Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina
Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina
Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina
Ibang Larangan
FIL.2 FILDIS
Daisy P. Ruiz
Introduksyon ng Kurso
COLLEGE OF EDUCATION
Program: BSHM/BSTM
Department: College of Arts and Sciences
Syllabus Code
Instructor/Professor: Daisy P. Ruiz
COURSE SYLLABUS
Course
Pre-Requisites: FIL.2 Day & Time:
Code
Unit of Credit: Room:
Course
No. of Hours: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina Consultation Hours:
Title
Jose Rizal Memorial State University adheres to the principle of dynamism and cultural diversity in building a just
PHILOSOPHY
and humane society.
VISION A dynamic and diverse internationally recognized University
Jose Rizal Memorial State University pledges to deliver effective and efficient services along research, instruction,
production and extension.
MISSION
It commits to provide advanced professional, technical and technopreneurial training with the aim of producing
highly competent, innovative and self-renewed individuals.
Jose Rizal Memorial State University focuses on developing graduates who are exemplars of Rizal’s ideals that
can:
E - xhibit relevant and responsive competencies across disciplines towards
X - enial delivery of services;
C - ommunicate ideas proficiently in both written and spoken forms;
E - ngage in lifelong learning;
GOALS
L - ead effectively and efficiently amidst socio-cultural diversity;
L - ive up the challenges of the global community;
E - mbody professional, social and ethical responsibilities;
N - urture a harmonious environment;
C - onserve and promote Filipino cultural heritage; and
E - valuate their contribution to the local and global communities.
Globally Competitive- JRMSU shall produce graduates that would be globally competitive. This “means that students need the awareness, skills
and knowledge to understand, navigate and flourish in this increasingly global economy” (Harper, 2019, para. 1).
Industry-Relevant- JRSMU shall produce graduates who will have the essential skills (both hard and soft skills) that the industries are looking for.
Effective Communicator- In JRMSU, communication is important as we not only communicate within and among ourselves, but also with the
stakeholders outside the university. Thus, JRMSU should be able to produce graduates who can communicate effectively in order to reduce the
risks (e.g. avoiding misunderstanding that could lead to confusion).
Innovative- JRMSU shall produce graduates that shall be innovative and creative in providing solutions to the problems they observe withi n their
Graduate Attributes immediate environment, and they shall be aware of the implications such solutions would bring to the community.
Service-Driven- JRMSU shall produce graduates who are committed in the tasks given to them, and who perform such tasks effectively, efficiently,
and ethically. Further, while doing such services, they shall carry with them the humane trust as given to them when they were students. And when
they are done, they shall value what they have served or created, as has been taught to them.
Lifelong Learner- JRMSU shall produce graduates that would value learning not only within the four walls of their classroom, but to bring with them
the process of learning that would last throughout their lives: hence, lifelong learning. “Lifelong learning is a dynamic process that varies depending
on individual skills and motivation for self-regulated, generative learning and on life events that impose challenges that sometimes demand
incremental/adaptive change and other times require frame-breaking change and transformational learning” (London, 2018, p. 1)
1. Nakapagpapakita ng malawak at malalim na pag-unawa at kaalaman sa ugnayan ng wika, kultura at lipunan.
2. Nakagagawa ng pananaliksik ukol sa wikang Filipino bilang wikang panturo.
3. Nakapagpapamalas ng mataas na antas ng kaalaman sa wika at panitikan.
Program Outcome/s 4. Nakagagamit ng iba’t ibang kasanayan at kaalaman sa proseso ng pagkatuto.
5. Nagtataglay ng kaalaman hinggil sa usapin ng kultural at linggwistikong dibersidad ng bansa at ng bansa at nakapagpapatuloy sa pagkamit ng
kaalaman/egukasyon sa pamamagitan ng iba’t ibang karanasan sa pagkatuto para sa personal at pampropesyonal na kaunlaran.
Ang FILDIS ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat, at
pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng mga
mamamayang Pilipino. Nakatuon ang kursong ito sa makrokasanayang pagbasa at pagsulat, gamit ang mga makabuluhang pa nanaliksik sa wikang
Filipino, bilang lunsaran ng pagsasagawa ng pananaliksik (mula sa pangangalap ng datos at pagsulat ng borador ng pananaliksik hanggang sa
Course Description publikasyon at/o presentasyon nito) na nakaugat sa mga suliranin at realidad ng mga komunidad ng mga mamamayan sa bansa at maging sa
komunidad ng mga Pilipino sa iba pang bansa. Saklaw rin ng kursong ito ang paglinang sa kasanayang pagsasalita, partikular sa presentasyon ng
pananaliksik sa iba’t ibang porma at venue. Pre-requisite sa kursong ito ang pagkuha ng kursong Konstektwalisadong Komunikasyon sa Filipino
(KOMFIL).
E. Maipaliwanag ang
mahigpit na ugnayan ng
pagpapalakas ng wikang
pambansa, pagpapatibay
ng kolektibong identidad,
at pambansang kaunlaran.
III.Nakagaga A. Maisagawa at Rebyu sa mga Almario, V.(2014) Pagbubuod ng Textbooks Pagbubuod ng Patalatang
wa ng mapaunlad ang mga Batayang Kaalaman Madalas Itanong impormasyon/datos impormasyon/datos pagbubuod sa 3
pananaliksik batayang kaalaman sa sa Pananaliksik (print and digital) bagong
ukol sa pananaliksik. pananaliksik
wikang a. Mga Batayang sa Wikang Pagsasalin Pagsasalin (artikulo, tesis,
Filipino B. Makapagbuod ng Kaalaman sa Pambansa disertasyon na
bilang impormasyon, estadistika, Pananaliksik Pangkatang talakayan Learning Modules Pangkatang kalalathala pa
wikang datos at iba pa, mula sa (workbooks and talakayan lamang o
panturo. mga babasahing b. Mga Kasanayan sa Paggamit ng mga worksheets) nalathala sa
nakasulat sa Filipino sa Antonio, L.(2000) arkibo at database Paggamit ng mga nakaraang 5
Pananaliksik
iba’t ibang larangan. arkibo at database taon) mula sa
Apat na Siglo ng Lektyur-worksyap sa aklatan ng
c. Pagpili ng Paksa ng
C. Makapagpahayag ng Pagsasalin: computer laboratory o Handouts, Lektyur-worksyap sa kolehiyo/unibers
mga makabuluhang Pananaliksik idad
Bibliograpiya ng gamit ang computer sa computer laboratory
kaisipan sa pamamagitan
ng tradisyunal at d. Pagpili ng Batis ng mga Pagsasalin klase (para sa o gamit ang
modernong midyang akma Impormasyon sa Filipinas pagsipat ng mga computer sa klase Borador ng
Internet
sa kontekstong Pilipino. database ng mga (para sa pagsipat ng konseptong
e. Pagbasa, Pagsulat Constantino,P. journal) mga database ng papel para sa
D. Malinang ang Filipino ng Paraphrase, (2005) Filipino at mga journal) planong
bilang dayun ng Abstrak, at Rebyu Pagpaplanong pananaliksik
inter/multidisiplinaring Pangwika:
diskurso at pananaliksik f. Presentasyon at Ikalawang
na nakaugat sa mga Publikasyon ng sourcebook ng
realidad ng lipunang Pananaliksik Sangfil
Pilipino.
g. Akademikong
Publikasyon
h. Presentasyon ng
Pananaliksik
MIDTREM EXAMINATION
F. Makapag-ambag sa
pagtaguyod ng wikang
Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas
na antas ng diskurso na
akma at nakaugat sa
lipunang Pilipino, bilang
wika ng pananaliksik na
naaayon sa
pangangailangan ng
komunidad at bansa.
VI.Nakagaga A. Makapagsalin ng mga Filipino sa Siyensya,
mit ng iba’t artikulo, pananaliksik atbp. Teknolohiya,
ibang na makapagaambag sa Inhenyeriya,
kasanayan at patuloy na Matematika At Iba
kaalaman sa intelektwalisasyon ng Pang Kaugnay na
proseso ng wikang Filipino. Larangan
pagkatuto.
B. Makapagpahayag ng a. Intelektwalisasyon Soriano,
mga makabuluhang ng Wikang Filipino sa L.A.(2001) Textbooks Pagbubuod ng Nirebisang
kaisipan sa pamamagitan Larangang Pagtuturo ng (print and digital) impormasyon/datos borador ng
ng tradisyonal at Siyentipiko-Teknikal Matematika sa konseptong
modernong midyang akma Wikang Flipino papel
sa kontekstong Pilipino. b. Filipino Bilang Wika Learning Modules Think-pair-share sa
ng Pagtuturo at Seva, R.R (2001) (workbooks and mga ispesipikong Venn diagram
C. Malinang ang Filipino Pananaliksik Mga Hamon sa worksheets) teksto ng dalawang
bilang daluyan ng Pagtuturo sa magkaugnay na
inter/multidisiplinaring c. Proseso, Layon, at “Wikang Filipino artikulo sa
diskurso at pananaliksik Halaga ng ng Inhinyera.” Handouts, Pangkatang journal
na nakaugat sa mga Pagsasaling “Ang Wiakng talakayan
realidad ng lipunang Siyentipiko at Teknikal Filipino sa Loob Paglikha ng
Pilipino. at Labas ng Internet Lektyur-worksyap sa dayagram na
Akademya’t computer laboratory nagbubuod sa
D. Malinang ang adhikaing Bansa o gamit ang nilalaman ng
makibahagi sa computer sa klase binasang
pagbabagong panlipunan. (para sa pagsipat ng artikulo
mga database ng
E. Makapag-ambag sa mga journal) Pagsulat ng
pagtataguyod ng wikang maikling
Filipino bilang daluyan ng Komparatibong sanaysay
makabuluhan at mataas Aktwal na Pagsulat Antonio, L.(2000) analisis ng saklaw ng hinggil sa mga
na antas ng diskurso na ng Pananaliksik, Apat na Siglo ng mga journal posibleng
akma at nakaugat sa Presentasyon at/o Pagsasalin: imbensyon,
lipunang Pilipino, bilang Publikasyon ng Bibliograpiya ng debelopment
wika ng pananaliksik na Pananaliksik mga Pagsasalin atbp. sa
naaayon sa sa Filipinas siyensya,
pangangailangan ng teknolohiya at
komunidad at bansa. iba pang
larangan, sa
susunod na 50
taon
FINAL EXAMINATION
Sanggunian:
Abend, G. (2008). “The Meaning of Theory.” Sociological Theory 26 (June 2008): 173-199. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9558.200800342.x
Almario, V.S. (1997). Tradisyon at Wikang Filipino. UP Diliman, Lungsod Quezon: Lungsod Quezon: Sentro ng Wiakng Filipino
Almario, V.S. (2014). “Madalas Itanong sa Wikang Pambansa.” http://kwf.gov.ph/wp-content/uploads/2015/12/FAQ_2.4.15-1pdf
Antonio, L. (2000). Apat na Siglo ng Pagsasalin: Bibliograpiya ng mga Pagsasalin sa Filipinas (1593-1998 Lungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino
Constantino,P. (2005). Filipino at Pagpaplanong Pangwika: Ikalawang sourcebook ng Sangfil. Sanggunian sa Filipino, UP Sentro ng Wikang Filipino, at National Commission for
Culture and the Arts.
San Juan, D.M. (2019). “Sangandaan: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina” Mutya Publishing House, Inc.
Sevilla,F.(2001). “Ang Paggamit ng Filipino sa Agham.” Daluyan: Jornal ng Filipino sa Talakayang Pangwika
Sicat, D.(2016). “Pagbasa at Pagsusuri ng Teksto Tungo sa Pananaliksik: Ambag sa Transpormatibo at Makabayang Edukasyon.”
https://clubmanila.files.wordpress.com/2016/10/sicat-delaza-pagbasa-ng-ibat-ibang-teksto-tungo-sa-pananaliksik.pdf
Seva, R.R (2001). “Mga Hamon sa Pagtuturo sa “Wikang Filipino ng Inhinyera.” “Ang Wikang Filipino sa Loob at Labas ng Akademya’t Bansa
GRADING PLAN
1. Attendance:
a. Students who are absent for more than 20% of the total number of class hours (54 in a 3unit course) may be dropped from the course/subject.
b. Any student who finds it necessary to be absent from class must present a letter of excuse to his/her instructor/professor.
c. If student's absences reach Ten (10) times, the instructor/professor may recommend to the Dean that the said student be dropped from the course
or be given a grade of 5.0.
2. Course requirements must be submitted on time.
3. Wearing of the prescribed uniform and ID and observing proper decorum are required.
4. It is expected that all work submitted will be yours alone, unless you are explicitly permitted to work with others on that specific assignment. Be aware that
plagiarism in this course would include not only using another’s words, but another’s specific mathematical or logical calculations. Assignments must be done
independently and without reference to another student’s work. Any outside sources used in completing an assignment, including internet references, must
be fully cited on any homework assignment or exercise.
DAISY P. RUIZ, M.A.FIL ELENITA M. REYNA, Ed.D. ALICE MAE M. ARBON, PhD
Asst. Prof. I ______________________________ College Associate Dean OIC, Office of the VPAA
Program Chair, BSED.
Date: Date: Date: Date:
MIDTERM EXAMINATION
FINAL EXAMINATION
C. Feedback Modality
Ang guro ay magpapadala ng feedback o mga tugon sa kanyang mga mag-aaral o vice-
versa sa pamamagitan ng email, online platforms, or phone number.
D. Contact Information
i. Instructor
1. Name: Daisy P. Ruiz, MA
2. Email address: daisyang1027@gmail.com
3. Mobile Number: 0909-674-3882/0927-200-4944
4. FB Account Name: Daisy Syang
FIL.2 FILDIS
Daisy P. Ruiz
Intekstwalisadong Filipino sa Iba’t Ibang Larangan
ni
Daisy P. Ruiz
at
Jose Rizal Memorial State University
ISBN _________________
Syang
Paunang Salita
Syang
Talaan ng Nilalaman
Title Page i
Copyright Page ii
Pasasalamat iii
Paunang Salita iv
Talaan ng Nilalaman v
Modyul 1
Paunang Pagsusulit
1. Sang-ayon ka ba sa pagiging primus inter pares ng wikang pambansa? Bakit o bakit hindi?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Bakit sinasabing praktikal ang pagkakaroon ng isang wikang pambansa sa isang bansa na
dating kolonya gaya ng Pilipinas?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Nilalaman
Isinasaad sa Artikulo XIV Konstitusyong 1987 ang legal na batayan ng konsepto ng Filipino
bilang wikang pambansa, at ang magkarugtong na gampanin nito bilang wika ng opisyal na
komunikasyon, at bilang wikang panturo sa Pilipinas:
Seksyon 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba pang mga wika. alinsunod
sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa
ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang
midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas
ay Filipino at, hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles. Ang mga wikang panrelihiyon at
pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na pantulong na mga wikang panturo roon.
Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Espanol at Arabic.
Kaugnay nito, dapat lubusang isabalikat ang lubusang paggamit ng wikang Filipino bilang
wika ng opisyal na komunikasyon ng gobyerno, alinsunod sa Konstitusyong 1987. Masasabing
ganap na ang pagiging wikang opisyal ng Filipino kapag dumating ang panahon na lahat ng mga
panukalang batas sa Kongreso at Senado, lahat ng mga desisyon ng Korte Suprema, at lahat ng
dokumento at talakayan ng mga nasa gobyerno ay nasa wikang pambansa na. Kapag naabot na
ang panahong iyon, tiyak na lalong lalakas ang kapangyarihang politikal ng mga mamamayan.
Mas makasasali na ang mga ordinaryong mamamayan sa proseso ng pagbabalangkas ng mga
batas at patakaran ng gobyerno, gayundin sa iba pang mga prosesong kaugnay ng paggana ng
isang demokratikong sistemang gaya ng estruktura ng gobyerno sa ating bansa. Filipino ang wika
ng 99% ng populasyon ng bansa, habang ni wala pang 1% ang gumagamit sa Ingles bilang wika
sa tahanan. Samakatuwid, malinaw na ang Filipinisasyon ang mga transaksyon ng gobyerno ay
tiyak na magpapalakas sa kapangyarihang politikal ng mga ordinaryong mamamayan. Ayon nga
kay Gimenez Maceda (1997) ang wikang pambansa ang wikang higit na nakapagbibigay-tinig at
dapat nating alalahanin na ang Filipino ang wika n gating pagkatao, ng ating kaluluwa – ang
wikang higit na makapagpapahayag ng ating mga saloobin at hinaing.
Ang wika at panitikan natin ay buhay na katibayan n gating kultura at kasaysayan. Ipinapagunita nito
na mayroon tayong mga karanasan at kabatirang natamo sa ating pagdanas ng kolonisasyon at sa ating
ginawang paglaban sa paghahari ng mga dayuhan. Hindi natin tinatanggihan ang paghatk ng hinaharap
kung iyon ay nagdadala sa atin sa tunay na pag-unalad. Subalit ang identidad ng isang sambayanan ay
hindi maisusuko nang gayon-gayon lamang. Nakatatak ito sa kamalayan hindi ng iisang tao lamang kundi
sa kamalayan ng buong sambayanan. Kung hinihimok tayo ng globalisasyon na magbagong bihis, itinuturo
namn ng ating kasaysayan na ang pinagdaanan natin bilang sambayan ay laging nagpapagunita na may
sariling bayan tayo, may minanang kultura at may banal na kapakanang dapat pangalagaan at ipagtanggol
kung kinakailangan. Sandatahin natin ang ganyang kamalayan tungo sa ikaluluwalhati ng Filipino bilang
nagsasariling bayan.
Aralin Pilipinas, Araling Pilipino, Araling Filipino, Filipinolohiya, Philippine Studies, iba-iba
man ang katawagan, ang ubod ng mga terminolohiyang ito’y tumutukoy sa Filipino bilang
larangan, bilang isang disiplina na sa esensya ay interdisiplinaryo o nagtataglay ng “mahigpit na
pag-uugnayan at interaksyon ng dalawa o higit pang disiplina upang makamit ang higit na
paglilinaw at pag-unawa hinggil sa isang partikular na usapin” (Guillermo, 2014) Matatagpuan sa
artikulong “Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino/Tanggol Wika: Internal na
Kwento, Mga Susing Argemento at Dokumento (2014-2017) ni San Juan (2017) ang detalyadong
pagtalakay hinggil sa Filipino bilang disiplina o asignatura, bilang salalayan ng pag-unlad ng
wikang pambansa sa iba’t ibang larangan. Kaugnay nito ay maaari ring basahin ang mga artikulo
sa kauna-unahang isyu ng Katipunan ng mga Pag-aaral sa Wika, Panitikan, SIning at Kultura na
pinamagatang “Ang Filipino Bilang Disiplina” na inilathala ng Ateneo de Manila University (2016).
na layunin o bahagi. Ang mga ito ay istatus na pagpaplanong pangwika, korpus na pagpaplanong
pangwika at akwisisyong pangwika. Ang istatus na pagpaplanong pangwika ay nagbibigay-
pansin sa mga tiyak na gamit mula sa wika ng pagkatuto sa mga akademikong gawain at o
intelektwalisasyon, wikang opisyal ng pamahalaan (korte, lehislatura, ehekutibo), ng negosyo at
iba pang panlipunang institusyon…ang korpus na pagpaplanong pangwika ay nakatuon sa
pagbubuo/pagbabago/pamimili ng mga porma o kowd na ginagamit sa pagpapahayag (na) oral
o nakasulat. Bahagi nito ang mga gawain sa pagbabago ng ispeling, paglikha o pagbubuo ng
mga salita. Pinagtutuunan naman ng pansin ang pagpapalaganap ng wika at epekto sa
gumagamit ng wika sa dimensyong akwisisyong pangwika.” Ang mga nasabing dimension ng
pagpaplanong pangwika ay pawing nag-aambag sa patuloy na pagsulong ng Filipino at ng
intelektwalisasyon nito. Sa pangkalahatan, bahagi ng antas-makro sa pagpaplanong pangwika
ang pagkakaroon ng mandatoring asignaturang Filipino sa kolehiyo (gaya ng ipinaglaban ng
Tanggol Wika at ng nilalaman ng CMO No. 04, Series og 2018), habang bahagi naman ng antas-
maykro sa pagpaplanong pangwika ang aktwal na implementasyon ng gayong patakaran sa
bawat unibersidad.
Gawaing Pampagkatuto
Argumento 1:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________________________
Argumento 2:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Argumento 3:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Argumento 4:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Argumento 5:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________
Pagtataya
________4. Proseso ng paggamit ng isang wika sa iba’t ibang larangan, tungo sa mataas na
antas ng diskurso gamit ito.
________5. Organisasyong nanguna sa kampanya para maibalik ang Filipino at Panitikan bilang
mandatoring asignatura sa kolehiyo.
________8.
________10.
Karagdagan
Sa akademya, mabibilang sa daliri ang nasa kampo ng Tanggal Wika. Silang mga
nasilaw sa ningning sa halip na hanapin ang liwanag, sa konteksto ng sanaysay ni Emilio
Jacinto na “Ang Ningning at ang Liwanag.” Ang kanilang mga buladas at patutsada ay
pawang walang batayan at mas nakatuon lamang sa ilohikal at diskursong napag-iwanan na ng
panahon – diskurso ng diumano’y imposisyon ng “imperial Manila” ang Filipino na “Tagalog
lang naman” at diskursong “hindi naman wikang pambansa ang Filipino,” o “hindi naman
Filipino ang dapat na wikang pambansa,” o “hindi natin kailangan ng wikang pambansa.” Ang
kanilang mga buladas at patutsada ay detalyado nang sinagot sa bilinggwal na pamphlet
ng KWF na pinamagatang “Madalas Itanong Hinggil sa Wikang Pambansa/Frequently Asked
Questions on the National Language” (Almario, 2014), sa blog na “Ang Hindi Magmahal”
(Marasigan, 2014) at “Pagkalusaw ng Isang Disiplina” (Sanchez, 2015), gayundin sa
artikulong “Debunking PH language myths” (San Juan, 2014a). Binasag din ng mga
posisyong papel na inilabas ng iba’t ibang unibersidad at organisasyon – gaya ng
Departamento ng Filipino ng DLSU (2014), Kagawaran ng Filipino ng ADMU (2014),
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas ng UPD (2014), Fakulti ng Sining at Mga Wika
ng PNU (2014), Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP (2014), at PSLLF (2014) – ang mga
walang batayang buladas ng mga anti-Filipino sa akademya.
Argumento 2: Dapat May Filipino At Panitikan Sa Kolehiyo Dahil Ang Ibang Asignatura Na
Nasa Junior At/O Senior High School Ay May Katumbas Pa Rin Sa Kolehiyo
Taliwas sa buladas ng CHED at iba pa nilang kaTanggal Wika, hindi simpleng wikang
panturo lamang ang Filipino. Disiplina, asignatura, bukod na larangan ito ng pag-aaral.
Katunayan, “Ang Filipino Bilang Disiplina” ang paksa ng kauna-unahang isyu ng isang journal
mula sa ADMU – ang Katipunan: Journal ng Mga Pag-aaral sa Wika, Panitikan, Sining, at
Kulturang Filipino (2016). Ang pagiging disiplina ng Filipino ay binigyang-diin din sa “MGA
SUSING SALITA: Pambansang Seminar sa Pagbuo ng Diskurso sa Konseptong Filipino” na
isinagawa noong Agosto 24-25, 2017 sa pangunguna ng Sentro ng Wikang Filipino sa
Unibersidad ng Pilipinas-Diliman. Tinalakay sa nasabing seminar ang mga katutubo o kaya’y
inangking konsepto ng “indie, bungkalan, ganap, balita, balatik, at delubyo” – ilan lamang sa
napakaraming “susing salita” na maaaring maging lunsaran ng o pokus ng mismong pagtalakay
sa Filipino bilang disiplina sa mas mataas na antas ng edukasyon, gaya rin ng pinatunayan na sa
taunang kumperensyang “Sawikaan: Mga Salita ng Taon” ng Filipinas Institute of Translation/FIT
(Narvaez, 2015). Samakatwid, ang pagbura sa Filipino sa kolehiyo ay pagkalusaw rin ng isang
mahalagang disiplina (Sanchez, 2015) na nakaugat sa sariling karanasan at paraan ng
pagpapahayag ng mga mamamayang Pilipino. Ang halaga at kabuluhan ng Filipino bilang
disiplina ay hindi matatawaran sapagkat ito’y daluyan ng “kasaysayan ng Pilipinas,” salamin ng
“identidad ng Filipino,” at “susi ng kaalamang bayan” (Departamento ng Filipino at Panitikan
ng Pilipinas, Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, 2014) – tatlong
magkakahiwalay ngunit magkakaugnay na function na hindi kayang tapatan ng iba pang
disiplina sa mas mataas na antas ng edukasyon. Gaya ng paninindigan ng Kagawaran ng
Argumento 4: Para Maging Epektibong Wikang Panturo Ang Filipino, Kailangang Ituro At
Linangin Din Ito Bilang Asignatura
Argumento 6: Sa Ibang Bansa, May Espasyo Rin Sa Kurikulum Ang Sariling Wika Bilang
Asignatura, Bukod Pa Sa Pagiging Wikang Panturo Nito
asignaturang wikang sarili sa antas tersyarya dahil ito rin ang “akademikong wika” na kailangan
sa matalas na pag-unawa sa mga aralin at sa pagsasagawa ng pananaliksik na makabuluhan sa
mga mamamayan ng komunidad ng estudyante. Kung isasa-alang-alang ang depinisyon ng
“akademikong wika” (Gottlieb at Ernst-Slavit, 2014), Filipino ang akademikong wikang akma
sa Pilipinas: “a register, that is, a variety of a language used for a specific purpose and audience
in a particular context…academic language refers to the language used in school to acquire new
or deeper understanding of the content and to communicate that understanding to
others…academic language is characterized by the specific linguistic features associated with
academic disciplines, including discourse features, grammatical constructions, and vocabulary
across different language domains or modalities (listening, speaking, reading, writing) and
content areas (language arts, mathematics, science, and social studies/history, among
others). Academic language operates within a sociocultural context that lends meaning to oral or
written communication…”
Binuo ng DepEd ang Special Program in Foreign Language (SPFL) alinsunod sa DepEd
Order No. 46, Series of 2012 (“Policy Guidelines on the Implementation of the Special Curricular
Programs at the Secondary Level”). Saklaw ng SPFL sa mga publikong hayskul ang pagtuturo
ng Spanish, Japanese (Nihongo), French, German and Chinese (Mandarin) at Korean ayon sa
isang press release ng Departamento ng Edukasyon na may petsang Pebrero 20, 2017. May
10,526 estudyante ng SPFL sa buong bansa – 3,531 sa Spanish, 3,020 sa Japanese, 2,280
sa Chinese, 1,112 sa French, at 583 sa German, habang magsisimula pa lamang ituro ang
Korean ngayong taon. Mahigit 35 milyong piso ang inilaan ng DepEd para sa SPFL noong
2017. Samantala, may kahawig na programa ang CHED alinsunod sa CMO No. 23, Series of
2010. Batay rito, elective sa kolehiyo ang mga wikang dayuhan gaya ng Chinese, Spanish,
Nippongo, Arab atbp. Kung nabigyan ng espasyo sa kurikulum ang mga wikang dayuhan,
ano’t papaslangin at ayaw bigyan ng espasyo ang sariling wika at panitikan natin?
Argumento 8: Pinag-Aaralan Din Sa Ibang Bansa Ang Filipino – At May Potensyal Itong
Maging Isang Nangungunang Wikang Global – Kaya Lalong Dapat Itong Pag-Aralan Sa
Pilipinas
Itinuturo ang Filipino at/o Panitikan at/o Araling Pilipinas sa 46 na unibersidad sa ibang
bansa gaya ng Estados Unidos, Australia, Switzerland, France, Russia, China, Japan, Canada,
Malaysia, at Brunei, bukod pa sa mahigit 40 Philippine Schools Overseas (PSOs) – pawang
hayskul – sa Bahrain, China, East Timor, Greece, Kuwait, Libya, Oman, Qatar, Kingdom of Saudi
Arabia, at United Arab Emirates (San Juan, 2015). Ayon sa updated na ulat ng Commission on
Filipinos Overseas/CFO (2014), 41 na ang PSOs. May 10,238,614 Pilipinong nasa ibayong dagat
(CFO, 2013) na kundi man laging gumagamit ng Filipino ay nananatiling may malakas na
koneksyong pangkultura, pampamilya, at pangkomunidad sa Pilipinas. Sa Estados Unidos,
pangatlong pinakaginagamit na wikang di-Ingles sa tahanan ang Tagalog na may 1.7 milyong
nagsasalita, kumpara sa Chinese na may 3.4 milyon at Spanish na may 40.5 milyon (Waddington,
2016). Sa dami ng mga Pilipino sa malalaking lungsod sa mundo, hindi kataka-takang ginagamit
ito ng ilang tindero/tinderang Koreano sa Seoul, South Korea (batay sa sariling karanasan ng
mananaliksik), o ng ilang taxi driver sa Dubai, United Arab Emirates (batay sa YouTube videos
nina user philippinesgoforgold at arra31) o mga residente ng Riyadh, Saudi Arabia (batay sa
YouTube video ni user Wesly Sihay), o na umaawit sa wikang ito ang ilang mag-aaral na
kindergarten sa Iceland (batay sa YouTube video ni user Birte Harksen). Bukod dito, libu-libo
ring estudyanteng dayuhan ang nag-aaral bawat taon sa Pilipinas. Noong 2012, 47,478
aplikasyon para sa student visa at special study permit (SSP) ang inaprubahan ng Bureau of
Immigration (BI), 14% na mas mataas kaysa sa 41,443 na aplikasyong pinagtibay noong
2011 (Tubeza, 2013). Batay sa datos ng BI, may 61,000 dayuhang estudyante sa Pilipinas noong
2011, kumpara sa 26,000 noong 2011, bunsod na rin ng pagdami ng institusyong akredited na
tumanggap ng mga dayuhang estudyante na 2,145 na noong 2012 kumpara sa 104 na
institusyon lamang noong 2011 (ADMU, 2013). Karamihan sa mga dayuhang estudyante sa
kolehiyo ay nasa Centro Escolar University, Adventist University of the Philippines, University of
the East, Far Eastern University, Manila Central University, UST, Jose Rizal University at DLSU
(BI, 2014). May ispesyal na programang Basic Filipino (BASIFI) ang DLSU para sa mga
estudyanteng dayuhan (DLSU, 2012), at tiyak na may mga kahawig na programa ang iba pang
unibersidad dahil wala namang mekanismo ang CHED para sa eksempsyon sa mga kahingiang
pangwika ng kurikulum sa kolehiyo ang mga dayuhang estudyante. Samakatwid, marami-rami sa
mga dayuhang estudyanteng nag-aral/nag-aaral sa bansa ang tiyak na uuwi sa kani-kanilang
bansa nang marunong na ring mag-Filipino. Sa tala naman ng Wikipedia, ang Tagalog Wikipedia
na inilunsad noong Disyembre 1, 2003 ay may 82,862 artikulo at ika-68 pinakamalaki sa 299 wika
sa Wikipedia (as of September 2017) batay sa bilang ng mga artikulo as of October 18, 2017. Sa
pangkalahatan, nasa ranggong 31 sa 140 bilang pinakamakapangyarihang wika sa internet
ang Tagalog (Pimienta, 2017). Ang lahat ng mga salik na ito ay lalong nakapagpapalakas
sa potensyal ng Filipino na maging isang nangungunang wikang global. Kung masusunod ang
kahunghangan ng CHED, masasayang ang potensyal ng Filipino na maging nangungunang
wikang global.
linangin ang pagtuturo nito sa mas mataas na antas ng edukasyon. Katunayan, nagsimula ang
pagtuturo ng Filipino sa Universiti Brunei Darussalam (UBD) noong 2010 nang maging kahingian
para sa lahat ng estudyante ng Faculty of Brunei Studies sa UBD ang pag-aaral ng mga yunit
sa mga wika ng ASEAN (Adeva, 2014). Dumarami ang nag-aaral ng Filipino sa Malaysia
(Jubilado, 2008) at Brunei (Adeva, c.2012). Sa Singapore, may potensyal na maging popular na
wikang dayuhan ang Filipino, kung isasaalang-alang ang realidad na may 203,243 Pilipino sa
Singapore (Commission on Filipinos Overseas, 2013) at may malakas na ugnayang
pangkultura ang Pilipinas sa Singapore (Yi-Sheng, 2014). Sa pangkalahatan, tiyak na
magbebenipisyo rin ang Filipino sa programang Network-based ASEAN Languages Translation
Public Service na kasalukuyang isinasakatuparan na mula noong 2012 (Wutiwiwatchai et al.,
2013). Ang nasabing programa ay may komponent na sumasaklaw sa Filipino (Nocon et
al., 2014). Sa pagsinsin ng integrasyong sosyo-kultural at ekonomiko ng mga bansa sa
ASEAN, lalong lumalaki ang demand sa pag-aaral ng mga wika at pagsasalin (Sison-Buban,
2016). Manguna, sumabay, o mapag-iwanan: alin lamang sa tatlong landas na iyan ang maaaring
tahakin ng Filipino bilang wika ng ASEAN, at bakit nga ba hindi pipiliing manguna o sumabay
gayong may mga panimulang bentahe na ang Filipino. Ayon nga sa posisyong papel ng
Departamento ng Filipino ng DLSU (2014), “sa konteksto ng Association of Southeast Asian
Nations (ASEAN) Integration, ang pagkakaroon ng asignaturang Filipino na may
inter/multidisiplinaring disenyo ay isa sa ating mga potensyal na ambag sa proyekto ng
globalisasyong pedagohikal at sosyo-kultural. Ano nga ba ang iaambag natin sa daigdig kung
hindi natin pag-aaralan ang sarili nating wika at kultura? Paano haharapin ang mundo kung hindi
kilala ang sarili?”
Argumento 10: Mababa Pa Rin Ang Average Score Ng Mga Estudyante Sa Filipino Sa
National Achievement Test (Nat)
Argumento 11: Filipino Ang Wika Ng Mayorya, Ng Midya, At Ng Mga Kilusang Panlipunan:
Ang Wika Sa Demokratiko At Mapagpalayang Domeyn Na Mahalaga Sa Pagbabagong
Panlipunan
Ilang beses na nating narinig ang buladas ng mga nasa gobyerno na kailangan ang
English upang makaakit ng dayuhang puhunan – foreign investment – ang Pilipinas, ngunit
bihirang sipatin ang realidad na mula 1906 pa pangunahing wika sa edukasyon ng Pilipinas ang
English pero hanggang ngayo’y hindi pa rin nakakaakit ng malaking foreign investment ang
bansa, kumpara sa ilang bansa ng Timog-Silangang Asya at Amerika Latina na hindi naman
(masyadong) Inglesero. Batay sa datos ng World Bank (2017), mula 1990-2016 ay mas malaki
ang kabuuang halaga ng foreign direct investments (FDI) na pumasok sa Thailand, Malaysia,
Indonesia, at Vietnam, kaysa sa kabuuang halaga ng FDI na naakit ng Pilipinas. Mas malaki rin
ang kabuuang halaga ng FDI na pumasok sa Venezuela, Mexico, Argentina, Brazil, at Colombia
kaysa sa FDI na naakit ng Pilipinas sa gayunding mga dekada, ayon sa datos ng World Bank.
Ang FDI na tinatamasa ng mga bansang ito ay ebidensya na hindi naman malaking salik ang
pag-Iingles para makaakit ng dayuhang puhunan. Dapat bigyang-diin na kwestyonable rin
Para sa mga taga-CHED at iba pang bahagi ng Tanggal Wika, hanggang hayskul
lamang dapat ang Filipino at Panitikan dahil maituturo na raw sa junior high school at senior high
school ang itinuturo sa Filipino at Panitikan sa lumang kurikulum. Pinaghambing ni San Juan
(2015) ang silabus ng DLSU sa Filipino sa lumang kurikulum ng kolehiyo (Komunikasyon sa
Filipinolohiya/FILKOMU, at Filipino: Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t Ibang Disiplina at
Larangan/FILDLAR) at ang nilalaman ng Filipino sa Grade 11 ng senior high school na
inilabas ng DepEd (Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino, at Pagbasa
at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik) at binigyang-diin niya na kalakhan
ng nilalaman ng silabus sa Filipino sa lumang kurikulum ng kolehiyo ay hindi saklaw at hindi
bahagi ng nilalaman ng Filipino sa Grade 11 ng senior high school. Gayundin, binanggit niya na
ang kalakhan ng mga paksa sa pangatlong asignaturang Filipino sa kolehiyo ng DLSU para sa
mga HUSOCOM majors – ang Wika at Kultura/WIKAKUL na nakatuon sa “panimulang pag-
aaral sa mga etnolinggwistikong grupo sa Pilipinas mula Hilaga hanggang Timog” – ay
hindi saklaw ng Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino sa senior high
school, sa pangkalahatan. Bukod sa mga paksa sa FILKOMU, FILDLAR, at WIKAKUL,
napakarami pang maaaring paksain sa Filipino sa kolehiyo. Halimbawa, binuo ng Tanggol
Wika noong 2017 ang silabus para sa KONKOMFIL (Kontekstwalisadong Komunikasyon sa
Filipino), isang “praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kontekstwalisadong
komunikasyon sa wikang Filipino ng mga mamamayang Pilipino sa kani-kanilang mga
komunidad sa partikular, at sa buong lipunang Pilipino sa pangkalahatan. Nakatuon ang kursong
ito sa makrokasanayang pakikinig at pagsasalita, gayundin sa kasanayan sa paggamit ng
iba’t ibang tradisyonal at modernong midya na makabuluhan sa kontekstong Pilipino sa iba’t
ibang antas at larangan.” Higit itong masaklaw, may kamalayang panlipunan, at mas mapanuri
kaysa sa nilalaman ng mga paksa sa senior high school. Sa paghahanda ng iba pang silabus ng
at listahan ng mga bababasahin para sa Filipino sa kolehiyo, maaaring isaalang-alang ang
pagpapalakas sa “nagsasariling komunidad na pangkomunikasyon sa disiplinang Araling
Pilipino” na inilarawan ni Guillermo (2016), at/o ang lawak at saklaw ng Araling Pilipinas
-
Inaasahang Bunga ng Pagkatuto
Paunang Pagsusulit
Panuto: Basahin ang abstrak ng pananaliksik. Tukuyin ang layunin ng pananaliksik batay sa
abstrak.
Nilalaman
Ayon kay Neuman (binanggit nina Evasco et al., 2011) ang pananaliksik ay paraan ng
pagtuklas ng mga kasagutan sa mga partikular na katanungan ng tao tungkol sa kanyang lipunan
o kapaligiran. Patuloy ang pananaliksik sa iba’t ibang paksa at phenomenon dahil patuloy na
inuunawa ng tao ang mga pangyayari at pagbabago sa kaniyang kapaligiran. Kasabay ng pag-
unawa, tumutuklas ang tao ng iba’t ibang paraan kung paano mapabubuti ang kaniyang
pamumuhay sa pamamagitan ng iba’t ibang imbensyon at kaalaman.
Kapag bagong-bago ang paksa na nais talakayin, kadalasang hindi sapat ang nasusulat
na mga naunang pag-aaral at literaturang kaugnay nito. Bagama’t maaaring magsilbing
eksplorasyon ng bagong paksa ang pag-aaral, ipinapayo rin sa mga nagsisimulang mananaliksik
na pumili muna ng paksang may sapat ng pundasyon. Kaiangang mapalawak ang kaalaman sa
paksang tatalakayin; kung kaya iwasan ang paksang walang sapat na katibayan at piliin ang
nailimbag na sa iba’t ibang babasahin upang maging batayan at tuntunagn ng impormasyon ng
gagawing pagtalakay.
Maaaring hatiin ang isang malaking paksa sa maliliit na bahagi at pumili lamang ng isang
aspekto nito na tiyak na sasaklawin. Halimbawa, kung tatalakayin ang teleseryeng Pilipino,
maaaring magbigay-diin lamang sa kasaysayan o impluwensya nito, o di kaya’y pumili lamang ng
isang payak na tema. Nalilimita rin ang pananaliksik kung tiyak ang magiging kalahok o
populasyon ng pananaliksik. Halimbawa, kung ang dating disenyo ng isang pananaliksik ay
ginawa sa isang unibersidad, maaaring muling gawin ang pananaliksik (nang may pagkilala sa
nauna) sa iba namang unibersidad at paghambingin ang magiging resulta nito. Ang bagong
Ang mga akademikong sanggunian ay may mas mabigat na salalayan sapagkat isinulat
ito sa layuning magbigay-linaw sa iba’t ibang miyembro ng akademikong komunidad tulad ng mga
mag-aaral, propesor, at mga iskolar hinggil sa isang paksa. Obhektibo ang mga akademikkng
sanggunian at may layuning sipatin ang isang paksa sa patas na paraan nang hindi
isinasawalang-bahala ang mga alternatibong pagsusuri. Kadalasang peer-reviewed din ang mga
akademikong sanggunian na sinusuri ng iba pang mananaliksik. Nangangahulugan ito na ang
sanggunian ay dumadan sa masusing ebalwasyon at mapagkakatiwalaan.
Upang matukoy kung anong sanggunian ang may katangiang akademiko, kailangang
matukoy ang uri nito. Ang mga artikulo sa journal, aklat, at edukasyonal na ulat ay may
karaniwang uri ng akademikong sanggunian. Maaaring ito ay nakalimbag o online. Ang mga
akdang ito, nalimbag man o online, ay dumadaan sa editorial na proseso bago mailathala. Ang
iba’t ibang website ay maaari ring magamit sa akademikong pagsulat. Gayunpaman, may mga
website din na hindi mapagkakatiwalaan ang laman at kung minsan ay naglalaman ng maling
impormasyon. Ang mga sangguniang self-published, komersyalisadong website, online forum,
blog, tweet, at Wikipedia ay ilan lamang sa mga ito. Sa isang banda, ang mga website na
kadalasang nagtatapos sa org, gov, o edu ay inaasahang naglalaman ng mga
mapagkakatiwalaang impormasyon, ulat at estadistika.
Abstrak – isang buod ng pananaliksik, tesis o kaya ay tala ng isang komperensya o anumang
pag-aaral sa isang tiyak na disiplina o larangan. Ito ay nakakatulong upang mabilis na makita ng
mambabasa ang kabuuang latag ng pananaliksik, kabilang ang mga layunin at kinalabasan nito.
Sa ilang publikasyon, tinatawag ding itong presi o synopsis.
araling pangkultura, ekonomiks at iba pa. sa pangkalahatan, ambag ito sa intelekwalisasyon ng Filipino
bilang wika ng pananaliksik sa iba’t ibang larangan.
Rebyu – isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang aklat batay sa
nilalaman, estilo, at anyo ng pagkakasulat nito. Naglalaman din ang rebyu ng pagtataya o
ebalwasyon ng akda batay sa personal na pananaw ng mambabasa na nagbibigay ng rebyu. Ang
mga nagsusulat ng rebyu sa mga pahayagan o online portal ay gumagamit ng panunuri upang
magpalaganap ng sariling kaalaman na sumusuporta o kaya ay nagpapasubali sa nilalaman ng
aklat. Maaaring ang rebyu ay naglalaman ng maikling buod ng aklat upang magkaroon ng ideya
ng mga mambabasa. (Halimbawa ng rebyu: Petras (2014) sa aklat na Glosari ng mga Salita sa
Pagpaplanong Urban at Rehiyonal.)
Ayon kay Neal-Barnett (sa banggit ni Hewlett, 2002), ang susi sa tagumpay ng
pagkalathala ng isang pananaliksik ay pagkakaroon ng dakilang bisyon o layunin ng mananaliksik
kung bakit siya nagsusulat at nananaliksik. Madalas na gumagabay sa mga mananaliksik ang
ideyang “publish or perish” (maglathala o kaya’y nasawi) lalo na sa loob ng akademya, ngunit
mas kailangang tandaan ang sinaunang kasabihan na “Without vision, the people will perish”
(kung walang bisyon, masasawi ang sangkatauhan). Ibig sabihin, may mas mabigat at dakilang
tunguhin ang publikasyon ng pananaliksik na kailangang panghawakan ng isang mananaliksik
upang makamit ang mga misyon kung bakit siya nananaliksik. Lagpas pa sa mga praktikal na
kapakinabangan mula sa paglathala ng pananaliksik, mas mahalagang laging balikan ang mga
makatao at makalipunang tunguhin nito.
Akademikong Publikasyon
Presentasyon ng Pananaliksik
Gawaing Pampagkatuto
A. Pagtatala ng Paksa ng Pananaliksik. Itala sa bawat kahon ang mga paksa o mga isyung
maaaring saliksikin. Gamiting gabay sa pagsasagot ang mga bagay na tinatalakay sa naunang
aralin. Sipatin din ang mga website gaya ng www.ibon.org, www.manilatoday.net, at
www.psa.gov.ph upang makatulong sa pag-iisip ng paksa.
Paksa 1
Paksa 2
Paksa 3
Paksa 4
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag. Isulat ang Tama kung valid ang ideya ng
pahayag at Mali naman kung hindi.
______1. Kapag ang isang pananaliksik ay may layuning maka-Pilipino ngunit nakasulat sa Ingles
ay hindi na ito magiging kapaki-pakinabang.
______2. Ideolohikal ang pagpili ng wika at paksa sa pananaliksik.
______3. Mahalagang ang paksa ng pananaliksik ay nakabatay sa pangangailangan ng lipunan.
______4. Mas makabubuting gumamit ng mga sekondaryang batis ng impormasyon sapagkat
mas pinag-isipan na ito at dumaan na sa pagsusuri ng iba’t ibang mananaliksik.
______5. Rebisyon ng pinakahuling proseso ng pananaliksik.
______6. Hindi itinuturing na akademikong sanggunian ang non-refereed journals.
______7. Mahalagang magbasa ng mga back issue ng isang journal na nais mong paglathalaan
ng iyong pananaliksik upang matukoy ang oryentasyon at kalikasan ng mga mga
pananaliksik dito.
______8. Ang presentasyon at paglalathala ng pananaliksik ay mahalagang ambag ng
mananaliksik sa pag-unlad ng kaniyang pagkatao.
______9. Sa Pilipinas, papaunlad pa lamang ang mga peer-reviewd journal na kadalasan ay
matatagpuan sa iba’t ibang akademikong institusyon.
______10. Kailangan ng intenasyonal a akreditasyon para masabing maganda ang kalidad ng
isa ng pananaliksik.
-
Panimula
Ang metodolohiya ay tumutukoy sa sistematikong paglutas sa mga suliranin/tanong/layunin
ng pananaliksik o mga paraan na ginagamit sa pagtitipon at pagsusuri ng datos/impormasyon.
Ayon naman kay Walliman (2011), isa sa pinakakilalang manunulat hinggil sa praktika ng
pananaliksik, ang mga metodo ng pananaliksik ay tumutukoy sa mga tiyak na teknik ng pagtitipon
at pagsusuri ng datos upang makabuo ng mga konklusyong mapapaninindigan (reliable).
Samakatwid, ito ang pinakamahalagang bahagi ng pananaliksik na kailangang itakda sa pasimula
pa lamang ng pag-iisip ng paksa. Idinagdag pa ni Walliman na kaugnay ng metodolohiya, may
walong proseso na maaaring isagawa sa pananaliksik (na maaaring pagsasama-samahin sa
alinmang pananaliksik batay sa suliranin/tanong/layunin ng pananaliksik.
1. Pagkakategorya o Kategorisasyon. Tumutukoy sa pagbubuo ng tipolohiya o set ng mga
pangalan o pagpapangkat-pangkat ng mga bagay, pangyayari, konsepto at iba pa. kapaki-
pakinabang ito sa pagpapaliwanag kung ano-ano o sino-sino ang magkakasama sa isang
kategorya, at bakit o paano sila naging magkakasama sa isang kategoryang iyon.
2. Paglalarawan o Deskripsyon. Tumutukoy sa pagtitipon ng datos na nakabatay sa mga
obserbasyon.
3. Pagpapaliwanag. Tumutukoy sa prosesong higit pa sa simpleng paglalahad lamang ng
datos o impormasyon, upang bigyang-linaw ang kabuluhan nito sa konteksto ng iba’t
ibang aspektong kultural, polotikal, ekonomiko at iba pa.
4. Pagtataya o Ebalwasyon. Tumutukoy sa pagsusuri sa kalidad ng mga bagay, pangyayari
at iba pa.
5. Paghahambing o Pagkukumpara. Tumutukoy sa pagsusuri ng mga pagkakatulad at
pagkakaiba ng dalawa o higit pang bagay at iba pa., tungo sa mas malinaw na pag-unawa
sa isang phenomenon.
6. Pgalalahad/ Pagpapakita ng Ugnayan/Relasyon o Korelasyon. Tumutukoy sa pag-
iimbestiga para makita kung nakakaimpluwensya ba ang isang phenomenon sa isa pa, at
kung nakakaimpluwensya nga ay sa kung anong paraan o paano?
7. Paglalahad/ Pagbibigay ng prediksyon. Tumutukoy sa paglalarawan sa posibleng
mangyari sa isang bagay, phenomenon atbp.batay sa matibay na korelasyon ng mga
penomenong sinuri/pinaghambing.
8. Pagtatakda ng kontrol. Tumutukoy sa paglalahad ng mga paraan upang ang isa o higit
pang bagay (gaya ng teknolohiya) ay maisasailalim sa control ng mga tao/mananaliksik
tungo sa mas epetibo at/o mas ligtas na paggamit nito.
Paunang Pagsusulit
Panuto: Sagutinn ang sumusunod na mga katanungan sa ibaba. Isulat ang sagot sa
espasyong nakalaan.
1. Maaari bang magsama-sama sa isang pananaliksik ang iba’t ibang pamamaraan? Ipaliwanag.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Nilalaman
Etnograpiya
Kwentong-Buhay
Ang Focus Group Discussion ay katulad din ng interbyu, kung ang interbyu ay isa lamang
ang kinakapanayam sa bawat pagkakataon, sa FGD ay dalawa o higit pa ang kinakapanayam.
Isinasagawa ito upang higit na maging swabe at magaan ang interbyu, sapagkat karaniwang mas
nakapagpapahayag ng saloobin ang mga tao kung may mga kasama sila na mula sa kanilang
pangkat at kagaya rin nila sa karanasan at iba pang aspekto. Kaugnay nito, maaaring basahin
ang “Gabay sa Pagpapadaloy ng Focus Group Discussion, (FGD)” na inilabas ng Extensio
Services Office ng Tarlac State University. (Basahin para sa halimbawa ng mga ganitong
pananaliksik ang “Pamahiin Nila Noon, Buhay Pa Ba Ngayon?: Pagsusuri sa mga Pamahiing
Nananatili Mula Noon Hanggang Ngayon” ni Rachel Madel Lopez, et al. (c.2015) at “Utang na
Loob Para sa mga Kabataan Ngayon: Isang Pagtataya” nina Lucy mary M. Navarro at Rowena
G. Fernandez (2013).
Video Documentation
Ang white paper ay tumutukoy sa isang saliksik o ulat mula sa isang ahensya ng gobyerno,
opisyal ng gobyerno, think tank, akademikong departamento, o eksperto na naglalahad ng
makabuluhang impormasyon at/o mga panukala kauganay ng isang napapanahong isyu na
nakakaapekto sa maraming mamamayan o sa isang partikular na komunidad. (Para sa
halimbawa ng ganitong pananaliksik ay basahin ang “Ang Ugnayan ng Wika, Pananaliksik, at
Deskriptibong Pananaliksik
Komparatibong Pananaliksik
Case Study
Pagsusuri sa Diskurso
SWOT Analysis
Pagsusuring Etimohikal
Action Research
Pagsasagawa ng Sarbey
Eksperimentasyon/Pananaliksik na Eksperimental
Historikal na Pananaliksik
Cultural Mapping
Ayon sa mga mananaliksik sa araling pangkultura na sina Moore at Borrup (2008), ang
cultural mapping ay “proseso ng pagtukoy at paglalarawan sa lahat ng mga yamang pangkultura
na nasa isang tiyak na lugar o rehiyong heograpiko, sa paraang pasulat o biswal na imbentaryo.”
Sa konteksto ng mga pananaliksik sa Pilipinas, ang pagmamapa ay sumasaklaw na rin sa
pagtatalakay sa koneksyon ng aspektong kultural, politikall, historikal, at ekonomiko sa isang
partikular na espasyo, lugar o rehiyon.
Gawaing Pampagkatuto
1. Kasarian ng mga OFW; edad (age bracket) ng mga OFW, datos sa migrasyon sa United States
at Europe
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. National Achievement Test sa Filipino at English ng mga estudyante sa high school; patakaran
sa wikang panturo (medium of instruction) sa antas ng sekondarya; lebel ng kasanayan sa
paggamit ng English ng mga guro sa antas sekondarya
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Bilis ng pagtaas ng lebel ng tubig (sea level) sa Pilipinas; pagtindi ng climate change sa buong
mundo; bilang ng mga Pilipino na nakatira sa mga lugar malapit sa baybay-dagat (coastal area)
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Pagtataya
__________2. Country Analysis of Aids in the Philippines: Gender ang Age Situation and
Response
__________9. Deaf/Bingi at ang Filipino Sign Language (FSL): Usapin ng Wika at Identidad
Modyul 2
-
Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham Panlipunan
Sa pinagdaanang kolonisasyon ng Pilipinas mula sa iba’t ibang mga bansa tulad ng Spain,
United States, at Japan, hindi nakapagtatakang napakalaki at napakalalim ng impluwensya ng
mga ito sa buhay ng mga Pilipino. Ideolohikal at di lamang pisikal ang pagsakop na ito. Sa aspekto
ng wika, hindi pa rin nakakawala ang bayan sa pagkagapos sa kolonyalismong nagdaan.
Nagdaan na ang isang siglo mula nang makamit ang kalayaan sa mga Español ngunit nanatili na
ang kulturang ipinamulat sa atin. Kalahating siglo naman na ang nakalipas mula nang lumaya
ang bansa sa kamay ng United States, ngunit tila pilat na ang pagkakadikit ng wikang Ingles sa
mga Pilipino – sa estado, sistemang edukasyon, at maging sa mundo ng mga korporasyon.
Maaaring maiugnay sa imperyalismong lingguwistiko ang kalagayang ito kung saan ang
pananakop sa mga bansa ay hindi na sa pisikal na sapekto kundi sa diwa at ideolohiya ng mga
mamamayan nito sa pamamagitan ng wika. Dito, ang pagkontrol ay sa isipan na ng mga nasakop
na mamamayan na nangyayari dahil sa walang habas na pagpapatanggap sa isang banyagang
wika. Maiuugnay ito sa estratehiyang ginawa ng United States na kung saan puspusang itinuro,
pinatanggap, at pinagamit ang Ingles sa mga Pilipino sa panahon ng pagsakop. Taliwas ito sa
tahasang pagdadamot ng mga mananakop na Espanol sa kanilang wika upang matutuhan ng
mga Pilipino. Isa ito sa malinaw na dahilan kung bakit sa kabila ng malayong agwat sa haba ng
pananakop ay mas nananaig at nanatili ang Ingles kaysa sa Espanol sa kamalayang Pilipino.
Maliban dito, tumutugma rin ang paliwanag ni Ferguson (2006) satikulong The global spread og
English: cause, agency, effects and policy responses sa kaso ng pagkahumaling ng mga Pilipino
sa wikang Ingles. Ayon sa kaniya, ang rasyonal sa katanyagan ng Ingles sa sisteman edukasyon
lao na sa mga kolehiyo at mga unibersidad ay sosyo-ekonomiko. Ipinaliwanag niya na sa
pamamagitan ng pagkatuto ng wikang-Ingles, higit na magkakaroon ng access sa trabaho ang
isang tao at dahil dito mas aangat ang kanyang kalagayang ekonomiko. Magbubunsod din ito ng
paglawak ng kanyang impluwensya sa lipunan o access sa mga may kapangyarihan, kultural,
capital, intelektwal, o political. Tinatanaw kung gayon ng pagtinging ito na mahalaga ang
gampanin ng Ingles bilang instrumento sa realisasyon ng pag-angat na ito.
kanila sa mga hangaring ito, bagama’t malinaw namang napapabulaanan ang mga paniniwalang
ito sa karanasan ng maraming mga bansang tulad ng Japan, Germany, France, China, at marami
pang iba.
Sa sistemang K-12 ng Pilipinas, gumaganda ang kalagayan ng Filipino at iba pang mga
wika sa Pilipinas. Ipinatutupad sa sistemang ito ang mother tongue-based/multilingual education
kung saan sa primaryang antas pangunahing wika ng pagtuturo ang unang wika ng komunidad
at unti-unting papasok ang paggamit ng Filipino at Ingles. Gayunpaman, ang probisyon ng
patakaran sa bilingguwal na edukasyon ay magpapatuloy pa rin sa mas mataas na antas tulad
ng sekondarya at tersiyarya. Sa antas tersiyarya, gagamitin ang Ingles o Filipino bilang wikang
panturo sa mga tiyak na kurso. Ingles sa mga kurso sa agham, matematika, at teknolohiya; at,
Filipino naman sa mga kursong nasa agham panlipunan at humanidades. Sa kasamaang palad,
ganito man ang nasasaad sa patakaran hindi naging mahigpit ang implementasyon nito sa lahat
ng mga paaralan. Sa katunayan, naging makiling pa rin sa paggamit ng Ingles ang kalakhang
bahagdan ng mga kolehiyo at unibersidad. Patunay halimbawa noon ang paggamit ng Ingles sa
pagtuturo ng mga kurso sa ekonomiks, sosyolohiya, kasaysayan, at maging sa kurso sa buhay
ni Rizal. Hindi malayo kung gayon na ganito pa rin ang magiging kalagayan ng Filipino sa bagong
Sistema ng edukasyon. Kolonyal pa rin at malayo sa mapagpalayang antas ng edukasyong
Pilipino.
Maliban sa pagsasalin, aktibo rin ang ilang mga guro sa antas tersiyarya sa pagamit sa
Filipino bilang wika ng pagtuturo at diskurso sa agham panlipunan, sining at humanidades.
Kabilang sa mga naidokumentong kaso ng ganitong tunguhin sa malalaking pamantasan tulad
ng La Salle, Ateneo, Santo Tomas, UP, at iba pa ay ang paggamit sng Filipino sa mga kurso sa
pilosopiya, agham pampolitika, lohika, ekonomiks, batas, kasaysayan, at panitikan.
Ngunit hindi nagtapos sa pagtuturo ang pagsusulong sa Filipino bilang wika sa mga
larangan ng sining, humanidades, at agham panlipunan. Hiik din ang mga iskolar sa mga
pananaliksik na tumatalakay sa iba’t ibang paksa sa larangang ito. Pinatutunayan nito ang
kakayahang magamit ang Filipino sa matataas na antas ng diskurso sa iba’t ibang tema ng
karunungan. Masigla ang publikasyon sa mga scholarly journal tulad ng Lagda, Malay, Daluyan,
Hasaan, Humanities Diliman, Kritika, Salaysay, Dalumat, at iba pang bago at umuusbong na
journal sa kasalukuyan.
Paunang Pagsusulit
Nilalaman
Ang mga pagsasaling ito, teknikal man o pampanitikan ay mahalagang instrument para
higit pang isulong ang Filipino sa iba’t ibang larangan. Layunin nitong maiabot sa mga Pilipinoang
mga obra-maestra ng mga dakilang manunulat sa daigdig upang ang kanilang mga ideya at
karunungan ay umabot sa pakinabang ng mamamayang Pilipino. Inaasahan na ang pagkakasalin
ng mga pinakamahusay na aklat, tula, nobela, sanaysay, kwento, dula, dokumento at iba pa ay
maipapakita ang kakayahan ng Filipino upang magamit sa pagtatalakay sa mga temang
intelektwal. Na taliwas sa popular na paniniwala ng kawalang-kakayahan ng Filipinong magamit
sa mga ganitong antas ng diskurso.
Agam-agam ng maraming akademiko at maging mga estudyante kung possible nga bang
magamit nag Filipino sa pagtuturo at pananaliksik. Bagama’t may mga sumubok na, nananatiling
palaisipan o sadyang ayaw tanggapin kung magiging epektibo ba ito. Kadalasang dahilan ng ilan,
possible man na magamit ang Filipino sa mga talakayan sa tila ba pantulong na wika lamang ito
at hindi ang pangunahing instrument sa pagtuturo. Maaari daw ito sa mga pasalitang
pagkakataon tulad ng mga panayam at talakayan sa klase, subalit bumabalik na sa
nakasanayang Ingles kung ito’y pasulat na.
Ano nga ba ang ipinapakita ng karanasan ng mga sumubok nang walang alinlangan sa
paggamit ng Filipino sa kanilang mga pananaliksik at pagtuturo?
Maraming kaso ng paggamit ng Filipino upang ituro ang mga kurso sa agham panlipunan
at humanidades. Isang magandang halimbawa ang naging karanasan ni Manuel Dy, Jr.isang
propesor ng Piliosopiya sa Pamantasang Ateneo de Manila. Sa kanyang personal na salaysay,
nagsimula na siyang magturo ng pilosopiya sa Filipino noon pang 1975. Impluwensya ito ng
kanyang mga kaibigan at kasamahan na nagturo din ng mga katulad na kurso hindi sa Ingles
kundi sa Filipino. Kasama sa mga impluwensyang ito si Padre Roque Ferriols, S.J.na isang
Ilokano, at si Dr. Ermita Quinton g La Salle na isang Kapampangan.
Hindi lamang iisang kurso sa Pilosopoya ang itinuro ni G.Dy sa Filipino kundi tatlo pa. ang
mga ito ay Pilisopiya ng Tao, Pilisopiyang Moral, at Pilosopiya ng Relihiyon. Tulad ng inaasahan,
lalo na sa mga unang semester ng pagtuturo, naging mapanghamon ang desisyong iyon. Mula
sa hindi pagiging taal na tagalog dahil siya’y Cebuano hanggang sa pagtanggap at kooperasyon
ng mga estudyante niya. Subalit hindi naglaon ay naging maayos na ang daloy ng mga talakayan
sa kaniyang mga klase.
Ngunit hindi natapos sa paggamit ng Filipino sa loob ng klasrum ang inisyatiba niyang ito.
Upang tugunan ang mga hamon tulad ng kawalan ng babasahing nakalimbag sa Filipino nagsalin
siya ng pinakamahalagang teksto sa mga kursong itinuturi niya. Nagsulat din siya ng mga sariling
panayam at inilimbag para sa kapakanan ng kaniyang mga klase. Nailimbag niya noong 1979,
kasama sina Padre Roque Ferriols ay G. Eduardo Calasanz, ang Magpakato, Ilang Babasahing
Pilosopiko. Sinundan pa ito noong 1985 ng kanyang mga Babasahin sa Pilisopiyang Moralna
maituturing na kauna-unahang antolohiya ng Pilosopiyang Moral na naisulat sa Filipino. Ginamit
din sa klase ang salin ni Ferriols na Penomenolohiya at Metapisika ng Pag-asa para sa kursong
Pilosopiya ng Relihiyon.
Hindi rin nagtapos ang paggamit ng Filipino sa kanilang mga talakayan, sapagkat
pinasulat din niya sa Filipino ang mga paprl sa kurso ng mga mag-aaral.
pamamaraan sa pagtuturo maging ng iba pang mga kurso. Narito ang ideya ng kanyang mga
mungkahi:
Walang pinag-iba ang mga karanasan nina Tereso Tullao ng La Salle at Agustin Arcenas
ng UP na nagturo naman ng mga kurso sa ekonomiks gamit ang Filipino. Hindi rin naiiba ang
naging karanasan ni Generoso Benter na gumamit naman ng Filipino sa pagtuturo ng Lohika.
Pare-pareho ang kanilang mga naging karanasan at hamon, at nagkakaisa rin ang mga ito sa
pagpapatunay na epektibo at magagamit nang lubusan ang Filipino sa pagtuturo ng anumang
kurso sa humanidades at agham panlipunan kung magpupursige lamang at huwag tamarin dahil
sa nakaambang hamon at kakulangan.
Gawaing Pampagkatuto
Pamagat ng artikulo
Pangunahing
paksa/suliranin/tanong
ng pananaliksik
Mga tiyak na
paksa/suliranin/tanong
ng pananaliksik
Paraan ng pagtitipon at
pagsusuri ng datos
Buod ng mga
pangunahing
kaisipan/datos
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag at tukuyin kung tama o mali ang
ideyang ipinararating ng bawat pahayag. Isulat ang TAMA kung valid ang ideya ng pahayag
at MALI naman kung hindi.
______1. Ang pagsasaling pampanitikan ay higit na kultural ang lapit kaysa pagsasaling teknikal
sapagkat buhay at tradisyon ng mga tao ang sinasalamin ng mga akdang isinasalin dito.
______3. Ang mga diskurso ukol sa planong pansarili, usaping pampamilya, at mga karaniwang
kaganapan sa komunidad gamit ang Filipino ay nagpapakita ng paggamit sa Filipino sa antas
intelektuwal.
______4. Ang tao ang gumagawang intelektuwalisado sa wika at hindi ang wika ang nagdadala
sa taong intelekuwal.
______5. Teknikal at siyentipiko ang naging tuon ng mga pagsasalin noong panahon ng mga
Español.
______8. Hindi sapat ang wikang Filipino upang maipaliwanag ang ilang mga konsepto at termino
sa larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan.
______10. Sa teorya ng pantayong pananaw, mahalaga ang wikang Filipino para sa paglinang
ng sariling kultura at kasaysayan para sa mga Pilipino.
-
Ang siyentipiko at teknikal na larangan bilang akademiko o applies na disiplina ay mga
terminong madalas pinagpapalit lamang dahil itinuturing na iisa at di-magkaiba. Sa ganitong
pagtanaw, ang mga siyentipikong larangan, tulad halimbawa ng medisina ay tinitingnan din bilang
isang teknikal na larangan sapagkat ang iba’t iba nitong sangay ay maituturing na espesyalisado.
Siyentipiko naman ito sapagkat ang mga proseso na nagluluwal ng mga bagong kaalaman at
konsepto ay dumaan sa makaagham na pamamaraan at mga imbestigasyon. Kung gayon,
nagkakaroon ng pagtinging kapuwa siyentipiko at teknikal ang larangang ito. Sa loob ng
pagtalakay na ito, nais din nitong sipatin ang pagtatangkang pag-ibahin ang dalawang naturang
larangan, bagama’t kinikilala pa rin ang di-mapaghiwalay na katangian ng iba’t ibang disiplina
upang ituring na siyentipiko-teknikal. Ang mga larangan sa siyensya ay kinabibilangan ngub=nit
di-limitado sa mga kilalang sangay nito tulad ng pisika, kemistri, biolohiya at iba pa; kasama din
dito ang parmasyutika, medisina, narsing at mga kaugnay na disiplina. Samantala, itinuturing
namang mga larangan sa teknolohiya ang inhinyerya, agham kompyuter, ipormasyong
panteknolohiya at iba pa. Kasama naman sa tekniko-bokasyonal ang mga gawaing
pangteknisyan tulad ng sa mga aplayans, gadget, pagwewelding, at iba pang espesyalisadong
gawain na hindi nangangailangan ng digring pangkolehiyo.
Sa mga larangang nabanggit, may kaniya-kanyang panlipunang gampanin ang bawat isa.
Magkakaugnay ang mga ito para sa iisang layuning maibigay ang serbisyong inaasahan sa isang
maunlad na lipunan. Bagama’t tila mga tao, proseso, at produkto ng bawat larangan ang sentro
nito, ang wika sa larangan bilang instrument ng pagdaloy ng impormasyon ay may napakalaking
gampanin upang lalong umunlad ang larangan at higit na magsilbi ito sa kapakinabangan ng
lipunan kung saan ito umiiral.
Paunang Pagsusulit
1. Intelektwalisasyon ng Filipino
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Intelektwalisadong wika
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Filipino bilang wikang panturo
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Pagsasaling siyentipiko-teknikal
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Nilalaman
Sa pagsasalin ng mga akda mula sa iba’t ibang wika patungong Filipino, naiintelektwalisa
ang wika. Sa prosesong ito, dapat isasaalang-alang ng tagapagsalin ang maraming salik. Sa
pagsasalin, malawak dapat ang pananaw ng tagapagsalin. Isang malayang nilalang na hindi
nakukulong ang diwa at kamalayan sa personal at limitadong konteksto lamang. Ang pagsasalin
ay di lamang pangkaraniwang pagtutumbas ng mga salita sa isang wika, kundi, ito ay higit pa.
Tinitingnan hindi lamang ang literal na kahulugan ng mga salita o mga pahayag na ito, kundi ang
mas malalim na ibinabahagi ng mga ito batay sa konteksto o maging sa kultura.
Samantala, may mga naitala nang aktuwal na paggamit ng Filipino sa mga klase sa mga
siyentipiko at teknikal na kurso. Nakapagtala ng mga hamon ang mga propesor na sumubok
gamitin ito ngunit nakita rin nila ang mgandang epekto ng paggamit ng Pilipino sa pagkatuto ng
mga mag-aaral. Ilan sa kanila sina Fortunato Sevilla ng UST para sa Kemistri, John Pellas ng UP
at Lea Soriano ng DLSU sa Matematika, Nathaniel Oco ng NU, at Elimar Ravina ng QCPU at
AMA para sa Araling Kompyuter, at Rosemary Seva ng UP sa Inhinyerya.
May ilang mga aklat din ang tumatalakay sa biolohiya, pisika, at kemistri na mga nailimbag
ng Sentro ng Wikang Filipino ng Unibersidad ng Pilipinas. Gayundin, marami sa mga
kasalukuyang ginagamit ng TESDA bilang modyul sa kanilang mga teknikal at bokasyonal na
kurso ay naisalin na rin sa Filipino.
Sa pamamagitan ng tatlong prosesong ito: ang pagsasalin, pagtuturo gamit ang Filipino,
at pagbuo ng mga aklat, napapadali ang proseso ng intelektwalisasyon ng Filipino sa akademya
na tumutulay na rin sa espesipikong larangan.
Halimbawa, sa larangan ng agham, nailathala sa Filipino at maging sa iba pang mga wika
sa Pilipinas ang mga polyetong pangkalusugan ng Kagawaran ng Kalusugan. Nakasalin din sa
Filipino at maging sa ibang mga wika ang mga ordinansang nabubuo sa mga bayan at lalawigan.
Maging ang world wide web ay may salin, mula sa Ingles, sa iba’t ibang wika kasama na ang
Filipino. Mayroon ding opsyonsa mga automated teller machine nag awing Filipino/Tagalog ang
wika sa mga transaksyon dito.
Filipino sa Agham
Binabasag ng katotohanang ito ang mga haka-hakang hindi kailan man mabisang magagamit
ang Filipino bilang wika ng mga intelektuwal na diskurso sa Agham.
Nagagamit din, bagaman hindi madala ppinipili, ang opsyong Filipino/ Tagalog bilang wika
ng mga gadget tulad ng cellphone, ng automated teller machine, at ng world wide web. Sa kaso
ng gadget at ng atm, maaaringpiliin ang Filipino/ Tagalog sa language setting upang maiprograma
ito sa naturang wika. Sa katotohanan, hindi eksklusibo sa Ingles ang mga ito sapagkat may ilan
pang posibleng opsyon para sa language setting. Kabilang dito ang Japanese, Deutsch, Espanol,
Bahasa, at iba pa. Ganoon din ang sitwasyon sa mga website na nabibisita sa Internet.
Kadalasan, may mga opsyon na nais na gamiting wika. Ginagawang ingklusibo ng ganitong mga
opsyon ang paggamit ng teknolohiya. Sa pagiging ingklusibp, hindi na lamang sa kagaanan ng
paggamit, halimbawa sa mga may kapansanan, ang nasasagot kung hindi ang suliranin din sa
pag-unawa sa mga nakasulat sa web, isang isyung pangwika.
Ang mga nailathala namang aklat pang-inhinyerya tulad ng Mga Disenyo sa Logic at
Digital Computer Circuit na kinukuhang kurso ng mga estudyante ng computer engineering at
electronic ang communications engineering ay naglalaman ng masinsing pagtatalakay sa lohika
at circuitry ng kompyuter. Napapaloob dito ang pagdaloy ng kuryente at kung paano nito
napapagana ang makina. Mahalaga ang araling ito sa mga inhinyero dahil napapaliwanag at
naipauunawa nito sa kanila ang detalye ng mga elektronikong proseso na magagamit nila sa mga
kaugnay na pagsusuri at disenyo.
Bago pa man ipatupad ang K-12 kurikulum, marami nang mga eskwelahan para sa
kursong tekniko-bokasyonal. Sa katunayan, ito ang kinukuha ng mga wala nang balak pang
magkolehiyo o mga estudyanteng di kayang tustusan ang pag-aaral. Dumami rin ang mga
ganitong eskwelahan sapagkat inendorso ng TESDA ang technical skills advancement para anila
sa madaling paghahanap ng trabaho at mas mataas na kita sa loob man o labas ng bansa. Sa
sisteman K-12, isa ng tiyak na strand ang pag-aaral ng tekniko-bokasyonal. Sagot daw ito para
sa lumalalang kalagayan ng kawalan ng trabaho ng maraming mga Pilipino.
Ayon sa mga iskolar, ang erya ng pagsasalin ay may dalawang uri: ang pagsasaling
teknikal at siyentipiko at ang pagsasaling pampanitikan. Sa unang nabanggit na uri, kasama dito
ang mga pagsasalin ng pormal na sanaysay, feature articles, agham panlipunan, tekstong
pambatas, disiplinang akademiko at mga katulad na larang. Sinasabi naman na karaniwang ang
siyensyang pangkalikasan, at teknolohiya ang isinasalin sa mga siyentipiko at teknikal na
pagsasalin.
Inilahad din ni Amario (1997) ang mga panukalang hakbang sa pagsasalin na ayon sa
praktika ng Unibersidad ng Pilipinas. Isinasaad ito sa gabay na inilabas ng UP Sentro ng Wikang
Filipino. Kabilang dito ang:
Ukol naman sa mga tagasalin ng mga akdang teknikal at siyentipiko, kailangan na ang
mga ito ay may angking katatasan at kahusayan sa dalawang kasangkot na wika, may sapat na
kahandaan sa pagsasalin, at may malalim na kaalaman sa paksang isinasalin. Lahat ng mga ito
ay mga tampok na katangian ipang masiguro ang kalidad ng salin sa mga ganitong uri ng akda.
Nagtala ang London Institute of Linguistics (LIL) ng mga katangiang dapat taglayin ng
isang tagasalin ng mga tekstong siyentipiko at teknikal (sinipi mula kay Batnag, et al.) Kabilang
dito ang sumusunod:
Madalas sa hindi, nakararanas ang isang tagasalin ng mga suliraning sa kung paano isalin
ang mga konsepto at salitang di-likas sa tunguhang lenggwahe. Narito ang mga ilang
pamamaraan sa pagsasaling siyentipiko at teknikal na halaw sa pag-aaral nina Enriquez at
Protacio-Marcelino (1984) na may pamagat na “Neocolonial Politics and Language Struggles in
the Philippines”:
Malibna sa isyu sa mga suliranin sa pagsasalin, malaking isyu rin ang halaga ng
pagsasalin, ang kalidad ng mga ginagawang pagsasalin, at gayundin ang kakulangan ng mga
tagasalin ng mga teknikal at siyentipikong akda. Sinasabi na mas mataas ang panganngailangan
sa mga tagasalin kung kaya nangangahulugan lamang na kakaunti ang may mataas na
kakayahan sa ganitong uri ng trabaho. Unang dahilan ng kakulangan nito ay ang katotohanang
hindi lahat ng mga eksperto o maalam sa mga larang na teknikal at siyentipiko ay marunong
magsalin. Ikalawa, kung maalam naman sa pagsasalin ang isang tao, maaaring kulang naman
ang kanyang kakayahan sa teknikal na larangan. Kakaunti lamang ang parehong may mataas na
kaalaman kapuwa sa pagsasalin at sa disiplinang isinasalin o yaong tinatawag na technician
translator o scientist translator. Ikatlo, ang kaalaman ng isang teknikal na larang ay hindi
nangangahulugang marunong na rin sa ibang larang, dahil dito, dapat na may kanya-kanyang
tagasalin ang bawat larangan. Tunay ngang espesyalisado ang larangang ito.
Kung maisasalin lamamn sa wikang mas nauunawaan ng mga mamamayan ang mga
teknikal at siyentipikong dokumento upang magamit sa pag-aaral sa iba’t ibang kaalaman, mas
tataas ang antas ng kasanayan ng mga estudyante at higit na magiging maunlad ang disiplinang
kanilang kinabibilangan. Mangyayari ito kung ang mga propesyonal at espesyalista, kasama ng
mga akademista, ay magpatuloy sa paggamit ng Filipino bilang wika ng kani-kanilang mga
larangan.
Gawaing Pampagkatuto
A. isalin sa Filipino ang sumusunod na mga pahayag mula sa manwal ng isang brand ng laptop.
Kung nakasalin na ito sa Filipino ibalik-salin ito sa Ingles.
B. Photo Essay. Gamit ang mga larawang available online o kaya mga sariling kuhang larawan,
sumulat ng isang maikling photo essay (dalawang larawan na may akmang caption) ukol sa
anumang makabuluhang paksa sa Agham, Teknolohiya, at iba pang kaugnay na larangan. Ilan
sa mga halimbawang paksa ang sumusunod: mga halamang gamut sa Pilipinas; enerhiyang mula
sa kalikasan sa Pilipinas at iba pang bansa sa Timog Silangang Asya; mga bagong inobasyon sa
robotics at/o awtomasyon; mga bagong tuklas sa arkeolohiya; mga bagong tuklas sa genetic
engineering at/o nanotechnology. Idikit ang larawan sa kahon at isulat sa patlang ang caption.
__
______________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
______________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag at tukuyin kung Tama o Mali ang
ideyang ipinararating ng bawat pahayag. Isulat ang Tama kung valid ang ideya ng pahayag
at Mali naman kung hindi.
______4. Dahil walang mga katumbas na salita sa Filipino ang ilang siyentipikong termino,
nangangahulugan itong hindi na maituturo ang mga konsepto gamit ang Filipino.
______6. Kaysa tumbasan ng salitang umiiral o ginagamit na, maaari ding lumikha nalang ng
katumbas ng isang teknikal na salita.
______7. Kapag isinalin ang isang tekstong Ingles sa Filipino, tinatawag na simulaang lenggwahe
ang huli.
______9. Sapat na ang pagiging mahusay sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin ng mga
tekstong teknikal at siyentipiko.
Sanggunian
Abend, G. (2008). “The Meaning of Theory.” Sociological Theory 26 (June 2008): 173-199.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9558.2008.00324.x
Almario, V.S (1997). “Tradisyon ng Wikang Filipino”. UP Diliman, Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino
Almario, V.S (2014). “Madalas Itanong sa Wikang Pambansa.” http://kwf.gov.ph/wp-
content/uploads/2015/12FAQ_2.4.15-1.pdf
Ambito, J.et al.(2011). “Review of Philippine Migration Laws and Regulations: Gains, Gaps,
Prospects.” https://dirp3.pids.gov.ph/ris/dps/pidsdps1137.pdf
Antonio, L. (2000). Apat na Siglo ng Pagsasalin: Bibliograpiya ng mga Pagsasalin sa Filipinas
(1593-1998). Llungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino.
Atienza, M. (1994). “Drafting the 1987 Constitution The Politics of Language.” Philippine Political
Science Journal, 18:37-38, 79-101, DOI:10.1080/01154451.1994-9754188.
Balita Online (2016). “Pagkain ‘wag sayangin para maibsan ang climate change.”
http://balita.net.ph/2016/04/10pagkain-wag-sayangin-para-maibsan-ang-climate-change/
Batnag, A., et al. (2009). Teksbuk sa Pagsasalin. Lungsod Quezon: C&E Publishing, Inc.
Begas, Leifbilly. (2017). “Medical marijuana sagot nga ba sa iba’t ibang uri ng sakit?” Inquirer
Bandera. http://bandera.inquirer.net/167418/medical-marijuana-sagot-nga-ba-sa-iba’t-
ibang-uri-ng-sakit
Bennagen, , PL. (1985). “Nakikiugaling Pagmamasid:Pananaliksik sa Kulturang Agta.” In A.
Aganon and M. david (Eds.), Sikolohiyang Filipino Isyu, Pananaw at Kaalaman. Manila:
National Bookstore
Chua, M.C. (2014). “Pantayong Pananaw o Pantasyang Pananaw Lamang?: Kamalayan sa mga
Konsepto/Dalumat ng Bayan, Mga Tinig Mula sa Ibaba.” Saliksik Journal, 3:1,
https://ejournals.ph/article.php?id=5479
Constantino,P. (2005). Filipino at Pagpaplanong Pangwika: Ikalawang sourcebook ng Sangfil.
Sanggunian sa Filipino, UP Sentro ng Wikang Filipino, at National Commission for
Culture and the Arts.
Cornelio, C.J. at L.I. Jose (2016). “Isang Pagsusuri ng Toponomiya sa Bayan ng Lucban,
Quezon.”https://www.academia.edu/31856025/Isang_Pagsusuri_ng_Toponomiya_sa_B
ayan_ng_LucbanQuezon
63
Dela Cruz, M.A. (2014). “Kaya Nakikinig ang Lupa at Lumilipad ang Balita: Ang Tsismis at ang
Tunggalian ng Uri sa Lipunan.” Hasaan 1, vii-viii
Dy, M.J. (2003). “Ang Pagtuturo ko ng Pilosopiya sa Filipino.” Ang wikang Filipino sa loob at labas
ng akademya’t bansa. Benilda S. Santos, ed. Sanggunian sa Filipino. UP Sentro ng
Wikang Filipino, at National Commissionfor Culture and the Arts, 199-204.
Evasco, E. et al. (2011). Saliksik: Gabay sa Pananaliksik sa Agham Panlipunan, Panitikan at
Sining. C & E Publishing, Inc.
Fajarda, J. (2011). “Sayaw sa Bubog: Pagsipat sa Pagtalakay sa Pinoy Weekly sa Isyu ng
Karapatang Pantao sa Unang Taon ng Administrasyong Aquino.”
http://iskwiki.upd.edu.ph/flipbooks/SayawsaBub343
Fajilan, W. (2019). “Ang Filipino bilang pundasyon ng teknikal na pagkatuto:panayam kay Prof
James Christopher Dominggo.” Hasaan, II, pp.110-113
Fajilan, W. at Zafra, B. (2015). “Ang gamit at kahalagahan ng wikang Filipino sa pagtuturo ng
Agham; Panayam kay Prop. Fortunate Sevilla III.” Hasaan, II, pp. 103-109
Fortunato, T.F. (2003). “Ang Wikang Filipino sa Patakarang Bilingguwal.” Ang wikang Filipino sa
loob at labas ng akademya’t bansa. Benilda S. Santos, ed. Sanggunian sa Filipino. UP
Sentro ng Wikang Filipino, at National Commissionfor Culture and the Arts, 78-83.
Gatmaitan, L.P. (2001). Aba, May Baby sa Loob ng Tiyan ni Mommy! Lungsod ng Mandaluyong:
OMF Literature, Inc.
Gealogo, F. (1995). “Kasarian at Kabuhayan: Ilang Tala sa Kasaysayang Demograpikal ng
Paggawa at Pasahod sa Pilipinas, 1903-1948.” Philippine Social Sciences Review.
Genzuk. M. (2003). “A SYNTHESIS OFETHOGRAPHIC RESEARCH.” http://www-bcf.usc.edu/-
genzuk/Ethnographic_Research.pdf
Gimenez, T. (1997). “The Filipino National Language: Discourse on Power.” Sealang.net
Gonzalez, A. (2002). “Language planning and intellectualization.” Current issues in language
planning, 3.(1)
Guillermo, R. (2016). “Interdisiplinarisasyon ng General Education (GE): Salungat sa Layunin ng
GE mismo?” ResearchGate.
Hewlett. K. (2002). “How to publish your journal paper.”
https://www.apa.org/monitor/sep02/publish.aspx
Hornedo, F.H. (2001). “Ang Filipino Bilang Wikang Panturo.” Daluyan: Journal ng Filipino sa
Talakayang Pangwika, 10, pp. 56-59.
64
Javier, R. (2011). “May Perang Dumadaan Lang sa Palad, Merong Padala, at May Padulas din”
Paniniwala’t Pananaw sa Pera at Palagay sa Pandaigdigang Krisis Pampinansiya.” Malay,
23:2, 25-40. https://ejournals.ph/article.php?id=7991
Kimuell, N. (2011). “Kasaysayang Pasalita: Ang Kulturang Filipino at Karanasan ng mga
Filipinong Mananaliksik sa Larangang Pasalita.” https://ejournal.ph/article.php?id=7992
Komisyon ng WIkang Filipino (2015). “149 NA WIKA SA PILIPINAS, BUHAY! – KWF.”
http://kwf.gov.ph/149-na-wika-sa-filipinas-buhay-kwf/
Lumbera, B. (2003). “Ang Wikang Filipino sa Banta ng Globalisasyon.” Bulatlat.
http://www.bulatlat.com/news/3-7/3-7/wika.html
San Juan, D.M. (2019). “Sangandaan: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina” Mutya Publishing House,
Inc.
Sevilla,F.(2001). “Ang Paggamit ng Filipino sa Agham.” Daluyan: Jornal ng Filipino sa
Talakayang Pangwika
Seva, R.R (2001). “Mga Hamon sa Pagtuturo sa “Wikang Filipino ng Inhinyera.” “Ang Wikang
Filipino sa Loob at Labas ng Akademya’t Bansa
Glosari
Abstrak. Isang buod ng pananaliksik, tesis o kaya ay tala ng isang komperensya o anumang
pag-aaral sa isang tiyak na disiplina o larangan.
Rebyu. Isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang aklat batay sa
nilalaman, estilo, at anyo ng pagkakasulat nito.
Secondary Data Analysis. Isang pagsusuri at pag-uugnay sa mga umiiral na datos at estadistika
tungo sa layuning sagutinang mga panibagong tanong at/o makabuo ng mga bagong konklusyon
na angkop sa kasalukuyang sitwasyon.
SWOT Analysis. Pagsusuri sa kalakasan (strengths) at kahinaan (weaknesses) ng isang
programa/plano, at mga oportunidad (opportunities) o bagay na makatutulong sa
implementasyon at mga banta (threat) o bagay na maaaring makahadlang sa implementasyon
ng programa o plano.
White Paper o Panukala. Isang saliksik o ulat mula sa isang ahensya ng gobyerno, opisyal ng
gobyerno, akademikong departamento, o eksperto na naglalahad ng makabuluhang
impormasyon at/o mga panukala kauganay ng isang napapanahong isyuna nakakaapekto
sa maraming mamamayan o sa isang partikular na komunidad.