2019 Outline
2019 Outline
2019 Outline
PANIMULA
na gawaing mayrong mga kilos, salita at mga bagay na idinaraos sa isang malayo o
ritwal. Ang ritwal ay maaaring iminungkahi ng mga tradisyon ng isang komunidad, Ito
seremonya.
pahintulot kay Manama na kinakailangan nila ang biyayang dulot mula sa kanilang
sinasamba bawat ritwal: anito para sa pag-aalay ng bata, anito para sa pagkasal, anito
para sa pagtatanim, anito para sa panggagamot, anito para sa panganagnak, anito
masasamang mga elemento. Bukod sa mga manok kasali ang sumusunod na dapat
nilalaman ng itlog, tabako at isang piso na pera. Sumusimbolo ang isang pisong pera
para sa kainan. Sa oras na ito anyayahan ang mga manood na kumain sa isang
ng tao, maging ang masasamanag karamdaman at kahit ang kamatayan. Ang baylan
Paglalahad ng Suliranin
2. Mailahad ang proseso ng pagsasagawa ng bawat ritwal at ang kahulugan nito ayon
sa pananaw ng mga Manobo Tinananen.
Kahalagahan ng Pag-aaral
na ito sa sumusunod:
Patunay ito na walang superior at imperior na ritwal gamit ang wika na dapat bigyan
respeto ang kanilang kultura at tradisyon. Mababawasan ang maabang pagtingin ng
Saklaw at Delimitasyon
Tinananen.
Manama –Ang pinaniniwalaan ng mga Manobo Tinananen na siya lang ang may
pagtatalakay ng pag-aaral. Ang mga kuro-kuro ng may akda sa mga sulatin at pag-aaral nila ay
Ayon kay (Mercado 1977; Covar 1998). Nakaugat ang mga kasalukuyang relihiyosong
ritwal sa anitismong tradisyon ng kulturang Pilipino. Isang labis na personal na karanasan ang
ang mga nakagisnang paniniwala at ritwal. Nagiging matingkad ang pagiging mapamili ng
kultura at kung paano binibigyan ng ibayong anyo at mukha ang mga ritwal na ibinigay ng
Kristiyanismo.
Ayon sa librong isinulat ni Gripaldo (2009) ang mga Pilipino ay mayroon ng mga ritwal.
matagumpay na pagbibinyag sa mga Pilipino ay dahil sa paniniwala nila sa sarili nilang ritwal.
Jose at Navarro 2004), naging matingkad pa rin ang pagpapaibayo ng mga tao sa
Ang ritwal ay ang sunod-sunod na gawaing mayroong mga kilos, salita at mga bagay na
idinraos sa isang malayo o liblib na lugar. Ito ay ginagawa batay sa pagkakasunod-sunod ng
mga gawain sa ritwal. Ang mga ritwal ay maaaring iminungkahi ng mga tradisyon ng isang
komunidad, kabilang na dito ang isang pangrelihiyong komunidad. Ang mga ritwal ay makikila
ngunit hindi nagbibigay kahulugan ng pormalismo, tradisyonalismo, hindi pagbabago,
pagsunod sa mga patakaran ng mga namamahala, mga sagradong simbolismo at pagganap.
Ang mga ritwal ay isang katangian ng lipunan. Hindi lamang nito isinasama ang mga
seremonyang pangsamba at ang mga sakramento ng isang organisadong relihiyon o kulto
ngunit pati na rin ang mga rito ng pagdaan, pagbabayad-puri at mga seremonyang
pagpapadalisay, banal na panata ng katapatan, mga seremonyang pangdedikasyon, koronasyon
at mga inagurasyon ng mga pangulo, kasal at libing, mga tradisyon sa paaralan at ang
pagtatapos sa paaralan, mga pagpupulong ng mga grupo, mga kaganapang pampalakasan,
piging para sa Gabi ng Pangangaluluwa, parada para sa mga beterano, pamimili tuwing Pasko
at marami pang iba. Marami ring mga gawain ang idinaraos para sa mga konkretong layunin
tulad ng pagharap sa husgado, pagpapataw ng parusa sa mga kriminal at ang mga siyentipikong
panayam na punong-puno ng mga simbolikong aksyon na iminungkahi ng mga tuntunin o
tradisyon na maaari na ring ituring na ritwal. Kahit ang mga pangkaraniwang aksyon tulad ng
pakikipagkamay at ang pagsabi ng hello o kumusta ay maaari ring tawaging mga ritwal.
Ang larangan ng pag-aaral sa mga ritwal ay nakakita ng madaming salungat na kahulugan para
sa salitang ritwal. Isa na rito ay ang kahulugan na ibinigay ni Kyriakidis: ang ritwal ay isang
kategorya ng isang tagalabas o etic para sa isang pangkat ng aktibidad o kilos na para sa kanya
ay hindi makatwiran o pabago-bago. Ang terminong ito ay maaari ring gamitin ng isang
tagaloob o emic bilang isang pagkilala na ang aktibidad na ito ay maaari ring makita ng tulad
ng pagtingin ng isang hindi sinasadyang manonood.
Ayon kay Gillian Freeley Harmik, antropologo ng John Hopkin University ang ritwal ay
isang Sistema ng pananalita na ginagamit bilang isang lambat na itinapon sa karanasan upang
mabigyan ng kahulugan ang mga ito (karanasan). Ito ay isa ring uri ng komunikasyon ayon sa
Malaki ang ginagampanan ng mga anito/diwata o Dios ng mga Espirito na may mga
katangiang mortal na tao bagama’t ang mga ito ay nakatira sa lugar na hindi abot ng
Hindi lamang nito isinasama ang mga seremonyang pangsamba at ang mga
sakramento ng isang organisadong relihiyon o kulto ngunit pati na rin ang mga rito ng
Pasko at marami pang iba. Marami ring mga gawain ang idinaraos para sa mga
Manobo Tenananen nitibu, o lumad ang turing ng isang lipi sa sarili, kung hindi ito nagkaroon
ng interaksyon sa mga banyaga, kapuwa Filipino man o hindi, sa pamamagitan ng pananalakay
o lehitimong pagkamkam sa mga lupa nito. Sa kanilang sariling mundo, sila’y simpleng tao/
manobo lamang. Maraming tribung Manobo ang nakakalat sa iba’t ibang lalawigan ng Arakan,
tulad ng Kulaman, Katindu, at Tumanding.. Ang mga Manobo tenananen
ang tribung nakatira sa barangay ng Daguma, na nakahanay sa mga lalawigan ng Cotabato
at Sultan Kudarat. Maaari ring tagurian ang mga partikular na pangkat Manobo, ayon sa
munisipyong kanilang tinitirhan. Halimbawa, ang mga Dulangan Manobo na nakatira sa
munisipyo ng Lebak ay tinatagurian ding “Lebak Manobo. Ang Maquiso 1977: 11) salitang
“manobo” ay mula sa salitang ugat na suba
“ilog.” Dahil sila ay naninirahan sa tabi at wawa ng suba, sila ay mga manuba “taga-ilog,” o
man-suba (Maquiso 1977: 11). Sa paglipas ng panahon ay naging “manobo” ang naging
bigkas ng salitang ito. Noong unang panahon, bago sila lumikas mula sa kapatagan tungo sa
bulubundukin, pangingisda sa ilog ang tanging ikinabubuhay nila
(Bauzon 1999: 9). Ayon sa mga Dulangan Manobo, ang dating pangalan ng pook na
kasalukuyang kanilang tinitirhan ay Meles, nangangahulugang “ilog” sa kanilang wika. Ito ang
munisipyong kasalukuyang tinatawag na Lebak. Ang Ilog Salaman ang pangunahing ilog dito,
at pinagmumulan ng sumusunod na mga sapa: Mebo, Meles, Bagayan, Megaga, Kadapuka,
at Mepikong. Ang bawat segundaryong ilog na ito ay may kapangalang bayan na itinayo sa
tabi, o wawa nito
Samakatuwid, lokasyon ang humuhubog sa kanilang sariling pagkakakilanlan. Bukod
sa mga biyayang dulot ng tubig – pangunahin na ang pagbibigay-buhay – ito ay sanhi rin ng
kapamahakan, lalo na tuwing umaawas ang mga ilog. Sa mga kuwentong pangkasaysayan ng
mga datu, kalimitang may kaugnayan sa baha ang pinagmulan ng isang bayan o di kaya’y ng
pangalan nito. Halimbawa, nagmula ang pangalan ng Barangay
(Kobe w.p.: 21-23). Pagkakaingin ang pangunahing ikinabubuhay ng mga Dulangan. Sa
kanilang pananaw-mundo, maaaring iuri ang halaman sa dalawa: ang halamang makakain at
halamang dimakakain. Ang unang uri ay mga halamang esensyal sa kanilang buhay: mga
halamang inaani (palay at mais), hinuhukay (kamote, ube, gabi), at pinipitas (bangas
“rambutan,” mampawa “mangga,” at tugop “marang”)
(Aging 1997: 6). Naghahanda ang mga Manobo para sa panahon ng kapinsalaan,
halimbawa kung sakaling magkaroon ng matagal na tagtuyot o biglang napeste ang kanilang
palayan ng mga balang o kaya ay daga. Dahil dito, gumagawa ng plusak ang Manobo. Ito ay
maliit na bukid na tinatamnan ng mais at kamote, na kanyang inirereserba para sa panahon
ng taggutom. Sa ganitong paraan, natitiyak na mayroon siyang makakain anumang oras
(Lopez 1965: 50-51). Sa kabilang banda, ang halamang di-makakain ay mga halamang
walang gamit kundi man halamang lason. Maaari ring gamiting panukat ng panahon ang
ganitong pag-uuri ng halaman. Halimbawa, maaaring kainin ang mga halamang handa nang
anihin, hukayin, o pitasin. Subalit hindi pa maaaring kainin ang mga halamang kailangan pang
mahinog. Kailangan pang maghintay. Pinupunan ang panahon ng paghihintay sa
pagnganganga at pagkukuwentuhan
(Lopez 1965: 36). Ang isang taon ay nahahati ayon sa iba’t ibang gawain sa sistema ng
pagkakaingin. Hinahati ang isang taon ayon sa
Noong unang panahon, ang dating pangalan ng Ilog Kulaman ay Matihaw. Nagkaroon ng
mahabang panahon ng tagtuyot. Natuyo ang Ilog Matihaw. Hinukay ni Kulaman ang putik nito
sa paghahanap ng pagkain at may nahuli siyang isda. Ibinalita niya ito sa mga katribu,
pagsusuri ng datos upang mapabisa ang tesis at awtensidad ang gagawing pag-aaral.
Disenyo ng Pag-aaral
Manobo Tenananen, mailahad ang proseso ng pagsasagawa ng bawat ritwal at ang kahulugan
nito ayon sa pananaw ng mga Manobo Tenananen at makabuo ng glosaryo ng mga terminong
panritwal ng mga Manobo Tenananen. Purposive sampling naman ang gamit sa pagpili ng
LUGAR NG MANANALIKSIK
mananaliksik ang lugar na ito sapagkat nakikitaan ang nasabing lugar ng mabuting
mapagkukunang datos tungkol sa mga tampok na ritwal ng mga Manobo Tenananen. Ang
modernong panahon.
MGA IMPORMANTE NG PAG=-AARAL
Ang mga impormante sa gagawing pag-aaral ay mga piling Manobo Tenananen na may
sapat na kaalaman tungkol sa panubad-tubad bilang isang ritwal, upang makuha ang pinaka
tribu. Panghuli dapat hindi bababa sa edad na apatnapu (40) at may kakayahang maipahayag
ay gumamit ang mananaliksik ng purposive sampling na kung saan ang pangangalap ng mga
makapagsagawa ang mananaliksik ng pag-aaral sa lugar kung saan matatagpuan ang tribung
Manobo Tenananen.
paglikom tulad ng cellphone, vedio camera, o tape recorder upang masiguradong walang
datos na makaligtaan.
PARAAN NG PAGSUSURI NG MGA DATOS
Ang Meaning Based-Translation ni Liason (1984) ang ginamit na batayan sa
pagsasaling-wika. Ayon dito pinakamahalagang masalin ay ang diwa at hindi ang mga salita.
KONSIDERASYONG ETIKAL
Mahalaga ang kwalitatibong pananaliksik ang pagkilala sa konsiderasyong etikal ng
mga kasangkot sa pag-aaral kaya gagawin ang mga sumusunod: Kinuha ang pagsang-ayon ng
NCIP mayor, punong barangay at pinuno ng mga etnikong indehinus o pangkatutubo ang
sinunod sa pangangalap at pangungulekta ng mga datos. May dalawang (2) iskalang kailangan
mananaliksik.
Awtensidad ng Pag-aaral
naiimpluwensyahan ng ibang kultura. Ang ibig sabihin nito ang pamayanan ng mga Manobo
makalumang kulturang Manobo at buhay na buhay pa rin sa kanila ang wikang Manobo
Ang nabuong talatanungan ay isangguni sa gurong tagapayo upang mapabuti at lalong laging
kung kalian itatakda ang paglilikom ng mga datos na may pahintulot mula sa tagapayo at
Hulyo 07,2019
Sir:
Lubos na gumagalang,
JUDITH M. DACUTAN
Mananaliksik
Pinagtibay ni:
Hulyo 07,2019
Datu:
KATIBAYAN NG PAGSUSUSRI
_________________________
Baledeytor
MANOBO TENANANEN NG TUMANDING , ARAKAN, COTABATO
WIKA AT RITWAL
HULYO 07,2019
DAHON NG PAGPAPATIBAY
__________________ _________________
KASAPI, Lupon ng Tagapayo KASAPI, Lupon ng Tagapayo
TAGARO
Dekana, Kolehiyong Gradwado
__________________
Petsa
DAHON NG PAGTANGGAP
__________________ _________________
KASAPI, Lupon ng Tagapayo KASAPI, Lupon ng Tagapayo
TAGARO
Dekana, Kolehiyong Gradwado
__________________
Petsa
PAGHAHANDOG
Tapos puso kong inihandog ang tesis na ito sa nagbigay ng walang hanggang
pagmamahal sa lahat ng oras at pagkakataon .