Germaanse godsdiens

Germaanse godsdiens is 'n sambreelterm vir die religieuse lewe en praktyke van Germaanse stamme en volkere wat dikwels duidelik van mekaar verskil het. Daar was nogtans ook gebruike en godsdienstige opvattings wat deur alle Germaanse groepe gedeel is, soos die politeïstiese karakter van die godsdiens, die geloof aan 'n hiernamaals, bepaalde offerpraktyke, orakels (die geloof aan Godspraak) en sekere fatalistiese oortuigings. Naas 'n godsdiens het die Germane ook hul eie mitologie ontwikkel.

Die term Germaanse godsdiens dek 'n periode wat van die laat Bronstydperk tot in die tyd van die kerstening van Germaanse volkere in die vroeë Middeleeue. Volgens tydelike en geografiese besonderhede van die beskikbare bronmateriaal onderskei navorsers 'n Noord-Germaanse en 'n Suid-Germaanse godsdiens. Vanweë die afsonderlike ontwikkeling van die Angel-Sakse ná hulle vestiging op die Britse hoofeiland word die Angel-Saksiese godsdiens as 'n derde navorsingsgebied beskou.

Die Germane het hul godsdiens nie van die wêreldlike sfeer afgesonder nie, maar eerder as deel van die regtelike en sedelike orde van hul stamgemeenskap beskou. Die stamhoof het ook as 'n soort religieuse leier gefungeer en was daarnaas verantwoordelik vir die handhawing van 'n natuurlike ewewig tussen die verlede en die toekoms. Hierdie ewewig is in die Germaanse wêreld deur prosesse van wording en groei versinnebeeld, soos in die reusagtige lewens- of wêreldboom Yggdrasil wat diep in die aarde gewortel was en met sy kroon tot in die heelal gestrek het. 'n Soortgelyke wêreldboom kom as religieuse en mitologiese simbool ook in die Slawiese wêreld voor. Die Germane het immergroen esbome as manifestasies van hierdie sentrale religieuse simbool vereer, en rune- en orakelstawe, wat gebruik is om die toekoms te voorspel, is uit eshout gesny.

Maar net soos ander lewende dinge was ook Yggdrasil deur verval bedreig – sy val sou die einde van die wêreld (Ragnarök) beteken, 'n slag waarin Gode en demone teen mekaar sou veg en uiteindelik almal sou vergaan sodat die siklus van wording opnuut kon begin en die wêreld weer kon ontstaan.

Die lot van die Germaanse stamgemeenskap is deur drie skikgodinne, die Norne, bepaal wat oor die water van die lewe onder Yggdrasil se wortels gewaak het. Hulle het oor die lot van mense bestem, en die gemeenskap het hul besluite as onafwendbaar beskou en aanvaar. 'n Enkele mens is in hierdie verband steeds net as deel van 'n gemeenskap beskou wat verantwoordelik was vir die wêreldse bestaan van sy sibbe en die vervulling van hul lot. Hoe beter hy daarin geslaag het, onder meer as heldhaftige kryger, hoe groter was sy eer. Daarenteen is alles, wat die voortbestaan van sy sibbe op enige manier sou kon bedreig het, soos onvrugbaarheid, lafhartigheid of minagting van die godsdienstige orde, verafsku.

Die wêreld van mense, Midgard, is gekontrasteer met die goddelike wêreld, Asgard. Asgard het twee groepe van godhede behels, Ase en Wane. Die belangrikste Ase-godhede was die god van oorlog en die doderyk, Odin (Oudhoogduits Wotan of Wodan), en die god van donder, Thor (Oudhoogduits Donar, Angel-Saksies Þunar). Die beduidendste Wane was die twee vrugbaarheidsgodhede Njörd en Freya.

Vir die menslike geslag was die Germaanse godhede vennote in hul stryd om die heersende orde te handhaaf, maar ook hulle was aan die lot van wording en vergaan onderworpe. Die religieuse feeste is in die ritme van seisoene gevier (somer- en wintersonstilstand, lente en oestyd) of ter geleentheid van belangrike biografiese gebeurtenisse (oorgangsrites wat 'n onomkeerbare ritus in die status van 'n mens gesimboliseer het). Die afsterwe van 'n mens is as die oorgang na 'n ander bestaan beskou. Daar was twee hemelryke of rusoorde waar die menslike siel sou voortleef. Die een was die onderaardse doderyk of Hel. Die siele van mense wat 'n natuurlike dood gesterf het, het hierheen gegaan. Die ander rusoord was die Walhalla. Die Walhalla was die paradys vir (dapper) gesneuwelde krygers. Hulle word gekeur deur die Walkure.

Oorledenes is dikwels in natuurlike of kunsmatige heuwels (dolmen) ter ruste gelê. Religieuse voorstellings het ook die wedergeboorte in sibbeverband ingesluit.

Die rekonstruksie van die Germaanse godsdiens en rituele bly moeilik aangesien navorsers oor min betroubare bronne beskik. Argeologiese vondste, Romeinse dokumente en beskrywings van Christelike sendelinge is naas Oud-Noorse literêre werke (soos die Edda en die 13de eeuse sagas van Snorri Sturluson) die belangrikste basis vir wetenskaplike ondersoek. Edda en saga's dateer egter uit die laaste periode van die Germaanse godsdiens en gee dus geen indruk van die godsdienstige lewe in vroeër tydperke nie. Dit is dus tans nie duidelik of daar ooit 'n gemeenskaplike Nordiese godsdiens was wat die historiese basis vir latere geloofsoortuigings sou kon gevorm het nie.^[1]

Die Godhede van die Steentyd is die oudste bekende Godhede van die Germane. Hierdie Godhede word ook in die Germaanse Skeppingsgeskiedenis vermeld. Dit gaan naamlik om Reuse en Reusinne en ook Gigante en Jotuns. Dit was reuse figure met menslike trekke. Met die koms van die Bronstyd vervaag die glans van hierdie Godhede. Hulle word nou dikwels ook in 'n negatiewe lig beskou.

Aan die einde van die Steentyd en die begin van die Bronstydperk tree veral 'n nuwe groep Godhede op die voorgond. Hierdie groep Godhede word veral gedomineer deur Godinne. Moedergodinne en Vrugbaarheidsgodinne speel nou 'n sentrale rol in die lewe van die ou Germane. Hulle staan ook bekend as die Wane. Reeds in die Bronstyd, maar veral met die koms van die Ystertyd sou manlike Gode op die voorgrond tree, en veral dan Krygsgode en Regsgode. Hierdie laaste groep Godhede staan bekend as die Ase.

In die bekende oorlewerings word Germaanse Gode en Godinne as godhede uitgebeeld wat oor die lot van mense asook oorwinning of neerlaag in 'n slag besluit. Hierdie siening is egter tydsgebonde en verwys spesifiek na die aansien wat krygskuns by die Germaanse stamme en volkere tydens die groot volksverhuisings geniet het. Die ouer godhede van die Bronstydperk was van 'n heel ander aard.^[2]

Rotstekeninge uit die Bronstydperk, wat in Noorweë en Swede ontdek is, toon mans wat velde omploeg, mense en diere wat geslagsomgang het, maar ook skepe waarop mans dans, huppel en horings blaas, of skepe waarop bome vervoer word. Daarnaas word ook krygers uitgebeeld - mans met strydbyle en spere, of reusagtige en moontlik seremoniële wapens.^[3]

Die gewildste motief van rotstekeninge was nogtans die son wat 'n beduidende rol in die lewe van Noord-Europese boere en veetelers gespeel het. Die son is dikwels as 'n groot skyf uitgebeeld wat deur mans op hul skouers gedra of op skepe vervoer word. Dikwels word die son ook deur meer as een skyf versinnebeeld. Een van die belangrikste argeologiese vondse in hierdie verband is die Sonstrydwa van Trundholm, 'n klein metaalfiguur uit Denemarke wat 'n goue sonskyf op 'n perdewa uitbeeld en moontlik as 'n klein model van 'n lewensgroot origineel vervaardig is.

• Ásatrú