Kabanata 1

Metamorposis ng Wikang
Filipino
Mga Batayang kaalamang
Pangwika
Kahulugan ng Wika
• Ayon kay Lumbera (2007), parang hininga ang wika,
sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito.
• Ayon naman kay J.V. Stalin, ang wika ay isang midyum
at isang instrumento na nakatutulong sa
komunikasyon, pagpapalitan ng kaisipan, at pag-
uunawaan ng mga tao.
• Ayon kay Henry Gleason, ang wika ay masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at
isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng
mga taong kabilang sa isang kultura.
 Ang wika ay nagmula sa salitang Latin na
Lengua, na ang literal na kahulugan ay “ dila” ,
kaya’t magkasingtunog ang dila at wika. Ito raw ay
simbolong salita ng mga kaisipan, saloobin,behikulo
o paraan ng paghahatid ng ideya, opinyon,
pananaw, lohika o mga kabatirang ginagawa sa
proseso na maaaring pasulat at pasalita.
Ang wika ang nagsisilbing kaluluwa ng isang
bansa na nagbibigay buhay sa isang bansa.
 Ang wika ang tulay upang makipag-usap
tayo sa ating guro, kabungguang-balikat,
kaaway, kakampi. Maging sa pagbili sa tindahan,
panonood ng sine, pakikipaglaro ng basketball,
panliligaw sa hinahangaang tao, maging sa
pakikipaglarong DOTA o ML at lalo’t higgit ang
pakikipag-usap sa Poong Lumikha ay kailangan
ng wika.
May iba’t ibang katangian ang Wika
• Ang wika ay likas at katutubo, kasabay ito ng
tao sa pagsilang sa mundo
• Ito ay kayarian at nakabubuo ng maraming
salitang may mga kahulugan ang isang wika
• May pagbabago ang wika, di napipigilan para
umunlad
• May sariling kakayahang di-inaasahan, ang wika
ay nalilikha ng tao upang ilahad ang nais
ipakahulugan sa kanyang mga kaisipan
'nanghihiram sa ibang wika upang makaagapay sa
mga pagbabagong nagaganap sa kapaligiran
• May kahulugan ang salita na batay sa taglay na
ponolohiya, palatunugan at diin
• Nauuri ang wika sa kaanyuan, kaantasan,
ponolohiya at kalikasan.
Pag-unlad ng Wika
• Panahon ng Katutubo
• Panahon ng Kastila
• Panahon ng Amerikano
• Panahon ng Komonwelt/Malasariling Pamahalaan
• Panahon ng Hapon
• Panahon ng Republika
• Panahon ng Bagong Lipunan
 Ang Pagpaplanong Pangwika (Language
Planning)
Ang pagkuha ng isang asignatura o subjet sa Language
Planning ang magpapakilala sa isang mag-aaral ng mga
huwarang teorya at praktikal na pagkaunawa sa ilang bagay:
• Pagpasya o pagpili ng wika
• Paglinang at pagpapaunlad ng wika
• Patakaran o pagbabalangkas ng wika
• Pagsasagawa ng wika
• Pagpapahalaga sa wika
•Ang wikang Filipino bilang pang
akademiko na wika ay isang barayti ng
Filipino na ginagamit sa larangan ng
domeyn ng edukasyon.
•Hindi ito kailangan iasa sa panahon.
Sinasadya ito dahil ang wika ay kusang
nagbabago.
Elaborasyon ng Wika
Ito ay prosesong pag-unlad at pagbabago ng
estraktura at gamit ng wika
Halimbawa: ang pagbabago ng isang ispeling o
pagbabaybay
Elaborasyong Leksikal (Fishma, 1974)
Ito ay tumutukoy sa proseso ng intelektuwalisasyon
ng mga terminolohiya.
Halimbawa: pagdagdag ng mga dating di kilalang salita at
binibigyan ito ng bagong terminolohiya.
Tatlong antas ng panghihiram ng wika ayon
kay Pineda:
• Ponetik – hiram na tunog
• Morpemik – hiram ng pantig at salita
• Sintaktik – hiram ng parirala o pangungusap
Maaring isagawa sa pamamagitan ng:
• Pagsasalin – Hal. East-Silangan (nagbabago ang salita pero parehas
ng kahulugan)
• Lubusang Panghihiram – Hal. Xerox-Xerox; enzyme-enzyme (walang
nagbago)
• Transliterasyon – Hal. Computer-kompyuter (nagbago ang ispeling)
Ang Papel ng Wika sa Pagkatuto
Isang mahalagang instrumento ang wika sa
komunikasyon. Nagkakaroon ng kakayahang kumuha at
makapagbahagi ng kaalaman; mithiin at nararamdaman
sa halos lahat ng aspeto ng pag-aaral sa ating pang-araw-
araw na pamumuhay. Nakasalalay ang epektibong
pagkatuto at matagumpay na paghahatid ng mga ideya sa
ibang tao sa pamamagitan ng wika. Kinakailangang
maging mahusay ang isang indibidwal sa pagsasanay ng
wika upang magamit ito ng maayos. Inaasahang sa papel
na ito na maipaliwanag ang tungkulin na ginagampanan
ng wika sa pagkatuto sa iba’t ibang disiplina.
 Ang wika ay ginagamit sa pang-araw-araw na
pamumuhay. Ito ay isang mahalagang salik sa pagkatuto
tulad ng mga nabanggit kanina. Una, ang wika ay
kasangkapan na ginagamit ng isang indibidwal upang
makapagpahayag ng damdamin at kaisipan. Pangalawa,
ang wika ay may interaksyon, at pangatlo, ang wika ang
nagsasalamin sa bayan. Mahalaga na maging malinang sa
panunulat at pagsasalita ang isang indibidwal upang
maging mahusay at epektibong instrumento ng wika. Ang
wastong paggamit ng wika sa pagkatuto ng isang
indibidwal ang siyang magdadala at magbubuo ng isang
pamayanang kapaki-pakinabang at progresibo. Bagamat
ang wika ang kaluluwa ng lipunan.
Tungkuling Pangwika
• Interaksiyonal – nagpapakita ng paraan ng
pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa;
pakikipagbiruan; pagkukuwento ng malulungkot o
masasayang pangyayari; paggawa ng liham-
pangkaibigan; at iba pa.
halimbawa:
pasalita: pangangamusta
pasulat: liham pangkaibigan
• Instrumental – tumutugon sa mga pangangailangan
ng tao gaya ng pakikipag-ugnayan sa iba. Ang
paggawa ng liham pangangalakal, liham sa
patnugot at pagpapakita ng mga patalastas tungkol
sa isang produkto na nagsasaad ng gamit at halaga
ng produkto ay mga halimbawa ng tungkuling ito.
halimbawa:
pasalita: pag-uutos
pasulat: liham pang-aplay
• Regulatori – pagkontrol sa ugali o asal ng ibang tao. Ang pagbibigay
ng direksiyon gaya ng direksyon sa pagluluto ng ulam, direksyon sa
pagsagot sa pagsusulit, at marami pang iba.
halimbawa:
pasalita: pagbibigay ng direksyon
pasulat: panuto
• Personal – nagpapahayag ng sariling opinyon o kuro-kuro sa
paksang pinag-uusapan. Kasama rin dito ang pagsusulat ng
talaarawan at journal, at ang pagpapahayag ng pagpapahalaga sa
anumang anyo ng panitikan.
halimbawa:
pasalita: pormal o di-pormal na talakayan
pasulat: liham patnugot
• Imahinasyon – nagpapahayag ng sariling damdamin ng
imahinasyon sa malikhaing paraan.
halimbawa:
pasalita:malikhaing pagsasabuhay/pamamaraan
pasulat: mga akdang pampanitikan
• Heuristiko– ginagamit sa pagkuha o paghahanap ng
impormasyong may kinalaman sa paksang pag-aaralan.
halimbawa:
pasalita: pagtatanong,interview, panonood
pasulat: survey
• Impormatibo – ang kabaliktaran ng heuristiko.
Kung ang heuristiko ay pagkuha o paghahanap ng
impormasyon, ito naman ay may kinalaman sa
pagbibigay ng impormasyon sa paraang pasulat at
pasalita.
halimbawa:
pasalita: pag-uulat,pagtuturo
pasulat: balita sa pahayagan, tesis
Ugnayan ng Wika, Kultura at Kamalayan
Ang Kultura ay ang pangkabuuang pananaw ng mga tao sa
lipunan, mundo at kapaligiran.

Ang mga pananaw ng mga tao ay hango sa mga:

• Paniniwala
• Tradisyon
• Uri ng pamumuhay
• Mga bagay na nagbibigkis ng pagkakaisa na nagpapalaganap sa
pangkalahatang diwa, pananaw, kaugalian, at adhikain.
Ugnayan ng Wika at Pulitika

Wika ang kasangkapan sa pagbabagong anyo ng pulitika at

kapangyarihan sa isipan at puso ng tao.
• Nagkaroon ng kamalayan ang mga Pilipino sa mga nagaganap
sa gobyerno.
• Taglay ng wika ang kakayahang baguhin ang paniniwala ng
isang indibidual.Sa pakikipag-ugnayan gamit ang wika,
maraming bagay ang maaaring magbago.( Ayon kay Dr. Pamela
Constantino)
• Samakatuwid ang epekto, impluwensya, kapangyarihan ng
wikaang nag-uugnay sa pulitika.
 “ Wika ang kasangkapan sa pagbabagong anyo ng pulitika at
kapangyarihan sa isipan at puso ng tao. Hindi kongkreto ang
lakas ng wika, at ito’y pangkaisipan. Sa mabisang gamit ng
wika, nakaaapekto ito at napapakilos tayo” ni Fortunato at
Valdez (1995)

Bawat gumagamit ng wika ay pulitika

• Sa pamamagitan ng pagmamanipyuleyt sa wika sa tuwing
gagamitin nito.
• Ito marahil ang dahilan kung bakit nasabi ni Aristotle na “ Man
is a political animal”
Ang Wika sa Bansa; mga Tala at Pahayag
Isa ang Pilipinas sa mga bansang may pinakamalaking
wika sa buong daigdig. Maliban sa pambansang
wikang Filipino, kasama nang mahigit sa sandaang
katutubong wika. Sinasalita rin ang mga wikang
banyaga tulad ng Ingles, Mandarin, Fookien,
Cantonese, Kastila, at Arabe.
Ang mga katutubong wika sa Pilipinas ay napapaloob
sa pamilya ng mga wika na kung tawagin ay mga
wikang Austronesyo. Ang mga ito ay ang pangkat ng
mga wika ginagamit ng mga tao mula sa Tangway ng
Malay hanggang sa mga watak-watak na pulo ng
teritoryong Polynesia sa karagatang Pasipiko.
 Tinatayang ito ang may pinakamalaking pamilya ng mga
wika sa buong daigdig. Ngunit mas maraming wika ang
kasapi ng pamilyang ito, maliit lamang ang bilang ng
pangkalahatan ng mga taong gumagamit nito.
Sa mga katutubong wika sa kapuluang Pilipinas, ang
mga sumusunod ay tanyag at malimit gamitin sa bawat
rehiyon ng bansa;

• Filipino: Ang pangunahing wika sa bansa. Ito ay

nakasalig sa pangunguna ng Tagalog kasunod ng iba
pang umiiral na mga pagbigkas sa Pilipinas.
• Tagalog : Pangunahing wika ng mga naninirahan sa
Katimugang bahagi ng Luzon. Sinasalita ng 24% ng
kabuuang bilang ng mga Pilipino sa buong
kapuluan. Tala na gamit sa mga lalawigan ng Cavite,
Laguna, Bataan, Batangas, Rizal, Quezon ( Kilala rin
sa tawag na CALABARZON). Ginagamit din ito sa
mga lalawigan ng Mindoro,Marinduque, Romblon,
at Palawan ( kilala tin sa tawag na MIMAROPA ) . Ito
rin ang pangunahing wika ng Pambansang Punong
Rehiyon na siyang kabisera ng bansa.
•Ilocano : Kilala rin sa tawag na iloko. Pangunahing wika
ng mga naninirahan sa Hilagang Luzon . Gamit sa
Rehiyon 1 at 2.
•Panggasinan: Gamit sa lalawigan ng Pangasinan at ilang
bahagi ng Hilagang Luzon at Gitnang Luzon.
•Kapampangan: Pangunahing wika ng mga naninirahan sa
Gitnang Luzon.
•Sebwano : Tinatawag ding Bisaya. Pangunahing wika ng
lalawigan ng Cebu , Silangang Negros, Bohol at malaking
bahagi ng Mindanao. Tinatayang sinasalita ng 27% ng
kabuuang populasyon ng bansa.
•Hiligaynon :Tinatawag ding Ilonggo. Gamit sa mga
lalawigan sa pulo ng Panay at Kanlurang Negros.
•Waray-waray: Gamit sa Silangang Visayas tulad ng
mga lalawigan sa mga pulo ng Samar at Leyte.

TALA NG MGA WIKA

Mayroong 175 na wika sa Pilipinas , 171 dito ay
nanatiling gamit pa at 4 ay tuluyang lumipas na.