Kadın Pençesi

Halid Ziya Uşaklıgil Kadın Pençesi Bütün Eserleri İHIHH Halid Ziya Uşaklıgü H e r e d e b iy a t e s e ri, b ir Kadın Pençesi k ü lliy a tın p a rç a s ı o la ra k d ü şü n ü ld ü ğ ü n d e , y a z a rın ın p o rtre s in i ta m a m la y a n a y rın tıla rla d o lu d u r. Bü y ü k s a n a tk â r H a lid Z iy a U ş a k lıg il'in ö lü m ü n d e n a ltı y ıl ö n c e y a y ım la n a n v e a ltı k ü ç ü k h ik â y e d e n o lu ş a n Kadın Pençesi, o n u n h ik â y e c iliğ in e b u b a k ım d a n ış ık tu ta b ile c e k e s e rle rin d e n d ir. Y a z a rın Se rv e t- i Fü n u n d ö n e m in in ü s lu b u n d a n u z a k , s a d e v e y a ş a y a n b ir d ile y ö n e lm e te rc ih i, b u n u n la b irlik te k a ra k te r ö z e llik le ri itib a rıy la Se rv e t- i Fü n u n ' d a n iz le r ta ş ıy a n a ş k h ik â y e le rin d e k i ıs tıra p d u y g u s u v e tra jik u n su r, s o s y a l iç e rik li d e n e b ile c e k h ik â y e le rin d e k i m illî- v ic d a n î v u rg u ile d a v ram ş v e ru h ta h lille rin d e k i u s ta lık , b ir ç e k ird e k h a lin d e b u k ita p ta g ö rü le b ile c e k tir. Ö z g ü r Y a y ın la r ı k u r u c u s u : R e f ik U lu Ö z g ü r Y a y ın la r ı: 3 0 3 G e n e l y a y ın y ö n e tm e n i: A d n a n Ö z e r D iz i y a y ın y ö n e tm e n i: R a h im T a r ım K a p a k u y g u la m a : C e b ra il O k ç u © Ö z g ü r Y a y ı n D a ğ ı t ı m L td . Ş t i ., 2 0 1 0 S e r ti f ik a N o : 1 2 4 0 7 IS B N : 9 7 8 - 9 7 5 - 4 4 7 - 2 9 1 - 2 Ö z g ü r Y a y ın la r ı b irin c i b a s ım : Ş u b a t 2 0 1 1 D iz g i v e o f s e t h a z ır lık : Ö z g ü r Y a y ın la r ı B a s ım : A v c ı O f s e t C ilt: E v r e n M ü c e l l it Ö Z G Ü R Y A Y IN L A R I A n k a r a C a d . 3 1 / 2 C a ğ a l o ğ l u - İs ta n b u l T e l: ( 0 2 1 2 ) 5 2 8 1 3 3 0 - 5 2 6 2 5 1 3 - 5 2 6 3 5 01 Fax : 5 2 7 57 78 w w w .o z g u r y a y in l a r i.c o m i n f o @ o z g u r y a y in la r i .c o m HALÎD ZÎYA UŞAKLIGlL jH HM K- ; Kadın Pençesi hikâye Yayına hazırlayan: Levent Ali Çanaklı İÇİNDEKİLER Su n u ş .......................................................................... 7 Ö n sö z ........................ ....................................... . . . . 1 1 K a d ın P e n ç e s i .......................................................... 15 U n u tu lm u ş M e k tu p ................................................ 21 K ö ş e B a ş ı n d a ............................................................ 39 M a lım M e n â l i m ........................................................ 45 A lık A b d ü l ................................................................ 87 Sa k la n a n D ü ş m a n .................................................. 111 SUNUŞ E d e b iy a t ta rih le rin d e Se rv e t- i Fü n u n E d e b i T o p lu lu ğ u 'n u n ro m a n v e h ik â y e a la n ın d a ö n d e g e le n is im le rin d e n b iri o la ra k ta n ıtılm a s ın a ra ğ m e n , Il a l i d Z iy a U ş a k l ıg il'in h ik â y e le ri ü z e rin d e y e te rin c e d u ­ ru lm a m ış tır. H a lid Z iy a U ş a k lıg il'd e n b u g ü n h âl â b e lli b a ş lı ro m a n la rı e tra f ın d a sö z e d iliy o r o lm a s ı s a ­ n a tç ıy a y a p ıla n e n b ü y ü k h a k s ız lık tır. H a lid Z iy a U ş a k l ıg il'in h ik â y e le rin in ih m a l e d ili­ ş in in b ir n e d e n i d e y a z a rın tü m e s e rle riy le b irlik te d e ğ e rle n d irilm e y e ç a lış ılırk e n ro m a n la rın ın ö n p la ­ n a a lın m a s ıd ır. B i r s a n a tç ın ın b e lli e s e r/ le riy le g e n iş k itle le re m â l o lm a sı, d iğ e r e s e rle rin e g ö lg e d ü ş ü rm e ­ m e lid ir. A n c a k , T ü r k i y e 'd e Ba tılı a n la m d a b ir e d e b i­ y a t a n la y ış ın ı, v e rd iğ i e s e rle rle o rta y a k o y a n b ir ö n ­ c ü y a z a rın , tü m e s e rle rin i h a k k ıy la d e ğ e rle n d irm e ­ d e n s a d e c e b e lli b ir d ö n e m d e v e rd iğ i e s e r/ le re b ağ lı k a la ra k v e rile c e k tü m y a rg ıla r d a e k s ik k a lm a y a m a h k û m d u r. H a lb u k i, H a lid Z iy a 'n m h a y a tı d a, te k te k e s e rle ­ ri d e b a ş lı b a ş ın a a ra ş tırm a k o n u s u o la b ile c e k k a d a r d e ğ e rli v e d e rin d ir. A n c a k , b u ra d a k i e k s ik lik , ro ­ m a n la rın o rta d a o lm a s ın a k a rş ın h ik â y e le rin ç o ğ u ­ n u n y e n i h a rf le rle y a y ım la n m a m ış o lm a s ıd ır. Y e n i 7 h a rf le rle y a p ıla n b irk a ç b a s ım d a is e h ik â y e le r y a s a ­ d e le ş tirilm iş , y a d a h a n g i ö lç ü te g ö re b ir a ra y a g e ti­ rild iğ i m a a le s e f b e lirtilm e m iş tir. Ö te y a n d a n , H a lid Z iy a U ş a k lıg il'in k e n d is i d e , tü m e s e rle rin in te k b ir y a y ın e v in d e n y a y ım la n d ığ ın ı g ö re m e m iş tir. B u e k s ik liğ in , e d e b iy a t ta rih le rin d e k i y a rg ıla rım ız ı d a d o ğ ru d a n e tk ile d iğ i o rta d a d ır. İlk k e z , Ö z g ü r Y a y ın la rı s a y e s in d e H a lid Z iy a U ş a k lıg il 'in tü m e s e rle ri g ü n ış ığ ın a ç ık m a k ü z e re d ir. E li­ n iz d e k i e s e r, u s ta y a z a rın 1 9 3 4 - 1 9 3 9 y ılla rı a ra s ın d a k a le m e a ld ığ ı a ltı h ik â y e s in d e n o lu ş m a k ta d ır. D o ğ ­ ru d a n k ita p ta y e r a la n ik i h ik â y e d ış ın d a , ü ç ü huriyet g a z e te s in d e v e b iri d e Cum­ Varlık d e rg is in d e y a­ y ım la n a n b u h ik â y e le rin o rta k n o k ta s ı s a n a tç ım n o l­ g u n lu k d ö n e m in e ait o lu ş la rıd ır. B ir y a z a rın tü m e s e rle rin i te k te k in c e le m e d e n , s a ­ n a tın ın z irv e s i k a b u l e d ile n e s e rle rin i v e rd iğ i d ö ­ n e m le s ın ırla m a k s o n d e re c e y a n lış tır. D ik k a tli b ir in c e le m e s o n u c u n d a , s a n a tın g e re k le rin i y e rin e g e ti­ re n b ir s a n a tç ın ın , z irv e e s e r/ le rin i v e rd iğ i y ılla rla , s o n e s e rin i v e rd iğ i ta rih a ra s ın d a s a n a t a n la y ış ı b a k ı­ m ın d a n p e k b ü y ü k b ir f a rk o lm a d ığ ı o rta y a ç ık a c a k ­ tır. Ç ü n k ü g e rç e k s a n a tç ıla r, a k ım la r k a rş ıs ın d a h iç ­ b ir z a m a n b o y u n e ğ ic i b ir ta v ır s e rg ile m e m iş , a k ım ­ la r a ra s ın d a n b ir y ıld ız g ib i k e n d ile rin e g e re k li o la n ­ la rı a la ra k k a y ıp g itm iş le rd ir. Bu ra d a , ü n lü Fra n s ız ş a iri V e rla in e 'e s o ru la n " P a r n a s y e n m isin iz , y o k sa s e m b o lis t m i s i n iz ? " s o ru s u n a , " B ü lb ü l g ib iy im , ş a k ı­ y o r u m ." d iy e y a n ıt v e rd iğ in i h a tırla ta lım . H a lid Z iy a 'y ı d a, b ü tü n e s e rle rin i te k te k in c e le ­ 8 m e d e n Se rv e t- i Fü n u n d ö n e m iy le s ın ırla m a k v e s a ­ n a tın ı b u d ö n e m le ta n ım la m a k a c a b a n e d e re c e d o ğ ­ ru d u r? D iğ e r b ir so ru y la , H a lid Z iy a Se rv e t- i Fü n u n e d e b i to p lu lu ğ u n a m e n s u p o ld u ğ u iç in m i u s ta b ir y a z a rd ır y o k s a sa n a tın g e re k le rin i y e rin e g e tird iğ i iç in m i a n ıla n d ö n e m e im z a s ın ı a tm ıştır? Bu so ru y u y a n ıtla m a n ın y o lu , s o n a y a k la ş a n e d is y o n u m u z d a n so n ra , o n u n e s e rle rin i te k ra r in c e le m e k v e b u g ü n e k a d a r v e rile n y a rg ıla rı/ m ız ı te k ra r g ö z d e n g e ç ir­ m e k tir. Y a y ın Y ö n e tm e n i 9 ÖNSÖZ T ü rk ro m a n ın ın k u ru c u s u s a y ıla n Ii a l i d Z iy a U ş a k lıg il, T ü rk h ik â y e c iliğ in in d e e n ö n e m li u s ta la rın d a n d ır. T ü r k o k u rla rı a ra s ın d a d a h a ç o k ro m a n la ­ rıy la ta n ın a n U ş a k lıg il, y a z d ığ ı se k iz ro m a n d a n b a ş ­ k a y e d is i " k ü ç ü k r o m a n " d iy e a d la n d ırd ığ ı b ü y ü k h ik â y e , d iğ e rle ri is e k ü ç ü k h ik â y e o lm a k ü z e re y ü z o tu z ik i h ik â y e s i ile b iz d e h ik â y e tü rü n ü n d e b ü y ü k ö n c ü le rin d e n b iri o lm u ş tu r. A n c a k o n u n h ik â y e tü ­ rü n d e k i u s ta lığ ı, ro m a n ta rih im iz in k ö ş e ta ş la rın d a n o lan , ö z e llik le Aşk-ı Memnu ile Mai ve Siyah g ib i e s e rle ri d o la y ıs ıy la ro m a n c ılığ ın ın b ir b a k ım a g ö lg e ­ s in d e k a lm ış tır d e m e k y a n lış o lm a z . Ö m e r Fa ru k H u y u g ü z e l, y a z a rın b ü y ü k h i k â y e le ­ " Halit Ziya'nın büyük hikâyeleri, romanlarda olduğu gibi A hmet M idhat Efendi'nin eserlerinden farklı bir tarz ve üslup ile kaleme alınmış eserlerdir. Realist hikaye yöntemine uygun olarak yazılmış olan bu eserler yayın sırasına göre şunlardır: Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası, Deli, Bu muydu?, Heyhat, Bir Yazın Ta­ rihi, Valide Mektupları." 1 ş e k lin d e te s p it e d e r. H u ­ rin i y u g ü z e l, a y n ı e s e rin d e y a z a rın k ü ç ü k h ik â y e le rin in * Ö m e r F a r u k H u y u g ü z e l, Halit Ziya Uşaklıgil, A kçağ Y a y ın la n , A n k a r a 2 0 0 4 , s. 8 0 . 11 s a y ıs ın ın d a y ü z y irm i b e ş c iv a rın d a o ld u ğ u n u b e lir­ tir. Kadın Pençesi a d lı k ita b ın d a to p la n a n h ik â y e le ri b u k ü ç ü k h ik â y e le r a ra s ın d a y e r alır. Y a z a rın ö lü m ü n d e n a ltı y ıl ö n c e y a y ım la n a n v e Kadm Pençesi, Unutulmuş Mektup, Malım Menâlim, A lık Abdül, Köşe Başında v e Saklanan düşman a d lı a ltı k ü ç ü k h ik â y e d e n o lu ş a n Kadm Pençesi ( H il­ m i K ita b e v i, İs ta n b u l, 1 9 3 9 ) , b ir b ü tü n ü n p a rç a s ı o la ­ ra k d e ğ e rle n d irild iğ in d e H a lid Z iy a 'm n h ik â y e c ili­ ğ in e b e lli ö lç ü d e ış ı k tu ta b ile c e k e s e rle rin d e n b irid ir. K ita p ta k i h ik â y e le r, H a lid Z iy a ' m n Se rv e t- i Fü n u n d il a n la y ış ın d a n , s a d e v e y a ş a y a n b ir d ile y ö n e l­ m e s in in e tk is iy le k a le m e a lın a n e s e rle ri a ra sın d a d ır. B u n u n la b irlik te , k o n u la rı v e k a h ra m a n la rın ö z e llik ­ le ri itib a rıy la a ş k h ik â y e le rin d e Se rv e t- i Fü n u n e d e ­ b iy a tın ın iz le rin i g ö rm e k d e m ü m k ü n d ü r. H ik â y e le rin te m a la rın a b a k ıld ığ ın d a a ş k ü z e rin e o ld u ğ u g ö rü lü r. d ö rd ü n ü n Kadın Pençesi' n d e f i­ z ik s e l b a k ım d a n p e k c a z ip s a y ılm a y a c a k ö z e llik le re s a h ip b ir g e n c in s a d a k a ts iz b ir k a d ın a o la n ç a re s iz v u rg u n lu ğ u ; Unutulmuş Mektup' ta h a s ta lık ta n h e ­ n ü z k a lk m a k ta o la n b ir g e n c in , k e n d is in d e n ç o k y a ş ­ lı b ir a d a m la e v li o la n g e n ç b ir k ız a k a rş ı h is s e ttiğ i m e rh a m e tle k a rış ık s e v g i; Malım Menâlim'de a ğ ır h a s ta lığ a y a k a la n m ış b ir â ş ığ ın g e ç m işte k a la n f a k a t h iç u n u ta m a d ığ ı b ir a ş k a c ıs ı; A lık Abdül'de d e k a­ ra s e v d a y a tu tu lm u ş b ir k ö y lü d e lik a n lıs ın ın h a y a tı Köşe Başında Saklanan Düşman a n la tılır. D iğ e r ik i h ik â y e d e n b iri o la n s a v a ş g a z ile rin in y a ş a d ığ ı d ra m ı, ise k ıs k a n ç lık d u y g u s u n u e le a lm a s ıy la a ş k h i k â y e le ­ rin d e n ay rılır. Kadm Pençesi1n in y a y ım la n d ığ ı d ö n e m in im la a n la y ış ıy la g ü n ü m ü z im la d ü z e n i a ra sın d a b irta k ım 12 f a rk la r o ld u ğ u a ç ık tır. H ik â y e le r y e n id e n b a s ım a h a ­ z ırla n ırk e n b u h u s u s g ö z ö n ü n d e b u lu n d u ru lm u ş , b u n u n la b irlik te H a lid Z iy a 'm n ü s lu b u n d a n k a y n a k ­ la n a n im la ö z e llik le ri e ld e n g e ld iğ in c e k o ru n m a y a ç a lış ılm ış tır. A n c a k b u g ü n f a rk lı iş le v le rd e k u lla n ı­ la n b a z ı n o k ta la m a iş a re tle ri v e g ü n ü m ü z d e y a z ım ı ta m a m e n d e ğ iş m iş k e lim e le rin o k u m a a k ış ın ı b o z a ­ c a k n ite lik te o la n la rı g ü n ü m ü z y a z ım k u ra lla rın a g ö ­ re d ü z e n le n m iştir. Y a b a n c ı k e lim e le rin k a rş ılık la rı v e rilirk e n s a d e c e b u g ü n k u lla n ılm a y a n k e lim e le rin a n la m la rın ın v e rilm e s i u y g u n g ö rü lm ü ştü r. K ita b ın 1 9 3 9 b a s k ıs ın d a y a n lış d iz ild iğ in i d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z b a z ı k e lim e le r d ü z e ltile re k d ip n o tta b e lirtilm iştir. A y rıc a , m e tn i a n la m a y a d ö n ü k o la ra k b irk a ç m e k â n v e ta rih î o la y la ilg ili k ısa d ip n o tla r v e rilm e s in d e d e y a ra r g ö rü lm ü ştü r. H iç k u ş k u y o k k i e d e b î b ir m e tn i y a y m a h a z ırla ­ m a k , s o ru m lu lu k v e d ik k a t is te y e n b ir ç a lış m a y ı g e ­ re k tirir. H e le h e le H a lid Z iy a U ş a k lıg il g ib i e d e b iy a ­ tım ız ın z irv e le rin d e n o la n v e ç o k s e v ile n b ir y a z a rın e s e rle ri sö z k o n u s u ise b u h u s u s d a h a b ir ö n e m k a ­ z a n ır. Kadın Pençesi a d lı e s e ri h a z ırla rk e n b u s o ru m ­ lu lu ğ u n g e re ğ in i e ld e n g e ld iğ in c e y e rin e g e tirm e y e ç a lış tım . Fa k a t y in e d e g ö z d e n k a ç a n h a ta la r v e e k ­ s ik le r o la c a ğ ım , b u n la rın d a h a s o n ra k i b a s k ıla rd a e n a z a in d irile b ile c e ğ in i if a d e e tm e k iste rim . So n o la ra k , b u ç a lış m a d a y a rd ım v e te ş v ik le rin i g ö rd ü ğ ü m d e ğ e rli h o c a m D o ç . D r. R a h im T a rım 'a , m u s ik iy le ilg ili d e s te k le rin d e n ö tü rü P ro f . D r. Ü n a l E m iro ğ lu n a , m e s le k ta ş ım D r. Sa c it A y h a n 'a v e Ö z ­ g ü r Y a y ın la rı ç a lış a n la rın a te ş e k k ü r e tm e y i z e v k li b ir b o rç b ilirim . Levent Ali Çanaklı / Bursa-2010 13