Jeerj %eevees

megoMe&veces® efpeveeueÙe oÙe «evLeceeuee keâe heg<he veb. 515

efJeOeeve (1)
ISBN-978-93-87891-38-8

megoMe&ve ces®
efpeveeueÙe efJeOeeve
-jÛeefÙe$eer-
YeejleieewjJe ieefCeveerØecegKe DeeefÙe&keâeefMejesceefCe
ßeer %eeveceleer ceeleepeer
efoJÙeMeefòeâ, Ûeeefj$eÛeefvõkeâe hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer keâer
heeJeve ØesjCee mes pecyetÉerhe nefmleveehegj ceW efveefce&le megoMe&veces® heJe&le kesâ
42JeW Øeefle‰ehevee efoJeme (JewMeeKe Meg. mehleceer, Jeer. efve. meb. 2546)
kesâ MegYe DeJemej hej ØekeâeefMele

-ØekeâeMekeâ-
efoiecyej pewve ef$eueeskeâ MeesOe mebmLeeve
pecyetÉerhe-nefmleveehegj (cesj") G.Øe., heâesve veb.- (01233) 280184, 280994
Website : www.jambudweep.org, www.encyclopediaofjainism.com
E-mail : jambudweeptirth@gmail.com, rk195057@yahoo.com

ØeLece mebmkeâjCe Jeerj efve. meb. 2546 cetuÙe

1100 ØeefleÙeeB JewMeeKe Meg. mehleceer, 30 DeØewue 2020 20/-®.
(2) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

efoiecyej pewve ef$eueeskeâ MeesOe mebmLeeve Éeje mebÛeeefuele

Jeerj %eeveesoÙe «evLeceeuee
Fme «evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& keâe hees<eCe keâjves Jeeues efnvoer,
mebmke=âle, Øeeke=âle, keâVeÌ[, Deb«espeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kesâ vÙeeÙe, efmeæevle, DeOÙeelce, Yetieesue-Keieesue, JÙeekeâjCe Deeefo
efJe<eÙeeW hej ueIeg SJeb Je=nod «ebLeeW keâe cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ØekeâeMeve neslee nw~ meceÙe-meceÙe hej Oeeefce&keâ
ueeskeâesheÙeesieer ueIeg hegefmlekeâeSB Yeer
ØekeâeefMele nesleer jnleer nQ~

-: mebmLeeefhekeâe SJeb ØesjCeeœeesle :-

hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe DeeefÙe&keâeefMejesceefCe ßeer %eeveceleer ceeleepeer
(oes yeej [er.efuešd. keâer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=âle)
-: ceeie&oMe&ve :-
Øe%eeßeceCeer DeeefÙe&keâe ßeer Ûevoveeceleer ceeleepeer
(heerSÛe.[er. keâer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=âle)
-: efveoxMekeâ SJeb mecheeokeâ:-
keâce&Ùeesieer heer"eOeerMe mJeefmleßeer jJeervõkeâerelf e& mJeeceerpeer
-: ØeyebOe mecheeokeâ :-
[e@. peerJeve ØekeâeMe pewve
meJee&eOf ekeâej ØekeâeMekeâeOeerve

keâcheesefpebie - %eeveceleer vesšJeke&â

pecyetÉerhe-nefmleveehegj (cesj") G.Øe.
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (3)

ØemleeJevee
-Øe%eeßeceCeer DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
ces® megoMe&veefieefj keâes cemlekeâ, vele neskeâj kesâ ØeCeceve keâj~
Gme hej efmLele meesuen efpeveie=n, meye ie=n ceW Øeeflecee cevenj~~
Gve meye efpeveie=n efpeveØeeflecee keâes, $eÙe Megæer mes JebotB ceQ~
YeefòeâYeeJe mes efveleØeefle ØeCecetB, efMeJemegKe efmeefæ nsleg ceQ~~
ceOÙeueeskeâ ceW DemebKÙeeleeW Éerhe mecegõ nQ GveceW meyemes ØeLece Éerhe pecyetÉerhe nw~ pecyetÉerhe kesâ
yeerÛeeW yeerÛe ceW megoMe&ve ces® heJe&le nw, pees efkeâ 1 ueeKe 40 Ùeespeve TBÛee nw~ Yejle#es$e mes 20 keâjesÌ[
ceerue keâer otjer hej nw~ peneB hej Jele&ceeve ceW ÛeejCe $e+efæOeejer cegefve, efJeÅeeOej Deeefo ner peekeâj Jevovee
keâjles nQ~
hejcehetpÙe ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceleer ceeleepeer keâer heeJeve ØesjCee mes efveefce&le pecyetÉerhe nefmleveehegj
ceW 101 hegâš TBÛee megces® heJe&le nw~ efpemeceW YeõmeeueJeve, veboveJeve, meewcevemeJeve SJeb heeC[gkeâJeve Ssmes
4 Jeve nQ~ efpevekeâer ÛeejeW efoMeeDeeW ceW 1-1 Deke=âef$ece efpevecebeof j, Ssmes 16 cebeof j nQ~ Jele&ceeve kesâ 24
leerLeËkeâj kesâ pevcekeâuÙeeCekeâ kesâ DeJemej hej hetpÙe ceeleepeer megces®heJe&le keâer heeC[gkeâefMeuee hej ØelÙeskeâ
leerLeËkeâj keâe hebÛeece=le DeefYe<eskeâ SJeb 108 keâueMeeW mes pevceeefYe<eskeâ keâjJeeleer nQ~
meved 1979 ceW JewMeeKe Meg. mehleceer kesâ efove Fme megces®heJe&le keâe SJeb FveceW efJejepeceeve 16
YeieJevleeW keâe hebÛekeâuÙeeCekeâ Øeefle‰e meevebo mecheVe ngDee Lee~ Dele: Fme Je<e& meved 2020 ceW JewMeeKe
Meg. mehleceer kesâ efove megces® heJe&le kesâ 42JeW Øeefle‰ehevee efoJeme hej ceeleepeer ves megces® kesâ 16 YeieJevleeW
keâe hebÛeece=le DeefYe<eskeâ keâjeÙee SJeb leerve efove henues megoMe&ve ces® efpeveeueÙe efJeOeeve lewÙeej keâj efoÙee,
efpemes YeòeâeW ves DeefYe<eskeâ kesâ yeeo megces® kesâ heeme yew"keâj efkeâÙee~
Fme efJeOeeve ceW hetpÙe ceeleepeer ves meJe&ØeLece mebmke=âle ceW megoMe&veces® Yeefòeâ SJeb heÅe ceW megces®
Jebovee oer, efpemes heÌ{keâj megces® kesâ yeejs ceW hetJe& peevekeâejer SJeb Jebovee nes peeleer nw~ Fmekesâ yeeo megoMe&ve
ces® hetpee nw efheâj megoMe&ve ces® kesâ Yeõmeeue Jeve efpeveeueÙe hetpee, 4 DeIÙe& 1 hetCee&IÙe& nw Fmeer lejn
veboveJeve, meewceveme Jeve SJeb heeC[gkeâJeve kesâ efpeveeueÙe keâer hetpee SJeb 4-4 DeIÙe&, 1-1 hetCee&IÙe& nQ~ hegve:
heeC[gkeâ Deeefo Ûeej efoMeeDeeW kesâ 4 DeIÙe& SJeb 1 hetCee&IÙe& nw~ efheâj peÙeceeuee SJeb ØeMeefmle oer nw~ cee$e
32 hespe keâe Úesše mee efJeOeeve ieeiej ceW meeiej kesâ meceeve nw~ Fme efJeOeeve keâes keâjves mes megces® keâer
Jebovee SJeb Deke=âef$ece cebefojeW keâer Jebovee keâe ceneve hegCÙe Øeehle neslee nw~
Fme efJeOeeve ceW kegâue 5 hetpee, 20 DeIÙe&, 6 hetCee&IÙe& SJeb 1 peÙeceeuee nw~ Fmekesâ yeeo efJeOeeve keâer
ØeMeefmle, Deejleer SJeb megces® jÛevee kesâ Yepeve efoS nQ~
Ùen efJeOeeve keâjves Jeeues, keâjeves Jeeues meYeer kesâ efueS cebieuekeâejer nes, Ùener cebieueYeeJevee nw SJeb
hejceeshekeâejer hetpÙe ceeleepeer kesâ ßeerÛejCeeW ceW keâesefš-keâesefš veceve~
(4) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

efJe<eÙeeveg›eâceefCekeâe
efJe<eÙe he=. mebKÙee
1. megoMe&veces® Yeefòeâ 5
2. megces® Jebovee 6
3. megoMe&ve ces® hetpee 8
4. megoMe&veces® Yeõmeeue Jeve efpeveeueÙe hetpee 10
5. megoMe&veces® vevoveJeve efpeveeueÙe hetpee 14
6. megoMe&veces® meewceveme Jeve efpeveeueÙe hetpee 17
7. megoMe&veces® heeC[gkeâ Jeve efpeveeueÙe hetpee 21
8. heeC[gkeâ Deeefo Ûeej efMeueeDeeW kesâ DeIÙe& 24
9. ØeMeefmle 28
10. Deejleer 29
11. Yepeve 30-36

ceC[ue keâe vekeäMee

kegâue-
5 hetpee
20 DeIÙe&
6 hetCee&IÙe&
1 peÙeceeuee
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (5)

ßeer megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve

megoMe&veces® Yeefòeâ
(Jemebleefleuekeâe Úbo)
leerLeËkeâj - mveheveveerj - heefJe$epeele:,
leg”esÓefmle ÙeefŒeYegJeves efveefKeueeefõleesÓefhe~
osJesvõ - oeveJe - vejsvõ - KeiesvõJebÅe:,
leb ßeermegoMe&veefieeEj meleleb veceeefce~~1~~
Ùees YeõmeeueJeve - vebove - meewcevemÙew:,
Yeeleern heeb[gkeâJevesve Ûe MeeÕeleesÓefhe~
ÛewlÙeeueÙeeved ØeefleJeveb Ûelegjes efJeOeòes,
leb ßeermegoMe&veefieeEj meleleb veceeefce~~2~~
pevceeefYe<eskeâefJeOeÙes efpeveyeeuekeâeveeced,
JebÅee: meoe ÙeefleJejwjefhe heeb[gkeâeÅee:~
Oeòes efJeefo#eg cenveerÙeefMeueeM-Ûeleme=:,
leb ßeermegoMe&veefieeEj meleleb veceeefce~~3~~
ÙeesieerÕeje: Øeefleefoveb efJenjefvle Ùe$e,
MeevlÙewef<eCe: mecejmewkeâ-efheheemeJe§e~
les ÛeejCeefæ&-meheâueb Keueg kegâJe&lesÓ$e,
leb ßeermegoMe&veefieeEj meleleb veceeefce~~4~~
Ùes Øeereflelees efieefjJejb meleleb veceefvle,
Jebovle SJe Ûe hejes#eceheern YekeälÙee~
les ØeehvegJebefle efkeâue ‘%eeveceeEle’ efßeÙeb efn,
leb ßeermegoMe&veefieeEj meleleb veceeefce~~5~~
(6) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

-DebÛeefuekeâe-
FÛÚeefce Yebles! megobmeCeces®-YeefòekeâeDeesmeiiees keâDees lemmeeueesÛesGb, Fceefcn
cepPeueesS pebyetoerJecepPeefªo-meJJeesÛÛecebojmesues YeömeeueCeboCemeesceCemeheeb[kg eâJeCesmeg
ÛeGÛeGefomeemeg meesuemeefpeveeÙeoCeeCeb heeb[gJeCeefJeefomeemeg eflelLeÙej-CnJeCeheefJeòe-
heeb[g-hengefoefmeueeCeb efpeCe-efpeCeIejJeboCeª-efJenjceeCe-ÛeejCeefjefæpegòeefjmeerCeb
efCeÛÛekeâeueb DebÛesecf e hetpesecf e Jeboeefce Cecebmeeefce ogkeäKekeäKeDees keâccekeäKeDees yeesenf ueenes
megieFieceCeb meceeefncejCeb efpeveiegCemebheefòe nesG cepPeb~

megces® Jebovee
Ùen ces® megoMe&ve ef$eYegJeve ceW, meyemes TBÛee keânueelee nw~
Ùeespeve Fkeâ ueeKe keâne TBÛee, Fkeâ menme veeRJe ceW peelee nw~~
Ûeeefueme Ùeespeve Ûetefuekeâe keâner, Jew[tÙe&ceCeerceÙe hÙeejer nw~
Ùen Yet hej ÛeewÌ[e oMe npeej, Fmekeâer ÚefJe peie mes vÙeejer nw~~1~~
he=LJeer hej YeõMeeue Jeve nw, veboveJeve heeBÛe Melekeâ Thej~
Fmemes meeÌ{s yeeme" npeej, Ùeespeve hej meewcevemeb megvoj~~
Fmemes Thej Úefòeme npeej, Ùeespeve peekeâj heeb[gkeâ Jeve nw~
ÛeejeW Jeve ceW MegYe Ûeej-Ûeej, efpevecebefoj DeefleMeÙe megvoj nw~~2~~
Fkeâme" npeej Ùeespeve lekeâ efieefj, yengJeCe&ceÙeer yengjlveceÙeer~
Thej ceW heeb[gkeâ Jeve lekeâ nw, Deeflemegboj ßes‰ megJeCe&ceÙeer~~
heeb[gkeâ Jeve keâer efJeefoMeeDeeW ceW, Jej heeb[gkeâ Deeefo Ûeej efMeuee~
leerLeËkeâj kesâ pevceeefYe<eskeâ, mes heeJeve hetpÙe ngF& efJeceuee~~3~~
F&Meeve efoMee ceW efMeuee keâner, pees heeb[gkeâ veecee keâvekeâceÙeer~
nes Yejle #es$e kesâ efpeveJej keâe, Fme hej DeefYe<eskeâ Devethece ner~~
DeeivesÙe efoMee ceW efMeuee keâner, pees heeb[gkeâcyeuee jpeleceÙeer~
heef§ece efJeosn kesâ efpeveJej keâe, neslee DeefYe<eskeâ meghegCÙeceÙeer~~4~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (7)

vew$e+le efoMe ceW jòeâe veecee, nw efMeuee leheeÙes mJeCe&mecee~

SsjeJele kesâ leerLeËkeâj keâe, Gme hej DeefYe<eskeâ keâne meg<ecee~~
JeeÙeJÙe efoMee ceW ueeue efMeuee, pees jòeâkeâcyeuee veece Oejs~
DeefYe<eskeâ JeneB hetjye efJeosn, leerLeËkeâj keâe Fbõeefo keâjW~~5~~
Ùes DeOe& Ûebõ Deekeâej efMeuee, meew Ùeespeve uecyeer ceeveer nQ~
Ùeespeve heÛeeme ÛeewÌ[er TBÛeer, nQ Dee" keâns efpeveJeeCeer nw~~
Fve ceOÙe ßes‰ efmebnemeve nQ, pees leerLeËkeâj kesâ efueS keâns~
ÉÙe heeÕe& Yeeie oes Yeõemeve, meewOece& F&Meeve kesâ efueS jns~~6~~
peye-peye leerLexMe pevceles nQ, FbõeW kesâ Deemeve kebâheles nQ~
FbõeW kesâ cegkegâš mJeÙeb Pegkeâles, meye JeeÅe mJeÙeb yepe G"les nQ~~
SsjeJele neLeer hej ÛeÌ{keâj, meewOece& Fvõ Dee peelee nw~
Gme meceÙe DemebKÙeeW osJeeW keâe, mecegoeÙe GceÌ[keâj Deelee nw~~7~~
FvõeCeer efpeveefMeMeg keâes ueekeâj, meewOece& Fvõ keâes osleer nw~
lel#eCe ner Œeerefuebie Úso, efvepe Skeâ ner YeJe keâj uesleer nw~~
ØeYeg keâes megces® hej ues peekeâj, #eerjesoefOe mes peue Yej ueeles~
Fkeâ menme Dee" keâueMeeW Éeje, ØeYeg vnJeve keâjW Deefle n<ee&les~~8~~
ces® kesâ meesuen efpevecebefoj, Yeòeâer mes Gve oMe&ve keâerpes~
efpeve ØeefleceeDeeW keâe Jebove keâj, hetpeve keâj heehe Meceve keâerpes~~
efpeve JeÛeveeW mes ßeæe keâjkesâ, efvepe mecÙekeâd ‘‘%eeveceleer’’ keâerpes~
jlve$eÙe efveefOe keâes hee keâjkesâ, ›eâce mes efpeveiegCe mebheefle ueerpes~~9~~
~~Fefle efpeveÙe%eØeefle%eeheveeÙe ceb[uemÙeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~~
(8) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

megoMe&ve ces® hetpee

DeLe mLeehevee-MebYeg Úbo
ef$eYegJeve kesâ yeerÛeeW yeerÛe keâne, meyemes TBÛee ceboj heJe&le~
meesuen ÛewlÙeeueÙe nQ Fme hej, Deke=âef$ece Deveghece DeefleMeÙeÙegle~~
efvepe mecelee jme kesâ DeemJeeoer, $e+ef<eieCe peneB efJeÛejCe keâjles nQ~
leerLeËkeâj kesâ DeefYe<eJe nesles, Gme efieefj keâer hetpee keâjles nQ~~1~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebefOe-<ees[MeÛewlÙeeueÙemLe-meJe&efpeveefyecyemecetn! De$e
DeJelej DeJelej mebJeew<ešd Dee£eveveb~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebefOe-<ees[MeÛewlÙeeueÙemLe-meJe&efpeveefyecyemecetn! De$e
efle‰ efle‰ ": ": mLeeheveced ~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebefOe-<ees[MeÛewlÙeeueÙemLe-meJe&efpeveefyecyemecetn! De$e
cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ešd meefVeOeerkeâjCeced~
DeLee°keâ-MebYeg Úbo
mecejme mece efvece&ue peue ueskeâj, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
efpeveJej Øeeflecee kesâ ÛejCeeW ceW, Yeòeâer mes peueOeeje keâjkesâ~~
efvepe meecÙe megOeejme heerkeâj kesâ, YeJe le=<Cee oen yegPee heeTB~
efpeveØeeflecee mece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efvepe megKe hee peeTB~~1~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees peueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve JeÛe mece Meerleue Ûebove ues, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
efpeveJej Øeeflecee kesâ ÛejCeeW ceW, Yeòeâer mes iebOeeÛe&ve keâjkesâ~~
efvepe ceW menefpekeâ MeerleueleeceÙe, Deevebo megOeejme keâes heeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe keâes efvepe ceW, efve§eue keâj efvepe megKe hee peeTB~~2~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees Ûeboveb
efveJe&heeceerefle mJeene~
efvepe iegCe mece GppJeue De#ele ues, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
efpeveJej Øeeflecee kesâ ÛejCe efvekeâš, Yeòeâer mes hegbpe ÛeÌ{e keâjkesâ~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (9)

efvepe Megæ DeKebe[f le Deelcee kesâ, DeieefCele iegCeceefCe keâes hee peeTB~
efpevecetleea mece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efvepe megKe hee peeTB~~3~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees De#eleb
efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve ÙeMe mece megjefYele heg<he efueÙes, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
efpeveJej Øeeflecee kesâ ÛejCeeW ceW, Yeòeâer mes heg<he ÛeÌ{e keâjkesâ~~
meewiebOÙe meefnle efvepe meceÙemeejceÙe, mJeelce mJeYeeJe menpe heeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efvepe megKe hee peeTB~~4~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees heg<heb
efveJe&heeceerefle mJeene~
MegYe YeeJeece=le kesâ efheb[ meÂMe, vewJesÅe mejme Ie=leceÙe ueekesâ~
ceve mes ces™ hej peekeâj kesâ, Yeòeâer mes Ûe™ ÛeÌ{e keâjkesâ~~
efÛele efheb[ DeKeb[ megiegCe cebe[f le, heerÙet<e efheb[ efvepe keâes heeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe ceW efvepekeâes, efveMÛeue keâj efvepe megKe hee peeTB~~5~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees vewJesÅeb
efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve kesâJeue metÙe& efkeâjCe meÂMe, peieceielee oerhe peuee keâjkesâ~
ceve mes ces™ hej peekeâj kesâ, Yeòeâer mes ØeYeg Deejefle keâjkesâ~~
DeefJeYeeieer DeveJeefOe pÙeeself ece&Ùe, efvepe hejce yeesOe jefJe ØeiešeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efMeJe megKe hee peeTB~~6~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees oerheb
efveJe&heeceerefle mJeene~
Ûebove mebefceefßele Oethe efueÙes, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
keâceeX keâes onve keâ™B mebØeefle, Deiveer ceW Oethe peuee keâjkesâ~~
meye keâce& ceueeW mes jefnle Megæ, efvece&ue efvepe De#eÙe iegCe heeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efMeJe megKe hee peeTB~~7~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees Oetheb
efveJe&heeceerefle mJeene~
(10) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

efvepe hejceYeeJe mece megKeoeÙeer, Gòece jme Ùegle heâue ues keâjkesâ~
ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ, efpeve Øeeflecee ef{ie Dehe&Ce keâjkesâ~~
efvepe hejceece=le Dee¥eoceÙeer, megKeceÙe efMeJeheâue keâes hee peeTB~
efpeveØeefleceemece efvepe ceW efvepe keâes, efve§eue keâj efMeJe megKe hee peeTB~~8~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees heâueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
peue Ûebove Deeefokeâ DeIÙe& efueÙes, ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ~
efpeveJej Øeeflecee kesâ ÛejCe efvekeâš, Yeòeâer mes DeIÙe& ÛeÌ{e keâjkesâ~~
megKe meòee oMe&ve %eeveceÙeer, Megæelce mJe™he mJeÙeb heeTB~
efpeveØeeflecee mece efvepe keâes efvepe ceW, efve§eue keâj efMeJe megKe hee peeTB~~9~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebeOf e-<ees[MeefpeveÛewlÙeeueÙemLe-meJe&epf eveØeefleceeYÙees DeIÙeË
efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve ÚefJe mece kebâÛeve Peejer ceW, Meerleue meefjlee peue Yej keâjkesâ~
ceve mes ces™ hej pee keâjkesâ, efpeve meefVeOe peueOeeje keâjkesâ~~
Fbeõf Ùe efJe<eÙeeW hej efJeiele menpe, mJeeYeeefJekeâ efvepe Meebleer heeTB~
efpevecetleea mece efvepe keâes efvepe ceW, efve§eue keâj efvepe megKe hee peeTB~~10~~
MeebleÙes MeebefleOeeje~
kegâJeueÙe Ûebhekeâ yesuee Deeefokeâ, megjefYele kegâmegceeW keâes ues keâjkesâ~
ceve mes ces™ hej peekeâj kesâ, heg<heebpeefue MegYe Dehe&Ce keâjkesâ~~
menpeelce mecegoYd eJe iegCe meewjYe mes, efvepe keâes megjefYele keâj heeTB~
efpeveØeeflecee mece efvepe keâes efvepe ceW, efve§eue keâj efvepe heo hee peeTB~~11~~
efoJÙe heg<heebpeefue:~
megoMe&veces® Yeõmeeue Jeve efpeveeueÙe hetpee
DeLe mLeehevee—vejsvõ Úvo
(Ûeeue-hejce hejbpÙeesefle.....)
pecyetõgce mes ueef#ele pecyet-Éerhe megmeeLe&keâ veecee~
Skeâ ueeKe Ùeespeve efJemle=le meye ÉerheeW ceW hejOeevee~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (11)

Fmekesâ yeerÛeeWyeerÛe veeefYeJele ces™ megoMe&ve peevees~

Gmekesâ Yeõmeeue ceW efpeveie=n Dee£eveve efJeefOe "evees~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyemecetn! De$e DeJelej-
DeJelej mebJeew<ešd Dee£eveveb ~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyemecetn! De$e efle…-
efle… ": ": mLeeheveced~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyemecetn! De$e cece
meefVeefnlees YeJe-YeJe Je<ešd meefVeOeerkeâjCeced ~
—DeLee„keâ—vejsvõ Úbo—
jsJeeveefo keâes leerjLeceÙe peue, heÙemece cegefve cevenejer~
pevce peje ce=efle leehe leerve nj, Oeej keâ™B efnlekeâejer~~
megjefieefj Yeõmeeue Jeve ÛeejeW, ÛewlÙeeueÙe megKekeâejer~
megjheefle ceeweuf e ceCeerØeYe Ûegeb yf ele, efpeve heo Oeeskeâ nceejer~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: peueb efveJe&heeceerelf e
mJeene
kebâÛeveõJe mece kegbâkegâce kesâMej, Yeücej mecetn jces nQ~
efpeve heo hebkeâpe ÛeÛe&ve keâjles, YeJeJeve cesW ve YeüceW nQ~~megj.~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: Ûeboveb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
ogiOeefmebOeg kesâ hesâve meÂMe Deefle De#ele GppJeue ueeÙes~
Dece=le efheb[ meÂMe hebgpeeW mes efpeveheo hetpe jÛeeÙes~~megj.~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: De#eleb
efveJe&heeceerefle mJeene~
pegner Ûecesueer ceefuue ceeueleer, megJejCe heg<he cebieeÙes~
IeÇeCe veÙeve efØeÙe keâece yeeCe nj, efpeveheo he©e ÛeÌ{eÙes ~~megj.~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: heg<heb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
(12) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

yejheâer hesÌ[e Keerj ceueeF&, hetjCeheesueer ueeÙes~

#egOee jesie efvepe otj keâjve keâes, efpeveJej efvekeâš ÛeÌ{eÙes~~megj.~~5~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: vewJesÅeb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
ceefCeceÙeoerhe jleveceÙe pÙeesleer, oMeefoMe lece njlee nw~
efpeveheo hetpele ceesn efleefcej meye, lel#eCe ner veMelee nw~~megj.~~6~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: oerheb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
keâeueeie® Ûebove ceueÙeeefieefj, Oethe megieefvOele ueskesâ~
oMeefoMe megjefYele keâ™B Oetce mes, Oethe Deieefve ceW Keskesâ~~megj.~~7~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: Oetheb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
Suee kesâuee mesJe ceesmecyeer, veemeheleer heâue ueeÙes~
IeÇeCe veÙeve ceve ØeerCeve1 legce ef{ie, efMeJeheâue nsleg ÛeÌ{eÙes~~megj.~~8~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: heâueb efveJe&heeceerelf e
mJeene~
peueheâue Deeefokeâ DeIÙe& mebpeeskeâj, GmeceW jleve efceueeTB~
efpeveJej mevcegKe DeIÙe& ÛeÌ{ekeâj, YeJeYeJe YeüceCe efcešeTB~~megj.~~9~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces™YeõmeeueJeveefpeveeueÙemLeefpeveeEyeyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerelf e
mJeene~
—oesne—
Øeemegkeâ efce„ megiebOepeue, #eerjesoefOe mece Õesle~
efpeveheoOeeje ceQ keâ™B, eflenbg peie Meebleer nsle~~10~~
MeebleÙes MeebefleOeeje~~
heeefjpeele kesâ heg<he ues, ßeer efpeve ÛejCe mejespe~
heg<heebpeefue mes hetpeles, efceues efvepeelece meewKÙe~~11~~
efoJÙe heg<heebpeefue:~
1. meleg° keâjves
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (13)

DeLe ØelÙeskeâ DeIÙe&

—oesne—
meJe&ßes… efieefjjepe nw, ces® megoMe&ve veece~
Yeõmeeue Jeve Yetecf e kesâ, efpeveie=n keâ™B ØeCeece~~1~~
Fefle megoMe&veces®YeõmeeueJevemLeeves ceC[uemÙeesheefj heg<heebpeeEue ef#ehesled ~
—JeerjÚbo—
Yeõmeeue Jeve he=LJeer leue hej, ces® kesâ Ûeewlejheâ keâne~
hetJe&efoMee ceW efpeve ÛewlÙeeueÙe, megj vej Keie mes hetpÙe keâne~~
DeelcemegOeejme DeemJeeoer cegefve, oMe&ve Jebove efvele keâjles~
De„ õJÙe mes hetpeve keâj YeefJe, pevce cejCe ogKe keâes njles~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeYeõmeeueJeveefmLelehetJe&efoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveefyecyesYÙees DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
Yeõmeeue kesâ oef#eCe efoMe ceW, keâebÛeve ÚefJe efpevecebefoj nw~
jlveceÙeer efpeveØeeflecee jepeW, Deveghece ™he ceveesnj nw~~
DeelcemegOeejme DeemJeeoer cegefve, oMe&ve Jebove efvele keâjles~
De„ õJÙe mes hetpeve keâj YeefJe, pevce cejCe ogKe keâes njles~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeYeõmeeueJeveefmLeleoef#eCeefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveefyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
Yeõmeeue Jeve heefMÛece efoMe ceW, Deke=âef$ece efpeveOeece keâne~
YeJeefJepeÙeer efpeveJej efyebyeeW mes DeodYegle DeefleMeÙe Oeece jne~~
DeelcemegOeejme DeemJeeoer cegefve, oMe&ve Jebove efvele keâjles~
De„ õJÙe mes hetpeve keâj YeefJe, pevce cejCe ogKe keâes njles~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeYeõmeeueJeveefmLeleheefMÛeceefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveefyecyesYÙees DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
Yeõmeeue kesâ Gòej efoMe ceW,s efpeveJej YegJeve Delegue MegYe nw~
YeJÙe cegceg#et peve efvele hetpes, keâesešf yeej efvele ØeCecele nQ~~
DeelcemegOeejme DeemJeeoer cegefve, oMe&ve Jebove efvele keâjles~
De„ õJÙe mes hetpeve keâj YeefJe, pevce cejCe ogKe keâes njles~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeYeõmeeueJeveefmLele-GòejefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveefyecyesYÙees DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
(14) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

—hetCee&IÙe&-Ûeewyeesue—
ces® megoMe&ve Yeõmeeue ceW, ÛeejeW efoMe kesâ Ûeej keâns~
ef$eYegJeve efleuekeâ efpevesÕej kesâ ie=n, Deke=âef$ece DeefYejece jns~~
peue iebOee#ele heg<he Ûe™Jej, oerhe Oethe heâue DeIÙe& efueÙee~
efvepe Megæelece ueyOeer nslet, efpeve heo hetjCe DeIÙe& efoÙee~~5~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeYeõmeeueJeveefmLeleÛelege|peveeueÙemLemeJe&efpeve-
efyecyesYÙe: hetCee&IÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebleÙes MeebefleOeeje~ heg<heebpeefue:~
megoMe&veces® vevoveJeve efpeveeueÙe hetpee
DeLe mLeehevee—meesj"e
ces® megoMe&ve ceeeEn, vebove Jeve kesâ efpeveYeJeve~
Dee£eveve keâj Deepe, ceQ hetpeeW efpeveefyebye keâes ~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e DeJelej-DeJelej mebJeew<ešd Dee£eveveb ~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e efle…-efle… ": ": mLeeheveb~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ešd meefVeOeerkeâjCeced~
DeLe De„keâ-ieerleeÚbo
(Ûeeue-meccesoieÌ{ efiejveej.....)
heerÙet<emece peue ueeÙe efnlekeâj, veeLe heoOeeje keâ™B~
pej pevce ce=lÙeg leehe$eÙe kesâ, Meebelf e efnle DeeMee Oe™B~~
ßeer ces™ keâebÛeveefieefj ogefleÙe, vebove Jeveer kesâ efpeveie=ne~
efpeve hetpeles mebmeej mebYeJe, Ûelegie&efle kesâ ogKe one~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: peueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (15)

iegbpeejles ceOegkeâj megjefYeÙegle iebOe Ûebove ueeÙekesâ~

YeJeJeve oJeeveue leehenj, efpeveÛejCe iebOe ÛeÌ{eÙekesâ~~
ßeerces™ keâebÛeveefieefj ogefleÙe, vebove Jeveer kesâ efpeveie=ne~
efpeve hetpeles mebmeej mebYeJe, Ûelegie&efle kesâ ogKe one~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:Ûeboveb
efveJe&heeceerefle mJeene~
MeefMeefkeâjCe mece GppJeue keâceue, De#ele efueÙee Yej Leeue ceW~
Jemeg hegCÙe hegpb e ÛeÌ{eÙe hetpet,B n<e& mes vele Yeeue ceQ~~ßeer.~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: De#eleb
efveJe&heeceerefle mJeene~
ceuueer yekegâue DejefJebo heešue, hetâue megjefYele ues efueÙes~
efpeveheeo hebkeâpe hetpeles, meye keâece Mej efve<heâue efkeâÙes~~ßeer.~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:heg<heb
efveJe&heeceerefle mJeene~
efce„eVe Ie=leceÙe mejme JÙebpeve, efoJÙe Dece=le mece efueÙee~
efpeve heeo hebkeâpe hetpe kesâ, #egOe [eefkeâveer keâes JeMe efkeâÙee~~ßeer.~~5~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: vewJesÅeb
efveJe&heeceerefle mJeene~
oerhekeâ efMeKee mes Ùe%eYetceer, ceW Gpeeuee nes ieÙee~
ØeYeg Deejleer keâjles legjle, efvepe ceesnlece meye Kees ieÙee~~ßeer.~~6~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: oerheb
efveJe&heeceerefle mJeene~
megjefYele Deieg® ieg® Õesle Ûebove, Oethe OetheeÙeve peues~
yeng ieieve ceW OetceeJeueer, GÌ[leer keâjce Deefj keâes oues~~ßeer.~~7~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: Oetheb
efveJe&heeceerefle mJeene~
(16) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

oeef[ce heveme Debietj kesâuee, Deeceü DecejKe ueeFÙes~

ceve veÙeve YeeJeve melheâueeW mes, hetpe efMeJeheâue heeFÙes~~ßeer.~~8~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: Heâueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
peue iebOe De#ele Deeefo ues Yej, DeIÙe& kebâÛeve Leeue ceW~
efpeve heeo hetpetB efheâj keâYeer, veeEn heâmetB Yeüce kesâ peeue ceW~~ßeer.~~9~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe: DeIÙeË
efveJe&heeceerefle mJeene~
—oesne—
Øeemegkeâ efce„ megiebOe peue, #eerjesoefOe mece Õesle~
efpeveheo Oeeje ceQ keâ™b, eflengbpeie Meebleer nsle ~~10~~
MeebleÙes MeebefleOeeje~
heeefjpeele kesâ heg<he ues, ßeer efpeveÛejCe mejespe~
heg<heebpeefue mes hetpeles, efceues efvepeelece meewKÙe~~11~~
efoJÙe heg<heebpeefue:~
DeLe ØelÙeskeâ DeIÙe&
—meesj"e—
pebyetÉerhe ceneved leekesâ ceOÙe megces® kesâ ~
vebove Jeve efpeveOeece heg<heebpeefue keâj hetpentB~~1~~
Fefle megoMe&veces®veboveJevemLeeves ceC[uemÙeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
—jesuee Úbo—
ces® megoMe&ve efJe<eQ, megYeie vebove Jeve peevees~
megjvejieCe mes hetpÙe, hetJe&efokeâd efpeveie=n ceevees~~
peue iebOeeefo efceueeÙe, DeIÙe& ues hetpees YeeF& ~
jesie Meeskeâ efceš peeÙe, efceues efvepe mebheefle DeeF&~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefmLelehetJe&eof iedepf eveeueÙemLemeJe&epf eve-
eqyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (17)

vebove Jeve kesâ ceebefn, efpeveeueÙe oef#eCe efoMe nQ~

efvelÙe ceneslmeJe meepe, osJeieCe hetpeve jle nQ~~
peue iebOeeefo efceueeÙe, DeIÙe& ues hetpees YeeF& ~
jesie Meeskeâ efceš peeÙe, efceues efvepe mebheefle DeeF&~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefmLeleoef#eCeefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveeqyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
heefMÛece efoMe efpeveefveueÙe, ceveesnj veboveJeve ceW~
megj efJeÅeeOej jnW melele Yeòeâerjle efpeve ceW ~~
peue iebOeeefo efceueeÙe, DeIÙe& ues hetpees YeeF& ~
jesie Meeskeâ efceš peeÙe, efceues efvepe mebheefle DeeF&~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefmLeleheefMÛeceefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveeqyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
vevoveJeve kesâ Gòej, efpevecebefoj megKekeâejer~
GmeceW efpeveJej efyebye, ogefjlenj cebieuekeâejer~~
peue iebOeeefo efceueeÙe, DeIÙe& ues hetpees YeeF& ~
jesie Meeskeâ efceš peeÙe, efceues efvepe mebheefle DeeF&~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefmLele-GòejefoiedefpeveeueÙemLe-
meJe&efpeveeqyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
hetCee&IÙe&-oesne
ces® megoMe&ve ceW efohes, vebove Jeve megKekeâej~
hetpetb DeIÙe& ÛeÌ{eÙe kesâ, eflevekesâ efpeveie=n Ûeej~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOevevoveJeveefmLeleÛelege|peveeueÙemLemeJe&efpeve-
eqyecyesYÙe: hetCee&IÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebleÙes MeebefleOeeje~ efoJÙe heg<heebpeefue:~

megoMe&veces® meewcevemeJeve efpeveeueÙe hetpee

DeLe mLeehevee—Deef[uue Úbo
megjefieefj ceW Jeve le=efleÙe meewceveme MegYe keâne~
leekesâ ÛengbefoMe Ûeej efpeveeueÙe nQ cene~~
(18) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

jlveceÙeer efpeveefyebye GvneR ceW DeIe njW~

Dee£eveve keâj hetpeW nce efMeJeefleÙe JejW~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e DeJelej-DeJelej mebJeew<ešd Dee£eveveb ~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e efle…-efle… ": ": mLeeheveb~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ešd meefVeOeerkeâjCeced~
DeLe De„kebâ-õgleefJeueefcyele Úbo
megjveoer peue efvece&ue ueeFÙee, YeJenjCe efpeveheeo ÛeÌ{eFÙee~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpeW efvele veceW~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
megjefYe kegbâkegâce Ûebove ueeFkesâ, heo mejes®n Deehe ÛeÌ{eÙe kesâ~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
Ûeboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
keâceue efve<leg<e lebogue ueeÙekesâ, Dece=le efheb[ meceeve ÛeÌ{eÙe kesâ~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
megceve keâer ceeuee megjefYele efueÙes, megcevemee cevenj legce Deefhe&Ùes~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (19)

Ie=leceÙeer hekeâJeeve ÛeÌ{eFÙes, efvepe #egOeeceÙe jesie efcešeFÙes~

megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~5~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
vewJesÅeb efveJe&heeceerefle mJeene~
mekeâue leeceme veeMeve oerhe Ùes, heo pepele $eÙeueeskeâ efJeueesekf eâÙes~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~6~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Deie® ke=â<Ceeie® Jej Oethe }s, Deieefve ceWs Kesles meye DeIe peues~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~7~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
mejme Deeceü Deveej Yeues Yeues, legce pepele ner efMeJeheâue keâes heâueW~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~8~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
heâueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peue megÛebove De#ele Deeefo mes, keâjle DeIÙe& ÚgšW peiepeeue mes~
megjefiejer kesâ Jeve meewceveme ceW, efpeve efvekesâleve hetpesb efvele veceW~~9~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
—oesne—
Øeemegkeâ efce„ megievOe peue, #eerjesoefOe meceÕesle~
efpeveheo Oeeje ceQ keâ™B, eflengB peie Meebleer nsle ~~10~~
MeebleÙes MeebefleOeeje~
heeefjpeele kesâ heg<he ues, ßeer efpeveÛejCe mejespe~
heg<heebpeefue mes hetpeles, efceues efvepeelece meewKÙe~~11~~
efoJÙe heg<heebpeefue:~
(20) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

DeLe ØelÙeskeâ DeIÙe&—meesj"e

keâuheJe=#emece peeve, meg®efieefj keâe meewceveme Jeve~
leekesâ ÛeG efpeveOeece, heg<heebpeefue keâj ceQ pepetB~~1~~
Fefle megoMe&veces®meewcevemeJevemLeeves ceC[uemÙeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled ~
—oesne—
Jeve meewceveme ceneve nw, ces® megoMe&ve ceeefnb~
hetjye efoMe ceW efpeveYeJeve, hetpetB DeIÙe& ÛeÌ{eefnb~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLelehetJe&efokeâdefpeveeueÙemLeefpeve-
efyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
Jeve meewceveme efpevesMe ie=n, oef#eCe efoMee cebPeej~
Jemeg efJeefOe DeIÙe& mebpeesÙe kesâ, hetpees nes YeJe heej ~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleoef#eCeefokeâdefpeveeueÙemLe-
efpeveefyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
heefMÛece efoMe meewceveme kesâ, mJeCe&ceÙeer efpeveOeece~
YeefòeâYeeJe mes DeIÙe& ues, hetpees efpeveJej Oeece~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleheefMÛeceefokeâdefpeveeueÙemLe-
efpeveefyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
GòejefoMe meewceveme ceW, ßeer efpeveYeJeve ceneved~
ef$eYegJeveefleuekeâ Øeefmeæ nw, pepettb DeIÙe& ues Deeve ~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLele-Gòejefoiedepf eveeueÙemLeefpeve-
efyecyesYÙe: DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
—hetCee&IÙe&—
megjefieefj keâe meewceveme Jeve, efoMeefoMe ceW efpeveiesn~
hetjCe DeIÙe& ÛeÌ{eÙe kesâ, pepetB ùoÙe Oej vesn~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOemeewcevemeJeveefmLeleÛelegep| eveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
hetCee&IÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebleÙes MeebefleOeeje~ efoJÙe heefjheg<heebpeefue:~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (21)

megoMe&veces® heeC[gkeâJeve efpeveeueÙe hetpee

DeLe mLeehevee—oesne
megjefieefj hej heeb[kg eâJeveer, efoMe efoMe efpeveie=n Ûeej~
mLeeheve keâj hetpentB, efpeveØeeflecee megKekeâej~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[kg eâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e DeJelej-DeJelej mebJeew<ešd Dee£eveveb ~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[kg eâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e efle…-efle… ": ": mLeeheveb~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[kg eâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyemecetn!
De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ešd meefVeOeerkeâjCeced~
DeLee„keâ-Deef[uue Úbo
osJemeefjle keâes veerj leerLe& mece ueeFÙes~
heehehebkeâ #eeueve efnle veeLe ÛeÌ{eFÙes~~
keâvekeâosn megjheJe&le, Jeve heeb[gkeâ leneb~
keâce&hebkeâ #eeueve efnle megj hetpeW JeneB ~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
keâeMceerjer kesâMej nefjÛebove efIeme efueÙee~
YeJe oeJeeveue Meebeflensleg, ØeYeg ÛeefÛe&Ùee~~keâvekeâosn.~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
Ûeboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
mee"eR ÛeeJeue ÛevõefkeâjCe mece Oees efueÙes~
Dece=le efheb[ meceeve hegpb e legce ef{bie efkeâÙes~~keâvekeâosn.~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
(22) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

heeefjpeele ceboej kegbâo ceÛekegbâo ues~

ceOegkeâj Ûegeb yf ele pepetB heeo hebkeâpe Yeues~~
keâvekeâosn megjheJe&le, Jeve heeb[gkeâ leneb~
keâce&hebkeâ #eeueve efnle megj hetpeW JeneB~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
Ie=le MekeäkeâjceÙe IesJej hesâveer ues Ieves~
legce vewJesÅe ÛeÌ{eÙe #egOee [eefkeâve nves~~keâvekeâosn.~~5~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
vewJesÅeb efveJe&heeceerefle mJeene~
nscehee$e ceWs Ie=le keâhet&j peueeFÙes~
oerhekeâ mes efpevehetpe De%eeve veMeeFÙes~~keâvekeâosn.~~6~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Deefue iegbpes ÛengB Deesj Oethe keâer iebOe leW~
keâce& Yeies Ûengb Deesj hetpe heohe©e leW~~keâvekeâosn.~~7~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
›eâcegkeâ1 mebleje mesJe Deeceü heâue ueeFÙes~
efpeveheo hebkeâpe hetpe, cegeòf eâheâue heeFÙes~~keâvekeâosn.~~8~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
heâueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peue iebOee#ele megce Ûe® Deeefokeâ DeIÙe& ues~
efpeveheo hebkeâpe hetpe mekeâue mebheefòe efceues ~~keâvekeâosn.~~9~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOeheeb[gkeâJeveeqmLeleefpeveeueÙemLeefpeveefyecyesYÙe:
DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
1. megheejer~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (23)

—oesne—
Øeemegkeâ efce„ megiebOe peue, #eerjesoefOe meceÕesle~
efpeveheo Oeeje ceQ keâ™B, eflengbpeie Meebleer nsle ~~10~~
MeebleÙes MeebefleOeeje~
heeefjpeele keâs heg<he ues, ßeer efpeveÛejCe mejespe~
heg<heebpeefue mes hetpeles, efceues efvepeelece meewKÙe~~11~~
efoJÙe heg<heebpeefue:~
DeLe ØelÙeskeâ DeIÙe&-meesj"e
heeb[kg eâJeve efpeveiesn, megjle® megceve ÛeÌ{eÙekesâ~
hetpetB Oej Jej vesn, hesâj ve YeJe Jeve ceW YeüceBt~~1~~
Fefle ßeermegoMe&veces®heeb[gkeâJevemLeeves ceC[uemÙeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~
—MebYeg Úvo—
ces™ hej ÛeewLee heeb[gkeâJeve, Gmekesâ hetjye efoMe megvoj nQ~
jlveeW keâer cetleea mes mebÙegle, ceefCekeâvekeâceÙeer efpevecebefoj nQ~~
peue iebOeeefokeâ Jemeg õJÙe efueÙes, efvele hetpee keâjkesâ DeIÙe& keâ™B~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, efpeve Yeòeâer veewkeâe Øeehle keâ®B~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mebyebeOf eheeb[kg eâJevehetJe&eof keâdepf eveeueÙemLeefpeveefyebyesYÙe: DeIÙeË
efveJe&heeceerefle mJeene~
heeb[gkeâJeve ceW oef#eCe efoMe keâe, efpeveYeJeve Devethece keânueelee~
pees oMe&ve Jebove keâjles nQ, Gmekeâes Ùen Deveghece heâueoelee~~
peue iebOeeefokeâ Jemeg õJÙe efueÙes, efvele hetpee keâjkesâ DeIÙe& keâ™B~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, efpeve Yeòeâer veewkeâe Øeehle keâ®B~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mebyebefOeheeb[gkeâJeveoef#eCeefokeâdefpeveeueÙemLeefpeveefyebyesYÙe:
DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
heeb[gkeâJeve kesâ heefMÛece efoMe ceW, efpeve ÛewlÙeeueÙe ceefnceeMeeueer~
megjvej efJeÅeeOej mes hetefpele, meye leehe njs iegCeceefCeceeueer~~
(24) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

peue iebOeeefokeâ Jemeg õJÙe efueÙes, efvele hetpee keâjkesâ DeIÙe& keâ™B~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, efpeve Yeòeâer veewkeâe Øeehle keâ®B~~3~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mebyebeOf eheeb[kg eâJeveheefMÛeceefokeâdepf eveeueÙemLeefpeveefyebyesYÙe:
DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
heeb[kg eâJeve kesâ Gòej efoMe ceW, MegYe ef$eYegJeveefleuekeâ efpeveeueÙe nw~
veeceesÛÛeejCe mes heehe ons, YeòeâeW kesâ efueÙes megKeeueÙe nw~~
peue iebOeeefokeâ Jemeg õJÙe efueÙes, efvele hetpee keâjkesâ DeIÙe& keâ™B~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, efpeve Yeòeâer veewkeâe Øeehle keâ®B~~4~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mebyebefOeheeb[gkeâJeve-GòejefokeâdefpeveeueÙemLeefpeveefyebyesYÙe:
DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
—hetCee&IÙe&—
ßeerces®megoMe&ve heeb[gkeâJeve, efoMeefoMe ceW efpevecebefoj MeesYessW~
meye hebÛeJejCeceÙe jlveeW kesâ, Deke=âef$ece YetkeâeefÙekeâ MeesYeW~~
peue iebOeeefokeâ Jemeg õJÙe efueÙes, efvele hetpee keâjkesâ DeIÙe& keâ™B~
mebmeej peueefOe mes eflejves keâes, efpeve Yeòeâer veewkeâe Øeehle keâ®B~~1~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mebyebefOeheeb[gkeâJeveefpeveeueÙemLeefpeveefyebyesYÙe: hetCee&IÙeË
efveJe&heeceerefle mJeene~
—oesne—
ces® megoMe&ve kesâ meYeer, meesuen efpeveJej Oeece~
Gve meyekesâ efpeveefyecye keâes, ceQ hetpetB Fle "ece~~2~~
Ô ÜeR ßeermegoMe&veces®mecyeefvOe<ees[MeefpeveeueÙemLemeJe&epf eveefyecyesYÙe: hetCee&IÙeË
efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebleÙes Meebelf eOeeje~ efoJÙe heg<heebpeefue:
—heeb[gkeâ Deeefo Ûeej efMeueeDeeW kesâ DeIÙe&—
heeb[gkeâ Jeve ceW F&Meeve efJeefoMe, Fkeâ heeb[gkeâefMeuee keâneleer nw~
meew Ùeespeve uecyeer De® heÛeeme, Ùeespeve efJemle=le ceve Yeeleer nw~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (25)

TBÛeer De" Ùeespeve DeOe& Ûevõ, Deekeâej keâvekeâceÙe JeCe& Oejs~

Fme hej ner Yejle#es$e kesâ leerLeËkeâj keâe megj DeefYe<eskeâ keâjW~~1~~
Ô ÜeR pecyetÉerhemLemegoMe&veces®mebyebefOeheeb[gkeâJeveF&MeeveefoefMeYejle#es$e-
GlheVeleerLeËkeâjpevceeefYe<eskeâ-heefJe$eheeb[gkeâefMeueeÙew DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
DeeivesÙe efJeefoMe ceW jpeleceÙeer, nw heeb[gkebâyeuee efMeuee keâner~
heef§ece efJeosn leerLeËkeâj keâe, DeefYe<eskeâ keâjW megjheleer ÙeneR~~
Fme efMeuee ceOÙe efmebnemeve hej, leerLeËkeâj efMeMeg keâes efye"ueeÙeW~
Deepet yeepet neW Fõ KeÌ[s, DeefYe<eskeâ keâjW meye iegCe ieeÙeW~~2~~
Ô ÜeR pecyetÉerhemLemegoMe&veces®mebyebeOf eheeb[kg eâJeveDeeivesÙeefoefMeheef§eceefJeosn#es$e-
leerLeËkeâjpevceeefYe<eskeâ-heefJe$eheeb[gkebâyeueeefMeueeÙew DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
vew$e+lÙe efoMee ceW jòeâefMeuee, keâvekeâeYe keâner Fmekesâ Thej~
SsjeJele kesâ leerLeËkeâj keâe, DeefYe<eskeâ keâjW megjheefle efceuekeâj~~
JeveJesoer cebieue õJÙeeW mes, yengMeesefYele Megæ efMeueeDeeW keâe~
Jebove keâjles cegefveieCe peekeâj, ceQ hetpetB YeJeJeeefjefOe veewkeâe~~3~~
Ô ÜeR pecyetÉerhemLemegoMe&veces®mebyebefOeheeb[gkeâJevevew$e+lÙeefoefMeSsjeJele#es$e-
leerLeËkeâjpevceeefYe<eskeâ-heefJe$ejòeâeefMeueeÙew DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
JeeÙeJÙe keâesCe ceW jòeâkebâyeuee, ueeueJeCe& keâer efMeuee keâner~
hetjye efJeosn kesâ leerLeËkeâj, efMeMeg keâe DeefYe<eskeâ ÙeneR hej ner~~
ÛeejCe $e+efæOeejer cegefveieCe, DeefYe<eskeâ osKeles DeOej KeÌ[s~
meewOece& Fvõ yeng efJeYeJe keâjW, nce Yeer hetpeW Fve ÛejCe heÌ[s~~4~~
Ô ÜeR pecyetÉerhemLe-megoMe&veces®heeb[gkeâJeveJeeÙeJÙeefoefMe hetJe&efJeosn#es$e-
leerLeËkeâjpevceeefYe<eskeâ-heefJe$ejòeâkebâyeueeefMeueeÙew DeIÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
hetCee&IÙe&-oesne-
Ûeej efMeueeDeeW keâes pepetB, cegefveieCe mes Yeer JebÅe~
leerLeËkeâj DeefYe<eskeâ keâj, heeTB meewKÙe DeefvebÅe~~1~~
Ô ÜeR pecyetÉerhemebyebeOf emegoMe&veces®efmLeleÛeleg:efMeueeYÙe: hetCee&IÙeË efveJe&heeceerelf e mJeene~
MeebleÙes MeebefleOeeje~ efoJÙe heg<heebpeefue:~
(26) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

-peehÙe-
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebefOe<ees[MeefpeveeueÙeefpeveefyecyesYÙees vece:~
(9 yeej Ùee 108 yeej)
peÙeceeuee
-MebYeg Úbo-
ßeerces® megoMe&ve kesâ Thej, meesuen ÛewlÙeeueÙe Yeeme jns~
GmeceW ›eâceMe: Jeve Yeõmeeue, vebove meewceveme® heeb[gkeâ nQ~~
ÛeejeW Jeve kesâ ÛeejeW efoMe ceW, MegYe Ûeej-Ûeej efpevecebeof j nQ~
Øeefle efpevecebefoj ceW efpeveØeefleceeSB, Fkeâmeew Dee" ØeceeCe keânW~~1~~
Ùes Fbeõf Ùe megKe mes jefnle Deleerevf õÙe, %eeve meewKÙe mebheefleMeeueer~
meye jeieÉs<e efJekeâejjefnle, efpeveJej Øeeflecee ceefnceeMeeueer~~
leveg yeerme npeej neLe TBÛeer, he©eemeve cetefle& megKeo megvoj~
ØeYeg veemee Âef° meewcÙe cegõe, mebemf cele cegKekeâceue Delegue cevenj~~2~~
Ùen Skeâ ueeKe Ûeeefueme Ùeespeve, TBÛee Mewuesvõ megoMe&ve nw~
he=LJeer hej ÛeewÌ[e oMe npeej, Thej ceW Ûeej efn Ùeespeve nw~~
Yethej nw Yeõmeeue keâeveve, Ûebhekeâ DeMeeskeâ le® Deeefo meefnle~
ÛeejeW efoMe ceW efpeveYeJeve Ûeej, GveceW efpevecetelf e& Deke=âef$ece efvele~~3~~
he=LJeer mes heebÛe Melekeâ Ùeespeve, Thej veboveJeve jepes nQ~
mJeelcewkeâ efvejle $e+ef<eieCe ieieves-ieeceer JeneB efvepe keâes OÙeeles nQ~~
Gmemes meeÌ{s yeeme" npeej, Ùeespeve Thej meewceveme Jeveer~
megjieCe efJeÅeeOej mes hetefpele, efpeveJej cebefoj nQ Delegue Oeveer~~4~~
Gmemes Úòeerme menme Ùeespeve, Gâhej heeb[gkeâJeve MeesYe jne~
ÛeejeW efoMe Ûeej efpeveeueÙe mes, OÙeeveer cegevf eieCe mes jepe jne~~
ÛeejeW efJeefoMeeDeeW ceW megvoj nQ, heeb[gkeâ Deeefokeâ Ûeej efMeuee~
leerLeËkeâj efMeMegDeeW kesâ DeefYe<eJe, ceefnceeslmeJe mes nQ Jes Deceuee~~5~~
Yet mes ces™ Fkeâme" npeej, Ùeespeve lekeâ efÛeef$ele jlveceÙeer~
Gmemes Thej keâebÛeve ÚefJeceÙe, Ûetefuekeâe keâner Jew[tÙe&ceÙeer~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (27)

efpevecebefoj ceW OJepe cebieue Ieš, nQ jlve keâvekeâceefCeceeueeSB~

nQ jlvepeefšle efmebnemeveeefo, Deveghece JewYeJeÙegle ceve YeeSB~~6~~
hetpeve Jebove oMe&vekeâlee&, YeefJepeve keâes hegCÙe Øeoeve keâjW~
%eeveer OÙeeveer ceggefveieCe keâes Yeer, hejceeveboece=le oeve keâjW~~
Gvekeâer cegõe keâes efvejKe-efvejKe, heeheeW keâe hegpb e efJeveeMe keâjs~W
Gvekeâer cegõe keâes OÙee-OÙee keâj, hejcee¥eokeâ efvepe ceW efJeÛejW~~7~~
peÙe peÙe <ees[Me efpeveJej cebeof j, peÙe peÙe Deke=âef$ece megKeoelee~
peÙe peÙe ce=lÙegÀeefÙe efpeveJej keâer, Øeeflecee keâuheõgce meceoelee~~
peÙe peÙe peÙe mekeâue efJeceue kesâJeue, ÛewlevÙeceÙeer Dee¥eo YejW~
Jes mJeÙeb DeÛesleve neskeâj Yeer, Ûesleve keâes efmeefæ Øeoeve keâjW~~8~~
ceQ Yeer Gvekeâes hetpetB OÙeeTB, JebotB ØeCecetB iegCeieeve keâ™B~
efpevemeove Deke=âef$ece Jebove keâj, efvepe keâe YeJe YeüceCe meceehle keâ™B~~
efvepe Deelcee ceW efvepe Deelcee keâes, heekeâj efvepe ceW efJeßeece keâ™B~
oes kesâJeue ‘%eeveceleer’ cegPekeâes, efpememes ÙeeÛevee meceehle keâ™B~~9~~
Ô ÜeR megoMe&veces®mebyebefOe-<ees[MeefpeveeueÙemLe-meJe&efpeveefyecyesYÙees peÙeceeuee
hetCee&IÙeË efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebleÙes MeebefleOeeje~ efoJÙe heg<heebpeefue:~
—Mesj Úbo—
pees ces® megoMe&ve keâe, efJeOeeve Ùen keâjW~
Jes DeeefOe JÙeeefOe Meeskeâ, og:Ke keâe Meceve keâjW~~
mebmeej kesâ mechetCe& meewKÙe, mebheoe YejW~
kewâJeuÙe ‘%eeveceleer’ mes, efvepeelce megKe JejW~~1~~
~~FlÙeeMeerJee&o:~~
(28) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

ØeMeefmle
-oesne-
MeebefleveeLe leerLexMe keâes, vecetB DevevleeW yeej~
kegbâLegveeLe DejveeLe keâes, vecetB Yeefòeâ GjOeej~~1~~
kegbâokegbâo DeecveeÙe ceW, ieÛÚ mejmJeleer ceevÙe~
yeueelkeâejieCe efmeæ nw, GveceW metefj ØeOeeve~~2~~
meoer yeermeJeeR kesâ ØeLece, MeebeflemeeiejeÛeeÙe&~
Gvekesâ heóeÛeeÙe& Les, JeerjmeeiejeÛeeÙe&~~3~~
oskeâj oer#ee DeeefÙe&keâe, efoÙee %eeveceleer veece~
ieg®Jej ke=âhee Øemeeo mes, meeLe& ngDee kegâÚ veece~~4~~
Jeerj Deyo heÛÛeerme meew, ÚdÙeeefueme peielØeefmeæ~
le=efleÙee efmele JewMeeKe keâer, De#eÙele=efleÙee1 efmeæ~~5~~
efieefj megces® efJeOeeve Ùen, efkeâÙee mebkeâefuele hetCe&~
ces® megoMe&veefieefj ÙeneB, efveefce&le DeefleMeÙe hetCe&~~6~~
MeebefleveeLe YeieJeeve keâe, peye lekeâ leerLe& ceneved~
YeòeâpeveeW keâe efnle keâjW, leye lekeâ ces® efJeOeeve~~7~~

1. F&meJeer meved 1979 ceW megoMe&veces® kesâ efpeveefyecyeeW keâe JewMeeKe Meg. 7 keâes
hebÛekeâuÙeeCekeâ ngDee nw~ DeYeer Gvekeâe 42JeeB Øeefle‰ehevee efoJeme Dee jne nw~ Fmeer
Gheue#Ùe ceW ceQves Ùen efJeOeeve mebkeâefuele efkeâÙee nw~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (29)

ßeer megoMe&ve ces™ keâer Deejleer

lepe&—ceQ lees Deejleer.............
ceQ lees Deejleer Glee™b js, ces™ megoMe&ve keâer,
peÙe peÙe peÙe ces™ efiejer, peÙe peÙe peÙe~~šskeâ.~~
yeÌ[s megvoj nQ efpeveefyecye, ces™ kesâ cebefoj ceW~ces™ kesâ...........
ÛeejeW efoMee ceW Ûeej efyecye, ces™ kesâ cebefoj ceW~~ces™ kesâ.......
Yeefòeâ keâjes Ietce-Ietce, ve=lÙe keâjes Petce-Petce, peerJeve megOeejes js,
nes nes hÙeeje-hÙeeje peerJeve megOeejes js~~ceQ lees Deejleer.........~~1~~
SsjeJele hej ÛeÌ{keâj, Fvõ peelee nw ces™ hes~~Fmeer ner ces™ hes~~
leerLeËkeâj keâe pevceeefYe<eskeâ, keâjlee nw ces™ hes~~ Fme ner ces™ hes~~
Ûeej Jeve nQ MeesYe jns, cegefve Yeer oMe& keâj jns, DeeYee efvejeueer nw,
nes nes efpevekeâer DeeYee efvejeueer nw~~ceQ lees Deejleer.........~~2~~
Fme ces™ keâer ceefncee DeefÛeblÙe, «ebLeeW ceW keânles nQ~~«ebLeeW ceW.......
keâjs ‘Ûevoveeceleer’ pees ØeYeg Yeefòeâ, efmeæer keâes Jejles nQ~~ efmeæer keâes......
mJeCee&Ûeue ces™ keâns, Deke=âef$ece efpeveefyecye jns, jÛevee nw hÙeejer js,
nes nes jÛevee nw hÙeejer js~~ceQ lees Deejleer........~~3~~
(30) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lesjs neLeeW keâer uekeâerj yeouesieer, ceveeskeâecevee meYeer heâuesieer,
peje let Deepecee kesâ osKe ues,
efceue peeSiee KeesÙee Kepeevee-2, let pecyetÉerhe Deekesâ osKe ues~~0~~
ces® megoMe&ve keâe megvoj vepeeje~
Fkeâ meew Fkeâ hegâš GBâÛee nw hÙeeje~~
FmeceW meesuen efpevecebefoj, meyemes Thej heeC[gkeâJeve,
peje let JeneB peekesâ osKe ues,
efceue peeSiee KeesÙee Kepeevee-2, let pecyetÉerhe Deekesâ osKe ues~~1~~
ØeYeg kesâ pevceeefYe<eskeâ mes nw heeJeve~
osJesvõ oeveJe vejsvõ keâjW Jevove~~
efJeÅeeOej Jevove keâjles, nce legce Yeer veceve Gmes keâjles,
Gmes let ØelÙe#e osKe ues,
efceue peeSiee KeesÙee Kepeevee-2, let pecyetÉerhe Deekesâ osKe ues~~2~~
mJeÙebefmeæ JeneB Øeeflecee efJejepeeR~
YeòeâeW keâer keâeÙe& efmeæer keâjves Jeeueer~~
‘‘Ûevoveeceleer’’ Gme efieefj keâe, Jevove hejes#e ceW Yeer keâjvee,
keâYeer lees ØelÙe#e osKevee,
efceue peeSiee KeesÙee Kepeevee-2, let pecyetÉerhe Deekesâ osKe ues~~3~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (31)

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lepe&-S jer Úesjer yeebieÌ[ Jeeueer.........
osKees pecyetÉerhe kesâ Devoj DeefleMeÙe kewâmee ÚeÙee nw~ osKees......
Yeõmeeue vevove meewcevemeb, heeC[gkeâJeve mes heeJeve nw~
ÛeejeW Jeve ceW Ûeej Ûeej, efpevecebefoj mes ceveYeeJeve nw~~
ogefveÙee ceW Fkeâ cee$e megces®, meyekesâ ceve keâes YeeÙee nw~~osKees....~~1~~
keâesF& ÙeneB ceebiess Oeve mecheòeer, keâes"er yebieuee ieeÌ[er js~
ces® efiejer keâe Jevove keâjkesâ, DeeMe hetCe& nes peeleer js~~
%eeveceleer ceelee kesâ %eeve keâe ueeYe meYeer ves heeÙee nw~~osKees.....~~2~~
Fkeâ meew Úefòeme meerÌ{er ÛeÌ{keâj, ÛeejeW Jeve ceW peevee nw~
meesuen efpeveJej keâe Jevove, ‘‘Ûevoveeceleer’’ keâj Deevee nw~~
yeÛÛes yetÌ{s meye ÛeÌ{ peeles, hegCÙe keâer Ssmeer ceeÙee nw~~osKees....~~3~~
(32) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lepe&-keâYeer jece yevekesâ.........
pevce GlmeJe keâe Øeleerkeâ, heeC[gkeâefMeuee hej DeefYe<eskeâ,
ØeYeg keâe keâjles meewOece& Fvõ ces® hes~~0~~
efpeveyeeuekeâ keâe pevce neslee peye peye~
Fvõ-FvõeCeer keâjles vnJeve leye leye~~
#eerjesoefOe mes peue ueekesâ, mJeCe& keâueMe Yejekesâ,
ØeYeg keâe keâjles DeefYe<eskeâ Fvõ ces® hes~~1~~
ces® heJe&le kesâ heeC[gkeâJeve ceW~
ÛeejeW efJeefoMee ceW Ûeej heeC[gkeâefMeuee nQ~~
F&Meeve keâesCe ceW, pevces Yejle#es$e kesâ,
ØeYeg keâe keâjles DeefYe<eskeâ Fvõ ces® hes~~2~~
Ùeefle cegefveÙeeW mes JeboveerÙe efMeuee Ùes~
pecyetÉerhe nefmleveehegj kesâ ces® hes~~
Ùen nw ces® megoMe&ve, Fmes Mele Mele nw veceve,
ØeYeg keâe keâjles DeefYe<eskeâ Fvõ ces® hes~~3~~
Ùegie Yetuesiee ve %eeveceleer ceele keâes~
Jejoeveer ke=âefle ces® efieefjjepe keâes~~
‘‘Ûevoveeceleer’’ Ùes osve, peie keâes osieer megKe Ûewve,
ØeYeg keâe keâjles DeefYe<eskeâ Fvõ ces® hes~~4~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (33)

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lepe&-cesjs osMe keâer Oejleer meesvee Gieues......
cesjs osMe keâer Oejleer ves Deveskeâ heeJeve leerLeeX keâes efoÙee nw,
cesjs osMe keâer Oejleer.........2~~šskeâ.~
peneB leerveeW ueeskeâeW keâe meyemes, TBÛee megces® heJe&le nw KeÌ[e~..TBÛee megces®heJe&le.
peneB veerue ieieve kesâ veerÛes pecyetÉerhe pewve Yetieesue yevee~........pecyetÉerhe..
nes......Dees.......Dees......
Fefleneme keâer Gme heeJeve Oejleer ves leerLeËkeâj Yeer efoÙee nw~~cesjs....~~1~~
efpeme ces® efieefj keâe Jebove keâjves, ÙeesieerieCe efvele peeles nQ~...Ùeesieer.......
mecejme Je MeeefvleheerÙet<e efheheemeg, cegevf e JeneB OÙeeve ueieeles nQ~~.......cegevf e JeneB.....
nes......Dees.......Dees......
ÛeejCe $e+æerÙegle cegefveÙeeW ves efvepe pevce keâes meheâue efkeâÙee nw~~cesjs.....~~2~~
Gme ces® megoMe&veefieefj keâes nce meye, Mele-Mele Jevove keâjles nQ~....Mele Mele.....
ßeer %eeveceleer ceeleepeer keâer, efveefOe keâe DeefYevebove keâjles nQ~~........efveefOe keâe.......
nes......Dees.......Dees......
‘‘Ûevoveeceleer’’ nefmleveehegjer keâe keâCe keâCe OevÙe ngDee nw~~
cesjs osMe keâer.....~~3~~
(34) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lepe&-meesveeefieefj ceW meesvee......
pecyetÉerhe ceW ces® megoMe&ve hÙeeje nw~
nefmleveehegj ceW megvoj efoKee vepeeje nw~~
%eeveceleer ceeleepeer keâer ØesjCee efceueer, leYeer DeKeC[ %eeve keâer pÙeesefle JeneB peueer~~
pees ØeereflehetJe&keâ ces® efieefj keâe mebmleJeve keâjles~
Jevove keâjW hejes#e ceW Yeer mcejCe keâjkesâ~~
Jes %eeveue#ceer keâes efveef§ele ner Øeehle keâjles nQ~
ieefCeveerØecegKe ßeer %eeveceefle keâes Ùeeo keâjles nQ~~
Gvekesâ %eeve Je OÙeeve keâe ner heâue meeje nw~
nefmleveehegj ceW megvoj efoKee vepeeje nw~~1~~
pees Ûeerpe kesâJeue Meem$e kesâ Devoj meceeefnle Leer~
meekeâej Oejleer hej ngF& Jen efleueesÙeheCCeòeer~~
oMe&ve mes Gmekesâ ueeKe GheJeemeeW keâe heâue efceuelee~
leye %eeve oerhekeâ ‘‘Ûevoveeceleer’’ ùoÙe ceW peuelee~~
keâefueÙegie ceW ØeYeg Yeefòeâ keâe ner meneje nw~
nefmleveehegj ceW megvoj efoKee vepeeje nw~~2~~
 megoMe&veces® efpeveeueÙe efJeOeeve (35)

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
lepe&—keâeueer lesjer Ûeesšer nw......
ogefveÙee ceW YeieJevleeW kesâ cebefoj Deveskeâ nQ~
uesefkeâve pecyetÉerhe keâer jÛevee kesâJeue Skeâ nw~~
nefmleveehegjer ceW Gmekeâe keâjes oMe&ve, pecyetÉerhe keâes veceve~~ šskeâ.~~
efJeÉeveeW kesâ cegKe mes megvee peelee Lee~
cev$eeW ceW pecyetÉerhe veece Deelee Lee~
Gvekesâ DeLe& hes ve ieÙee efkeâmeer keâe Yeer ceve, pecyetÉerhe keâes veceve~~1~~
Skeâ yeej %eeveceleer ceeleepeer kesâ OÙeeve ceW~
ßeJeCeyesueieesuee yeengyeueer peer kesâ heeme ceW~~
metÙe& ÛeeBo pewmee Fkeâ ØekeâeMe hegbpe DeeÙee Lee~
Gmeves pecyetÉerhe keâe ÂMÙe efoKeeÙee Lee~~
MeeŒeeW ceW Yeer osKee Jener, Petce G"e ceve, pecyetÉerhe keâes veceve~~2~~
osKees kewâmee pegÌ[e ØeeÛeerve Fefleneme nw~
nefmleveehegjer ceW ngS jepee ßesÙeebme nQ~~
keâesÌ[ekeâesÌ[er Je<e& hetJe& GvnW mJehve ngDee Lee~
ces™ efieefj osKe GvnW yeÌ[e n<e& ngDee Lee~~
Øeele:keâeue $e+<eYeosJe DeeS Les cenue ceW~
jepee os Deenej ØeLece yeej KegMe ceve ceW~~
osJeeW ves Yeer Deekeâj kesâ uegšeÙes Les jleve, pecyetÉerhe keâes veceve~~3~~
Jener ces®heJe&le meekeâej ÙeneB ngDee nw~
ceevees veF& ke=âefle ves ØeeÛeervelee keâes ÚgDee nw~~
FmeerefueS ‘Ûebovee’ Ùen Oejleer nw Ûeceve, pecyetÉerhe keâes veceve~~4~~
(36) Jeerj %eeveesoÙe «ebLeceeuee

Yepeve
-DeeefÙe&keâe Ûevoveeceleer
ces® megoMe&ve hej keâjes cemlekeâeefYe<eskeâ-2
pevcekeâuÙeeCekeâ keâe Øeleerkeâ efpeveJej keâe ceneefYe<eskeâ~~
cemlekeâeefYe<eskeâ~~šskeâ.~~
DeeefoveeLe mes ceneJeerj lekeâ efpeleves efpeveJej nQ~
meyekesâ DeefYe<eskeâeW mes heeJeve megces® efieefjJej nw~~
#eerj efmevOeg keâe efvece&ue peue ues,
Fvõ menme keâueMeeW ceW Yejles~
Skeâ meeLe meewOece& Fbõ ues, {esjW keâueMe Deveskeâ~~cemlekeâeefYe<eskeâ.~~1~~
Gmeer ces® keâer Øeefleke=âefle, Oejleer hej meekeâej yeveer~
heeb[gkeâ Deeefo efMeueeSB, Deeiece kesâ Devegmeej yeveeR~~
nefmleveeiehegj ceW Ùen jÛevee,
yeveer efJeÕe ceW ØeLece Deveghecee~
%eeveceleer ceeleepeer keâer, ØesjCee jner yeme Skeâ~~cemlekeâeefYe<eskeâ~~2~~
heeBÛe Je<e& ceW Fblepeej keâer, IeefÌ[ÙeeB Deeleer nQ~
ceneceneslmeJe ceW Yeòeâer mes pevelee Deeleer nw~~
pecyetÉerhe osKekeâj meÛe ceW,
Deevebefole nesles meye ceve ceWb~
meYeer ‘Ûevoveeceleer’ ØeYet hej, {esjW keâueMe Deveskeâ~~cemlekeâeefYe<eskeâ~~3~~