubs baie gewild geraak en was ook in dié land se trefferlyste.

In 1992 het Eartha Kitt 'n ondersteunende rol in die trefferrolprent Boomerang (met Eddie Murphy in die hoofrol) gespeel. In die laat 1990's het sy as 'n lid van die rondreisende nasionale Noord-Amerikaanse toneelgroep van The Wizard of Oz die rol van die Wicked Witch of the West vertolk. In 2000 het sy na die Broadway teruggekeer om saam met Mandy Patinkin en Toni Collette in Michael John LaChiusa se toneelstuk The Wild Party op te tree. Die stuk het egter nie lank gespeel nie. Laat in dieselfde jaar het sy die rol van Fairy Godmother in die rondreisende nasionale Amerikaanse toneelgroep van Cinderella, wat ook Deborah Gibson en later Jamie-Lynn Sigler ingesluit het, vertolk. In 2003 het sy Chita Rivera in die musiekblyspel Nine vervang. Vir 'n spesiale opvoering van Cinderella in die Lincoln Center tydens die Kersfeesseisoen van 2004 het sy nog eens die rol van Fairy Godmother gespeel.

Een van haar meer ongewone rolle was dié van Kaa die luislang (Kaa the python) in die BBC se hoorspel The Jungle Book (1994). Kitt het haar kenmerkende stem ook aan Yzma in Walt Disney se rolprent The Emperor's New Groove verleen. Vir hierdie rol het sy haar eerste Annie Award gewen. In die opvolgrolprent Kronk's New Groove, wat onmiddellik as video vrygestel is, en die televisiereeks The Emperor's New School, wat eweneens uit die oorspronklike rolprent voortgespruit het, het sy haar stem nog eens aan die karakter verleen. Hiervoor is in 2007 en 2008 twee Emmy Awards en twee bykomende Annie Awards aan haar toegeken. In die animasiereeks My Life as a Teenage Robot, wat op televisie uitgesaai is, het Kitt haar stem aan die karakter Queen Vexus verleen.

In die laaste jare van haar lewe het haar jaarlikse optredes in New York van Eartha Kitt 'n gevestigde kunstenaar in Manhattan se kabaretbedryf gemaak. Wanneer sy in teaters soos die Ballroom en die Café Carlyle opgetree het, het sy die vele fasette van haar kunstenaarspersoonlikheid duidelik na vore laat kom en steeds weer bevestig. Hierby het sy van liedere, waarmee sy vereenselwig word soos Old Fashioned Millionaire, wat 'n amusante, baatsugtige vermoeidheid met die wêreld beklemtoon het, na minder bekende repertoire gewissel, wat sy met 'n onverwagte wildheid en volharding voorgedra het. Hierby het Kitt die gehore as 'n oorlewingskunstenaar met 'n feitlik bodemlose veerkragtigheid geraak. Haar weergawe van Here's to Life, wat sy dikwels as die laaste lied van 'n konsert gesing het, was 'n goeie voorbeeld hiervan.

Hierdie faset van haar latere optredes is in ten minste een van haar opnames, Thinking Jazz, vasgevang. Thinking Jazz behels 'n reeks optredes met 'n klein jazz-combo wat in die vroeë 1990's in Duitsland aangebied is en waartydens sy sowel bekende liedere soos Smoke Gets in Your Eyes asook stukke soos Something May Go Wrong gedoen het wat geblyk het om meer spesifiek by haar talente aangepas te wees. Een uitgawe van die kompakskyf behels twee bonusopnames - Yesterday, wat sy op 'n wilde, woedende manier voordra, en C'est Si Bon, waarin sy haar rol as sekskat op satiriese en goedmoedige wyse bekyk.

Tussen Oktober en vroeë Desember van 2006 het Kitt in die Off-Broadway-musiekblyspel Mimi le Duck opgetree. Daarnaas het sy in 2007 saam met Vanessa L. Williams 'n rol in die onafhanklike film And Then Came Love vertolk.

In 1978 is haar stem gebruik om Aja, die popgroep Steely Dan se nuwe album, met 'n televisieadvertensie bekend te stel.

Ná romanses met die kosmetiekmagnaat Charles Revson en John Barry Ryan III, die erfgenaam van 'n bankier-fortuin, het Eartha Kitt op 6 Junie 1960 met John William McDonald getrou, 'n vennoot van 'n eiendomsbeleggingsmaatskappy. Uit hierdie huwelik, wat tot in 1965 voortgeduur het, het 'n dogter, Kitt (* 1962), voortgespruit. Eartha het ook twee kleinkinders gehad, Jason en Rachel Shapiro.

As 'n langjarige inwoner van die deelstaat Connecticut het Eartha baie jare in 'n omgeboude skuur gewoon wat deel uitgemaak het van 'n uitgestrekte plaas in die Merryall-deel van New Milford. Sy was aktief by plaaslike weldadigheidsorganisasies en -projekte dwarsoor die distrik Litchfield County betrokke. Nadat sy 'n tyd lank in Pound Ridge (deelstaat New York) gebly het, het Eartha in 2002 na Connecticut teruggekeer en haar in Stamford in die suidelike gedeelte van die distrik Fairfield County gevestig om naby die gesin van haar dogter te kan woon.

Kitt het 'n uitgesproke voorstander van gay burgerregte geword en openlik burgerlike verbintenisse gesteun: "I support it [gay marriage] because we're asking for the same thing. If I have a partner and something happens to me, I want that partner to enjoy the benefits of what we have reaped together. It's a civil-rights thing, isn't it?"^[7]

Kitt het drie outobiografiese werke gepubliseer - Thursday's Child (1956), Alone with Me (1976) en I'm Still Here: Confessions of a Sex Kitten (1989).

Kitt is op 25 Desember 2008 op die ouderdom van 81 jaar in haar huis in Weston, Connecticut aan kolonkanker oorlede.^[8]

• Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is uit die volgende Wikipedia-artikel vertaal: Eartha Kitt