NEOLİTİK ÇAĞDAN DEMİR ÇAĞI SONUNA KADAR ÇANAKKALE İLİ MERKEZ İLÇESİ 2017 YILI YÜZEY ARAŞTIRMASI, ARAŞTIRMA SONUÇLARI TOPLANTISI 1. CİLT 36

36 ARAŞTIRMA SONUÇLARI TOPLANTISI 1. CİLT Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 36. ARAŞTIRMA SONUÇLARI TOPLANTISI 1. CİLT 07-11 MAYIS 2018 ÇANAKKALE T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Ana Yayın No: 3628/1 Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları Yayın No: 184/1 YAYINA HAZIRLAYAN Dr. Candaş KESKİN 07-11 Mayıs 2018 tarihlerinde gerçekleştirilen 40. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir. Kapak ve Uygulama Arel Görsel Tanıtım San. Tic. Ltd. Şti. e-ISSN: 2667-8837 Kapak Fotoğrafı: Bülent İŞLER, Nesrin AYDOĞAN İŞLER Likya Bölgesi Alacadağ Çevresindeki Bizans Yerleşimleri 2017 Yılı Yüzey Araştırması Not : Araştırma raporları, dil ve yazım açısından Dr. Candaş KESKİN tarafından denetlenmiştir. Yayımlanan yazıların içeriğinden yazarları sorumludur. 40. ULUSLARARASI KAZI, ARAŞTIRMA VE ARKEOMETRİ SEMPOZYUMU BİLİM KURULU SCIENTIFIC COMMITTEE OF 40th INTERNATIONAL SYMPOSIUM OF EXCAVATIONS, SURVEYS AND ARCHAEOMETRY Prof. Dr. Nurettin ARSLAN (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü Başkanı-Assos Kazı Başkanı) Prof. Dr. Rüstem ASLAN (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Troia Kazı Başkanı) Prof. Dr. Andreas SCHACHNER (Boğazköy-Hattuşaş Kazı Başkanı) Prof. Dr. Turan TAKAOĞLU (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı Başkanı) Doç. Dr. Olivier Can HENRY (Labraunda Kazı Başkanı) Prof. Dr. Onur ÖZBEK (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Prehistorya Anabilim Dalı Başkanı) Prof. Dr. Timothy HARRISON (Tell Tayınat Kazı Başkanı) Doç. Dr. Göksel SAZCI (Maydos-Kilisetepe Kazı Başkanı) Prof. Dr. Marcella FRANGIPANE (Aslantepe Kazı Başkanı) Doç. Dr. Aslı Erim ÖZDOĞAN (Çayönü Kazı Başkanı) Prof. Dr. Michael HOFF (Antiocheia Ad Cragum Kazı Başkanı) Dr. Masako OMURA (Yassıhöyük Kazı Başkanı) İÇİNDEKİLER Abdullah HACAR Niğde İli Çamardı Ulukışla ve Bor İlçeleri Yüzey Araştırması: 2017 Yılı .................1 Abdulkadir BARAN 2017 Yılı Rhodos Peraiası Yüzey Araştırmaları ...................................................23 Abuzer KIZIL, Taylan DOĞAN 2017 Yılı Euromos Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması .............................39 Adnan DİLER, Şahin GÜMÜŞ Muğla İli Adalar, Bodrum Yarımadası Damlıboğaz, Sarıçay Ovası, Pilavtepe, Kissebükü, Sedir Adası, (Kedreai) Anakara Leleg Yerleşimleri Yüzey Araştırmaları 2017..................................................................................55 Ahmet Cem ERKMAN Kırşehir ve Yozgat İlleri Neojen Dönem Omurgalı Fosil Yataklarının Tespiti (2017) ...................................................................................................81 Ahmet İhsan AYTEK, Serdar MAYDA, Alper Yener YAVUZ, Hakan MUTLU, Erhan TARHAN, Amélie VIALET, Ayla SEVİM EROL, Mehmet Cihat ALÇİÇEK Denizli ve Aydın İlleri ve İlçelerinde Pleistosen Dönem Fosil Yataklarının Tespiti Yüzey Araştırması-2017 ........................................................................89 Akın BİNGÖL, Mustafa KARAGEÇİ 2017 Yılı Kars-Iğdır İlleri Yüzey Araştırması ....................................................101 Ali BORAN, Mehmet MUTLU, Razan AYKAÇ, Hasan YAŞAR Ortaçağdan Günümüze Konya İli ve Günüybatı İlçeleri 2017 Yüzey Araştırması ..................................................................................115 Ali Kazım ÖZ, Muammer İREÇ Buca Survey: 2016-2017 Yılları Mimari Tespit Çalışması .................................131 Ali Osman UYSAL Çanakkale İli Türk Dönemi Yüzey Araştırması 2017 Yılı Çalışmaları .................153 Alpaslan CEYLAN, Oktay ÖZGÜL, Nezahat CEYLAN, İbrahim ÜNGÖR, Yavuz GÜNAŞDI 2017 Yılı Erzincan - Erzurum İlleri Yüzey Araştırması ......................................169 F. Arzu DEMİREL, Serdar MAYDA, M. Cihat ALÇİÇEK, Derya ERYILMAZ Burdur ve Afyonkarahisar İlleri ve İlçelerinde Neojen ve Pleistosen Dönem Fosil Lokalitelerinin Tespiti Yüzey Araştırması-2017 .......................................193 VII Asuman BALDIRAN Konya İli, Taşkent, Seydişehir ve Bozkır İlçelerinde Helenistik ve Roma Dönemi Buluntuları ...........................................................203 Atila TÜRKER, Semih Yaşar ÇİZİKCİ, Cahide Gizem TIRIL Samsun Bölgesi Post-Neolitik Dönem Arkeolojik Yüzey Araştırması 2017 Yılı Çalışma Raporu ................................................................................213 Aydın ERÖN, Engin AKDENİZ, Murat ÇEKİLMEZ, Merve Sultan ÇAKAN, Emrah MADEN, Sezar KIZIL 2017 Yılı Akhisar Karahöyük Dağı Yüzey Araştırması Çalışmaları.....................237 Ayhan YARDİMCİEL Ağrı ve Iğdır İlleri “Orta-Son Tunç Çağı Aras Boyalıları Kültürü Kale, Nekropol, Yerleşim Yeri ve Çanak Çömlekleri” 2017 Yılı Yüzey Araştırması ............................................................................249 Ayşen Açıkkol YILDIRIM, İsmail BAYKARA, Olcay Zengin KOŞAN, Serkan ŞAHİN, Sercan ACAR, Faruk AY, Sema SÖZCÜ 2017 Yılı Sivas İli ve İlçelerinde Pliyosen ve Pleyistosen Dönem Yüzey Araştırması ...........................................................................................267 Bahattin ÇELİK 2017 Yılı Şanlıurfa İli Merkez İlçesi Neolitik Çağ ve Öncesi Yüzey Araştırması ...........................................................................................275 Bakiye Yükmen EDENS “Erken Prehistorya ve Kilikya Bazalt Alanları” Projesi 2017 Yüzey Araştırmaları................................................................................297 Bilcan GÖKCE, Bülent GENÇ, Esra KAÇMAZ LEVENT Arkeolojik ve Epigrafik Bulgular Işığında Van Gölü Havzası Urartu Dönemi Yol Güzergâhları 2017 Yılı Yüzey Araştırması: Tuşba ve Muradiye İlçeleri Çalışmaları .............................................................327 Bilge HÜRMÜZLÜ, Kay KOHLMEYER, Arie Kai BROWNE, Hüseyin KÖKER, Bekir ERGİN, Burak SÖNMEZ Isparta İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması 2017 Yılı Çalışmaları............................343 Burak YOLAÇAN, Hakan GÖNCÜ, Akın ERSOY 2017 Yılı İzmir İli Merkez İlçeleri ve Menemen İlçesi Yüzey Araştırması Projesi ................................................................................353 VIII Bülent İŞLER, Nesrin AYDOĞAN İŞLER Likya Bölgesi Alacadağ Çevresindeki Bizans Yerleşimleri 2017 Yılı Yüzey Araştırması ............................................................................367 Çiğdem ATAKUMAN, Burçin ERDOĞU, Murat KARAKOÇ, Hasan Can GEMİCİ, Nejat YÜCEL Bozburun Prehistorik Yüzey Araştırması 2017 .................................................379 Çiğdem MANER Konya İli, Ereğli, Karapınar, Halkapınar ve Emirgazi İlçelerinin Tunç ve Demir Çağları: Keyar Yüzey Araştırmasının 2017 Arazi Sezonu...........393 Çiler ÇİLİNGİROĞLU, Berkay DİNÇER, Ahmet UHRİ, Cengiz GÜRBIYIK, Pınar Özlem AYTAÇLAR, Canan ÇAKIRLAR Karaburun Arkeolojik Yüzey Araştırması (Kaya) 2017 ......................................407 Deniz KAPLAN, Erkan ALKAÇ, Şener YILDIRIM, Gamze EVGEN Tarsus Hinterlandı Arkeolojik Yüzey Araştırması (2016-2017) .......................429 Deniz SARI Bilecik İli 2017 Yılı Yüzey Araştırmaları ...........................................................439 Derya YILMAZ Neolitik Çağdan Demir Çağı Sonuna Kadar Çanakkale İli Merkez İlçesi 2017 Yılı Yüzey Araştırması .......................................................455 Emre TAŞTEMÜR, Münteha DİNÇ 2017 Yılı Sebaste Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması .............................479 Engin BEKSAÇ Kuzeybatı Anadolu ve Trakya’da Erken Kültistik Kaya Anıtları ve Kült Alanları Yüzey Araştırması Projesi 2017 Yılı Edirne ve Kırklareli İlleri Çalışmaları ...............................................................................501 F. Eray DÖKÜ 2017 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yüzey Araştırması Raporu ..........................513 Ercan AŞKIN, Mehmet KURT, Mehmet ALKAN, Hatice KÖRSULU, H. Ertuğ ERGÜRER, Hatice ERGÜRER Karaman İli ve Mersin İli Mut İlçesi Antik Dönem Yerleşimleri ve Yerleşim Düzenlemesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2017 Yılı Çalışmaları .......531 IX Derya YALÇIKLI Balıkesir İli 2017 Yılı Yüzey Araştırması ……………………………………… 543 X ..………..…………..……………………………………….……... NEOLİTİK ÇAğDAN DEMİR ÇAğI SONUNA KADAR ÇANAKKALE İLİ MERKEZ İLÇESİ 2017 YILI YüZEY ARAŞTIRMASI Derya YILMAZ* “Neolitik Çağdan Demir Çağı Sonuna Kadar Çanakkale İli Merkez İlçesi Yüzey Araştırması” 2017 Yılı sezonu 11.09.2017 ile 03.11.2017 tarihleri arasında yürütülmüştür1. 2017 Yılı çalışmaları2, Merkez İlçe sahil kesimi, Troya ve yakın çevresi, Atikhisar Barajı’ndan Çan ve Lapseki sınırına kadarki alan ile Sarıçay Vadisi’nde (Rhodios) yapılmıştır. Mimari kalıntıların gözlemlendiği yerleşimlerin planları çıkartılmıştır3. Merkez ilçe sınırlarında toplam 36 köy ve 86 nokta ziyaret edilmiştir (Harita: 1). Bunların arasında 43 noktada kültür varlığı belirlenmiştir (Tablo: 1). * 1 2 3 Dr. Öğr. Üyesi Derya YILMAZ, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, 06100 Sıhhiye-Ankara/TÜRKİYE. Yüzey araştırmasına Kazancı Holding bünyesindeki Aksa Doğalgaz Çanakkale A.Ş. sponsor olarak nakdi destek sağlamıştır. Ayrıca bu çalışma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimince Desteklenmiştir. Proje Numarası: 2016/ 999. Arazi çalışmalarına; Bakanlık temsilcisi olarak Çanakkale Tabiat ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü uzmanı Arkeolog Elif KAVAS; Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Ali YÜCEL ile Lisans öğrencisi Mustafa OVALI; Arkeoloji Bölümü Yüksek Lisans öğrencileri Mustafacan BAŞTOPUZ, Betül SARAÇOĞLU, Lisans öğrencilerinden Özlem KARAKAŞOĞLU, Cansu YILMAZ, Aydın DÖNER, Mehmet Ali KIRAN, Olcay CAN, Selen TOPRAK, Deniz KÖKSAL, Merve KUYUMLU, Abdullah GÜRCÜ, Şevket AKÇAHASAN, Musa Batuhan ERGİN, Taha Yasin BURAN, Sibel UYANIK, Melike ASAR, Birgül KOŞAN, Koray PEHLİVANOĞLU, Şiyar BÜYÜKASLAN, Beyzanur ÇOKÇEVİK, Buse SEKMEN, Merve ÖZEL, Tülin CANSEV, Mekiyye EKSİK katılmıştır. Ayrıca Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Sencan ALTINOLUK, Hacettepe Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Neyir KOLONKAYA-BOSTANCI, İstanbul Üniversitesi Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Mustafa Hamdi SAYAR bilim heyetinde yer almışlardır. Yukarıdaki kurumlar ve ekip üyelerine katkılarından dolayı çok teşekkür ederim. 2017 Yılı Harita çalışmaları için bkz. Mehmet Ali YÜCEL ve Derya YILMAZ, 34. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 455 2017 YILI SEZONUNDA ARAŞTIRILAN YERLER DARDANOS 1. Dardanos Antik Kenti: Dardanos’ta Hasan Mevsuf Şehitliği ile deniz fenerinin yer aldığı tepe üzerinde yer alan Dardanos Höyüğü4 F. Calvert ve H. Schliemann tarafından kazılmış ve yerleşimde, Arkaik Çağ seramikleri yoğun olarak bulunmuştur5. Herodot, Pers kralı Darius’un Hellespontos kentlerinden Dardanos, Abydos, Perkote, Lampsakos ve Paisos’ı alarak Parion’a yöneldiğini belirtir6. Günümüzde tarla olarak kullanılan yerleşimde, Arkaik Dönem’e ait az sayıda mimari kiremit parçası bulundu. Az sayıda Arkaik ve Protogeometrik Dönem seramikleri tespit edilmiştir. Bunların arasında bir adet kuşlu kase (Çizim: 1.1) ve geometrik bezemeli bir krater (Çizim: 1.2) bulunmuştur. Ayrıca bazalttan dikdörtgen biçimli buğday öğütme tekne parçaları ve üzerinde Grekçe Pi harfi yani ‘80’ rakamı bulunan bir künk parçası bulunmuştur. Bir adet beyaz mermerden yapılmış insan heykelciğine ait dirseği bükülmüş kol parçası (Resim: 7) ile 1 adet maden cürufu diğer buluntulardır. Yerleşimi çevreleyen herhangi bir sur duvarı tespit edilmemiştir. D. French Troya VI seramiği bulduğunu rapor etse de Troya VI seramiği tespit edilmemiştir. J. Cook Dardanos’ta Troya VI seramiğine rastlamadığını ve Arkaik Çağ gri seramiklerinin sıklıkla Troya VI örneklerinin karıştırıldığını belirtmiştir7. KARACAÖREN KÖYÜ 1. Yarım Höyük: Dalyan Burnu üzerinde yine büyük bir kısmı Işıldak Tepe gibi deniz tarafından aşındırılmış bir höyük araştırıldı. Yarım Höyük olarak adlandırdığımız höyük; yaklaşık olarak 10 metre çapındaki doğal tepe üzerinde minik bir yerleşim yeridir. Höyükte çakmaktaşı parçaları ile Kalkolitik ve Arkaik Çağ seramikleri ele geçmiştir (Resim: 6). Seramiklere göre bu küçük 4 5 6 7 Edirne K.T.V.K. Kurulu’nun 14.04.1989 tarih 254 sayılı kararı ile arkeolojik sit olmuştur. Bkz. Tombul 2015, 58. Cook 1973, 58-59. Herodot, V, 117. Cook 1973, 59. 456 höyüğün Kalkolitik Çağda ve daha sonraları Arkaik Çağ’da yerleşim gördüğü anlaşılmıştır. 2. Dalyan Höyüğü: Dalyan Burnu’nda, Yarım Höyüğün 500 metre batısında doğal bir tepe üzerinde ikinci bir höyük araştırıldı (Resim: 1). Dalyan Höyüğü olarak adlandırdığımız höyük, kuzey-güney doğrultusunda yaklaşık 400 metre uzunluğunda 200 m. genişliğinde bir alanı kaplamaktadır. Bazalt öğütme taşı parçaları, Arkaik Çağ kiremit parçaları, çakmaktaşı parçaları ve yoğun seramik bulunmuştur. El yapımı seramiklerin bir kısmı Erken Demir Çağı özelliği göstermektedir. Seramiklere göre Kalkolitik Çağ (Çizim: 1.7;1.9), Erken Tunç Çağı (Çizim: 1.8; 1.10), Erken Demir Çağı ve Arkaik Çağ’da höyükte yerleşimin olduğu belirlendi. 3. Karakavak Kuyusu: Karacaören altı, Arka Deniz Mevkii’ndeki Kayaüstü Burnu’nun yaklaşık olarak 200 m. kadar iç kesimlerindeki tarlalarda yer alan Karakavak Kuyusu araştırıldı. Burada çok zayıf bir yerleşime ait izler belirlendi. Tepe üzerindeki yerleşim alanı yaklaşık 400 metre çapındadır. Çok az seramik, taş alet ve çakmaktaşı parçaları bulunmuştur. Az sayıda Arkaik Çağ seramiği ile Kalkolitik Çağ seramiği tespit edilmiştir. Alanın tarla olarak kullanılmasına rağmen yüzeyde bu kadar az malzemenin bulunması belki de bu alanın mevsimlik kullanılmış geçici bir yerleşim olabileceğini akla getirmektedir. Günümüzde balıkçı kayıklarının bağlı olduğu küçük iskelenin varlığı bu görüşü destekler niteliktedir. Geçmişte de geçici bir balıkçı yerleşmesi olarak kullanılmış olabilir. ÖZBEK KÖYÜ 1. Arisbe: Çiğli Tepe Mevkii’nde yer alan Arisbe kenti8 ziyaret edildi. Strabon, Arisbe’den, Troas Bölgesi’nde Selleis Irmağı kıyısında kurulmuş kent olarak bahseder9. W. Leaf, Selleis’in Yapıldak Deresi olabileceğini belirtir10. Ancak, Karaağaçlı Deresi Arisbe’ye daha yakınken, Yapıldak Deresi Arisbe 8 Arisbe, Çanakkale K.T.V.K. Kurulu’nun 23.06.2011 tarih, 5513 sayılı kararı ile arkeolojik sittir. Bkz.Tombul 2015, 103. 9 Strabon, XIII.1, 20-21; Arslan 2017. 10 Leaf 1912, Pl. XVIII. 457 limanının yaklaşık 1.5 km. doğusundan denize dökülmektedir. Höyük yüzeyinde seramik parçaları çok yoğundur. Denizden yaklaşık olarak 750 m. içeride bir höyük yerleşmesi olan Arisbe’nin yüzeyindeki seramikler ağırlıklı olarak Geç Tunç Çağı, Arkaik Dönem ile Geç Kalkolitik-Erken Tunç Çağı’nın varlığını göstermektedir. Klasik Döneme ait çok az seramik mevcuttur11. Mimariye ait kiremit parçaları tespit edilmiştir. Küçük buluntu olarak çakmaktaşı parçaları, Tunç ve Demir Çağı’na ait 21 adet ağırşak (Çizim: 2.8-14), 1 adet taştan minyatür el baltası, bir dilgi parçası ile bir adet disk biçimli kenarları yuvarlanmış seramik parçası bulunmuştur. Günümüzde etrafı tarla olarak kullanılan höyüğün üzerinde bağ, meyve bahçesi ve bir bostan mevcuttur. Eteklerden akmış bazı seramik parçalarının tarım yoluyla araziye dağıldığı tespit edildi. Yerleşmenin üst kısmından bir adet obsidyen alet parçası ve ortası delinmiş disk biçimli boynuzdan bir obje (Çizim: 2.6) ile oval formlu ortası delinmiş bir çakıl taşı (Çizim: 2.7) ele geçmiştir. IŞIKLAR KÖYÜ 1. Işıklar Köyü Tarlaları: Işıklar Köyü tarlalarında yapılan yüzey araştırmasında olasılıkla Paleolitik Çağa ait çakmaktaşından bir çekirdek parçası bulunmuştur. DAMYERİ KÖYÜ 1. Damyeri Kalesi: Damyeri Köyü ile Kemalköy arasındaki Kayapınar Mevkii’nde yer alan Damyeri Kalesi12, doğal bir tepe üzerine kurulmuştur. 70x40 m. boyutlarındaki tepe üzerinde dağılmış durumda sur duvarına ait moloz taşlar belirlendi. Ayrıca tepe üzerinde 70 cm. genişliğindeki yapı temellerine ait taş duvarlar korunmuştur. Kalede çok az seramik parçasının yanında Arkaik Çağ mimari kiremit parçaları tespit edilmiştir. Yaklaşık olarak 27x10 m. boyutlarındaki kalenin çok küçük olması nedeniyle daha çok gözetleme ve askeri amaçlı kullanılmış olduğu düşünülmektedir. Kalenin aşağısın11 Yılmaz 2018, 14-15. 12 Tombul 2015, 57. 458 da, batı yamacındaki tarlalarda daha çok seramik yoğunluğu olduğu görülmüştür. Burası kalenin, Aşağı Kenti olarak kullanılmış olmalıdır. Bu alanda çakmaktaşından dilgi parçası ile bir alet parçası bulundu. Koyu yüzlü astarlı ve perdahlı el yapımı amorf çok az seramik parçası ile çakmaktaşı parçaları ele geçmiştir. Roma Dönemi kırmızı ve siyah kalıp kâse parçaları ile ağırlıklı olarak Arkaik Çağ mimari kiremitleri ve Roma ile Helenistik Çağ seramik parçaları bulundu. Yerleşmenin güneyinde bulunan ve Kayapınar Mevkii’ne adını veren Kayapınar en yakın su kaynağıdır. KAYADERE KÖYÜ 1. Atikhisar Kalesi: Kayadere Köyü’nde bulunan Atikhisar Kalesi13 günümüzde Orta Çağ’daki (Geç Bizans Dönemi) kalıntılarıyla dikkat çeken bir kaledir. Çanakkale’ye içme suyu giden Atikhisar barajının kuzey ucunda bulunan doğal kayalık üzerinde yer almaktadır. Kalenin sur duvarı temellerinde yapılan yapısal incelemelerde, Demir Çağı’nda inşa edildiğine dair bir kanıt bulunmamıştır. Horosan harçlı duvarları tamamen Orta Çağ özelliklerini yansıtmaktadır. Ancak kalede çok az Arkaik Dönem kiremit parçası bulundu. Eteklerinde yapılan araştırmada özellikle kalenin güneydoğu kısmında Arkaik Çağa ait seramikler de tespit edilmiştir. Kalenin kurulduğu alan oldukça yüksek kayalık bir tepe olması nedeniyle Demir Çağı’nda da stratejik bir nokta olarak kullanılmış olmalıdır. Kalenin batı kısmında, 1.70 m. genişliğinde moloz taşlardan yapılmış Demir Çağı’na ait sur duvarı kalıntısı tespit edildi. J. Cook, Atikhisar’ın Antik Çağ’daki Abydos’un altın madenlerini işleten Kremaste kenti olabileceğini belirtir14. Kremaste için diğer adaylar; Serçeler Köyü’nde bulunan günümüzde hala altın çıkarılan Kartalkaya Madeni ile üzerinde Demir Çağı Kalesi bulunan Madenkaya Tepesi/Kaletaş Tepe Kalesi’dir. Her üç yerde de proje kapsamında araştırma yapılmıştır. Özellikle günümüzde hala işletilen altın madeninin üzerine kurulmuş moloz taştan kalesi ile Kaletaş Tepe Kalesi en uygun adaydır. 13 Atikhisar Kalesi, Bursa K.T.V.K. Kurulu’nun 14.09.1992 tarih ve 2670 sayılı kararı ile arkeolojik sit alanıdır. Bkz. Tombul 2015, 80. 14 Cook 1973, 290. 459 MUSAKÖY 1. Gümüşlübayır Tepesi Tümülüsü: Gümüşlübayır Tepesi’nin güneybatısında doğal kayalık bir alanın hemen yanında yaklaşık olarak 4 m. çapında ve 70 cm. yüksekliğinde yığma taştan yapılmış bir Tümülüs tespit edildi. 2016 Yılı araştırmasında tespit ettiğimiz taş Tümülüslerle15 benzer yapısal özelliklere sahip mezar, moloz taşların yığılmasıyla yapılmıştır. 2. Gavuryeri: Musaköy Gavuryeri’nde kaliteli gri hamurlu, çark yapımı, iyi pişmiş ve çok ince astarlı Geç Tunç Çağı gri seramiklerine ait çok az seramik parçası bulundu. Ayrıca Arkaik Çağa ait parlak perdahlı çok az gri seramik parçası tespit edildi. Tarla vasfındaki alanda herhangi bir mimari kalıntı bulunmamıştır. YAPILDAK KÖYÜ 1. Saltık: Saltık Mahallesi sahilinin sonundaki tepenin denize bakan kesitlerinde ve üzerinde çok az el yapımı, koyu yüzlü perdahlı ve astarlı seramik parçaları bulundu. Ayrıca az sayıda çakmaktaşı parçası da yine aynı tepe üzerinde ele geçmiştir. Ancak kesitte herhangi bir höyükleşme tespit edilmedi. Bu parçalar tepenin üzerinden aşağı akmış olmalıdır. Erken Demir Çağı özelliklerini gösteren seramikler, deniz kıyısındaki bu doğal tepe üzerinde bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. KIZILKEÇİLİ KÖYÜ 1. Sabunluk: Tarla vasfındaki alan içinde bulunan yaklaşık olarak 15 m. çapında, 4 m. yükseklikteki yayvan bir höyük olan Sabunluk üzerinde Arkaik Çağ mimari kiremit parçaları ile çok az seramik parçası tespit edildi. 2. İkitepeler: Yapıldak Köyü ile Kızılkeçili Köyü yolunun kenarında, İkitepeler Mevkii’nde orman içerisinde 90 cm. kalınlığında, 1.30x1.10 m. ölçülerinde doğal kaya parçası üzerine, 20x20 cm. boyutlarında bir artı işareti ile artının her bir kolunda dışarı bakan ‘V’ harfini andıran işaret kazınmıştır. 15 Yılmaz 2017, 373, Res. 1 ve 5. 460 YUKARIOKÇULAR KÖYÜ 1. Armutçukuru: Armutçukuru’nda az sayıda Arkaik Çağ mimari kiremit parçası, bir taş balta parçası ve üzerinde ince çizgi şeklinde sedef kakması bulunan siyah camdan bir bilezik parçası bulundu. Alanda eski yapılara ait çok sayıda dağılmış veya tarla kenarlarında toplanmış yapı taşlarının olduğu tespit edilmiştir. 2. Çayırpınar: Çayırpınar’da 100x50 m. boyutlarında tarla olarak kullanılan alanda çok az Arkaik Çağ’a ait mimari kiremit ve seramik parçaları bulundu. Alanda eski yapılara ait çok sayıda dağılmış veya tarla kenarlarında toplanmış yapı taşlarının olduğu belirlenmiştir. 3. Çorakalan: Çorakalan’da çok az Arkaik Çağ seramiği ele geçmiştir. Ayrıca eski yapılara ait çok sayıda dağılmış veya tarla kenarlarında toplanmış yapı taşlarının olduğu tespit edilmiştir. 4. Köserelik: Köserelik Mevkii’nde yer alan 150x200 m. boyutlarındaki tarlada (Resim: 4), Troya I benzeri seramikler (Resim: 5; Çizim: 2.3-5), üretim artığı çakmaktaşı parçaları, taş baltalar ve işlenmiş taş alet parçaları bulunmuştur. Ayrıca Arkaik Çağ kiremitleri ve çok az seramik parçası tespit edildi. BODURLAR KÖYÜ 1. Çaltılıtepe Kalesi: Bodurlar Köyü’nün yaklaşık 1.5 km. güneyindeki Çaltılıtepe Mevkii’nde doğal bir tepe üzerinde yaklaşık olarak 500 metre çapında moloz taşlarla kurulmuş bir Demir Çağı kalesi ; İç Troas Bölgesi yol ağı içinde bir karakol yerleşmesi olmalıdır. Sur duvar tekniği dışında Demir Çağı’na ait kırmızı astarlı az sayıda mimari kiremit parçası bulundu. Uzun süre açık alanda kalması nedeniyle kalenin yüzeyinde seramik çok azdır. Moloz taşlardan inşa edilen kale sur duvarları 1.5 m. ve iç mekânlar ise 70 cm. genişliğindedir. Yer yer iyi korunmuş taş temeller seçilmektedir. Ancak tahribat nedeniyle duvar taşlarının çoğu alana dağılmıştır. Ayrıca aynı alanda çok önceleri ikiye bölünmüş taş bir tekne parçası tespit edildi. AKÇALI KÖYÜ 1. Kırçalı Kalesi: Akçalı Köyü, Kırçalı Mevkii’nde yapılara ait taş temellerle, sur duvarına ait moloz taş yığınları ve çok az mimari kiremit tespit edildi. 461 Kayaların üzerindeki taş kalemi izleri ve kopma yerlerinden dolayı yerleşimin hemen yanındaki kayalık alanın Antik çağda taş ocağı olarak işletildiği anlaşılmıştır. Yerleşimin yaklaşık olarak 70 m. güneyindeki küçük bir kayalık alanda kayanın üzerine yekpare oyulmuş küçük bir taş tekne ile yine taş ocağı kalıntıları bulundu. Ayrıca bu kayalık alanın güneyinde bir adet olasılıkla dolmen benzeri bir yapı bulundu. İki adet levha taşının üzerine kapatılmış bir levha taşından oluşan bu yapının, ön kısmı daha geniş ve açıkken, giderek daralan arka kısmı ufak taşlarla komple kapatılmıştır. Üç levha taşından yapılmış olan bu yapının içinde ve etrafında herhangi bir Prehistorik bulguya rastlanmamıştır. SERÇELER KÖYÜ 1.Madenkaya/Kaletaş Tepe Kalesi: Serçeler Köyü’nde bulunan Madenkaya Kalesi (Maden Dağı)16 antik çağdan itibaren günümüzde hala işletilen altın madenlerinin olduğu tepenin üzerinde yer alan bir kaledir. Kalenin, kuzey ve güney kesiminde ana kaya üzerine oturtulmuş moloz taştan sur duvarı oldukça iyi korunmuştur. Batı kesiminin ortasında yaklaşık 5 m.lik bir alan moloz taş duvar ile örülerek kaya arası boşluk kapatılmıştır. Kalenin doğu kesimi yer yer 5-7 m. yükseklikte, arkası uçurum olan doğal kayalıktır. Batısı moloz taş duvarlarla örülerek kapatılmıştır Yaklaşık olarak 50x100 m. ölçülerinde dikdörtgen bir alanı kaplayan kale içinde ana kaya parçaları veya surdan dökülmüş moloz taşlar dışında herhangi bir yapı temeline rastlanmamıştır. Sur duvarı 1.30 m. genişlikte olup, bazı noktalarda 2.5 m. yükseklikte korunmuştur. Bizden önceki araştırmacıların da belirlediği gibi17 kale içinde herhangi bir yapı temeline rastlanmamıştır. Uzun süre yüzeyde kalan temeller gömülmüş veya ahşap gibi organik malzemeden geçici yaşam ve çalışma alanlarını yapmış olabilirler. Ayrıca herhangi bir malzeme de tespit edilemedi. J. Cook, Abydos’un altın madenlerini işleten Kremaste kenti olarak Atikhisar’ı işaret etmiştir18. Ancak Kaletaş Tepe altın madeni üzerindeki konumu nedeniyle Kremaste’ye daha iyi bir aday olabilir. 16 Tombul 2015, 111. 17 Tombul 2015, 111. 18 Cook 1973, 290. 462 2. Kartalkaya Madeni: Kaletaş Tepe’ye yaklaşık 5 km. mesafede bulunan ve günümüzde modern altın madeni olarak işletilen Kartalkaya Madeni’nde19 F. Calvert, 19. yüzyılda yeni ocaklar açmıştır. Kaletaş Tepe’de eski madencilik izlerine rastlanmamıştır. Ancak, Kartalkaya’da bulunan odun kömüründen elde edilen C-14 yaşı, 2455±70 yıl vermiştir. Böylece işletmenin Arkaik/Klasik Çağ’da var olduğu kabul edilir20. Strabon, Astyra antik şehrinin yakınlarında eski maden ocaklarının varlığına işaret eder21. Kartalkaya bu maden ocaklarından birisi olmalıdır. ORTACA KÖYÜ 1. Asarlık Yerleşmesi: Ortaca Köyü’nde bulunan Asarlık yerleşmesinin22 güneybatısında ana kaya üzerine 10 cm. kadar oyulmuş yaklaşık 45x45 cm. ölçülerinde kare bir niş yer almaktadır. Kuzeye bakan bu alan olasılıkla açık hava kutsal alanı olmalıdır. Yerleşim, Troas Bölgesi’nde Demir Çağı’na tarihlenen diğer kaleler gibi moloz taştan bir sur duvarı ile çevrelenmiştir. Kale içinde yapı temellerine ait taş temeller mevcuttur. Yerleşimde M.Ö. 6.-M.S.2. yy. (Arkaik-Roma Çağı) seramikleri ile mimari kiremitler ele geçmiştir. Bu yerleşimin güneyinde Sivricetepe Kalesi yer almakta olup birbirini karşılıklı görmektedir. 2. Sivricetepe Kalesi: Ortaca Köyü’ndeki Sivricetepe Kalesi’nde23 doğal tepenin etrafını dolaşan moloz taşlardan sur duvarı kalıntıları tespit edilmiştir. Yerleşimin uzun süre açık alanda kalması sebebiyle doğal orman örtüsü içinde herhangi bir seramik tespit edilemedi. Troas Bölgesi’ndeki benzer örnekler gibi moloz taştan sur duvarları nedeniyle kale, Demir Çağı’nda inşa edilmiş olmalıdır. 19 20 21 22 23 Tombul 2015, 110. Wagner ve diğ. 1984, 108. Strabon, XIII.1, 23. Tombul 2015, 100-101. Tombul 2015, 102. 463 OSMANLAR KÖYÜ 1. Asarlıkkaya Kalesi: Osmanlar Köyü’nün yaklaşık olarak 1.5 km. güneyindeki 500 m. yükseklikteki tepe üzerinde yer almaktadır24. Kalenin batı ve güney kısmında kalınlığı 2.30 m. ye ulaşan moloz taşlardan yapılmış sur duvarına ait kalıntılar ve yer yer duvar hatları tespit edildi. Surun yer yer ana kaya üzerine oturtulduğu veya ana kayanın yanına duvar örmek suretiyle surun içine katılıp doğal savunma hattı oluşturulduğu gözlemlendi. Zirvenin altında birbirini karşılıklı gören güney, doğu ve batıda üç minik teras üzerine yerleşimin kurulduğu, buradaki yoğun seramik ve mimari kiremitlerin varlığından anlaşılmıştır. Sarıçay Vadisi’ne hakim kale, iç Troas yol ağı üzerinde kurulmuş bir kale yerleşimidir. Tepenin zirvesinde, ana kaya içine oyulmuş ve 2.30x3 m. boyutlarında korunan, derinliği 2 m. olan bir su sarnıcı bulundu. Zirvenin bir altındaki terasta, yine ana kayaya oyulmuş ve 3.20 x 3.30 m. ölçülerinde yaklaşık 2.5 m. derinlikte korunmuş, üçgen biçimli ikinci bir su sarnıcı vardır. Tepenin kuzeyi ve doğusu doğal kayalıktır. Batı kısmı boyna bağlandığı için giderek alçalan en zayıf kısmıdır. Kalenin batı yamacında, ova seviyesinde yaklaşık 15 m. çapında 2 m. yükseklikte dağılmış moloz taş yığını görüldü. Taşların ortasında yaklaşık 3x4 m. ölçülerinde iki çukur bulundu. Çukurların arası 2 m. olup etrafına moloz taş yığılmıştır. Söz konusu çukurlar kalenin en zayıf noktası olan batı yamacında güvenlik amaçlı yapılmış olasılıkla ahşap gibi organik malzemeden yapılmış savunma sisteminin bir parçası olan bir kule tabanı olmalıdır. Kalenin, batı ve güney yamaçlarında mimari kiremit ve seramik parçaları fazla olup Demir ve Arkaik Çağ özellikleri göstermektedir. KUMKALE KÖYÜ 1. Kumtepe Höyüğü: Kumkale Köyü’nde yer alan Kumtepe Höyüğü yaklaşık 4 m. yükseklikte, 100x80 m. ölçülerinde küçük bir höyüktür25. 1934 Yılı’nda Hamit Zübeyr Koşay ve J. Sperling tarafından ilk kez kazılan höyükte26, 199324 Tombul 2015, 70. 25 Cook 1973, 152; Akarca 1978, 12-13. 26 Koşay ve Sperling 1936, 24-50, Resim 11-26. 464 1995 yıllarında ise Çanakkale Arkeoloji Müzesi ile M. Korfmann’ın bilimsel danışmanlığında yeniden kazılar yapılmıştır27. Sigeion’un 1,5 km. doğusunda bulunan Kumtepe’de, Neolitik Çağ, Kalkolitik Çağ, Troya I ile III özellikleri gösteren seramikler tespit edilmiştir. Böylece J. Sperling’in tanımladığı Kumtepe’nin kültürel gelişimi ile paralel sonuçlar elde edilmiştir28. 2. Sigeion Antik Kenti: Strabon, Sigeion Antik kentinin29 M.Ö. 7. yy.’da Troas Bölgesi’ne göç eden Lesboslular tarafından kurulduğundan bahsetmektedir30. Çanakkale Boğazı’nın başlangıç noktasında, denize sıfır, ince uzun doğal bir tepe üzerine kurulmuş bir yerleşim olan Sigeion, Arkaik Çağ’da bölgedeki en büyük yerleşimlerden birisi olması bakımından önem taşımaktadır31. Yerleşim yaklaşık 150-200 m. genişliğinde ve 900 m. uzunluğundadır. Yüzeyde Arkaik Çağa ait çok az sayıda seramik parçası tespit edilebildi. Yazılı kaynaklarda Athena mabedinden bahsedilmesine32 karşın, üzerinde kurulan Yenişehir Köyü nedeniyle, Sigeion’dan geriye yapı kalıntısı kalmamıştır. 16. yy.’da tepe üzerinde Rum yerleşimi olarak kurulanYenişehir Köyü, 20. yy. başlarında Erenköy’e (İntepe) taşındığı için köye ait yapı temelleri yüzeyde görünmektedir33. Ayrıca Arkaik Çağa ait mimari kiremit parçaları bulunmuştur. Yerleşimi çevreleyen herhangi bir sur kalıntısı tespit edilmedi. Ancak Strabon, Mytileneli (Lesbos/Midilli Adası) Arkhaianaks’ın eski kentten aldığı taşlarla, Sigeion’un çevresine sur yaptırdığından bahsetmiştir34. Heredot, uzun süre Sigeion için Atinalılar ile Mytilenelilerin mücadele edip sonunda kentin, anlaşma ile Atinalılara kaldığından bahseder35. 3. Alacalıgöl Yerleşimi: Prof. Dr. İlhan KAYAN’ın Troya’nın yakın çevresinde yaptığı sondaj çalışmaları sırasında ilk kez keşfedilmiştir36. Günümüz27 Korfmann ve diğ.1995, 246-247, Çizim 8-9. 28 Sperling 1976. 29 Edirne K.T.V.K. Kurulu’nun 26.05.1995 tarih ve 2413 sayılı kararı, Bakanlar Kurulu’nun 96/8676 sayılı kararı ile ilan edilen Troya Milli Parkı içinde Arkeolojik sit alanıdır. Bkz. Tombul 2015, 9596. 30 Strabon, XIII, I, 38. 31 Schäfer 2009, 1-4. 32 Akarca 1978, 19. 33 Akarca 1978, 18-21. 34 Strabon, XIII, I, 38. 35 Herodot, V, 94-95. 36 Kayan 2009, Fig.1. 465 de tarım nedeniyle yok olan yerleşimin bulunduğu tarlada37 yoğun seramik parçalarına rastlanmıştır. Seramiklere göre Alacalıgöl, Neolitik, Kalkolitik ve hatta Erken Troya I Dönemi’nde yerleşim görmüş olmalıdır38. Alacalıgöl, Balkan etkili seramik örnekleri ile çağdaşı yerleşimlerden ayrılan ve bölgenin kültürel çeşitliliğini gösteren önemli bir yerleşimdir. 4. Tektop Burnu/Çoban Tepe/ Aianteion Antik Kenti: C. Blegen kazı heyetinin Troya çevresinde yapmış olduğu yüzey araştırmalarında ilk kez 1934 yılında keşfedilmiştir39. J. Cook, F. Calvert’in tepeyi Tavollia kenti olarak lokalize ettiğini belirtir40. Kumkale Köyü’ndeki Çoban Tepe, denizin tam kenarındaki ‘Tektop Burnu’ olarak bilinen doğal bir tepe üzerine kurulmuş yaklaşık 500 metre çapında bir alanı kapsayan bir höyüktür. Tepe üzeri günümüzde tarla olarak kullanıldığı için höyük neredeyse yok olmuştur. Yerleşimde çok az kiremit parçasına karşın oldukça fazla sayıda seramik parçasına rastlanmıştır. Yerleşimde ele geçen seramiklere göre Klasik, Arkaik, Helenistik (?), Geç Tunç Çağı, Troya I-Geç Kalkolitik Çağ’ın varlığı belirlenmiştir. Bunların arasında Arkaik Döneme ait seramikler arasında gri kase parçası (Çizim: 1.3) ile G2-3 seramiği (Çizim: 1.4) ile Erken Tunç Çağı’na tarihlenen bir çömlek (Çizim: 1.5) ile üç ayaklı kaplara ait bir ayak parçası (Çizim: 1.6) yer almaktadır. Çoban Tepe’nin denize bakan en uç kısmında yer alan Tümülüs’ün, kentin ismini aldığı Akalıların komutanı Aias’a adandığı düşünülmektedir. Ayrıca, 1887’de F. Calvert tarafından kazılan tümülüsteki41 mezar içinde, M.Ö. 5. yy.’a tarihlenen altın süs eşyaları, bronz bir ayna, patera ve bir alabastron bulmuştur42. HALİLELİ KÖYÜ 1. Işıldak Tepe Altı/ Işıldak Tepe Höyüğü: Halileli Köyü’nde bulunan ve tam sahilde yarısı deniz tarafından aşındırılmış ve kesitten bir höyük olduğu anla37 2013 Yılı’nda Çanakkale K.T.V.K. Kurulu’nun 03.01.2013 tarih 679 sayılı kararı ile I. Derece Arkeolojik sit alanıdır. Sit Kararı için Bkz. http://www.korumakurullari.gov.tr 38 Gabriel ve diğ. 2004. 39 Blegen ve diğ. 1950, 15; Cook 1973; Akarca 1978, 14-16; Edirne K.T.V.K. Kurulu’nun 26.05.1995 tarih 2414 sayılı kararı, Bakanlar Kurulu’nun 96/8676 sayılı kararı ile ilan edilen Troya Milli Parkı içinde Arkeolojik sit alanıdır. Bkz. Tombul 2015, 87. 40 Cook 1973, 83. 41 Akarca 1978, Lev. XII. 42 Cook 1973, 129. 466 şılan yaklaşık olarak 20 metre çapında bir yerleşim yeridir (Resim: 2). Yükseklik yaklaşık 5 metre olup üst kısmında tarım tahribatı söz konusudur. Ağırlıklı olarak Kalkolitik (Resim: 3; Çizim: 2.1-2), Troya I ve Troya VI Dönemi seramikleri belirlendi. Büyük bir balık kemiği bulundu (Resim: 8). Höyük kesitinde yanmış tabakalar arasında olasılıkla duvar temellerine ait taş sıraları ve bol sayıda yanmış insan ve hayvan kemiklerine ait parçalar görülmektedir. 2. Işıldak Tepe Üzeri: A. Akarca, Rhoteion’u batıdan fotoğraflamak üzere çıktığı Işıldak Tepe üzerinde denize bakan kenardaki siperlerin içinde tesadüfen Troya I ve VI seramiği bulduğunu belirtmiştir43. Ayrıca Troya ekibinin yapmış olduğu araştırmada bölgede, Troya VI seramiği bulunduğu rapor edilmiştir44. Tepe üzerindeki çalışmalarda siperlerin kısmen dolması sebebiyle A. Akarca’nın bulduğunu belirttiği parçalardan, sadece çok az Erken Tunç Çağı’na ait astarlı ve perdahlı gövde parçası tespit edilmiştir. SONUÇ Çanakkale İli merkez İlçesi sınırlarında 2016 ve 2017 yıllarında gerçekleştirilen yüzey araştırmasının ilk sonuçlarına göre bölgede, Tunç ve Demir Çağı yerleşimleri çoğunluktadır (Tablo: 2). Tunç Çağı’nda Troya’nın uydu kentlerinin sahil kesimi dışında da olabileceği Köserelik buluntularıyla kanıtlanmıştır. Böylece Troya’nın I.-III. yerleşimlerini kapsayan “Denizsel Troya Kültürü’nün”45 dağılımının büyük oranda doğru olduğunu, ancak iç kesimlerde de az da olsa çağdaşı yerleşimlerin var olduğu anlaşılmıştır. El yapımı Erken Demir Çağı seramiğinin sahil kesimi ile iç kesimde bulunması, merkez ilçede daha önceden Troya’dan bilinen örneklere yeni buluntu noktalarının eklenmesini sağlamıştır. Yaklaşık olarak M.Ö. 7. yy.’dan itibaren yerleşim dokusunda bir artış gözlemlenmiştir. Bu durum bölgeye göçlerle gelenlerin sebep olduğu bir nüfus artışı sonucu olmalıdır. Demir Çağı yerleşimlerinin, iç kesimlerdeki yüksek tepeler üzerindeki kaleler ile ova veya 43 Akarca 1978, 15-16. 44 Aslan ve diğ. 2003, 170, Abb. 3. 45 Korfmann 2001: 203. 467 sahildeki höyüklerde devam ettiği gözlemlenmiştir. Özellikle iç kesimlerdeki kale yerleşmeleri; iç Troas bölgesi yolları üzerindeki stratejik noktalara inşa edilmiştir. Örneğin Kaletaş Tepe günümüzde de işletilen altın madeninin bulunduğu Madenkaya Tepesi’nin üzerine inşa edilmiştir. Troas Bölgesi’nde varlığı belirlenen taş Tümülüsler, ölü gömme adetleri bakımından önemli bir yeniliktir. Merkez İlçede yürütülen yüzey araştırması, Troas Bölgesi Tunç ve Demir Çağı arkeolojisine daha önce bilinmeyen taş Tümülüslerin keşfi, Tunç ve Demir Çağı yerleşim dokusuna yeni buluntu yerlerinin eklenmesi bakımından katkı sağlamıştır. KAYNAKÇA Antik Kaynaklar HEREDOT, 1991, Heredot Tarihi, Türkçesi: M. Ökmen, İstanbul: Remzi Kitabevi. STRABON, 2012, Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap: XII-XIII-XIV, Çeviren: A. Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Diğer Kaynaklar AKARCA, A. 1978, “Troas’da Aşağı Kara Menderes Ovası Çevresindeki Şehirler”, Belleten, XLII (165): 1-52. ARSLAN, N., 2017, “Surface surveys in the northern Troad and the identification of Çiğlitepe as ancient Arisbe”, AnatSt, vol.67, 129-144. ASLAN, R., BIEG, G., JABLONKA, P., KRÖNNECK, C. 2003, “Die mittel- bis spätbronzezeitliche Besiedlung (Troia VI und Troia VIIa) der Troas und der Gelibolu-Halbinsel. Ein Überblick”, Studia Troica, Band 13, 165-216. BLEGEN, C. W., CASKEY, J. L., RAWSON, M., SPERLING, J. 1950, Troy General Introduction the First and Second Settlements, Volume I, New Jersey: Princeton University Press. COOK, J. 1973, The Troad An Archaeological and Topographical Study, Oxford University Press, Oxford. 468 GABRIEL, U.; ASLAN, R.; BLUM, S.W.E., 2004, “Alacalıgöl: Eine Neuentdeckte Siedlung Des 5. Jahrtausends V. Chr. in der Troas”, Studia Troica, Band 14, 121- 133. KORFMANN, M., 2001, “Tarih Öncesi Yerleşim Yeri Hisarlık Tepesi Aşağıdan Yukarıya ‘Troia’nın On Kenti’”, Troia Düş ve Gerçek, Stuttgart: Konrad Theiss Verlag GmbH, 203- 204. KORFMANN, M.; GİRGİN, Ç.; MORÇÖL, Ç; KILIÇ, S., 1995, “ Kumtepe 1993. Bericht über Die Restungsgrabung, Reporton the Rescue Excavation“, Studia Troica, Band 5, 237-289. KAYAN, İ., 2009, “Kesik plain and Alacalıgöl mound. An assesment of the paleogeography around Troia“, Studia Troica, Band 18, 105-128. KOŞAY, H. Z. VE SPERLİNG, J. 1936, Troad’da Dört Yerleşme Yeri, İstanbul: Kültür Bakanlığı. LEAF, W. 1912, Troy A Study in Homeric Geography. Cambridge: Cambridge University Press. SCHäFER, T. 2009, “ Sigeion Yüzey Araştırmaları 2005-2007”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, 1-13. SPERLING, J.W., 1976, “Kumtepe in the Troad : Trial Excavation, 1934”, Hesperia, 45/4, 305-364. TOMBUL, M. 2015, Çanakkale Kültür Envanteri, Arkeolojik Yerleşim Alanları ve Sanat Tarihi Yapıları, İstanbul: Matsis Matbaası. WAGNER, G.A.; PERNİCKA, E.; SEELIGER, T.C.; ÖZTUNALI, Ö.; BARANYI, I.; BEGEMANN, F.; SCHMITT-STRECKER 1984, “Kuzeybatı Anadolu’nun Erken Metalürjisi Hakkında Jeolojik Araştırmalar”, MTA Dergisi 1983-1984, cilt.101-102, 92-128. YILMAZ, D., 2017, “ Neolitik Çağ’dan Demir Çağı Sonuna Kadar Çanakkale İli Merkez İlçesi 2016 Yılı Yüzey Araştırması”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, 365-387. YILMAZ, D., 2018, “2016- 2017 Yılı Çanakkale İli Merkez İlçesi Arkeolojik Yüzey Araştırma Projesi: İlk Sonuçlar”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 3-29. 469 Sıra No: Köy/ Mevkii/ Mah. Adı Arkeolojik Alan Adı Dönemi Koordinat (ED 50-60) 1 Kumkale Köyü, Tektop Burnu Çoban Tepe (Aenteion) Klasik, Arkaik, Helenistik, Geç Tunç Çağı, Troya I-Geç Kalkolitik Çağ Y 436751 X 4428240 2 Halileli Köyü, Işıldak Tepe Işıldak Tepe Altı/Höyüğü Kalkolitik, Troya I ve VI Y 439361 X 4428831 3 Dardanos Dardanos Tümülüsü M.Ö. 6.yyM.S.1.yy Y 445739 X 4436589 4 Dardanos, Hasan Mevsuf Şehitliği Dardanos Höyüğü Arkaik Çağ Y 446445 X 4437644 5 Karacaören Köyü, Karacaören Altı Mevkii Yarım Höyük Kalkolitik Çağ, Arkaik Çağ Y 451217 X 4449844 6 Karacaören Köyü, Karacaören Altı Dalyan Höyüğü Kalkolitik, Erken Demir, Arkaik Çağ Y 450807 X 4449948 7 Özbek Köyü, Tuzla Mevkii Kabageven Mezarlığı Bizans Y 454 781 X 4449982 8 Özbek Köyü, Üvecik Arisbe Antik Limanı Erken Tunç, Arkaik, Klasik Çağ Y35456 824 X 450887 9 Özbek Köyü, Çiğli Tepe Arisbe Geç Kalkolitik, Erken Tunç, Arkaik Çağ Y 457785 X 4450589 10 Damyeri Köyü, Kayapınar Damyeri Kalesi Tunç Çağı, Arkaik, roma Y 462135 X 4445491 11 Kayadere Köyü, Atikhisar Atikhisar Kalesi Arkaik Çağ Y 459936 X 4441 215 12 Yapıldak Köyü, Saltık Saltık Erken Demir Çağı Y 460543 X 4453605 13 Musaköy, Gümüşlübayır Gümüşlübayır Tümülüsü Demir Çağı Y 459634 X 4448778 14 Yukarıokçular Köyü, Armutçukuru Mevkii Armutçukuru Tunç Çağı, Arkaik Çağ, Bizans Y 463402 X 4435015 470 15 Yukarıokçular Köyü, Çayırpınar Mevkii Çayırpınar Arkaik Çağ Y 464419 X 4446842 16 Yukarıokçular Köyü, Çorakalan Mevkii Çorakalan Roma Çağı, Arkaik Çağ Y 464853 X4446792 17 Yukarıokçular Köyü, Köserelik Mevkii Köserelik Troya I, Arkaik Çağ, Geç Roma Y 462844 X 4447541 18 Kızılkeçili Köyü, Sabunluk Sabunluk Arkaik, Bizans, Osmanlı Y 462321 X 4449631 19 Yapıldak Köyü, İkitepeler İkitepeler Kayası Bizans Dönemi ? Y 462430 X 4450036 20 Musaköy, Gavuryeri Gavuryeri Geç Tunç Çağı, Bizans, Osmanlı Y 461259 X 4448679 21 Sarıbeyli Köyü, Pırnallı Tepe Gavurtaşı Bizans Dönemi Y 462019 X 4436923 22 Bodurlar Köyü, Çaltılıtepe Çaltılıtepe Kalesi Bizans, Arkaik Çağ Y 470432 X 4438240 23 Akçalı Köyü, Kırçalı Kırçalı Kalesi Bizans, Demir Çağı Y 467762 X 4437769 24 Serçeler Köyü, Madenkaya/ Kocataş/ Maden Dağı Kaletaştepe Kalesi Bizans, roma, Demir Çağı Y 462535 X 4431332 25 Serçeler Köyü, Tepetarla Tepetarla Yerleşmesi Bizans, roma Y 463539 X 4431222 26 Ortaca Köyü, Asarlık Asarlık Yerleşmesi Bizans, roma, Demir Çağı Y 468228 X 433604 27 Ortaca Köyü, Sivricetepe Sivricetepe Kalesi Bizans, Demir Çağı Y 468674 X 432981 28 Osmanlar Köyü, Asarlıkkaya Tepesi Asarlıkkaya Kalesi Bizans, roma, Arkaik, Demir Çağı Y 472680 X 4436788 29 Tevfikiye Köyü, Hisarlık Troya Tunç Çağı, Demir Çağı Y 434 989 X 4423493 30 Yeniköy, Kesiktepe Kesiktepe Tümülüsü roma Y 428988 X 4423907 471 31 Kumkale Köyü, Babafingo Kumtepe Höyüğü Geç Neolitik, Kalkolitik, Erken Tunç Çağı Y 431412 X4425919 32 Kumkale Köyü, Sahil kesimi Sigeion Kenti Osmanlı, Bizans, Arkaik Çağ Y 430142 X 4427214 33 Kumkale Köyü, sahil kesimi Sigeion Tümülüsü roma, Helenistik Çağ Y 431106 X 4427530 34 Kumkale Köyü, Kumkale Şehitliği Kumkale Şehitliği Bizans, Arkaik Çağ Y 431656 X4428149 35 Kumkale Köyü Ajax/İntepe Tümülüsü roma, Bizans Dönemi Y 435327 X 4427290 36 Kumkale Köyü, Alacalıgöl Mevkii Alacalıgöl Neolitik, Kalkolitik, Erken Troya I Y42978 X 4423549 37 Kumkale Köyü Kızılkuyu Tepesi Bizans, roma Çağı Y 429708 X 4425407 38 Kalafat Köyü İstihkam Tepesi Bizans, roma Çağı Y 434813 X 4422225 39 Kalafat Köyü Paşatepe Tümülüsü Helenistik Çağ Y 435582 X 4422041 40 Çıplak Köyü Piyan/Peyan Mezarlığı Bizans, Klasik Çağ Y 436624 X 4421930 41 Çıplak Köyü, Dikilitaş Mevkii Dikilitaş Bizans Çağı Y 436941 X 4421599 42 Kumkale Köyü, Mersin Tepe Tavollia Bizans, roma Çağı Y 438432 X4428057 43 Halileli Köyü, Işıldak Tepe Mevkii Işıldak Tepe Üzeri Erken Tunç Çağı Y 439 412 X 4428757 Tablo 1: Araştırma yapılan yerlerin listesi. 472 Tablo 2: Buluntu yerlerine göre dönemlerin dağılım grafiği. Harita 1: 2017 yılı çalışmalarında araştırılan alanları gösteren harita. 473 Çizim 1: Dardanos 1-2; Tektop Burnu/Çoban Tepe 3-6; Dalyan Höyüğü 7-10. 474 Çizim 2: Işıldak Tepe Höyüğ 1-2; Köserelik 3-5; Arisbe/Çiğli Tepe 6-14. 475 Resim 1: Dalyan Höyüğü, güneyden görünüm. Resim 2: Işıldak Tepe Altı, höyüğün kesiti. Resim 3: Işıldak Tepe Altı/ Höyüğü, Kalkolitik Dönem seramikleri. 476 Resim 4: Köserelik, kuzeydoğudan genel görünüm. Resim 5: Köserelik, Troya I seramikleri. Resim 6: Yarım Höyük, kiremitler. 477 Resim 7: Dardanos heykelcik kolu. 478 Resim 8: Işıldak Tepe, balık kemiği.