İÇİNDEKİLER 1.Giriş 5 2.Taban elemanlarının tanımı 6 3. Taban elemanlarının peyzaj tasarımındaki yeri7 3.1.Taban elemanlarının seçim kriterleri8 3.2. Taban elemanlarının estetik boyutu8 3.2.1. Doku ( tekstür )8 3.2.2. Renk …………………………………………………………………………………………………………………………………..….9 3.2.3. Form …………………………………………………………………………………………………………………………………9-10 3.2.4. Çizgi ……………………………………………………………………………………………………………………………………10 3.3.Taban elemanlarının işlevleri ………………………………………………………………………………………………… 11 4. Peyzajda kullanılan sert zemin elemanları……………………………………………………………………………………11 4.1. Doğal taban elemanları………………………………………………………………………………………………………11-12 4.2. Peyzaj düzenlemelerinde kullanılan doğal taban elemanları……………………………………………………13 4.2.1. Doğal taşlar ………………………………………………………………………………………………………………………… 13 4.2.1.1. Granit……………………………………………………………………………………………………………………………13-14 4.2.1.2. Bazalt ……………………………………………………………………………………………………………………………14-15 4.2.1.3. Andezit ……………………………………………………………………………………………………………………………..16 4.2.1.4.Diyabaz …………………………………………………………………………………………………………………………17-18 4.2.1.5. Traverten……………………………………………………………………………………………………………………………18 4.2.1.6. Mermer ……………………………………………………………………………………………………………………… 19-20 4.2.1.7.Kayrak taşı …………………………………………………………………………………………………………………….20-21 4.2.1.8. Kum taşı …………………………………………………………………………………………………………………………….21 4.2.1.9. Küfeki taşı ………………………………………………………………………………………………………………………… 22 4.2.1.10. Kandıra taşı ……………………………………………………………………………………………………………… 22-23 4.2.1.11. Dolomit taşı ……………………………………………………………………………………………………………….23-24 4.2.1.12. Podima Taşı ………………………………………………………………………………………………………..………24-25 4.2.1.13. Tamburlanmış taş ……………………………………………………………………………………………………..…… 25 4.2.1.14. Çakıl ve mıcırlar ………………………………………………………………………………………………………….26-27 4.2.2. Kum ve kırmızı toprak ……………………………………………………………………………………………………………27 4.2.3. Ahşap elemanlar …………………………………………………………………………………………………………………..28 5. Peyzaj düzenlemelerinde kullanılan yapay taban elemanları ……………………………………………………….29 5.1. Beton parke taşları ………………………………………………………………………………………………………………… 30 5.1.1.Parke taşı üretimi ve özellikleri …………………………………………………………………………………………30-33 5.2. Çim taşları ……………………………………………………………………………………………………………………………… 33 5.3. Görme engelli taşları ………………………………………………………………………………………………………… 34-35 5.4. Wash beton …………………………………………………………………………………………………………………………35-36 5.5. Beton karolar …………………………………………………………………………………………………………………….. ……36 5.6. Terrazo karolar ……………………………………………………………………………………………………………………37-38 5.7. Dökme beton plak …………………………………………………………………………………………………………………….38 5.7.1. Betonun bileşimi ……………………………………………………………………………………………………………. 38-39 5.7.2. Betonun özellikleri ve kullanımı ………………………………………………………………………………………39-40 5.8. Baskı beton ……………………………………………………………………………………………………………………………..40 5.8.1.Baskı betonun tanımı, avantajları ve özellikleri …………………………………………………………………40-41 5.8.2. Baskı betonun kimyasal özellikleri ………………………………………………………………………………………..42 5.9. Taban tuğla ………………………………………………………………………………………………………………………………42 5.9.1. Tuğlanın tarihçesi ……………………………………………………………………………………………………………42-43 5.9.2. Tuğlanın gelişimi …………………………………………………………………………………………………………………..43 5.9.3. Tuğlanın özellikleri …………………………………………………………………………………………………………….. 44 5.9.4. Döşeme tuğlasının genel özellikleri ve kullanımı ……………………………………………………………..44-46 5.9.5. Döşeme yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar……………………………………………………….46-47 5.10 Asfalt ………………………………………………………………………………………………………………………………… 47-48 5.10.1. Asfaltın tabakaları ………………………………………………………………………………………………………………48 5.10.2. BSK Asfalt üretim tesisleri- asfalt plentleri ………………………………………………………………….…48-49 5.10.3. Asfalt tipleri ……………………………………………………………………………………………………………………… 49 5.10.3.1.Sıcak karışım asfalt ……………………………………………………………………………………………………………49 5.10.3.2. Ilık karışım asfalt ………………………………………………………………………………………………………………49 5.10.3.3. Soğuk asfalt …………………………………………………………………………………………………………………… 50 5.10.3.4. Taş mastik asfalt ………………………………………………………………………………………………………………51 5.10.3.5. Polimer modifiye asfalt ………………………………………………………………………………………………52-23 5.10.3.6. Renkli asfalt …………………………………………………………………………………………………………………… 54 5.10.3.7.Streetprint asfalt ……………………………………………………………………………………………………………..55 5.10.3.7.1. Teknik özellikleri ……………………………………………………………………………………………………….…55 5.10.3.7.2. Neden streetprint? …………………………………………………………………………………………………55-56 5.11. Kauçuk zemin döşemeler………..……………………………………………………………………………………………..56 5.11.1. Kauçuk nedir,nasıl üretilir? ……………………………………………………………………………………………56-57 5.11.2. Kilit ve karo kauçuk ……………………………………………………………………………………………………….57-58 5.11.3. Rulo kauçuk ………………………………………………………………………………………………………………….58-59 5.11.4. Dökme kauçuk ………………………………………………………………………………………………………………59-60 5.11.5. Kauçuk bordür ve merdiven ……………………………………………………………………………………………….60 5.12. Epoksi zemin döşemeler ……………………………………………………………………………………………………60-62 5.13. Deck zemin döşemeler ………………………………………………………………………………………………………62-63 5.13.1. kompozit deck bakım ve avantajları ………………………………………………………………………………63-64 5.13.2. Karo deck …………………………………………………………………………………………………………………………..64 6. Taban elemanlarının uygulama tekniğine göre sınıflandırılması …………………………………………………..65 6.1. Yerinde dökme usulü döşeme ………………………………………………………………………………………………….65 6.1.1. Beton kaplama ……………………………………………………………………………………………………………… 65-66 6.2. Serbest oturtma usulü döşeme…………………………………………………………………………………………………67 6.2.1. Parke taşı döşeme ………………………………………………………………………………………………………… 67-68 6.2.3.Ağaç kütüğü döşeme ………………………………………………………………………………………………………..68-69 6.3. Harçla yapıştırma usulü döşeme ………………………………………………………………………………………………69 6.3.1. Tuğla kaplama ………………………………………………………………………………………………………………………69 6.3.2.Klinker kaplama…………………………………………………………………………………………………………………… 69 6.3.3. Parke taşı kaplama ………………………………………………………………………………………………………….69-70 6.3.4. Kesilmiş taşın harçlı olarak uygulama şekli…………………………………………………………………………….70 6.3.5. Harçla döşemede kullanılan bağlayıcı elemanlar …………………………………………………………………..71 6.3.5.1. Kil ………………………………………………………………………………………………………………………………………71 6.3.5.2. Çimento……………………………………………………………………………………………………………………………..71 6.3.5.3. Kireç ………………………………………………………………………………………………………………………………….71 6.3.5.4. Puzolonlar………………………………………………………………………………………………………………………….72 6.3.5.5. Derz dolgu malzemesi ……………………………………………………………………………………………………….72 6.4. Serme usulü döşeme ………………………………………………………………………………………………………………..73 6.4.1. Çakıl yol uygulama ………………………………………………………………………………………………………… 73-74 7. Taban elemanları ile kullanılan yardımcı elemanlar………………………………………………………………………74 7.1. Bordürler…………………………………………………………………………………………………………………………… 74-75 7.2. Oluk taşları ………………………………………………………………………………………………………………………………75 7.3. Drenaj elemanları …………………………………………………………………………………………………………………….76 7.3.1. Rögar ve ızgaralar ……………………………………………………………………………………………………………76-77 7.3.2. Ağaç dibi ızgaralar ………………………………………………………………………………………………………………..77 8. Merdivenler ……………………………………………………………………………………………………………………………77-79 8.1. Taşın kullanım şekillerine göre merdivenler ………………………………………………………………………..79-80 9.Rampa ………………………………………………………………………………………………………………………………………….80 9.1. Rampaların boyutları ……………………………………………………………………………………………………….........81 9.2. Rampalarda eğim ……………………………………………………………………………………………………………….81-82 10. Köprüler …………………………………………………………………………………………………………………………………….82 11. Otoparklar …………………………………………………………………………………………………………………………….83-85 12. Spor alanlarında kullanılan zemin döşemeleri ……………………………………………………………………….85-86 13. Çocuk oyun alanlarında kullanılan zemin döşemeleri …………………………………………………………………86 14. Havuz kenarlarında kullanılan zemin döşemeleri ……………………………………………………………………….87 15. Yürüyüş – koşu yollarında kullanılan zemin döşemeleri …………………………………………………………87-88 16. Bisiklet yollarında kullanılan zemin döşemeleri …………………………………………………………………………88 17. Zemin döşemeleri ile kullanılan bitkiler ……………………………………………………………………………………..89 17.1. Zeminde kullanılan bitkilerin genel özellikleri………………………………………………………………………….89 17.2. Zeminde kullanılan bitkilerin listesi ……………………………………………………………………………………90-91 Fiyat listesi………………………………………………………………………………………………………………………………..92-96 Kaynakçalar……………………………………………………………………………………………………………………………….97 1.GİRİŞ Günümüzün zorlayan kentsel yaşamı içerisinde ve hızla artan nüfus olgusu nedeniyle açık ve yeşil alanlara olan gereksinimin arttığı bilinen bir gerçektir. Aynı zamanda açık mekanların ve bu mekanlarda yer alan donatıların işlevsel, estetik, ergonomik ve ekonomik açıdan kişilere hizmet edecek düzeyde olması gerekliliği ön plana çıkarılmalıdır. Bu mekanda ki donatılar yaşlısından, gencine, çocuğuna ve özürlülere kadar tüm kent insanına hizmet vereceği göz önünde tutularak tasarlanmalıdır. Mekanın ekolojik koşulları, tarihsel gelişimi ile kişilerin kültür ve eğitim düzeyleri ile estetik anlayışları, tasarım amaçlarına uygun malzeme seçimi tasarım ve planlama için şart olmakla birlikte kişileri cezbeden, huzurlu ve içinde yaşanabilir ilginç mekanlar oluşturmak için yeterli değildir. Bu nedenle mekanlar, bitkisel materyal ile birlikte biçim, renk, doku gibi görsel ve estetik olgu içerisinde zenginleştirilerek bir bütün olarak düşünülmeli ve tasarlanmalıdır. Açık mekanlar da canlı ve cansız olmak üzere iki çeşit materyal kullanımı söz konusudur. Canlı fiziksel yapı materyali peyzajın kendi ürettiği, devamlı değişim halinde olan bitkisel malzemeyi kapsar. Cansız materyal ise çeşitli özellik ve yapıdaki (taş, kum, ahşap, demir ... ) doğada oluşmuş, hiç işlenmemiş veya çok az işçilikle kullanılabilen materyal olduğu gibi, yarı veya tam işlenmiş veya sentez ürünü (tuğla, beton, asfalt ... ) yapay materyallerdir. Doğal alanlar dışında planlanan açık mekanlar da kişiler alışkanlıklarının devamlılıklarını beklerken engelle karşılaşmak istemez, rahatlık ve güven beklerler. Yani bir yolda yürürken o yolun çamurlu olması, ya da zor çıkılan bir eğimde olması kişiyi rahatsız edecektir. Güneşli ve sıcak bir günde, gölgelendirilmiş bir mekanda oturmayı isteyecek, oturduğu mekanın çeşitli donatı elemanları ile sınırlandırılmış olmasını güvenliği için azrulayacaktır. Bilgilendirilmemiş, yönlendirilmemiş bir yolda kavşağa geldiğinde hangi yöne gideceğini bilemiyorsa, yine kendisini rahatsız hissedecektir. Buradan yola çıkarak kişilerin dinlenme, eğlenme, oturma, gezinme, alışveriş, vb. ihtiyaç ve isteklerini rahat, güvenli ve konforlu bir ortamda karşılamalarını sağlamak amacıyla açık mekanlarda kullanılacak çeşitli kentsel donatı elemanları ortaya çıkmıştır . Bu bağlamda açık alanlarda sert zemin elemanları tasarım sürecinde ele alınacak önemli konulardan biri olmaktadır. Peyzaj tasarımının belkemiğini oluşturan sert zeminler ekonomik, sosyal ve doğal faktörler gibi sınırlayıcılarla , görsel ve işlevsel tasarım ilkeleri arasında kurulacak bağın etkin ifadesi sonucu ortaya konmalıdır. Bu çalışmamızda öncelikle sert zemin elemanlarının tanımlanması ve sert zemin elemanlarının seçiminde rol oynayan etkenler değerlendirilecektir. Daha sonra sert zemin elemanlarının sınıflandırılması , üretim teknikleri ve uygulama yöntemlerinden bahsedilecektir. 2. TABAN ELEMANLARININ TANIMI Boyutları ,nitelikleri,bulundukları yer, tasarım biçimleri ( formal yada informal ) ve işlevleri ne olursa olsun peyzaj mimarlarının insan ihtiyaçlarını ve ekolojik prensipleri göz önüne alarak yeniden yarattıkları, muhafaza ettikleri yada değiştirdikleri ve onardıkları dış mekan ana çevresini topoğrafik yapı, bitk, örtüsü ve yapısal elemanlar oluşturmaktadır. Farklı mekanlar oluşturmak; tasarım elemanlarını değişik biçimlerde kullanmak suretiyle oluır. Peyzaj mekanı yada dış mekanın oluşumu için üç ana öğenin varlığı zorunludur. Bunlar ; alan ( yüzey ) , kitle (volüm) ve çizgidir. Alan yada yüzey , mekanın tabanını oluşturur ve kitle etkisi yaratan tasarım elemanları onun üzerinde yer alırlar. Sert bir yüzey gerektiği durumlarda alan plastiği oluşturulduktan sonra yollar, otoparklar, oturma alanları vb. gibi mekanlarda taban elemanlarının kullanım alanı başlamaktadır. Mekanın yatay yönde iki boyutunu üzerinde taşıyan zemin, kullanım amaçlarına göre düzenlendiği ve bir kaplama materyaliyle kaplandığı zaman döşeme olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir deyişle, fiziksel ve görsel olarak mekanları birbirine bağlayan, üzerinden geçen yaya ve araç trafiğini yönlendiren, güvenli sert zeminler olarak tanımlanmaktadır. Sert zemin elemanları, tasarımın iki önemli özelliği olan estetik ve fonksiyonu bir araya getirme potansiyeline sahiptir. Bir tasarımın başarısı estetik nitelik ve işlevselliğe eşit ölçüde bağlıdır. Sert zeminler, kullanıldıkları mekanlara göre malzeme, biçim, renk, doku bakımından çeşitlilik göstermektedirler. Örneğin bir paten sahasında pürüzsüz, kaygan olmayan güvenli bir döşeme seçimi daha uygun olmaktadır. Seçilen döşeme malzemesi rengi, dokusu ve döşenme şekliyle dış mekana kimlik kazandırır. Meydan gibi geniş ve açık alanlarda kimi zaman mekanı bölmek, kişileri yönlendirmek gibi amaçlara hizmet vermek ve kullanılan malzemenin sağlamlığını sağlamak amacıyla renk, doku veya malzeme çeşitliliği ön plana çıkmaktadır. Mekan içerisinde farklı malzemelerden yararlanılarak yönlendirme, farklı mekanlar yaratma gibi işlevler estetik anlayış içerisinde (doku, renk, çizgi, form ... ) yerine getirilmelidir. Taban elemanları, görsel ve estetik açıdan da mekanı kullananlara ilginçlik ve hoşluk duygusu yaratmalı, monotonluk ve durağanlık hissi vermemelidir. Bunun için rengi, tekstürü, formu ve ölçüleri itibarıyla birbirine uyumlu malzemeler bir arada kullanılmalıdır. Zıtlık, uyum, tekrar gibi temel tasar öğelerinden faydanılarak hoş ve ilginç mekanlar elde edilmelidir. Geniş bir mekanda taraklanmış beton kullanıldığında bu mekanın monotonluğunu gidermek için, ölçüleri itibarıyla daha küçük malzemelerden (granit parke, tuğla, beton plak ..) derzler oluşturulmaktadır. Böylece betonun geniş yüzeyi daha küçük mekanlara ayrılabilir ve ilgi çekici yönlendirici bir döşeme elde edilebilir. Farklı döşeme malzemelerinden oluşmuş birkaç yolun kesiştiği noktalarda da bu türden bir uygulama yapılarak, iki ve daha fazla malzemenin birleşiminden kaynaklanan uyumsuz noktalar farklı bir taban eleman ile bölünerek bir bütünlük ve geçişlilik sağlanmalıdır. Bir mekan içerisindeki farklı işlevlere sahip olan (oturma ve yol gibi) alanlarda döşeme çeşitliliği yapılmalı ve bu mekanların farklı işlevlere sahip olduğu vurgulanarak, dikkat çekicilik ön plana çıkarılmalıdır. Kişiler böylece mekan içerisinde yönlendirilebilirler. 3. TABAN ELEMANLARININ PEYZAJ TASARIMINDAKİ YERİ Peyzajda, diğer tasarım elemanlarında olduğu gibi, döşemenin de birkaç potansiyel, fonksiyonel ve kompozisyonel kullanımı vardır. Seçilen döşeme malzemesine bağlı olarak, bir alana resmiyet ve şiirsellik veya sıradanlık ve mütevazilik katılabilmektedir. Döşeme, peyzajda çok farklı şekillerde kullanılabilir ve farklı duygular yansıtabilir. 3.1.TABAN ELEMENLARININ SEÇİM KRİTERLERİ Döşeme elemanlarının seçiminde dikkat edilecek kriterleri 6’ ya ayırabiliriz: Maliyet Dayanıklılık Yürüme güvenliği İklim Arazi koşulları Görünüm ve genel özellikler Yüzey kaplamasında kullanılacak materyal fiyat ve sağlanabilirlik önemlidir. Genel olarak kullanılacak materyal, ucuz ve bakım masrafları düşük olmalıdır. Ayrıca uzun ömürlülük ve çatlamalara dayanıklılık da tercih nedenidir. Döşeme materyalinin görünümü, dış koşullara dayanıklılığı ve temizlenebilirliği ile doku ve renk çeşitliliği ( düz ve desenli ) tasarıma uygun olmalıdır. Materyal, ilk kullanıldığı zamanki renk uygunluğunu uzun yıllar koruyabilmelidir. Doğal materyallerin dış koşullara karşı gösterdikleri aşınma tam yeknesak olmayacağı için görünümlerinin çoğu kez daha çekici duruma geldiği görülebilir. Döşeme konstrüksiyonunda emniyet, gürültü, ışık yansıtma özellikleri önemli tasarım kriterleridir. Özellikle kentsel düzenlemelerde yaya emniyeti için kaygan olmayan materyalden yapılmış döşemeler kullanılmalıdır. Yumuşak ve kaba döşeme dokusu gürültüyü emer. Çevrelerinde yer alan döşemelerin güneş ışınlarını yansıtması, üzerinde düşünülmesi gereken önemli bir tasarım kriteridir. Ayrıca böyle alanlarda kullanılacak materyalin, döşeme konstrüksiyonuna gösterecekleri davranışlarında önceden bilinmesi gerekir. Özellikle binanın yakın çevrelerinde bazı döşemeler yosun tutmayı kolaylaştırır ya da teşvik edici olabilir. 3.2. TABAN ELEMANLARININ ESTETİK BOYUTU 3.2.1. Doku ( Tekstür ) Doku tüm sert zeminler için önemli, bir estetik özelliktir. Döşeme kaplamalarında doku farklılıkları ilgi çekmek bakımından olumlu görev yapar. Nitelik itibariyle pürüzsüzden kabaya kadar değişen doku, kullanılan materyalin genel yapısı ve düzenleme şekli ile ortaya çıkan gözle görülebilir ve elle dokunulabilir bir özelliktir. Kaba dokular dikkat çekici olduğu halde pürüzsüz dokular genellikle davetkardır. Örneğin çok kaba dere taşlarından bir odak noktası oluşturmada yararlanılırken, andezit veya granit kaplamalar yaya yollarında kullanılır. Dokuların bireyler üzerindeki görsel etkisi, yüzey gözden uzaklaştıkça hafifler, bu nedenle bireylerce aynı uzaklıkta fakat farklı dokuda iki nesneden sert dokulu olanı yumuşak dokulu olana göre daha yakında algılanır. Dokular aynı zamanda renklerine ve parlaklıklarına göre bireyler üzerinde farklı etkiler bırakır. Değişik dokuların kişiler üzerinde psikolojik ve görsel etkisi vardır. Şekil 2. Farklı Elemanlarla Oluşmuş Doku Örnekleri Kaba dokulu elemanlar dikkat çekicidir. Düzensiz ve enerjik hatlar oluşturur. Baskın ve dikkat çekici olduklarından algıda ilk plandadırlar. Bu yüzden kullanıldıkları mekanları olduklarından küçük gösterirler. Orta dokulu elemanlar, baskın ve dikkat çekici olmamakla beraber çekinikte değildirler. Kaba ve ince doku arasında bir geçiş dokusudur. İnce dokulu elemanlar ise, aralıklı olmaya eğilimlidir ve kompozisyonda genellikle en son fark edilir. Bulundukları mekanları olduğundan büyük gösterir. 3.2.2. Renk Peyzaj tasarımında en karmaşık öğelerden biri renktir. Kaplama tasarımında rengin en önemli katkıları iklim ve boyut üzerindeki etkileri ve şekli oluşturmada ki yeteneğidir. Açık renklerin ısıyı yansıtması, dolayısıyla çevreyi serinletmesi, fakat bir yansıma yüzeyi oluşturması rengin iklimle olan çok yakın ilgisinin ifadesidir. Koyu yüzeylerde tersi durum söz konusudur. Açık renkli yerlerin koyu renkli yerlere göre daha büyük görünmesi nedeniyle boyut algılaması üzerinde de renk etkili olabilmektedir. Estetik bakımdan değişik renkli kaplama materyali kullanılarak ilginç şekil veya desenlerde canlı etkili döşemeler oluşturulabilir. Doğal malzemelerden üretilen döşeme kaplamalarının kendine özgü rengi olabildiği gibi, endüstri ürünü birçok malzemenin sonsuz renk çeşitliliği vardır. Döşemelerdeki ilginçlik kaplama malzemelerinin renklerinin iyi bir kompozisyon ile kullanılması ile elde edilebilir. Kullanılan karşıt renler ise birey üzerinde uyarıcı, heyecan verici ve tahrik edici bir etki bırakmaktadır. Birbirinden özellikle ayrılması düşünülen mekanlar ve onları oluşturan elemanlar farklı renklerde olmalıdır. Çünkü renk ya çevresiyle uyum içinde ya da ona zıttır. Uyum mekandaki güven ve rahatlık duygusunu güçlendirirken, zıtlık görsel etkiyi güçlendirir. 3.2.3. Form ( Biçim ) Form tasarım özelliklerinin tümünün kullanılmasıyla oluşan bir bütündür. Doğrusal, eğrisel ve açısal gruplar altında sınıflandırılabilir. Bir tasarımda doğrusal formlar kesinlik yada sertlik-katılık hissi verir. Çoğu durumda, mekanı belirtir ve hareketliliği sınırlandırır. Örnek olarak bir kare kaplama deseni hareketsizlik yönsüzlük hissi verir. Böyle mekanlar oturma toplanma yeri gibi pasif aktiviteler için tasarlanır. Açısal formlar daha fazla dinamik ve dengeli olmaya eğilimlidirler ve çok kuvvetli yön gösterir. Oysa eğrisel formlar tasarıma genellikle bir yumuşaklık nitelik verir. Daha sakin, dingin ve ritmik bir hareket kazandırır. 3.2.4. Çizgi Tasarımda çizgi, bir sınır belirten veya yönü vurgulayan, dolayısıyla bir mekan içinde kişiyi yönlendiren bir güçtür. Çizgi doğada teorik anlamda bulunmaz. İnsanoğlunun çizgi olarak algıladığı şey gerçekte bir yüzeyin kenarı, formlar arası bir bölme veya düzlemin yönünün dönüşüdür. Çizginin gerçekte algılanabilmesi ve uygulanabilmesi için bir kalınlığın olması gerekmektedir. Çizgi açık-kapalı, yumuşak-sert, pasif-aktif , kontrollü-kontrolsüz, sürekli-kesikli, dalgalı-kırıklı olabilir. Şekil 3. Çizgisel yol formları 3.3. TABAN ELEMANLARININ İŞLEVLERİ Sert, kuru, kaygan olmayan bir yüzey yaratarak üzerinde yaya ve otomobil trafiğini taşımaktır. Düzgün yüzeyli döşemeler, insanı bir yöne yönelterek onun gideceği nokta ile bulunduğu yer arasında bir bağlantı kurmasına yardım eder. Böylece, kişi yön ve yol arama çabası sarf etmeden amaçlanan bir noktaya kolayca ulaşabilir. Döşeme materyalindeki değişme yada farklılıklar yaya ve oto trafiği için uyarıcı etki göstererek kişi yada sürücüyü ikaz eder. Trafik hızını etkiler. Kişiye seviye değişimlerini ( basamak ve rampalar ) ve içinde bulunduğu döşemedeki kullanış değişimlerini hatırlatır. Döşeme düzleminde ve materyalinde yada her ikisinde birden görülen değişimlerin özellikle kaldırımlarda mağaza ve otel önlerinde mülkiyet belirleyici fonksiyonlar ortaya koyduğu da görülmektedir. İnsanların nerede toplanabileceğini, üzerinde sahip olduğu desenler yardımıyla anlatabilir. 4. PEYZAJDA KULLANILAN SERT ZEMİN ELEMANLARI Peyzaj tasarımlarında ve dış mekanlarda kullanılan sert zemin elemanlarını iki başlık altında toplayabiliriz. Bunlar; doğal taban elemanları ve yapay taban elemanlarıdır. 4.1. DOĞAL TABAN ELEMANLARI Son yıllarda ülkemizde de özellikle büyük şehirlerde ve turistik yörelerde, hem yapılarda, hem de topluma açık ve kapalı alanlarda doğal taşlar yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bilindiği üzere “Doğal taş“ deyimi ticareti yapılan ya da yapılmayan ve doğada olduğu gibi bulunan her türlü kayaçlar için kullanılan çok genel bir tanımdır.“Ticari doğal taşlar” yasal izin ile üretilerek işlemeden ve/veya işleyerek, boyutlandırmadan ya da boyutlandırılarak piyasada işlem gören kayaçlar olarak anlaşılmalıdır. Doğal taşlar, tüm yörelerde bulunabilmelerinin bir sonucu olarak, ilk çağlardan günümüze değin geçen süreç içerisinde çeşitli amaçlar için, en yaygın biçimde kullanılan materyallerden olmuştur. Peyzaj mimarlığında da doğal taşlardan gerek yapı gerekse kaplama malzemesi olarak (döşeme, duvar, bordür vb.) yararlanılmaktadır. Doğal taşın bu alandaki kullanımı da peyzaj sanatı tarihi kadar eskidir. Peyzaj mimarlığı çalışmalarında doğal taşların tercih edilmesinde işlevsel, estetik ve dayanıklı olmaları etken olmaktadır. Gerçektende doğal kullanışlı ve sağlam olmanın yanı sıra renk ve tekstür açısından da çeşitlilik sunmaktadır. Doğal taşların peyzaj düzenlemelerinde kullanımını, taşın fiziksel ve kimyasal özellikleri dolayısıyla iklim şartlarına dayanıklılığı ve rengi-tekstürü ile işlenme sırasında gördüğü mekanik işlemler ve maliyeti belirlemektedir. Ayrıca doğal taşların, su emme yetenek ve miktarları, gözeneklilikle dayanıklılık arasındaki ters orantılı ilişki de kullanımını belirleyen önemli özelliklerdir. Bu özellikler taşın, peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanımı üzerinde doğrudan etkili olmaktadır. Taşın kullanım yeri ve kullanım amacının doğru belirlenmesi, tüm bu özelliklerin bilinip, değerlendirilmesi ile mümkün olabilmektedir. Doğal taşları 3 şekilde sınıflandırabiliriz : Kullanımlarına Göre Doğal Taşlar Parlatılarak kullanılanlar (gerçek mermer, granit, kireçtaşı, siyenit, traverten, oniks v.b.), parlatılmadan kullanılanlar (bazalt, marn, şist, tüf, tüfit) olmak üzere 2 sınıfta incelenmektedir. Sertliklerine Göre Doğal Taşlar Doğal taşlar, sahip oldukları yüzey sertliğine göre de sınıflandırılabilmektedir. Çizilebilirlik esasına göre ve en yaygın mineral sertlik özellik belirleme yöntemi Mohs skalasına göre belirlenen sertlik değeri doğal taşın kesilebilirliği ve işlenebilirliğinin yanı sıra cila alma kapasitesini de etkileyen bir özelliktir. Örneğin sert taşlar grubuna giren kayaçlar zor kesilebilme ve yüksek kesim maliyetleri gibi olumsuz özelliklerine karşılık, düzgün yüzeyli plakalar elde edilmesi ve iyi cila kabul etmeleri gibi avantajları da taşımaktadırlar. Oluşumlarına (Kökenlerine) Göre Doğal Taşlar Magmatik kökenliler (granit, gabro, diyabaz, bazalt, andezit, riyolit, tüf vs.), metamorfik kökenliler (gerçek mermerler, şistler, gnayslar, migmatitler) ve sedimanter kökenliler (kumtaşları, tüfitler, konglomeralar, breşler, pudingler, travertenler, oniksler vs.) olmak üzere üç grupta incelenen doğaltaşlar ticari anlamda dekoratif olarak kullanılabilen tüm doğal kaya malzemelerini içermektedir. Doğal Taşların Üretim Durumu Doğal taşların üretimlerine kısaca değinecek olursak, mermer ve doğal taş ocağı işletmeciliği bir tür madencilik faaliyeti olup çoğunlukla açık ocak olarak işletilmektedir. Ancak diğer maden işletme yöntemlerine göre bazı farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle mermer ve doğal taş ocağı işletmeleri "özel koşulları olan açık işletmeler" sınıfı içerisinde değerlendirilir. Taş ocaklarından değişik amaçlarla taşlar çıkarılıp ve farklı endüstrilerde kullanılmaktadır. Kullanım amacına göre doğal taş ocaklarının işletilmesi için değişik ve işin amacına uygun çok sayıda işletme metodu geliştirilmiştir. Mermer ve doğal taş ocaklarının de kendi içerisinde üretim yöntemleri, üretim amacına göre farklıklılar göstermektedir. Bu farklılıklara göre açılan doğal taş ocakları 3 gruba ayrılabilmektedir: a. Blok almak için açılan mermer ocakları, b. Kırma taş elde etmek için açılan taş ocakları, c. Yapı taşı elde etmek için açılan taş ocakları, Konumuzda peyzaj düzenlemelerinde kullanılan doğal taban elemanlarını irdeleyeceğiz. 4.2. PEYZAJ DÜZENLEMELERİNDE KULLANILAN DOĞAL TABAN ELEMANLARI TABLO 1. Doğal taban elemanları şeması 4.2.1. DOĞAL TAŞLAR 4.2.1.1.Granit Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Mağmatik bir taş türüdür. Genellikle açık renkli olup %60 oranında potasyum feldspat, %30 kuvartz, mika minerallerinden oluşur. Granit sert ve dayanıklıdır. Yoğunlukları 2600~2800 kg/m3 arasındadır. Basınç dayanımları 1600~2400 kg/cm2 dir. Granitin rengi, başlıca kapsadığı feldspatın rengi tarafından verilir ve solgun pembemsi griden pembeye veya pembemsi sarıdan kuvvetli kırmızıya kadar değişen bir renk gösterir. Çoğunlukla gri ve yeşil – gri renktedirler. Ocaktan ilk çıktığında nem içermeleri nedeniyle kolay kesilmelerine karşın, zamanla bu nemi kaybettiklerinden sertleşir ve zor işlenir hale gelirler. Dış şartlara ve aşınmaya dayanıklı olup, renklerini sürekli koruyan bir taş türüdür. İyi cila kabul ederler ve diğer kayaçlara nazaran uzun bir süre bozulmadan kalarak, renk ve parlaklıklarını korurlar. Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Tarihi ve modern mimaride yapıları dış etkilerden koruması ve yapı içi iklimi muhafaza etmesi, periyodik bakımlara en az ihtiyaç göstermesi ve yıllarca ilk gündeki görünümünü sürdürmesi nedenleri ile granit yapı malzemeleri arasında prestij simgesi olmuştur. Granit çoğunlukla taşıt ve yaya yolu döşeme kaplaması, merdiven, duvar kaplaması ve bordür taşı olarak kullanılmaktadır. Tarihi mekânlarda özellikle kullanılması uygun olan bir doğal taştır. Peyzaj uygulamalarında granit taş kullanımı, temel kullanım alanları itibariyle; Şekil 4. Granit taş örneği Granit levha (kaplama taşı) Granit parke taşı Blok taş Serbest çakıl Duvar ve sert zemin kaplaması uygulamalarında granit levhalar kullanılırken, yoğun yaya ve araç trafiğinin olduğu yerlerde granit parke taş kullanılarak işlevsel ve estetik uygulamalar yapılabilmektedir . Granit bloklardan anıtlar, abideler, sütunlar inşa edilip ve birçok plastik obje ve kent mobilyası üretilirken, artık granit parçalarından ise tamburlanarak serbest çakıl üretimi yapılmakta ve peyzaj uygulamalarında kullanılmaktadır. Granit taşlar bloklar halinde adım taşları olarak da kullanılabilmekte, özellikle yapay göletler içerisinde hem estetik hem de fonksiyonel olarak peyzaj düzenlemesine katkıda bulunabilmektedir . Parke taşların kullanımı oldukça eskilere dayanmaktadır. Üretimin kolay ve basit olması nedeniyle eski çağlarda çekiç, murç ve benzeri aletler kullanarak insan gücüyle bol miktarlarda üretilmiş ve kullanılmıştır. Bu nedenle, bugün eski yapıların restorasyonu çalışmalarında parke taşları vazgeçilmez malzemelerdir. Esas olarak 4x6 cm boyutundaki küp taşlar yaya trafiğinin yoğun olduğu yerlerde, 6x8 cm boyutundaki küp taşlar ise yaya ve araç trafiğinin karışık olduğu yerlerde kullanılır. 8x10 cm boyutlu taşlar ise 4x6 cm boyutundaki taşların kullanım alanlarında uygulandığı gibi aşırı yüklere ve asidik ortama dayanıklılık gerektiren endüstri ortamlarında da kullanılmaktadırlar. Granit küp taş uygulamalarında 4x6 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 8-9 m², 6x8 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 7 m² ve 8x10 cm ebatlarında granit küp taşın 1 tonu ile 5.5 m² zemin kaplanır. Diğer Taşlar ile Renk Ahenk İlişkisi: Granit, değişik renk ve desenlerde bulunması sebebiyle, estetik amaçlarla kullanılan endüstriyel bir kayaçtır. Dekorasyon sanatında, granitler bir diğer farklı renkteki granit ile birlikte kullanılabildiği gibi, değişik renklerde olan diğer dekoratif kayaçlar ile de kullanımları sıklıkla görülmektedir. 4.2.1.2. Bazalt Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Mağmatik bir taş türüdür. Bazalt, gabronun yüzey kayacıdır. Yerküresinde, birçok yörede bulunan ağır, koyu renkli bir lavdır. Piroksen ve bazik plajiyoklaslardan (labrador, bitownit) oluşmuştur. Fakat o kadar ince dokuludur ki bu mineralleri gözle görmek oldukça zordur. Ayrıca kayaç mineralojik bileşiminde olivin de içerebilir. Genel olarak kayaç yarı yarıya koyu renkli (mafik) mineraller ve feldspattan oluşmuştur. Basınca karşı direnci bazalt türlerine göre değişir, 1100 – 3500, hatta 5000 kg/ cm2‟dir . Genellikle yarı kristalleşmiş, camsı, homojen, sert ve bazik bir taştır. Bazen süngerimsi gözenekli yapı da gösterebilir. Çoğunlukla siyah renkli, sık dokulu, ağır ve çok sağlamdır. Ocaktan çıkarılması kolay olmasına karşın, işlenmesinin zor ve pahalı olması nedeniyle yaygın bir şekilde kullanılmamaktadır. Hava koşullarına dayanıklı olup, cilalandığında kaygan yüzey oluşturur. Bu nedenle ıslak zeminlerde kullanımında dikkatli olunmalıdır . Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Sert mermer grubu içerisinde yer alan bazik kayaç grubu (bazalt) diğer karbonat grubu mermerlere oranla iki kat daha sert aşınma ve aside karşı yüksek dayanımlı, kesilebilir ve iyi cila kabul edebilen, koyu renkli albenisi gibi özellikleri ile geniş ve aranan kullanım alanları bulurlar . Roma yollarında 2200 yıldır bozulmadan kullanılan bazalt parke taşlar yollar için uzun sürelilik açısından alternatifsizdir. Bugün dar ve kıvrımlı olan Roma sokakları ve köprüleri döşenen doğal parke taşları ile hala modern motorlu araçları taşımaktadır. Çoğunlukla taşıt ve yaya yolu kaplaması, bordür, duvar kaplaması olarak kullanılmaktadır Bazalt taşlar granit taşlar ile kombine edilerek küp taşlar halinde yaya ve araç yolu döşemelerinde kullanılabilir. Bu uygulamalarda genellikle 4x5x6 cm ve 10x8 cm lik küpler şeklinde standart boyutlarda üretilmekte olup, granit gibi istenilen boyutlarda da işlenmektedir. Şekil 5. Bazalt taş örneği 4x6 cm ebatlarında bazalt küp taşın 1 tonu ile 8 - 8,5 m², 8x10 cm ebatlarında bazalt küp taşın 1 tonu ile 5 - 6 m² zemin kaplanır. Bordür taşı olarak kullanılmaya da elverişlidir. Bazalt taşlar ile oluşturulan çeşitli boyutlardaki karolar ile duvar ve sert zemin kaplaması uygulamaları da yapılabilmektedir. Ayrıca çeşitli boyutlarda görkemli ve gösterişli bazalt sütunlar da peyzaj düzenlemelerinde plastik objeler olarak kullanılabilmekte ve çeşitli oturma elemanları, aydınlatma armatürleri vb. öğeler yapılabilmektedir Diğer Taşlar ile Renk Ahenk İlişkisi: Bazalt taşı sahip olduğu siyah rengiyle peyzaj düzenlemelerinde başka taşlar ile kombine edildiğinde eşsiz bir kontrast renk sağlar. Renk ve doku gibi fiziksel özellikleri itibariyle uyumlu olarak kullanılabileceği en önemli taş şüphesiz ki granittir. Bununla birlikte kum taşı ve andezit taşı ile birlikte de uyumlu ve ahenkli uygulamalara imkan sağlar. 4.2.1.3. Andezit Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Andezit, mineralojik olarak plajiyoklas ve mafik minerallerden oluşan, az yada çok belirgin bir porfirik dokuya sahip olan volkanik bir kayaç türüdür. Andezit bileşimindeki fenokristallerin tür ve oranlarına göre hornblend andezit, ojit andezit, biyotit andezit ve hipersten andezit olarak adlandırılır.Andezit, And Dağlarında çok bulunduğu ve geniş yayılım gösterdiği için bu adı almıştır. Çok az kuvars içerir veya hiç bulundurmaz. Fazla miktarlarda demir – magnezyumca zengin mineralleri içerir. Feldspat ve koyu renkli fenokristalleri bünyesinde bulunduran porfirleri çok bulunmaktadır. Kayacın rengi gri tonlarında, pembemsi, kahverengi, yeşil olabilir. Mineralojik bileşiminde, plajiyoklas, hornblend, biyotit ve piroksenden oluşmaktadır. Arazide lav akıntıları şeklinde görülür. Diyoritin yüzey kayacıdır. Basınca karşı direnci 1200 – 1700 kg/ cm2’dir. Diğer Taşlar ile Renk Ahenk İlişkisi: Çok farklı çeşitlerde doğal taşlar ile kombine edilmeye elverişli değildir. Bazalt ile birlikte kullanıldığında uyumlu uygulamalara imkan sağlar . Şekil 6. Andezit taş örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Selçuklu dönemi ve Anadolu beylikleri zamanında yerel konuma göre ibadethaneler, hanlar, hamamlar, medreseler andezit ve tüften yapılmıştır. Andezitler homojen, solmayan, pastel ve dingin renk formatıyla, cilasız, silinmiş, çekiçlenmiş veya kaba yontulmuş yüzey biçimleriyle, atmosfer etkilerine dayanıklı kimyasal yapısıyla özellikle son yıllarda yoğun olarak kullanılmaya başlamıştır. Kaygan bir yüzeye sahip olmaması, don ve ısı farklılıklarından etkilenmemesi özellikleri andezit taşının ıslak zemin kaplamalarında kullanıma elverişli olmasını sağlar. Bununla birlikte taşıt ve yaya yolu döşeme kaplaması, merdiven, bordür taşı, duvar kaplaması, kent mobilyaları ve plastik objeler olarak da kullanılmaktadır. Taşıt ve yaya yolu uygulamaları için andezit 3-5 cm kalınlığındaki kaplama levhaları halinde üretilebildiği gibi, 8x10 cm boyutlarında ve küp taş olarak da üretilmektedir. 8x10 cm’lik andezit küplerin 1 tonu ile 5-6 m2’lik bir zemin kaplanabilmektedir. Bordür taşı uygulamaları düzgün kesilmiş bloklar halindedir. 4.2.1.4. Diyabaz Diyabaz, esas olarak genellikle labrodordan ibaret bazik plajyoklas ile genellikle, ojitten ibaret bazik monoklinik piroksenden meydana gelen, tali olarak da apatit, kuvars, oligoklas, andeniz, magnetit, ilmenit, ortoklas, hornblend, biyotit ve olivin mineralleri ihtiva eden belirgin ofitik dokuya sahip bazaltik bir taştır. Olivin Diyabaz; bünyesindeki olivin miktarı %2’den fazla olan diyabaz. Kuvars Diyabaz; bünyesindeki kuvars miktarı %2’den fazla olan diyabaz. Hipersten Diyabaz; bünyesinde ojite ilaveten, ojitten daha fazla oranda hipersten içeren diyabaz. Gözenek, diyabazda oluşum esnasında meydana gelen küçük soğuma boşluklarıdır. Çürük damar ve boşluk diyabazın mukavemetine olumsuz yönde etkiyen ve diyabazı oluşturan maddeler dışında kil, kalsit ve manyezit gibi yabancı maddeler tarafından sonradan doldurulmuş damar ve boşluklardır. Dolgu, diyabazın damar, boşluk ve gözeneklerini dolduran kil, kalsit ve manyezit gibi yabancı maddelerdir. Yapı ve kaplama alanlarında kullanılan diyabaz, çatlak, kırık, çürük damar, gözenek ve dolgu gibi kaliteye etki eden faktörler göz önüne alınarak iki sınıfa ayrılır. 1. Sınıf Diyabaz: Plaka halinde kesilebilen kırık, çatlak, gözenek, çukur damar ve dolgu gibi kaliteyi olumsuz yönde etkileyen kusurların bulunmadığı ya da her, 10x10 cm2’lik yüzeyde en çok 1 cm uzunluğunda çatlak çizgisi bulunan diyabazları kapsar. 2. Sınıf Diyabaz: Blok halinde kesilebilen fakat plaka halinde kesildiğinde her 10x10 cm2’lik yüzeyde 1 cm2’den daha uzun çatlak çizgisi ile kırık, çürük damar, gözenek ve dolgu maddesi bulunan diyabazdır. Yukarıda belirtilen sınıflamaya tabi diyabazlar aşağıdaki tiplerde bulunurlar. Blok Diyabaz; (en küçük boyutu 25 cm’den büyük kesilmiş diyabaz) Plaka Diyabaz: (en küçük boyutu 25 cm’den küçük kesilmiş diyabaz) Kenarsız Plaka Diyabaz; (kenarları kesilmemiş diyabaz) Kenarlı Plaka Diyabaz; (kenarları belirli boyutlarda kesilmiş diyabaz) Diyabazın rengi açık yeşilden koyu yeşile kadar değişebilmektedir. Genel görünümünde, kaliteyi olumsuz yönde etkileyecek kusurlar bulunmamalı ya da her 10x10 cm2’lik yüzeyde en çok 1 cm uzunluğunda çatlak çizgisi bulunmalıdır. Diyabazın birim hacim ağırlığı en az 2,55 ton / m3 olmalıdır. Gözeneklilik oranı ise en fazla %2 olmalıdır. Normal atmosfer basıncında diyabazın su emme kapasitesi ağırlıkça %0,75’den fazla olmamalıdır. Donma neticesinde birim hacimdeki ağırlık azalması %5’den fazla olmamalıdır. Diyabaz , sert yapılı hoş görünümü ile sert zemin tasarımında aranan taşlardan bir tanesi olmakla birlikte ,yeşil rengi ile çevreye uyumlu doğa dostu ve sağlıklıdır. Şekil 7. Diyabaz taş örneği En çok kullanılan modeli plak ve plaka taşı 3x30x60 ebatı ile ilk sırada yer alır. Granit, bazalt ve andezit taşı ile uyum sağlayan bir taştır. Kaldırım taşı olarak tercih edilmektedir. 4.2.1.5. Traverten Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür. Sıcak tatlı sular içerisindeki bikarbonatın karbondioksitini yitirmesinin sonucunda çökelmesiyle oluşan kalker tabakalarıdır. Travertenler gözenekli bir dokuda olmaları nedeniyle kalkere göre daha hafiftir ve değişken sertlik gösterirler. Beyaz, bej, sarı, pembe ya da gri renktedirler. Travertenler ocaktan çıktığında yumuşak olup kolay işlenirler. Hava ile temas ettikten sonra nemini kaybederek sertleşirler. Gözenekli yapılarına rağmen oldukça sert ve dayanıklı taşlardır. Şekil 8. Traverten taş örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Travertenler inşaat ve çevre düzenleme alanında oldukça fazla kullanım alanına sahip önemli kayaçlardır. Büyük bloklar halinde çıkarıldığı gibi, kesmek suretiyle kaplama malzemesi olarak da kullanılırlar. Ocaktan çıkarılmalarının, işlenmelerinin ve kesilmelerinin kolay olması ile çok miktarda bulunması ve renklerinin güzel olması nedeniyle çok yaygın bir şekilde kullanılırlar. Genellikle 3 cm ya da 5-7 cm kalınlığında üretilmektedir. Daha çok kaplama malzemesi olarak duvar, merdiven, teras, yaya yolu ve kaymamaları nedeniyle de özellikle havuz çevrelerinde kullanılmaktadır. Ayrıca küçük parçalar ve farklı renklerdeki travertenler zemin döşemelerinde çeşitli desenlerin oluşturulması amacıyla kullanılmaktadır . Bununla birlikte granit ve bazalt gibi küp taş üretilmesine de elverişlidir. Ayrıca birçok kent mobilyası ve heykel yapımında da kullanılır. 4.2.1.6. Mermer Jeolojik tanımıyla “Mermer” kireçtaşı ve dolomit gibi kayaçların belirli sıcaklık ve basınç etkisi altında başkalaşıma uğrayarak, tekrar kristalleşip, yeni bir yapı kazanmaları sonucu oluşurlar. Bunlar “Gerçek Mermer” olarak isimlendirilirler. Sert hava koşullarına dayanıklı, taşıyıcı gücü fazla ve doğada bol miktarda bulunan mermer yüzyıllar boyunca mimarinin en soylu yapı malzemesi olmuştur. Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Homojen yapılı, bir kalker çeşidi olan mermerler, orta sertlikte olup işlenmeleri kolay bir taştır. Dona ve dış etkilere dayanıklıdır. Mermerler değişik renk (beyaz, siyah, sarı, pembe, gri, bej vb. gibi) ve desenlerde olabilmektedir. Genellikle açık renkli olan mermerlerde, demir oksit ve karbonatlarının bulunması halinde ( markazit, magnetit, pirit v.b ) oluşan kimyasal reaksiyon sonucu paslanmalar görülebilir. Mermerler de bir veya birkaç mineralden oluşurlar. Minerallerin oranı ve sertliği, kayacın sertliğini belirler. Mermerler içinde kayacın ilksel bileşimine bağlı olarak, kalsit ve dolomitin yanı sıra kuvars-epidot-tremolit aktinolitfeldispat gibi mineraller bulunabilir. Sadece kalsittten oluşan bir mermerde sertlik 3-3.5 civarında iken, dolomit oranına bağlı olarak sertlik artabilir. Ayrıca Ege Bordo mermerlerinde olduğu gibi silikat minerallerinin de görülmesi sertliği 4‟ün üzerine çıkabilir . Sertlik, mermerin dış mekanlar da kullanım yerinin belirlenmesinde önemli bir özelliktir. Şekil 9. Traverten taş örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Mermerlerin dış mekanlarda kullanımlarını sınırlayan en önemli parametreler, kristal boyutları ile kimyasal bileşimleridir. Kristal boyutlarının artması ile porozite ve su emme değerleri artarken, asite karşı duyarlılık ve don sonrası dayanım azalmaktadır. Bu nedenle orta ve iri kristalli mermerlerin dış mekanlarda kullanılması önerilmez. Sıfır ve ince kristalli mermerlerde ise renk ve kimyasal bileşim, kullanımı kısıtlayan en önemli etkenlerdir. Kristal boyutu ne olursa olsun renkli mermerler (Belevi Siyah, Afyon Kaplanpostu v.b ), zaman içinde parlaklığını kaybederek doğadaki rengine döneceğinden dış mekanlarda kullanılmamalıdır. Binlerce yıldır ayakta duran antik kentlerdeki mermerlerin renginin beyaz ya da açık renk olması tesadüf değildir. Mermer hem yapı malzemesi, hem de süsleme ve dekorasyon amacıyla çok sıklıkla kullanılan taşlardan biridir. Kaplama (duvar, döşeme, merdiven, teras vb.) malzemeleri olarak kullanılan mermerlerden ayrıca mozaik döşeme yapımında da yararlanılmaktadır. Dış mekân uygulamalarında çoğunlukla 2,5 – 3 cm kalınlığında 30 cm‟den 90 cm ye kadar uzunluktaki ve genişlikteki mermer plakalar kullanılır . Mermerler sürekli araç trafiğine açık kaplamalar için kullanışlı değildir. Mermer, heykelcilikte ve özel nitelikli kent mobilyası imalatında da önemli bir materyal olarak kullanılmaktadır. Blok taş üretiminden arta kalan mermer parçalarından ise tamburlanarak serbest çakıl üretimi yapılmakta ve peyzaj uygulamalarında kullanılmaktadır. 4.2.1.7. Kayrak Taşı Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür. İnce taneli olan şeyllerin (killi çamurtaşı), çok düşük dereceli (düşük basınç – düşük sıcaklık) başkalaşım geçirmesi ile oluşur. Taşın içerdiği küçük mika mineralleri (biyotit – muskovit) pulcukları iyi gelişmiş şiztozite (yapraklanma) düzlemlerinde yeralır. Siyah arduvaz –sleyt organik malzeme içerir. Kırmızı arduvaz - sleyt rengini, içerdiği demir oksitten alır. Yeşil arduvaz – sleyt ise klorit minerali içerir . Tabakalar halinde çıkarılan kayrak taşları düzgün ya da pürüzlü yüzeylere sahiptir. Düzgün yüzeyli kayrak taşları kaygandır. Çıkarıldıkları yöreye göre renkleri; gri, siyah, bej, kırmızımtrak veya kahverengi olabilir. Aşınmaya dayanıklıdır. Kaymama özelliği ile ıslak zeminler için ideal bir malzemedir. Isı farklılıklarından, mevsim değişikliklerinden (don olayları vb.) etkilenmez. Özellikle yazın serin, kışın sıcak tutar. Dış cephelerde kullanılması ısı izolasyonu sağlar. Maliyeti düşüktür. Özelliğini yıllarca korur. Özel bakım gerektirmez ve rengini kaybetmez. Şekil 10. Kayrak taşı örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Kayrak taşları; taş bina yapımında, duvar kaplamaları olarak, havuz kenarları ve ıslak zeminlerde, araç, yaya yolları, çimenlerin üzerine harçsız serbest yürüyüş yollarında, bahçe ve park düzenlemelerinde doğal şekilde kullanılabilmektedir. 1-3 cm kalınlıktaki doğal kayrak taşı; duvar kaplaması, barbekü, şömine gibi dekoratif amaçlarla kullanılmaktadır 1 tonu ile 15-18 m² yüzey kaplanabilmektedir. 4-6 cm kalınlıktaki doğal kayrak taşı; yaya yolları, binek araç yolları, rustik duvar yapımı, park ve bahçe düzenlemeleri, havuz kenarları, bina su basmanları gibi yerlerde kullanılmaktadır. 1 tonu ile 9-12 m² yüzey kaplanabilmektedir. 6-10 cm kalınlıktaki doğal kayrak taşı; çim arası harçsız olarak veya park ve bahçe düzenlemelerinde atlama taşı şeklinde, beton derzli olarak araç yollarında, merdiven basamağı yapımında olmak üzere değişik amaçlarla kullanılmaktadır. 1 tonu ile 5-6 m² yüzey kaplanabilmektedir . Kayrak taşı döşemesinde özellikle ağır yaya trafiğinin beklendiği yerlerde çok yaygın bir şekilde sert sistem söz konusu olur. Sert sistem ile kayrak taşı döşemede 9m‟den fazla olmayan aralık mesafeler ile genleşme derzleri bırakılmalı ya da yapılmalıdır. 4.2.1.8. Kum Taşı Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür. Çapları 0.06– 2 mm. arasında olan kum tanelerinin doğal bir çimento (silisli, karbonatlı, demirli vs.) ile birleşmesiyle oluşan kırıntılı tortul taşlara kumtaşı denir. Taneleri ve çimentosunun büyük bir kısmı (>%90) silisten oluşan kumtaşlarına ‘Kuvarsit’ feldispatlı olanlarına ‘Arkoz’, mikalı olanlarına ise ‘Grovak’ adı verilir. Kumtaşlarının bazı türleri bitki ve hayvan fosilleri içermekte olup en önemli fosilli kumtaşları arasında sayılan mangan dandiritleri içeren kumtaşları özellikle dekoratif amaçlı olarak kullanılmaktadır. Kumtaşlarının birçoğu sığ deniz veya kıyıya yakın yerlerde oluşur. Kuvarsitler çöl, plaj, sığ deniz gibi hareketli yerlerde, arkozlar kurak iklim bölgelerinde oluşur ve fosil içerebilir. Grovaklarda fosile nadiren rastlanır renkleri koyu olup, gri, sarımsı kahverengi hatta yeşilimsidir. Şekil 11. Kum taşı örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Özellikle ince taneli ve gri renkli olan ve silisçe zengin tabakalı kumtaşları parke taşı olarak tercih edilmektedir. Parke taşı kullanımı dışında, yol ve kaldırım döşemelerinde kullanılır. Kaplama taşı olarak kullanılan plakaların standart kalınlıkları 2-3 cm, uygulama ebatları 30 x 30 cm, 40x 40 cm, 60 x 60 cm 30 x 60 cm olup gri, bej ve kırmızı renkleri mevcuttur. Yüzey özellikleri olarak cilalı, mucartalı ve kumlanmış olarak kullanılabilmektedir. Üretimi kısıtlıdır. 4.2.1.9. Küfeki Taşı Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür. Küfeki taşı yüzyıllardan beri İstanbul ve Trakya'nın yapı taşı gereksinimini karşılayan; "lümaşelli kalker'', "maktralı kalker'' ya da "Bakırköy Taşı'' adlarıyla da bilinen deniz kabuklarının çoğunlukla da istiridye kabuklarının oluşturduğu bir kalker çeşitidir. Bileşimindeki karbonat oranı yüksek olduğu için, asitle reaksiyonunda hızlı bir köpürme izlenir. Bol fosilli, boşluklu, kalsit özellikli bir dokusu vardır. Açık bej beyaz tonlarında, ince taneli ve kumlu görünümde, kompakt bir kayaçtır. Diğer önemli bir özelliği, doğadan çıktığı anda her türlü işleme uygun olması ve kolay işlenmesi; havayla temastan sonra ise bünyesine karbondioksit alarak ikincil bir hidratasyonla sertliğinin artması, dayanıklılık ve güç kazanmasıdır. Su içinde bulunduğu durumlarda da özellikleri değişmez. El işlemelerine uygun ve tarihi eser restorasyonunda en çok kullanılan taş çeşididir. Şekil 12. Küfeki taşı örneği Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Küfeki taşı; Mimar Sinan ve diğer Osmanlı mimarlarının eserlerinde daima ana yapı malzemesi olmuş; kaba işlenmişlikten kesme taş ve yoğun bezemeli düzeye kadar değişik, zengin bir kullanım alanı bulmuştur. Küfeki taşının dayanıklılığı değişkenlik göstermektedir. Bazıları dondan etkilenerek parçalanıp dökülebilmektedir. Genellikle duvar kaplaması olmak üzere döşeme kaplaması şeklinde de değerlendirilmektedir. Ayrıca duvarlarda moloz taşı olarak ta kullanılmaktadır. Bakırköy kireçtaşı ya da maktralı kalker olarak ta isimlendirilen küfeki taşı İstanbul’un batısında Davutpaşa, Bakırköy, Sefa köy arasındaki alandan çıkarılmaktadır .Küfeki taşının üretimi oldukça sınırlı olmakla beraber bugün de sürdürülmektedir. 4.2.1.10. Kandıra Taşı Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Sedimanter (Tortul) bir taş türüdür. Çoğunlukla açık sarı ya da kirli beyaz renkte bir kireçtaşıdır. Kandıra taşı konusunda petrografik açıdan yapılan tek spesifik akademik sınıflandırma Tansel‟ e aittir, diğer tarifler literatürde genel kabul olarak bulunmaktadır. Bileşiminde % 90‟ dan fazla CaCO3 bulunan kayaçlara kimyasal veya biyokimyasal sedimanter (tortul) kayaçlar başlığı altında incelenen kireçtaşı (kalker) adı verilmektedir. Mikrit, 4 μm‟ den küçük boyutlu CaCO3 kristallerine verilen isimdir. Mermer ile kalker arasındaki fark mermerin metamorfizma geçirmiş olmasıdır. Gri kristaller ışığı çeşitli yönlerde yansıttıklarından mermerler gösterişlidir, küçük kristalli kalkerler ise parlamazlar. Mikritik olmayan kalkerler de bulunmaktadır. Kireçtaşları genellikle organizmaların, biyolojik işlevleriyle oluşmakta, denizel orijinli olmakta ve yapısında denizlerde yaşayan organizmaların (mikrofosiller) fosillerini bulundurmaktadırlar. Kireçtaşları, fazla sert olmamaları, kolayca işlenebilmeleri, bol bulunmaları nedenleriyle hemen her türlü yapıda inşaat malzemesi olarak kullanılmaktadır. Şekil 13. Kandra taşı örneği Mermer gibi parlak yüzeyli levhalar haline getirilemeyen bu taşların da önemli özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler; yumuşak ve homojen yapıları vardır, sertlik ve özellik değiştirmelerine neden olacak çatlak dolgular ve mineralli karmaşıklıklar içermezler, el aletleri ve bazı küçük cihazlarla, her yönde kolayca işlenebilir veya kesilebilirler, genellikle hafiftirler, nakledilmeleri, işlenmeleri ve işlenmişlerin montajı kolaydır. Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Çok farklı boyutlarda ve biçimlerde üretilmektedir. Genellikle duvar kaplaması ve döşeme kaplaması olarak ta kullanılan dayanıklı bir taştır. Kandıra taşı; tarihi ve günümüz yapılarında dış mekânlarda kullanım alanları giderek artan bir hızla yaygınlaşmaktadır. Bu doğal taş malzeme duvar kaplaması dışında, yığma taş duvar, heykel, barbekü ve parke taşı vb. olarak da kullanılmaktadır. Şu anda piyasanın en ucuz taşı olarak “ Kandıra Taşı” bilinmektedir. Dış ülkelerden İngiltere de gökdelenlerin dış cephe kaplaması bu taş ile yapılmaktadır. 4.2.1.11. Dolomit Taşı Kalsiyum ve magnezyum minerallerinin kireç taşı içerisinde yer alması sonucu ortaya çıkan bir çeşit ince katmandır. Magnezyum oranına bağlı olarak değişen özgül ağırlığı genellikle 2,71 ile 2,84 arasında değişen bu mineralin sertlik derecesi ise 3,5 ile 4 arasında değişen oranlardadır  Dolomit Taşı süsleme taşı olarak tercih edilen beyaz renkli yuvarlak ve yassı bir şekilde iç ve dış mekan projelerinde peyzaj taşları olarak tercih edilen taşların başında ilk sırada olup en çok kullanılandır. Dolomit taşları bakım istemeyen cila tutabilen taşlardan bir tanesidir. Dış koşullara karşı dayanıklı ve sağlamdır. Her alana ve mekana kullanılabilmektedir. Ayrıca tek başlarına şekil yapmak için aralarına siyah ve mor gerekse gri renklileri kullanılarak motiflerde yapılmaktadır Beyaz, siyah, gri, bordo, yeşil, sarı ve kırmızı gibi vb renkleri mevcuttur. Beyaz renkli dolomit taşı dolomitler arasında en çok tercih edilen renktir. Siyah renkli dolomit taşları daha çok şekil desen motif vermek için kullanılır. Granit dolamit taşları gri renklidir, granit dolomit taşları çok az tüketilmektedir. Fındık boy, ceviz boy, limon boy, elma boy, kavun boy, karpuz boy gibi ebatlardadır . Fındık boy dolomit taşı, dolomit taşları arasında en küçük olan ebatıdır. Ceviz boy dolomit taşı fındık boydan sonra gelen ölçü 2*4 olarak ebata sahiptir. Limon boy dolamit taşı 4*6 ebatında ceviz boydan sonra gelen ebatıdır. Yumurta boy dolomit taşı ceviz ve limon boy karışık ölçülüsüdür. Elma boy dolomit taşları daha çok havuz yapımında tercih edilmektedir. Kavun karpuz boy dolomit şelale yapımı gibi vb projelerde en çok tercih edilen süsleme taşıdır. Şekil 14. Dolomit taşı örneği Dolomit taşları ebatları aşağıdaki gibidir: Fındık Boy : 1-3 cm arası yuvarlak ve yassı Ceviz Boy : 2-4 cm arası yuvarlak ve yassı Ceviz Boy : 3-5 cm arası yuvarlak ve yassı Limon Boy : 5-7 cm arası yuvarlak ve yassı Elma Boy : 8-10 cm arası yuvarlak ve yassı 4.2.1.12. Podima Taşı Dere taşıdır. Dere kenarlarından toplanarak elde edilirler. Ülkemizde bilinen adıyla "podima" yer döşemesi kimi kaynaklarda "koine" veya "krokalia" (timsah sırtı), kimi kaynaklarda da Rodos taşı olarak isimlendirilir. Podima, yürüme yolu anlamı taşımaktadır. İstanbul' un Çatalca ilçesi Karacaköy bucağına bağlı Yalıköy, eski adıyla podima köyü sahil kesiminde geçmişte bu tür çakıl taşarı bulunduğunu bilinmektedir. Podima taşları arasında en çok tercih edilen renk beyaz ve siyah renkli olanıdır. Sağlıklı, estetik, şık ve her mekanda kullanılabilen taşlardır. Çevre ve insan sağlığını etkileyecek herhangi bir kanserojen madde içermez. Sağlıklı uzun ömürlü olmakla birlikte renk solması ve koku yapmaz. Siyah renkli podima taşı doğal afetler sonucunda dere ve nehir kenarlarından el ile tek tek toplanmaktadır. Podima taşı  kaplama yapımında gerek tek yapıştırılarak gerekse fileli hazır bir şekilde veya serbest serilerek projelerde kullanıma sunulmaktadır.  Daha çok beyaz ve siyah renkli olak kullanılır. Şekil 15. Podima taşı örneği Podima taşları bir çok renkleri, doku ve özellikleri ile her mekana şıklık ve estetiklik kazandırmaktadır. Gerek iç gerekse dış mekanda yürüyüş yoları , kapı önü, avm içi , saksı kenarı ve akvaryum ve gibi bir çok alanda doğal ve cilalı olarak kullanılmaktadır. 1*3 - 3*5 - 4*6 gibi ebatlarda bulunurlar. 4.2.1.13. Tamburlanmış Taş Kesim işlemi uygulanmış yada doğal fakat pürüzleri olan taşlar için özel dönen makinelerde özel kum yardımıyla prüzülerinin alınması ve parlaklığının ortaya çıkartılması işlemidir. Tambur makinasına yuvarlak olan haznenin içerisine taşlar ve kum koyulmaktadır. Belirli bir hızda ve belirli bir süre dönmektedir. Bu süre bazen oldukça uzun bir süre (Haftalarca) olabiliyor. Taşların sertliğine pürüzlü yapısı ve bir takım daha etmenlere göre değişmektedir. Şekil 16. Tamburlanmış taş örneği Çok farklı renk seçenekleriyle yol yapımı ve süslemelerde kullanılmaktadır. 1*3 - 3*5 - 4*6 gibi ebatlarda bulunurlar. Tamburlu dere taşı , park , bahçe , çiftlik ve yeşil alanda beton yapı elemanı ile oluşturulan beton üzerine çimento kum karışımı hafif ıslak malzeme üzerine veya seramik , granit yapıştırıcı malzemesi ile beton üzerine tek tek el ile veya fileli deseni ile dizilip , kenar alana veya yüksekte kalan bölüme ise büyük dere kayaları dizilerek havuz şelale çevresi belirlenip görselimiz tamamlanmış olur.  4.2.1.14. Çakıl ve Mıcırlar a) Çakıllar Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri: Tane iriliği 7 mm den büyük yuvarlak ve köşeli çeşitli minerallerden oluşurlar. Çoğunlukla içlerinde silex, kuvars, kuvarsit, kum taşı ya da kireç taşı bulunabilir. Çıkarıldıkları yörelere göre çeşitli renklerde (beyaz, gri, siyah, pembe, yeşil vb.) olabilir. Çoğunluğu yassı yapıda değişik renk ve boyutlardadır. Peyzaj Uygulamalarındaki Kullanım Şekilleri: Peyzaj düzenlemelerinde döşeme malzemesi olarak yollarda, otoparklarda, havuzların iç kaplamasında harçlı ya da serbest olarak kullanılırlar. Ayrıca özellikle süs havuzlarının ve göletlerin yakınında çeşitli doğal taşların aralarında derz amacıyla da kullanılırlar. Peyzaj düzenlemelerinde dekoratif amaçlı kullanımına da oldukça yer verilmektedir. Çakıl taşları, peyzaj düzenlemelerinde serbest halde kullanıldıklarında son derece doğal ortamlar oluşturulmasını sağlarlar. Buna ek olarak tarihi yüzyıllar öncesine dayanan ‘çakıl mozaik’ sanatının temel malzemesini oluşturup eşsiz mekânlar yaratırlar. Çakıl mozaik; uygulandığı yöredeki malzeme çeşitliliğine göre değişik renk ve formlarda özellikle 18.yy başlarından itibaren bitkisel ve geometrik desenlerle Akdeniz mimarisinin vazgeçilmez unsurlarından biri olarak değerinden hiçbir şey kaybetmeksizin günümüze kadar gelebilmiş bir el sanatıdır. Şekil 17. Çakıl ve Mıcır örneği b) Mıcırlar Doğada bulmak her zaman mümkün değildir. Bunun için granit, kumtaşı ve kalker gibi doğal taşların makinalar yardımıyla kırılmasından elde edilirler. Mıcır 5mm-38 m2 elek aralığında kalan kayaç malzemedir; malzeme çıkarıldığı bölgeye göre  bazalt, kalker(kireç taşı) ve diğer kayaçlar olabilir. Mıcırlar boyutlarına göre ; 1 numara mıcır (5-12mm) ,2 numara mıcır (12-22mm), 3 numara mıcır (22-32mm), 4 numara mıcır (32-38mm ) ebatlarındadır. Mıcırların kullanım alanları ; Beton üretimi Bordür, parke taşı üretimi Asfalt Drenaj çalışmaları Dolgular Geçici yollar Çevre düzenlemeleri ve peyzaj işleridir. 4.2.2. KUM VE KIRMIZI TOPRAK a) Kum  Kalkerli ve silisli kayaların dış etkilerle ufalanmasından meydana gelen ufak sert taneciklerdir. Bu kayalar yağmur, don, rüzgar, sıcak, soğuk gibi etkilerle binlerce yıllar boyunca ufalanmışlar, denizlerin kıyısındaki, ırmakların yataklarındaki kumları meydana getirmişlerdir. Çöllerdeki kumlar da aynı şekilde meydana gelmiştir. Bunun gibi, yanardağların püskürdüğü lavlar da ufalanarak volkanik kumları meydana getirir. Kumun içindeki bazı deniz hayvanlarının kalkerli kabukları (kavkalar) harcın kimyasal bileşiğini değiştirerek geç donmasına yol açar. Bunun için, denizden çıkartılan kum suyla yıkanır. Tuzsuz olması bakımından dere kumu daha makbul sayılır. Çapı 0.06 – 2 mm arasındadır. kum toprak yapısında çatı vazifesi görür. hava ve suyun dolaşımını kolaylaştırır Kum tane iriliğine göre ince , orta ve kaba kum olarak ayrılır. Dolgu malzemesi olarak kullanılan 0.5mm 'den 0.32mm kadar olan kumdur. Peyzajda kum harçların hazırlanmasında ve çocuk kum havuzlarında kullanılır. Kum havuzlarının derinliği 30 cm olmalıdır. Şekil 18. Kum ve kırmızı toprak örneği b) Kırmızı Toprak    Akdeniz iklim bölgelerinde görülen topraklardır. Kalkerli kayalar üzerinde oluştuğundan dolayı toprakta kireç oranı yüksektir. İçinde bulunan demir oksit oranının fazlalığından dolayı toprağın rengi kırmızıdır. Çamurlaşmaya neden olurlar. Kaliteli bir materyal ve iyi bir drenajla çamurlaşmaya engel olunabilir. Kırmızı toprak 6-8 cm çakıl tabakası üzerine 8- 10 cm kalınlıkta uygulanır. 4.2.3. AHŞAP ELEMANLAR a) Ağaç Kabukları Göknar, ladin, kayın ve karaağaç gibi ağaçların kabukları bu iş için çok kullanılmaktadır. Yer döşemesi olarak normal şartlarda 3-4 yıl tazeliklerini muhafaza ederler. Sürekli altüst edilmeleri gereklidir. 5-10 cm kalınlıkta bir döşeme yeterlidir. Şekil 19. Ağaç kabuğu örneği b) Ağaç Kütükleri Sedir, servi, cam, meşe, kestane, akasya ve gürgen ağaçları çok kullanılır. Zira bunlar rutubete karşı dayanıklıdır. Ağaç kütüğü kaplama yol yüzeyine tabii bir hava verir. Bu kaplama için uygun tür ve vasıftaki ağaç gövdeleri ortalama 13 -1 8 cm yükseklikte kütükler halinde kesilir. Odunun dayanma süresini uzatmak bakımından bakteri zararlarına karşı önlem almak gerekir. Ağaç kütükleri; kum, toprak veya harç içine döşenir. Kütükler arasında dichondra, çim veya yosun yetişmesini sağlamak suretiyle çok hoş görünüşler elde edilir. Bu tip döşeme ılıman iklimler için uygundur. Soğuk iklimlerde döşemeyi bir grobeton tabakası üzerine harçla yapmak daha iyidir. Ağaç kütüğü döşemeler kuruduklarında çatlamaya sebep oldukları için gölge yerlere yapılmalıdır. Şekil 20. Ağaç kütüğü döşeme örneği 5. PEYZAJ DÜZENLEMELERİNDE KULLANILAN YAPAY TABAN ELEMANLARI Tablo 2. Yapay elemanlar şeması Orijini toprak, kil, kum, çimento, kireç ve çeşitli madeni maddeler olan suni malzeme tekniğin çeşitli imkanlarından faydalanılarak sentez yolu ile elde edilir. Gün geçtikçe çok zenginleşen suni malzemeler son yıllarda, peyzaj çalışmalarında da kullanılmaktadır. Bütün bu malzemeler fabrikasyon ürünüdür. Şekil, ölçü ve renk bakımından standarttır. Bitki örtüsüne yabancı kalırlar, dolayısıyla pek anlaşamazlar. Bu itibarla, aşırı ölçüde kullanıldıkları takdirde, üniform tertip, kuru görünüş ve yeknesaklık söz konusu olur. Bu hususu gözden uzak tutmamak gerekir. 5.1. BETON PARKE TAŞLARI Yaşadığınız çevre ile bütünleşen, doğa ile iç içe olmasını seven beton altyapı elemanları günümüzde peyzaj mimarisinin ve inşaat sektörünün vazgeçilmez parçalarıdır. Kolay kullanımı uzun ömrü ve az masraflı oluşu, beton parke taşlarını en ekonomik malzeme haline getirmiştir. Altyapı çalışmalarında beton parke taşları, zayiat vermeden sökülerek tekrar kullanılabilir. Bu özellikleri nedeni ile de en ekonomik kaplama elemanıdır. Uzun yıllar her türlü doğa şartlarına ve ağır yüke dayanan beton parke taşlarının sağlamlığı ve uzun ömrü artık herkes tarafından onaylanmaktadır. Beton parke taşları ve dekoratif taşlar %5 ten daha az bir emiciliğe sahip olduğundan asfalt ve diğer kaplama malzemelerinden oldukça uzun ömürlüdür. Bu sayede malzemenin ömrüne ve görüntüsüne en çok zarar veren tuzlar ve kimyasal maddelerin zararlı etkileri en aza inmektedir. Ayrıca Zemin kaplama malzemelerinin ömrü, yüzey aşınma mukavemetine bağlıdır. Şekil ve renk çeşitliliği, estetik yönünden diğer alternatif kaplama malzemelerine göre üstünlük sağlar. Beton altyapı elemanlarının inşaat ve peyzaj mimarisindeki uygulama alanları o kadar çeşitlidir ki kullanıcı hayal gücünü kullanarak daha önce bilinen döşeme şekillerinin ve uygulama alanlarının dışında yepyeni uygulamalar yaratabilir. 5.1.1. PARKE TAŞI ÜRETİMİ VE ÖZELLİKLERİ Beton Ürünleri; çimento, kum ve uygun agregaların hammadde olarak kullanılıp, çeşitli üretim aşamalarından geçirilerek kilitli parke taşı, bordür taşı ve yağmur oluğu gibi yapı elemanlarının üretilmesidir. Bilgisayar destekli tam otomatik beton santrallerinde yüksek dayanımlı sıfır slampa sahip betonun son teknoloji parke makinelerinde yüksek vibrasyonla istenilen şekil ve tipteki kalıplarda preslenerek imal edilirler. Beton parke üretiminde hammadde olarak, çimento, çeşitli cinste ve boyutta agregalar ile yıkanmış kum, yardımcı madde olarak ise çeşitli renkte boyalar kullanılacaktır. Hammaddeler ve yardımcı malzemeler yerli kaynaklardan temin edilmektedir Yüzey aşınmasına karşı direnç 20 cm³/50 cm², su emme oranı %6 (ortalama), donma çözülme etkisine karşı direnç 1 kg/m², karakteristik yarmada çekme dayanımı 3,6 mpa (ortalama)’ dır. Basınç, aşınma, kırılma ve donmaya karşı yüksek mukavemettedir. Beton parke elemanları, aynı dozda yerinde dökülen 15 cm kalınlığındaki betonun dayanma gücü ile eş değerdir. Dış mekanlarda en çok kullanılan malzeme olan Beton Parke taşı, çeşitli uygulamalarıyla ve uzun yıllar her türlü doğa şartlarına ve ağır yüke dayanması, sağlamlığı ve uzun ömrü ile artık herkes tarafından onaylanmaktadır. Birçok alanda rahatlıkla kullanılan ve her türlü mimariye uyum gösteren Beton parke taşı, sağlamlığının yanı sıra dekoratif görünümüyle de en iyi ve en ucuz şekilde ihtiyaca cevap verebilmektedir. Özellikle şehir içi yol ve tretuar kaplamalarında, sanayi alan ve yollarında, araç park alanlarında, ticari merkezlerde, fabrika çevreleri ve benzeri yoğun çalışmaların etkisinde kalan bölgelerde yıllarca bozulmadan kullanılabilecek kilitli parke taşı, değişik renk seçenekleri sayesinde de geniş bir uygulama alanı bulabilmektedir. Ayrıca zemin kaplama malzemelerinin ömrü, yüzey aşınma mukavemetine ve kırılım dayanımına bağlıdır. Beton parke taşları; yüksek evsaflı kaliteli beton ile üretilmesinin yanında, vibrasyon ve pres uygulamalarına da tabi tutuldukları için yüksek dayanımlara ulaşır. Bu sıkıştırma ve vibrasyon etkisiyle, betonda hava boşluğu minimum düzeye indirildiğinden, su emme oranı düşüktür. Bu da dona karşı mukavemetinin artmasını sağlamaktadır. Bu nedenle beton parke taşlarının ömrü, alternatif kaplama malzemelerine (asfalt, yerinde dökme beton vb.) oranla daha uzundur. Beton parke taşları altyapı çalışmalarında fazla zarar görmeden sökülüp tekrar kullanılabilir. Bu özellikleri nedeniylede en ekonomik kaplama elemanıdır. Şekil ve renk çeşitliliği, estetik yönünden de diğer alternatif kaplama malzemelerine göre üstünlük sağlar. Diğer yapı taşı alternatiflerine göre, beton parke taşları birçok olumlu fark sağlar. En başta uygun fiyatı ile ekonomiktir. İnsan sağlığını etkileyebilen atıkların tersine geri dönüşümü sayesinde doğayla barışıktır. Kilitli beton parke taşları ve dekoratif taşlar % 5 - 6 dan daha az bir emiciliğe sahip olduğundan asfalt ve diğer kaplama malzemelerinden oldukça uzun ömürlüdür. Bu sayede malzemenin ömrüne ve görüntüsüne en çok zarar veren tuzlar ve kimyasal maddelerin zararlı etkileri en aza inmektedir. Özellikle şehir içi yol ve tretuar kaplamalarında, sanayi alan ve yollarında, araç park alanlarında, ticari merkezlerde, fabrika çevreleri ve benzeri yoğun çalışmalara maruz kalan bölgelerde, parke taşları gibi yıllarca bozulmadan kullanılabilmektedir. Beton Parke üretiminde kullanılan hammadde; 0,5 mm - 7,15 mm boyutlarında kırma taş ve ince kum karışımına çimento ilave edilerek elde edilen karışımdır .Talebe göre bu karışıma çeşitli renklerde boyada ilave edilmektedir. Park, bahçe ve yaya yollarında 6 cm’lik, hafif araç trafiği olan bölgelerde 8 cm’lik ve ağır araç trafiği olan bölgelerde ise 10 cm’lik parkeler kullanılmaktadır. Beton parke üretiminde ürünlerin daha iyi olması için bazı kriterler vardır. Bunlar; üretilecek ürüne uygun malzeme seçimi, su da dahil olmak üzere bu malzemelerin bileşimi ve karışımı, uygun sıkışma, betonun olgunlaşmasını sağlamak için uygun kür, ilk sertleşme sürecinde beton içindeki yüksek sıcaklığın ortaya çıkmasından kaçınma ve daha sonra sıcaklık farklarının oluşmasını engellemek gibi kriterlerdir. Beton Parkelerin alt tabakaları taşıyıcı tabakadır. Doğada bulunan ve sertliği yüksek granit, bazalt gibi taşlardan elde edilen agregaların elek analizi ve özgül ağırlık deney sonuçlarına göre bilgisayar ortamında uygun beton dizaynı yapılır ve bu tabaka oluşturulur. Alt tabaka betonun donma, çözünme, zaman içinde betonun dayanıklılığı içindir. Üst tabaka oluşumunda kullanılacak agregalarında ayrıca elek analiz ve özgül ağırlık testleri yapıldıktan sonra yüksek dozajlı çimento ile su çimento oranı 0,25 olacak şekilde karıştırılarak üretim amacına uygun beton hazırlanır ve böylece üst tabaka oluşturulur. üst tabaka aşınma ve estetik içindir. Renkli ürünlerin tasarımı boya ile yapılmaktadır. Kullanılan boya dayanıklılığı düşürücü özelliği en az olan, insan sağlığına zararlı olmayan, çevre kirliliğine yol açmayan ve ışığa dayanımı deneylerle kontrol edilen granül boyalardır. Beton parke taşında olması gereken özellikler şunlardır; Öncelikle taşlar dayanıklı olmalı, darbe direnci ve yük taşıma kabiliyeti yüksek olmalıdır. Kilit sistemi iyi olmalı, iki taş arasında mümkün olan an az boşluk kalmalıdır. Köşe ve kenar gibi bölgeler için mevcut taşları kırmak yerine, uygun ölçülerde taşlar olmalıdır. Aksi halde standart boyuttaki taşları kırmak gerekecektir. İşe yarar olsa da pek istenen bir yöntem değildir. Taşların rengi, bahçe dekorasyonu, kullanılan renkler ve duvarlar vb. ile uyum içerisinde olmalıdır. Taşların üst yüzeyi ıslanınca kayganlaşmamalıdır. Taşların döşenmesi kolay olmalıdır. Taşların fiyatı uygun olmalıdır. Farklı renk seçenekleri ile dekoratif zeminler elde edilmesine olanak sağlamalıdır. Beton parke taşları; apartman, site, okul, hastane, iş merkezi vs. otoparklarında, park, bahçe ve meydanlarda, yürüyüş yollarında, kullanılmaktadır. Beton parke taşları; kilit taşı (aşık taşı), küp taşı, kare taş, dikdörtgen taş, sekizgen taş, üçgen taş, kesik I taşı, S taşı, kare L taş ve çim taşı gibi birçok farklı şekil ve muhtelif renk seçenekleriyle kentsel çevre düzenine estetik açıdan sayısız katkı sağlar. Bu taşlardan bazılarını resimlerle tanıyalım. AŞIK TAŞI KARE TAŞI Şekil 21. Değişik modelleriyle beton parke taşı örnekleri 5.2. ÇİM TAŞLARI Yeşil alanı bozmamak gayesi ile yapılan, soğuk havalarda kaymayı önlemek için, beyaz veya normal çimentodan imal edilmiş, arası toprak doldurularak çimlendirilmek üzere bahçelere döşenen önceden yapılmış özel şekilli karolardır. Çim tohumları toprakla karıştırıp taşların arasına serpilmek suretiyle ekimi yapılır . Bunun öncesinde taş döşenmeden önce toprak tesviye edilmeli, sıkıştırma işlemi yapıldıktan sonra 4-5 cm kum serildikten sonra taşlar döşenmelidir. Çim taşı ile dilediğiniz çevreci ortamı sağlamanız mümkündür. Kentsel dış mekânların düzenlenmesinde kullanılır. Otopark ve yürüyüş yollarında yeşil doğayı bozmadan betonun tüm işlevselliğini sağlar. Kaymayı önleyici özelliği ile tercih edilirler. Çim Taşı, betonun dayanıklılığını yeşilin çekiciliği ile birleştiriyor. Çok değişik modellerde çim taşları mevcuttur. 60x40x6, 41x30x8 gibi ebatlarda bulunurlar. Genişlik Uzunluk Yükseklik Adet/m2 Kg/m2 40 60 8 4 28 . Şekil 22. Çim taşı ve döşeme örnekleri 5.3. GÖRME ENGELLİ TAŞLARI Değişik ebattaki mermer, granit ve quartz agregalar ile bayer sarı oksit boyanın, yüksek dozajlı çimento ile birleşiminin yüksek basınç altında, çeşitli ölçülerde kalıplarda vibrasyon ile buhar kürü işleminden sonra çeşitli ölçülerde üretilen ve standart teknik değerlere sahip ürün grubudur .Özellikle sarı boya renklidir. Sarı renkli olmasının sebebi görme engelliler değildir. engelli olmayan kişilerin dikkatini çekerek bu yolları kullanmamaları ve araç v.b şeylerle yolların önünü kapatmamaları için sarı renk yapılmıştır. Açık alan yürüyüş yolları, kaldırım kaplamaları, metro istasyonları, kent meydanları, alışveriş merkezlerinde kullanılabilir. Görme özürlüler, yaya yolunda özellikle geniş alanlarda kendilerini yönlendirmekte zorluk çektiklerinden kesiksiz kaldırımlar ve yükseltilmiş engelsiz kenarlar, görme özürlülere yol gösterici olmasına rağmen tekerlekli sandalyeli özürlüler için sakıncalı düzenleme olduğundan, her özürlü grubu için yaya yolunda ortak kullanılabilir yönlendirme ve uyarma düzenlemesi yapılmalıdır. . Şekil 23. Görme engelli taşı örnekleri Yaya kaldırımlarında görme özürlüleri yönlendirmek için yürüme şeridi yapılmalıdır. Bu şerit, yol kaplamasından farklı ve 40-60 cm genişliğinde ayrı dokuda olmalıdır. Ayrıca, bastonla algılanabilecek şekilde, yön gösteren beton/taş plak malzemesi ile kaplanmış olmalıdır. Yaya yolu kaplamaları, renkli ve yönlendirici beton taş plaklardan olmalıdır. Renkli yüzeyi düz beton/taş plakalarla estetik bir şekilde kaplanmalı, bu kaplama için ayrı renkte yönlendirici karo taş plakalar yerleştirilmelidir. Bu taşların derz aralıkları yürümeyi rahatsız edici olmamalı ve taş plakaların arasındaki kot farkı 0,5 cm’ yi geçmemelidir. Yolda yürürken kaldırımlarda döşenmiş olan kimisi uzun kabartmalı kimisi de nokta kabartmalı taşlar birçoğumuzun dikkatini çekmiştir. Sarı renkli bu taşlar görme engellilerin yollarını rahat bulmaları için döşenmiştir. Birçoğumuz bu taşların neden ve ne için döşendiğini bilmiyoruz. Bazı sürücüler araçlarını kaldırıma park ederek görme engelli vatandaşlara bir engelde bilmeden onlar koymuş oluyorlar. Bu kabartmalı taşları kapatarak görme engelli vatandaşların güvenli bir şekilde yolda yürümelerini engellemiş oluyorlar. Kaldırımlarda bu sarı renkli taşlarda bulunan uzun kabartmalar direk yürümeleri gereken yolu, puanlı kabartmalı kısımlarda dönecekleri, duraklamaları gerektiğini gösteriyor. Bu nedenle görme engelliler için yapılmış sarı taşları yani takip şeridini hiçbir şekilde işgal etmememiz gerekiyor. Teknik Özellikler Ebatlar: 40x40x4 cm - 2 mm 40x40x6 cm - 1 mm 30x30x3 cm - 1 mm 30x30x5 cm - 1 mm 5.4. WASH BETON Dere çakılı, tamburlanmış taşlar, podima taşı ya da isteğe bağlı olarak çeşitli renk tonlarında doğal halde bulunan, büyüklükleri ve renkleri birbirinden farklı olan çakıl taşları barındıran, yüksek dozajlı çimento ile hazırlanmış ve yüksek basınç altında preslenerek yüzeyine özel işlem uygulanmış yer döşeme malzemesidir. Kuvvetle preslendiği için mukavemeti üst düzeydedir. Yüzeyinde ki çakıllar tamamen doğal olması nedeniyle aşınma ihtimali minimumdur. Estetik ve doğal görünümü ile de özellikle mimari projelerde tercih sebebidir. Ayrıca gereksinimler doğrultusunda Wash Beton görünümlü bordür (Wash-Bordür), basamak kaplama taşı, yürüme taşları, çim taşları da üretilebilmektedir. Bu sayede projede bütünlük sağlanabilir. Wash (yıkanmış) ürünler tamamen doğal taş çakıl taşından üretildiği ve çok yüksek basınç altında preslendiği için yıllara meydan okuyabilecek bir yapıya sahiptir. Wash Beton, yüzey dokusundan dolayı, kayganlığın sorun yaratabileceği zeminlerde (meyilli alanlarda, yürüyüş yollarında, garaj giriş ve çıkışlarında, yaya kaldırımlarında) kullanmak için idealdir. İnsan trafiğinin yoğun olduğu iç ve dış mekanlar, okul ve park bahçeleri gibi mekanlarda kullanılabilir. Sert peyzaj konusunun vazgeçilmez elemanı wash betonlar tipik bir Akdeniz mimarisi  ürünüdür. Yazın sıcak havalarda sulanıp ıslatıldığı zaman kuruyana kadar etrafının ısısını alarak göreceli bir serin hava, serinleme hissi sağlar. Ön yüzeyinde kullanılan doğal malzemelerden dolayı  hem çok dekoratif ve hem de fiyatıyla en uygun doğal malzeme olarak öne çıkmaktadır.  Wash betonlar  tasarımcının her türlü talebine cevap verecek bir imalat esnekliğine sahiptirler,  renk olarak ve şekil olarak diğer doğal malzemelerle yarışırlar. Saha ve alan kaplama döşemeleri 30×30, 40×40 , 50x50, 60x60 standart ölçüleri yanında kalıp maliyeti karşılanırsa her ölçüyü üretmek mümkündür.Saha kenarları sınırlayıcı yol bordürü, yağmır oluğu, stoplama mantar ve yol babaları ,her boyut ve şekillerde saksı ve çiçeklikler, cephe kaplamaları ,büyük güneşlik şemsiyeleri için ağırlık olarak yapılmaktadır. Kaldırımlar , yürüyüş yolları ve özellikle meyilli alanlarda kullanıma uygundur. Şekil 24. Wash beton örnekleri 5.5. BETON KAROLAR Renkli modelleri ile 30x30 ebatlarında üretilen kaldırım ve benzeri alanların zemin döşemelerinde kullanılan karoların beton ile imalatı yapılır. Karo taşları iç ve dış mekanlar da kullanmak için 2 farklı şekilde üretimi yapılır. İçeri döşemeleri için yapılan karo taşına silimli karo denir. Silimli karo taşı bir fayansı andırır ama fayansdan oldukça kalındır. Merdiven kaplamalarında kapı önlerinde dükkan zemin döşemelerinde kömürlük ve sığınak gibi alanlarda silimli karo döşenir. Karo taşı işçiliği çevre düzenleme işleri içerisinde en zahmetli ve zor olanı diye biliriz. Bu silimli karo taşlarının birde Rus yapımı olanları vardır. Bu taşın yüzeyinde farklı motifler vardır. Ülkemizde Rus karosu yapan üretici firma yok denile bilecek kadar az sayıdadır. Ama uygulamasındaki titiz işçilikte dünya birincisiyiz diye biliriz birçok dış ülkeye çevre düzenleme peyzaj üzerine ülkemizden eleman gitmektedir ve gidenler arasında karo taşı döşeme ustaları birinci sıraya yazılmaktadır. Şekil 25. Değişik renk ve modelde beton karo örnekleri Dış mekanlar için kullanılan kaldırım karosudur. Bu kaldırım karosunun şekli yüzeyi daha farklıdır. Kaldırım karosunun uygulaması silimli karo taşının aksine daha kolaydır. Bu taşları döşemek için zemini gönye ye alırız ipler çekilir ve harcı serilerek uygulama işlemine başlanır. Her koyulan taş tokmakla dövülerek yerine oturması sağlanır. Günümüz de iki çeşitte döşenir kimi ustalar yaş harç ile karo taşı uygulamasını yapar kimileri ise kuru harç ile mastar çeker çimento ve su karışımından elde edilen şerbet mastar üzerine dökerek uygulamasını gerçekleştirir. Bu her 2 yöntemde olumludur. Karo taşı döşemesinden sonra sökümü aşırı zordur. Hilti yardımı ile sökümü zorda olsa yapılır. Bu da karo taşının uzun ömürlü olduğunu ve kalitesini gösterir karo taşları basınca ağır yüklere karşıda oldukça dayanıklıdır. Kolay kolay kırılmaz, dış etkilere karşıda dayanıklıdırlar. 5.6. TERRAZO KAROLAR ( KARO MOZAİK ) Çeşitli renk ve ebattaki mermer kırığı, granit, silis ve quartz agregaların, özel reçeteler ile birleştirilip, istenildiğinde oksit boya ile renklendirilip, çimento ile harmanlanan harcın, istenilen ebatlardaki kalıplarda, vibrasyon, vakum-filtreleme tekniği ile birlikte yüksek basınçla preslenip üretilen karoların, buhar kürü ile kurutulması sonrası, ileri teknoloji cilalama makinesi ile yüzeyin cilalanması, eskitilmesi (brushed), kumlanması ya da honlanması ile silim işlemi tamamlanan yüksek teknik değerlere sahip malzemelerdir. Uygulamada karo mozaik veya çini olarak adlandırılır. İki tabakadan oluşur. Aşınma tabakası, çimento, boya, mermer tozu, taş kırıklarından oluşur ve yaklaşık 05-1 cm kalınlıktadır. Alt tabakada ise, normal çimento ve dişli kum kullanılır. Boyutları 20x20, 25x25, 30x30, 40x40 cm'dir, Seçkin doğal taşlar kullanılarak üretilen terrazo karolar, estetik, dayanıklı, zahmetsiz ve bakımı kolay ürünlerdir. Aşınma ve darbelere dayanıklı olup eğilmede  çekme mukavemeti yüksektir. Suni Granit ürünleri geleneksel karolardan daha yüksek ve basınç değerinde vakum uygulanarak mukavemeti yükselttirmiştir. Daha ince ve hafif olmalarından dolayı nakliye maliyetleri yarı yarıya azalmaktadır, işçilik ve montaj maliyetleri de büyük avantaj sağlar. İki tabakalı terrazo karolar iç mekan zeminleri, teraslar ve dış mekanlarda kullanılmakta olup 30x30 ve 40x40 cm ölçülerinde üretilmektedir. Kumlama desenli karoların en önemli özelliği yüzeydeki kayganlık değerini düşürüp değişik desenler ve farklı mekanlar yaratmaktır. İç, dış mekanlar ve cephe kaplamalar (mekanik ankraj sistemli), insan trafiğinin yoğun olduğu toplu kullanım alanları, kent meydanları, kamusal alanlar, metro, iş merkezleri, sanayi tesisleri, eğitim merkezleri, sağlık merkezleri, stadyum, spor ve gençlik merkezlerinde kullanılır. 33X33 Terrazo Karolar , 40 X40 Terrazo Karolar H 18 mm ± 1 mm 20 mm ± 1 mm 1 m2 42-45 44-471 m2 9 Adet 6.25 Adet 1 Kutu 1 m2 0.96 m2 1 Palet 32 m2 34.56 m2 1 Palet 1400 kg ± 50 kg 1600 kg ± 50 kg 30X30 iç mekan 30×30 dış mekan terrazo karolar ebat ve ambalaj bilgileri: 30X30 İç Mekan Terrazo , 30X30 Dış Mekan Terrazo H 26 mm ± 1 mm 30 mm ± 1 mm 1 m2 58-60 66-69 1 m2 11 11 1 Palet 33 m2 25 m2 1 Palet 1950 kg ± 50 kg 1670 kg ± 50 kg Şekil 26. Terrazo karo örnekleri 20 x 20 x 2,5 cm boyutundaki karo mozaikler, 10 cm kalınlığında beton üzerine 3 cm kalınlığında 400 dozlu harç tabakası ile döşenir. Derzlerine çimento şerbeti dökülür . Beton karo ve karosimen kaplamalarda aynı şekilde yapılır. 5.7. DÖKME BETON PLAK Beton, kum, çakıl, cüruf, kırılmış taş, çimento, su gibi maddelerden yapılan ve her türlü yapı işlerinde kullanılan bir karışımdır. Şekil 27. Beton döküm örneği 5.7.1.BETONUN BİLEŞİMİ Betonu teşkil eden en önemli madde, bağlayıcı olan çimentodur. Çimento, su ile kimyasal reaksiyona girerek agrega tanelerini bağlar. Agrega, betonun yaklaşık % 75’ini meydana getirir. Tane boyutuna bağlı olarak iri ve ince diye isimlendirilir. İri veya kaba agrega çoğu zaman taş ocaklarından kırma suretiyle elde edilebildiği gibi tabii olarak da bulunabilir. dikkat edilecek husus, zararlı maddelerden temiz olmasıdır. Bu zararlı maddeler yumuşak taneler, kil, çözülebilir tuzlar ve organik maddeler olabilir. Kum veya ince agrega, silika veya kalker ihtiva eden tabii olarak parçlanmış malzemenin elenmesi ile elde edilebildiği gibi, kayalardan kırma ve öğütme suretiyle de elde edilebilir. Betonu teşkil eden diğer önemli bir madde de sudur. Suyun zararlı madde ihtiva etmemesi gerekir. Genellikle içilebilen su yeterlidir. Betonun düzgün bir şekilde ortaya çıkabilmesi için gerekli olan çimento ve agrega maddesi, birbirinden farklı olan sanayi dallarında hazırlanmaktadır. Üretimdeki son aşama, bu karışımın hazırlanarak, ortaya çıkan betonun kullanılması kısmıdır. İstenen betonun ekonomi, mukavemet, işlenebilirlik, görünüş ve dayanıklılık gibi konulara göre arzu edilene uygun olması açısından, karışım oranları farklı şekillerde seçilebilmektedir. Çünkü istenen özellikler, betonun kullanılacağı yere göre de değişiklik göstermektedir. Karışım durumu, beton üretiminde kritik bir mevzudur. Örneğin, karışım suyunun çimento miktarına oranı, betonun mukavemetini bire bir etkileyen, çok önemli bir etkendir. Beton içerisindeki hava miktarı da, bir başka önemli etken olarak göze çarpmaktadır. Hava miktarı, normal betonda yaklaşık olarak % 0,3 – 3 civarında olmaktadır. Sayılan bu iki etken, beton kalitesinin değerlendirilme aşamasındaki en önemli iki husustur. Bu etkenlerin yanı sıra beton karışımının homojenliği de bir başka istenen durumdur. Karışım olayı, betoniyerlerde gerçekleştirilir. Kimi zaman kürekler yardımı ile de yapılabilen karışım, çalışanların da yapabildiği gibi, çoğu zaman bu konuda özelleşmiş şirketlere yaptırılmaktadır. Bu tip kuruluşlara yapılacak istek sonucunda, arzu edilen kalitede ve her an kullanıma hazır beton malzemesi, inşaat alanına tedarik edilir. Bahsedilen karışım işlemi, sabit karıştırıcılar bünyesinde yapılabildiği gibi, hareketli karıştırıcılar aracılığı ile de gerçekleştirilebilir. Betonun kullanım adına elde edilmesindeki aşamalardan en sonuncusu, dökülmüş betonun bakımı ve sertleşmesi kısımlarıdır. Sertleşme, çimentonun su ile kimyasal bir reaksiyona girerek meydana gelmesiyle sağlanmaktadır. Hatta betonun elde edildiği ilk günlerde, ortamın nemli şartlarını koruması, belirli süre bunu devam ettirmesi oldukça önemlidir. Bunu sağlamak adına, betonun dış yüzü su ile ıslatılabilmekte, beton yüzeyine nemli örtüler de konulabilmektedir. Betonun karışımlarla hazırlanmasından sonra dış mekanlar da kullanımı yollar, kaldırımlar ve geniş alanlarda olmaktadır. Dökme beton plaklar istenilen şekil ve büyüklükte ahşap ya da demir den yapılan kalıplar içine beton dökülmesiyle elde edilebilir. Beton belirli sertliğe ulaşınca kalıp çıkarılır ve oluşan beton plak taban elemanı olarak kullanılır. Belirli bir ölçüleri yoktur, uygulanacak alana göre ölçü değişir. Dökme beton plaklar uygulandıkları yerde dümdüz bir görüntü oluştururlar. Bu durum kullanıcılar açısından estetik değildir, insanlara durağanlık hissi verir. Bunu ortadan kaldırmak için aralara farklı taşlardan döşeme yapılabilir. 5.7.2. BETONUN ÖZELLİKLERİ VE KULLANIMI Beton, bugün peyzaj mimarları tarafından kaplama için en yaygın kullanılan yapı materyalidir. Bu materyal ya doğrudan doğruya yaya araç yolları, meydanlar, avlular, yaya yolları ve merdivenler için kaplama ya da diğer materyal için temel olarak kullanılır. Beton, içine döküldüğü kalıbın şeklini kolayca alabilen bir malzeme olması sebebiyle gerek taş gerekse tuğladan daha kullanışlı bir malzemedir. Beton, ilk döküldüğü andaki plastik hali, üzerine desenler çizilmesine imkan verir. Bunun yanı sıra beton dayanıklı bir malzemedir. Zarar görmeden sürekli ve ağır kullanımlara dayanabilmektedir. Gücü ve düşük maliyeti, bir zemin döşemesi olarak oldukça geniş bir kullanım alanı bulmasını sağlar. Dökme betonun bazı dezavantajları da vardır. Bunlardan biri, yüksek beyazlık derecesine sahip olması ve doğrudan güneş ışığına maruz kaldığı takdirde oldukça yansıtıcı bir yüzey oluşturur. Diğer bir dezavantajı da suyun içine nüfuz etmesine izin vermesidir. İyice kurumamış ve kışın buz ile kaplana beton üzerinde çiçek bozuğu izler meydana gelmektedir. Beton genellikle soğuk, kaba ve ışığı yansıtıcı özellikleri nedeniyle peyzaj uygulamaları için uygun olmadığı yönünde genel bir kanı vardır. Oysa beton, doğru kullanıldığında tahmin edilenden daha dekoratif bir sert zemin elemanıdır. Yerinde dökme betonun en önemli özelliği, istenilen her biçimi alabilmesidir. Ahşap ve metal malalar beton üzerinde hareket ettirilerek betona dokulu bir görünüm verilebilir. Kıl ya da tel fırça ile değişik dokular verilebilir. 5.8. BASKI BETON 5.8.1. BASKI BETONUN TANIMI, AVANTAJLARI VE ÖZELLİKLERİ Baskı beton ( Baskı Beton / Baskılı Beton ) tüm mekanlar için tasarlanmış bir zemin kaplama sistemidir. Önemli özelliği, tek tek döşenmiş taş görüntüsü veren desen baskılı beton teknolojisi olmasıdır. Çok çeşitli renk ve desende uygulanabilen, granit ve diğer tabii taşların tüm doğal görünümünü veren baskı beton; seçenek özgürlüğü, mukavemet değerleri, antik etkisi ve uygulama süresi ile geleneklere ve kültüre saygılı en yeni beton teknolojisidir.  Baskı betonun uygulanış, görünüş ve dayanıklılık açısından diğer malzemelere göre çok farklı özellikleri vardır. Baskı beton; dökülecek özel beton ile aynı anda yüzeye uygulanan dolayısı ile betonla birlikte priz alan, yüksek mukavemetli, aşınıma ve darbelere dayanıklı, tozumayan, leke tutmayan, kaydırmazlık sağlayan, solmayan, netice olarak tüm ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek ,gelecek nesillerle de yaşayacak yegane kaplama teknolojisidir. Şekil 28. Baskı beton yapılışı ve kalıp örnekleri Baskı beton uygulamasına, beton teknolojisindeki en son gelişmelerin aktarılması ve pres beton malzemelerinin kalitesi press beton'a sürekli bir dayanıklılık verdiğinden; baskı beton'un ömrü belirli bir zamanla sınırlı değildir. %90 doğal maddelerden oluşan çevre dostu baskı beton; sahada blok olarak uygulandığı için tek tek döşenmiş taş görüntüsü vermesine karşın, zeminde zamanla oluşabilecek oturmalardan etkilenmez ve aynı yüzey düzgünlüğünü her zaman korur. Tek tek döşenen bir malzeme olmadığı için taş aralarının oynaması, zamanla aralarda otların bitmesi gibi istenmeyen durumlar press beton için söz konusu değîldir. Baskı Beton'un diğer bir avantajı da hazır yapı malzemelerinin uygulanmasında ortaya çıkan detay sorunlarının kolaylıkla yerinde çözümlenebilmesi ile alan şartları ve mevsim koşullarına bağlı olarak ortalama 100 m2/gün/ekip uygulanabilmesidir. Beton yüzeyine tatbik edilen renklendirici ve yüzey sertleştirici ( CSH , Colour Surface Hardener ) sayesinde yüzey mukavemeti standart bir betona kıyasla ortalama 4 ile 8 kat daha arttırılabîlmektedir. Aynı zamanda CSH'ın içerdiği pigmentlerin dış etkilere ve güneş ışığına dayanıklı olması da Baskı Beton'un renklerinin hiç bir zaman solmamasına ve ilk günkü halini korumasına sebep olur. Yüzey geçirgenliğini önlemek için tatbik edilen LSS ( LSS , Low Solıd Sealer Betona devamlı ıslak görüntüsü verir. ) Parlatıcı özelliğinin yanı sıra, betona nüfuz ederek tüm gözenekleri kapattığından (betonun nefes almasına mani olmaz. ) Donma, çözülmeden dolayı oluşabilecek yüzey çatlaklarının oluşmasına mani olur ve aynı nedenle deniz suyu, rutubet, benzin, yağ, vb. maddelerden yüzeyin etkilenmemesini ve leke tutmamasını sağlar. Ayrıca, beton içine katılan mukavemet arttırıcı fiber ( MFR , Mono Filament Reinforcing ) ve özel katkılar ( AEA , Air Entraining Agence ) sayesinde betonun mukavemeti ve dış etkilere dayanımı arttırılmaktadır. Şekil 29. Baskı beton uygulanmış yol örneği Baskı beton; fiyatı, sağlamlığı, kalitesi, dekoratif olma özelliği ve uygulama hızı açısından diğer karşınıza çıkabilecek tüm benzer yüzey kaplamalarına üstünlüğünü kanıtlayabilmiş alternatifi olmayan bir zemin kaplama sistemidir. Baskı beton belli kalıplar arasına sıkıştırılıp kalmamıştır. Kişiye özel kalıp sistemi sayesinde kişiye özel desenlerle her isteği karşılayabilmektedir. Baskı beton birçok zemine uygulana bilmektedir. Otopark, sahil ve yürüyüş yolları,bahçe araları, kaldırımlar, iç mekanlar, bina ve site çevresi vb. tüm sahalarda kullanılmaktadır. Çevre düzenlemeleri, kent alanları, trafik ve yürüyüş yolları, alışveriş ve iş merkezleri, turistik tesisler, parklar, restorasyon alanları, marina ve rıhtımlar, otoparklar, akaryakıt istasyonları, bahçe düzenlemeleri ve iç mekanlar, meydanlar, kaldırımlar, garaj girişleri ve içleri, teraslar, bahçe yolları, havuz kenarları, müstakil ev, bina, dükkan, endüstriyel yapıların çevreleri ve girişleri..  5.8.2. BASKI BETONUN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Çimento bazlı yüzey sertleştiriciler betonun üst yüzeyinde aşınma dayanımı yüksek, donma çözülme mukavemeti yüksek, yüksek mukavemetli dekoratif yüzeyler elde etmek için kullanılan malzemedir. Temel olarak portland çimento, polimer, silika füme, pigment ve kuartz agrega karışımından oluşan çimento bazlı yüzey sertleştiriciler kullanılır. Renkli yüzey sertleştirici içinde bulunan çimento oldukça önemlidir. Baskı beton renkli yüzey sertleştiricileriler PÇ 52.5 standartına uygun yüksek nitelikli portland çimentosu içerir. Bununla birlikte çimentonun modifiye edilerek daha yüksek mukavemet değerlerine ulaşması için silikafüe eklenmektedir. Çimento tanecikleri arasındaki boşluklar tamamen doldurulmakta dayanım artmakta, emicilik ise büyük ölçüde azalmaktadır.  Toz süper akışkanlaştırıcılar ile düşük su oranlarında bile malzeme kolay işlenebilmektedir. Bu da malzemenin yüzey düzgünlüğünü mukavemet değerlerini artırmaktadır. Selülozik lif katkılar ile yüzey sertleştirici uygulamalarında ortaya çıkan mikro çatlaklar ile kılcal çatlaklar ortadan kaldırılmaktadır. Toz polimerler ile yüzey sertleştiricilerin darbelere karşı dayanımı ve betona daha iyi yapışma özelliği arttırılmaktadır. Yüzey sertleştiricilerine daha dekoratif bir görünüm kazandırmak için inorganik pigmentler konulabilir. Bu pigmentlerin eşit miktarda ve homojen olarak karıştırılması bitmiş yüzeydeki dalgalanmaların en aza indirilmesi açısından önemlidir. Yüzey sertleştiricinin karakteristiğini belirleyen en önemli unsur agregadır. Yüksek nitelikli kuartz, korunt, silisyum karbür ve korozyona dayanıklı metalik agregalar kullanılabilir. Agreganın niteliği kadar tane büyüklüğü de önemlidir. Belirli tane büyüklüklerindeki agregaların karışımı ile elde edilen yüzey sertleştirici tek tip agrega ya da gelişigüzel agrega ile yapılan malzemelerden çok daha iyi sonuçlar verir. Çimento bazlı yüzey sertleştirici şantiyede yapılacak bir karışımdan, betonun üzerine serpilecek kum ya da çimentodan çok daha başarılı sonuçlar verecektir. Alternatif malzemelere göre ise daha yüksek dayanım değerlerine sahip olduğu kanıtlanmıştır.  5.9. TABAN TUĞLA 5.9.1. TUĞLANIN TARİHÇESİ Tuğla için "dünya tarihinde imalatı yapılan ilk yapı malzemesi" tanımını kullanmak yanlış olmaz. Tarihçilerin bir çoğu bu konuda hemfikirdir.  İlk yerleşim yerlerinin ve kültürlerinin tuğla yapımına uygun olan alüvyonlu toprakların yer aldığı geniş nehir havzalarında kurulduğu bilinmektedir. Tuğla sanatının da başlangıcı işte bu dönemlere rastlar. Bu bölgeler, Mezopotamya da yer alan Nil, Euprates/Tigris nehirlerinin aşağı bölgeleridir. Bu bölgelerde yapılan kazılarda en eski bulguların kalıplanmış kil tabletler ve duvar rölyeflerinden oluştuğu gözlenmiştir. Buda gösteriyor ki tuğla üretimi daha bu zamanlarda başlamış ve o zamanlar bile tapınaklar, en zengin yapılar bu tuğla tabletler ile inşa edilmiştir. Kullanılan bu pişmemiş kil tabletler zamanımızda kullanılan tuğlalara benzer boyutlarda ve elle düzeltilerek şekillendirilmişti. Bu kil tabletlerde(tuğla) yapılan Karbon 14 deneyleri ise M.Ö. 13.000 yılını göstermektedir. Yani günümüzde tam tamına 15000 yıl önce ilk tuğlanın insanoğlunun elinde şekillendiğini söyleyebiliriz. Ancak insanoğlunun bu dönemde kullandığı tuğlalar pişmemiş tuğlalardı. Çamurla hazırlanmış ve güneşte kurutulmuş çamur bloklar. Günümüzdeki kerpiç’e benzeyen duvar malzemeleri. Çevre koşullarına karşı güçlü olma isteği insanoğlunu başka arayışlara itmiştir. Bu sayede kil ile suyun buluşması ve ateşle ile reaksiyonu pişmiş tuğlanın doğuşunu oluşturmuştur. Ateşin bulunması insanlık tarihi için çok önemli bir kilometre taşıdır. Yüzyıllar önce yanan ateşin hemen yakınındaki killerin sertleşmesi belki insanoğlunun "pişmiş toprak ile ilk tanışması" olabilir. İnsanoğlu ilk önce "pişmiş kili" çanak çömlek gibi ihtiyaçlarında kullanmış, bu konuda ciddi atılımlar yapmıştır. Buradaki gözlem ve deneyimini pişmemiş tuğlalara taşımız ve günümüze kadar gelen "tuğla" ürünü ortaya çıkmıştır. 5.9.2. TUĞLANIN GELİŞİMİ Tuğlanın zamanla Anadolu ve Avrupa ya yayıldığını, gittikçe yaygınlaştığını görüyoruz. Mezopotamya da ise tuğla ve tuğla üretimi Asurlular, Persler, Sasaniler ve İslam kültürü ile gelişmiş değişik boyutlara taşınmıştır. Doğu ve batı kültürü hemen hemen ortak ilerlemiş, sonuçta tuğla tüm yerleşim bölgelerinin vazgeçilmez yapı malzemesi olma özelliğini korumuştur. Yunanlı yazar Pindar, M.Ö. 5. yüzyılda Yunanlıların mermeri bularak heykel yapımında ve binalarda kullanıldığını anlatır. Yunanlılar mermeri önce binalarda duvar malzemesi olarak kullandılar fakat mermerin olumsuzlukları nedeni ile tekrar tuğlaya döndüler. Dünyada "insan yapımı en büyük bina" olan Çin Seddi tuğla açısından ilginç bir hikayeye sahiptir. M.Ö. 9. yüzyılda Orta Çin krallıklarını, kuzeydeki etnik grupların saldırılarından korumak için yapılan Çin Seddi yaklaşık 6400 km. idi. İlk yapım sırasında duvarlarda pişmemiş kil tabletler kullanıldı. Dayanıklı bir malzeme olmasına rağmen uzun yıllara çetin doğa şartlarına dayanamadı ve seddin bazı yerlerinde tahribatlar oluştu. Çin’li zamanın mühendisleri yeni bir malzeme bulmalıydılar ve çömlekçilikten esinlenerek kil tabletleri pişirmeyi denediler. 800-900 derecelere çıktıklarında muhteşem mukavemete sahip bir malzeme elde ettiler. ( Pişmiş Tuğla) O gün bu gündür Çin seddinde bulunan 3 milyar adet tuğla tüm doğanın acımasızlığı karşısında dimdik ayakta duruyor. 5.9.3. TUĞLANIN ÖZELLİKLERİ Tuğlalar "Seramik" olarak tanımlanan bir malzeme türüdür. Bunlar inorganik, yüksek ısılarda işlem görmüş silikatlar ve metal oksitlerdir. Oksitlenmiş bir malzeme olmaları kimyasal bakımdan denge noktasında olan ve yeni bir kimyasal işleme girmeyen bir malzeme olmaları demektir. Fiziki olarak sert, gevrek ve ısıya dayanıklıdırlar. Tuğla malzemenin içindeki kuartz kaolinit ve mika ısı etkisi ile kuartz kristobalit, mullit ve bunları bağlayan bir camsı malzeme oluştururlar, inşaatlarda kullanılan tuğlaların pişirme ısıları 950-1200 santigrat civarındadır. Tuğla üretimi önemli ölçüde yakıt gerektirir. Adi tuğlalar, harman tuğlası, 800 derecede pişirilirken sert tuğla için pişirme ısısının 900-1000 derecenin üzerinde olması gerekir. Şekil 30. Ölçüleriyle verilmiş taban tuğla örneği Tuğlaların pişirilmesi sırasında, içinde sonsuz sayıda mikrokospik çatlak, boşluk ve geçitler oluşur. Bunlar "boşluk" olarak adlandırılır. Bu boşluklar tuğlanın bütün önemli özelliklerini etkilerler. Porozite = Boşluk hacmi / tuğlanın dış hacmidir ve yüzde olarak belirtilir. Bunun için tuğla önce kuru olarak tartılır, daha sonra suyun içinde tutularak bütün deliklerin su ile dolması sağlanır. Tekrar tartılır. Aradaki ağırlık farkı suyun özgül ağırlığına bölünerek boşluk hacmi bulunur. Ancak tuğladaki boşluklar içinde bulunan hava, suyun boşluğa girmesini engelleyebilir. Bunun için tuğlaların su içinde kaynatılması ve soğuduktan sonra bu boşluklara suyun dolması beklenir. Genellikle tuğlanın porozitesi %25'den fazla ise giderek basınç dayanımı azalır. Sörünür olarak kullanılacak, hava koşullarına açık, ve sıva ile kaplanmayacak tuğlalarda porozite %15'den yüksek olmamalıdır. 5.9.4. DÖŞEME TUĞLASININ GENEL ÖZELLİKLERİ VE KULLANIMI Çok eskiden beri gerek iç, gerekse dış mekan düzenlemelerinde kullanılmakta olan tuğla, pişmiş bir toprak ürünüdür. Tuğlalar artık çok çeşitli renk, boyut ve şekillerde olabilmektedir. Dış mekan döşemelerinde kullanılmaya uygun tuğlalar taban tuğla adını almaktadır. Yüksek basınç mukavemeti, daha dayanıklılık ve düşük su emme oranıyla ülkemizde de hızla kullanım alanları artmaktadır. Standart ve detay taban tuğla seçenekleri, çok farklı sorunları çözmede uygun seçenekler sunmaktadır. Standart tuğla boyutları; ST1 ince 210x105x50 mm (2.5 kg) ,ST2 kalın 210x105x65 mm ( 3kg ) olarak verilebilir. Şekil 31. Merdiven ve yol uygulaması yapılmış taban tuğla örneği Tuğla döşemelerde esneklik sağlanması ve kolay uygulanması nedeniyle kum üzerine serbest oturtması tercih edilmektedir. Ancak derzleri vurgulamak, basamaklar oluşturmak, keskin kenarlar ve rampa gibi bazı inşai tesisleri kullanmak gerekebilir. Stabil hale getirilmiş zemin üzerine 5-10 cm kalınlıkta kum serilir ve sıkıştırılıp düzeltilir. Tuğlalar bir plastik tokmakla kum üzerine yerleştirilir ve sonra derzler kumla doldurulur. Çok farklı desenlerde taban tuğlalar mevcuttur, farklı modeller verilerek döşemeleri yapılır Tuğlalar, naylon ambalajlı paletlerde kullanıma sunulmaktadır. Fabrikada paletler forklift yardımı ile yüklenir ve kullanım yerinde forklift, vinç, kepçe veya el ile indirilir. Palet içindeki malzeme işçilik sırasında elle veya el arabası ile şantiye içerisinde sevk edilir. Tuğlalar taşınırken hassas davranılmalı ve köşe kırılmalarına engel olmak için düzgün istiflenmelidir. Tuğlalar, stok sahasında yağmur ve su etkisinden korunmalıdır. Çırpı ipi, terazi, plastik tokmak, keski, mala, derz malası, mastar, spiral makinesi, kompaktör gibi aletler döşeme yapılırken kullanılır. Tuğlaların kesilmesi gerekiyorsa, kumun üzerinde ya da yumuşak bir zeminde, keski veya elmas bıçaklı spiral yardımı ile kesilmelidir. Şekil 32. Taban tuğla döşeme desen örnekleri Teknik Şartname 1- Taban tuğlaları TS EN 1344 kilden mamül zemin döşemesi kaplama elemanları standardına uygun ve belgelidir. 2- Boyut sapma sınıfı R 1'dir. ( TS EN 1344'e göre en az boyut sapan sınıf). 3- Donma çözülmeye karşı dayanıklılık sınıfı FP 100'dür. ( TS EN 1344'e göre ) 4- Enine kırılma yükü sınıfı T4'dür. ( TS EN 1344'e göre en üst sınıf ) 5- Aşınma dayanıklılık sınıfı A3'dür. ( TS EN 1344'e göre en üst sınıf ) 6- Kayma kızaklamaya karşı dayanıklılık sınıfı A3'dür. ( TS EN 1344'e göre en üst sınıf ) 7- TS EN 1344 belgesinde yukarıdaki değerler ve ilgili tuğla ölçüsü işlidir. 8- Tuğla görünür yüzeyleri tel kesme yüzey dokuludur. ( Terasit / Gözenekli yüzey ) 9- Doğal toprak renginde olup istenildiğinde kahve ve sarı renkte üretilebilmektedir. ( Renklerde maliyet farkı vardır. ) 10- 210 x 105 x D ( D: kalınlık ) ölçülü tuğlalar yivli ve yivsiz olarak üretilebilmektedir. 11- Klinker tuğlalar 1950 kg. /m³ +/- 50 yoğunlukta olacaktır. 5.9.5. DÖŞEME YAPILIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR * Fırınlama esnasında, toprağın yapısından dolayı tuğlalarda ton farklılıkları görülebilir. Bu nedenle, taban tuğla uygulama sırasında bu ton farklılıklarını engelleyebilmek için farklı paletlerden tuğla alınarak örüm yapılmalıdır. * Uygulamadan sonra tuğla yüzeyine boya, vernik, sirke, tuz ruhu v. b. malzemeler sürülmemelidir. * Tuğla uygulamalarında tavsiye edilen sertifikalı usta ekipleriyle çalışılmalıdır. * Taban tuğla uygulamasından önce, uygulama alanının kullanım amacına göre zemin etüdü iyi yapılmalıdır. Gevşek zeminler 10 - 15 cm blokaj üzerine 10 - 15 cm grebetonla güçlendirilmeli ve su drenajı için gerekli eğim verilmelidir. * Uygulama alanı bordür elemanları kullanılarak çerçeveye alınırken, tuğla ölçülerini de dikkate almak gerekir. * Bordür, kanal, basamak, havuz kenarı ve direk gibi elemanları harçlı ve 1 cm derzli uygulanmalıdır. * Derzlerden taşan harçlar, mala yardımı ile bulaştırmadan alınmalıdır. * Derz malası ile derzlere şekil verilmelidir. * Çerçeveye alınan alana minimum 3 - 5 cm kalınlığında kum serilmeli ve bir kompaktör yardımıyla 3 - 4 pas sıkıştırılmalıdır. * Sıkışmış kum, düzgün bir mastar yardımıyla mastarlanmalı ve derz doğrultularını tutturabilmek amacıyla kılavuz ipler çekilmelidir. * Sıkışmış kum üzerine istenilen örgüyle döşeme yapılır. ( Trafik yükü alan uygulamalarda yüke göre 45 - 90 derecelik balıksırtı örgü tercih edilmelidir. Yaya yollarında boyuna bağlantı, yığma ve sepet örgü kullanılabilir. ) * Döşeme yapılırken tuğlalar arasına 2 - 3 mm boşluk bırakılmalıdır. Ayrıca örümün düzgün olması için kılavuz iplere uyulmalıdır. * Örüm esnasında tuğlanın kesilmesi gereken yerlerde, bir spiral yardımıyla tuğlanın yüzeyinde 2 - 3 mm.lik bir yiv oluşturulmalı ve tuğla kum üzerine yatırılarak, geniş ağızlı bir keski ile düzgün bir şekilde kesilmelidir. * Örüm işlemi bittikten sonra derz aralarına ince elenmiş temiz kum serilmeli ve derz aralarına girmesi sağlanmalıdır. * Daha sonra lastik tabanlı bir kompaktörle tuğla yüzeyinden 3 - 4 pas geçmeli ve oturan derzler yeniden kumla doldurulmalıdır. * Uygulama alanı bir süpürge yardımıyla iyice süpürülmeli ve derzlerin aralarına tamamen kum dolması sağlanmalıdır. 5.10. ASFALT Petrol, gaz, sıvı ve katı halde bulunan hidrokarbonlara verilen genel addır. Sıvı hidrokarbonlara ham petrol, gaz halindekilere doğal gaz, katı olanlara ise bileşimlerine göre asfalt-parafin veya bitüm adı verilir. Kuyudan çıkan ham petrolün damıtma işleminden sonra bileşenlerine ayrılmasıyla asfalt , parafin, benzin v.b elde edilir. Asfalt su ile inceltilerek zemin kaplamalarında kullanıma hazır hale gelir. Asfalt petrol rafinelerinde ayrıştırma işleminin bir yan ürünüydü. Bir artık olarak pek önemsenmeyen bu maddeye bir kullanım alanı bulmak gerekiyordu ve bulundu. Asfalt su geçirmezliği sağlamakta,izolasyonda ve çatı kalafatlama da anahtar bileşenlerden biridir. Ama en iyi bilinen kullanım alanı yol kaplamasıdır.Asfalt yapı olarak yapıştırıcı ham petrolün yan ürünüdür. Kırılıp ufalanmış taşlar yani mıcırlarla ve başka minerallerle karışarak kaplama asfaltı adı altında hazırlanır. Üretimi taş ocağında başlar, yerin 15 metre altında ağır iş makineleri ve patlayıcılar yardımı ile granit parçaları çıkarılır ve toplanır. Asfalt şantiyesi de taş ocağının hemen yanına kurulu olmalıdır. Çelik taş öğütme makineleri çeneleri yardımı ile dev granit taşlarını 20 cm’e kadar parçalarlar. Taşları kırmaya yarayan makineler 3 çeşittir. Bunlar 20cm 15 cm ve 10cm ve altı olarak 3 çeşittir. Hangi yüzeye ne tür asfalt döşenecekse o tür taşlar petrol ürünü ile karışıma alınır. Genel olarak kum, kaya tozu(makinelerde kaya parçalamaları sonucu oluşur) 5-10 cm’lik mıcır ve 15-20 cm’lik mıcır karışıma girer. Bu malzemelerin yolun döşeneceği yere göre karışım oranları vardır. Taşlar ve kaya tozu karışımın %95’ini oluşturur. Taşlar, kaya tozu ve kum 1 dakikalık bir kurutma işlemine tabi tutulur ve nemden arındırılır.Nem asfalt yapıştırıcı içerisinde tutunmayı azaltmaktadır. Yapıştırıcı petrol ile titizlikle karıştırılan asfalt vakit kaybettirilmeden taşıyıcı kamyonlara yüklenir. Asfalt yapımı hafif presli bir makine yardımı ile yola istenilen oranda ve şekilde dökülür, ardından ağır pres makineleri düzelteme ve yere oturtma işlemini yapar. Hava durumuna göre asfalt en fazla 1 saat içinde kurur. Asfalt, yola dökülen taş parçaları, buz, kar, aşırı yağış gibi birçok sebeplerden dolayı kısa sürede hasara uğrayabilir. Ayrıca yola dökülen benzin asfaltın çözünmesine ve ana hali olan kararlı haline geçme isteğine yol açarak kullanılmaz bir hal aldırabilir. 5.10.1. ASFALTIN TABAKALARI 1-Aşınma Tabakası Üstyapının en üst tabakası olan aşınma tabakası, genellikle 5 cm kalınlığında asfalt betonu olarak uygulanmaktadır. Ağır trafikli devlet yollarında ve otoyolların aşınma tabakasında yüksek mukavemetli, kayma direnci yüksek SMA- Taş Mastik Asfalt gibi bitümlü sıcak karışımlar kullanılmaktadır 2- Binder Tabakası Bitümlü temel veya granüler temel üzerine uygulanan binder tabakası, trafiğe bağlı olarak genellikle 6-8cm kalınlıklarda asfalt betonu ile teşkil edilmektedir. 3- Bitümlü Temel Tabakası Trafiğe bağlı olarak genellikle 8-18cm kalınlıklarında uygulanan bitümlü temel tabakası, genellikle bağlayıcısız granüler temel üzerine yoğun gradasyonlu bitümlü sıcak karışımın uygulandığı bir tabakadır. Şekil 33. Asfalt tabakası örneği 5.10.2. BSK ASFALT ÜRETİM TESİSLERİ - ASFALT PLENTLERİ Asfalt plentleri, Asfalt üretim tesisleri olarak adlandırılır, 3 tip agrega gradasyonlu olarak tasniflenir, tasniflenen agrega ısıtılmaya hazırdır ve reçete oranlarına göre ısıtıcı fırında 145-160ºC sıcaklıkta kurutulmuş ve ısıtılmış agrega yine 155 -160 C dereceye kadar ısıtılan bitum karıştırma haznesinde karıştırılır, karışıma filler, Taş Mastik gibi katkı malzemeleri ilave edilebilir. Her bir Harman Karışım süresi yaklaşık 45 saniye olmalıdır. Bitum ile Agrega birbirine tamamen örtüşmelidir. Yine yardımcı malzeme olarak kullanılan ince mineral filler Agrega ısıtılması ile kazanılmış veya dışardan ilave edilerek karışıma verilir ve bitümün agrega üzerine tutunmasında yardımcı olur . Böylelikle Asfalt Plentinden yaklaşık 160 C de Asfalt üretilmiş olur . İki tip Harman tipi Asfalt plenti mevcuttur , Sabit ve Mobil olarak adlandırılır. 5.10.3. ASFALT TİPLERİ 5.10.3.1.Sıcak Karışım  Asfalt ( Bitümlü Sıcak Karışım / BSK ) BSK üretiminde, 145-160ºC sıcaklıkta kurutulmuş ve ısıtılmış agregayla, yaklaşık aynı sıcaklığa kadar ısıtılarak viskoz sıvı hale getirilmiş bitüm, karışım dizaynı oranlarına uygun olarak plentte karıştırılmaktadır. Karışımdaki agrega ve bitüm oranları karışımın kullanılacağı tabakaya ve özelliğine bağlı olarak değişmekle birlikte karışımın yaklaşık %95'i agrega %5'i bitümdür. Kullanılan agrega, kırma taş, kırma çakıl veya bunların karışımından ibaret olup şartnamesinde belirtilen kriterleri sağlaması gerekmektedir. Agrega kaba, ince ve mineral filler içerecek şekilde en az 3 ayrı tane boyutu grubunun belirli oranlarda karıştırılmasıyla elde edilmektedir. 40/60, 50/70 ve70/100 penetrasyonlu bitümler kullanıldığı gibi modifiye bitümler de kullanılmaktadır.  Şekil 34. Sıcak karışım asfalt döküm örneği 5.10.3.2. Ilık Karışım Asfalt Ilık karışım asfalt, enerji tasarrufu sağlamak ve emisyonları azaltmak için bitümlü sıcak karışım sıcaklığını en az 20-30 ºC düşürecek şekilde uygun metotla hazırlanan bitümlü bir karışımdır. Karışımın hazırlanması sırasında sıcaklığın 10 ºC düşürülmesi emisyonun % 50 oranında azalmasına neden olduğundan, henüz fazla yaygın olmayan bu teknolojinin gelecekte daha büyük bir önem kazanacağı açıktır. Düşük sıcaklıkta asfalt üretmek için değişik karışım prosesleri uygulandığı gibi, suyu uzaklaştıran zeolit gibi katkı malzemeleri veya bitüm viskozitesini azaltmak için parafinin kullanıldığı değişik metotlar uygulanmaktadır. 5.10.3.3. Soğuk Asfalt  ( bitumlü harç kaplama slurry seal  )   Slurry Seal & Mıcrosurfacıng Asfalt Kaplama  Slurry Seal Nedir ?    Soğuk Asfalt olarak adlandırılan Slurry Seal ; gradasyonlu tek tip ince agrega , asfalt emilsiyonu , mineral filler ve su ile dizayn edilen harç tipi bir karışımdır. Kullanılma sebebi asfalt kaplama yüzeyinin hem koruyucu ve düzeltici bakım işlemlerinde kullanılır. Maliyeti sıcak asfalt ve diğer kaplama uygulamalarına göre oldukça düşüktür. Yol tutuş kabiliyeti, yolun dayanıklılığı ve aşınma süresi gibi etkenlerde daha avantajlıdır. Sürüş Kalitesini etkileyen yol üzerindeki tekerlek izleri, tümsekler çukurluklar ve ondilasyonlar ile yüzey düzgünlüğünün ön plana çıkması istenen uygulamalarda Soğuk Asfalt ( Bitumlu Harç kaplama ) Slurry Seal oldukça etkilidir ve istenilen sonuçlar kolaylıkla  masrafsız bir şekilde elde edilir.    Slurry Seal Ne İle Yapılır ?  Slurry Seal Harç kaplama makineleri genellikle kamyon üstu monteli özel tasarımlı  gelişmiş araçlar tarafından uygulanabilir, Bu teknoloji 1930 larda Almanya da bulunmuş olmasına rağmen, hayata geçirilmesi ancak 1960 larda  bu tip gelişmiş makinelerin üretilmesi  ile mümkün olabilmiştir.  3 tip Agrega Gradasyon tipi uygulanabilir. En küçük 4- 5 mm  , en buyük ise 9,5 mm dir.  Şekil 35. Soğuk karışım asfalt örneği Avantajları: Tek bir geçişte, çatlak - yarık ve yol üstünde oluşmuş boşlukları doldurur . Yüzeyi tüm hava koşullarına karşı korur ve daha dayanıklı yüzey elde edilir. Hem hazırlanması hem de uygulaması oldukça düşük maliyetlidir, ekonomik açıdan çok avantajlıdır.  Yüzey uygulaması oldukça hızlı olup çok kısa bir süre sonra kullanıma hazır hale gelir,  uygulamadan sadece bir kaç saat sonra hazır haldedir.  Özel dayanıklı, hava koşullarına karşı koruma sağlar, kayganlaşmayı  önler. Uygulama yapılan yoğun trafik bölgelerinde trafik kazaları % 90 oranında azalmaktadır.  Kaplama da su ve hava geçirgenliği ortadan kalkar, yol tutuşu artar. 5.10.3.4. Taş Mastik Asfalt ( stone mastık asfalt ) SMA 5.11.3.4.1.Taş Mastik / Stone Mastik (SMA)  Nedir?   Son yıllarda trafiğin hızla artması , mevcut yolların üzerindeki yükün ve araç sayısının hızla artması bu yollarda  bozulmalara, tekerlek izleri ile oluşan olukları atrırmaktadır . Bu sebebden dolayı tekerlek izlerini ve oluşan bozulmaları ortadan kaldırmak ve yolun ömrünü uzatmak adına yüzey kaplama da yeni bir uygulama başlatılmıştır, Bu sistem yüksek dane ile daha yüksek bitum kullanılmasını gerektirerek daneler ve bitumu birbirine daha fazla kenetler, yolun ömrümü uzatır. Bu yeni karışım daha yüksek bitum oranı içerdiğinden kaplamanın kalitesi daha yüksektir. Özellikle Tekerlek izi oluşabilecek ağır taşıt trafiğinin yoğun olduğu bölgelerde kullanılmaktadır.  Taş Mastik ( SMA ) Nasıl Elde Edilir?    Bu uygulamalar % 70 - 80 oranında kaba agrega , % 20 - 30 oranında ince agrega ile & 6- 7 gibi yüksek bir oranda bitum ile gerçekleşir. Karışımda kaba agreganın daha fazla olması daha fazla boşluklar oluşmasına, oluşan bu boşlukların da ince harç ile kapatılmasına Taş Mastik uygulası denir. Bu ince harç, mineral filler, bitum ve özel bir malzeme olan ve bitumu tutan elyaf ile doldurulmaktadır. Bu elyaf sayesinde daha yüksek miktarda kullanılan bitüm kaba agrega üzerinde akmadan tutunabilir.  Günümüzde ise Taş Mastik uygulamaları özellikle Avrupa ülkelerinde aşınma tabakası olarak kullanılmaktadır. Şekil 36. Taş mastik asfaltın oluşum Taş Mastik ( SMA ) Nasıl Uygulanır ?   Mevcut  asfalt üretim tesislerinde üretilen Isıtılmış gradasyonlu agrega , filler ve ısıtılmış bitüm karışımı ile elde edilen asfalt karışımı , Taş Mastik Ünitesi ile  tartılmış filler ve elyaf ilave edilerek taş mastik Asfalt karışımı elde edilir .Filler ve elyaf doğrudan karışıma verilir. Avantajları: Yüksek dayanım ve tekerlek izine karşı koruma  Daha iyi yapısal iç dayanım  Kaymaya karşı koruma  Ses absorbe etme özelliği Daha uzun hizmet süresi Yaşlanmaya karşı koruma    5.10.3.5.Polimer Modifiye Asfalt   Modifiye Asfalt Nedir ?    Dünya da ve ülkemizde giderek artan trafik , yoğun ağır taşıtların asfalt kaplama yüzeyinde oluşturduğu ondulasyon, bozulmalar, teklerlek izleri ve sert değişen iklim koşulları da eklendiği zaman sıcak asfalt kaplamaları daha dayanıklı hale getirmek  için değişik çözümler gündeme gelmiş ve bu uygulamalar içerisinde Modifiye Asfalt kullaımı çare olarak öne çıkmıştır. Yol üst yapımında kullanılana asfalt çimentosunun performansını artırmak ve farklı iklim koşulların da dayanıklı hale getirmek için Polimer adı verilen kimyasal maddeler ile asfalt çimentosunun özellikleri artırılır . Bu iyileşmenin sağlanmasında elastomer veya plastomer tipi polimer kullanılmaktadır.  Şekil 37. Modifiyeli asfalt dökümü - modifiye olmadan zarar görmüş asfalt örneği Modifiye Asfalt Kullanım Sebepleri Modifiye Bitum Üzerine Etki Eden Faktörler  Asfalt çimentosunun kimyasal ve yapısal özelliğinin kullanılan polimer ile uygunluğu  Kullanılan Katkıların tipi ve miktarı  Üretim Şartları ve teknikleri  Modifiye Bitum Kullanım Nedenleri?  Polimer Modiye Bitum yol kaplamalarının tekerlek izleri ( oluklanma ) ve yorulmaya karşı mukavemetini dayanıklılığını artırmaktadır.  Tekrarlı yükte koruma ve mukavemet artmaktadır.  Asfalt çimentosunun servis sıcaklık aralığı  genişlemektedir. Sıcaklık değişimine karşı hassasiyet azalmaktadır, yumuşama noktası yükselmekte ve kırılganlık noktası düşmektedir.  Deformasyon ve kırılmaya karşı mukavemet artmaktadır.  Adhezyon iyileşirken yaşlanma ve bozulma yavaşlamaktadır.  Modifiye Bitüm Kullanım Alanları Nerelerdir ?  Yansıma çatlaklarının önlenmesi amacı ile ,  Tekerlek izi oluşumlarının direnci amacı ile ,   Yarılmaya karşı mukavemet amacı ile ,  Yüzey pürüzlüğüğü amacı ile ,  Soyulmaya karşı mukavemet amacı ile ,  Su yalıtımı amacı ile ,  Asfaltın betona yapıştırılması amacı ile  Absorbasyon minimize edilmesi amacı ile  Karayolları, otoyollarda, trafik yoğunluğu fazla olan bölgeler ile iklim değişikliği sert olan bölgelerde kullanılmaktadır. Yol üstyapısında oluşan bu tür bozulmaların önüne geçebilmek için yapılan modifikasyon; karışımın modifiyesi ve bitümün modifiyesi olarak iki farklı şekilde olmaktadır. Bu amaçla çok farklı ürünler kullanılmaktadır.    Şekil 38. Normal ve modifiye asfalt karşılaştırma örneği Polimer Modifiye Nasıl Üretilir?   Taş mastik doğrudan asfalt karışımına ilave edilmekte idi, polimer modifiye ise tamamen bitumun karakterini değiştirmeye yönelik bir uygulamadır. Asfalt üretim tesisine yakın olarak konumlandırılarak, bitum depolama ve ısıtma tanklarına komşu bir tesiste Polimer adı verilen bir elyafın değirmen öğütücüden geçirilerek parçalanması ve bitum içerisine katılması ile genişlemesi ve bitümu iyileştirmesi işlemidir. Polimer modifiyeli bitüm karışıma ilave edildiğinde asfalt karışım harman süresi yaklaşık 10 - 15 saniye kadar artar, bitüm ısıtılma değeride 155 - 160 C dereceden 180 - 185 C derecelere çıkmaktadır. Polimer modifiye ile üretilmiş asfalt stok silolarında bekletilmeye uygun olmaz, karışımdan sonra doğrudan kamyona beslenmeli ve serilmelidir. Polimer modifiye bitum tesisinde karıştırıcılı tanklarda üretilen bitum, Agrega - filler ile buluşturulur.  5.10.3.6. Renkli Asfalt İki farklı uygulama amacı olan bir asfalt çeşididir: Dekorasyon amaçlı Güvenlik amaçlı Hollanda da renkli asfaltın temel kullanım yerleri bisiklet yollarıdır. ülkede şu anda bisiklet yollarının %80' i kırmızı renkli asfalttır. Fakat bu giderek azalmaktadır. Yaklaşık 10 yıldır, siyah bitüm renklendirilerek yapılan uygulamalar daha revaçta olmaya başlamıştır. Uygulama çoğunlukla yaya geçitleri, eğlence yerleri, spor alanları,  yürüyüş yolları ve otobüs duraklarında gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda tünellerdeki yol yüzeylerine güvenlik amacıyla uygulanmaktadır. Asfaltın renklendirilmesi için afsal boyaları kullanılır. Boyama işlemi yeni dökülmüş asfalt uygulaması üzerine ya da eski asfaltın üzerine yapılabilir. Eski asfalt üzerine boyama yapılacak ise, öncelikle temizlenmeli, yıkanmalı ve üzerindeki nem giderilmelidir. Şekil 39. Renkli asfalt örnekleri Asphalt Boyasının Faydaları: Özel çimento ile akrilik reçine esaslı boya asfalta iyice yapıştığından kolay kolay asfaltın üzerinden çıkmaz ve renkli görünüm yıllarca kalır. Özel çimentonun içinde bulunan sertleştirici sayesinde, asfalt yüzeyi sertleşir, asfaltın aşınma mukavemeti normal asfalta göre üç kat artar. Özel boyası sayesinde asfalt -30 derece ile, +70 derece sıcaklığa kadar dayanıklılığını muhafaza eder, derzler ilk görünümünü muhafaza eder. Özel asfalt boyası güneş ışınlarını yansıttığı için asfaltın yakıcı sıcaklığını hissettirmez. Mevcut asfalt kaplama üzerine uygulanan özel asfalt dolgu macunu ve boya sayesinde yalıtım özelliği ve su izolasyonuda sağlar. İstenildiğinde üzeri tekrar aynı ya da farklı renklerde boyanabilir. Kaplama boyanın ömrü içindeki polimerler ve doğal malzemelerden dolayı beton ve asfalttan 5.10.3.7. Streetprint Asfalt 5.10.3.7.1. Streetprint Asfaltın Teknik Özellikleri StreetPrint çelik - halat karışımı şablonlarla sıcak asfalta baskı yapılması ve yüzeyin StreetBond boya ile boyanarak, dekoratif bir görünüm elde edilmesidir. StreetBond, epoksi katkılı, çimento bazlı, asfaltın yüzeyini sertleştirerek, aşınma mukavemetini %300 arttıran, bu uygulama için üretilen sertleştirici boyadır. Streetprint uygulamasında kullanılan asfalt, 0-5 mm. elekten geçen, taş tozundan yapılan, piyasadaki en ince karışım asfalttır. Asfalt dökmeye müsait, eski mevcut beton, eski mevcut asfalt veya oturmuş bir stabilize zemin üzerine Sreetprint kaplama yapılabilir. Asfaltın kalınlığı uygulamanın yapılacağı zemine göre en az 4 cm. olmak koşuluyla istenilen kalınlıkta yapılabilir. Streetprint uygulaması, asfaltın serilebildiği her alanda uygulanabilir. Bir günde yaklaşık 500m² alan, boya tatbiki dahil Streetprint kaplanabilir. Hammadde asfalt olduğundan, herhangi bir işlem (doğalgaz,su v.s.) yapılacağında zemin derz kesme makinasıyla kolayca kesilebilir. Daha sonra, aynı desenli şablon ve aynı renkli boya ile kesilen yer tekrar kaplanabilir. Uygulamanın üzerindeki araç trafiğinin yoğunluğuna göre, 5 sene ile 8 sene arasında değişmektedir.Tazzikli su ile yıkanarak Streetprint'in temizliği kolayca yapılabilmektedir.Tuz, mazot, benzin gibi maddelere karşı herhangi bir deformasyon söz konusu değildir.Streetprint uygulaması istenildiği zaman istenilen renge daha uygun maliyetle dönüştürülmektedir.Uygulama yapılan alan, araç trafiğine 1.5 gün yaya trafiğine ise 1 gün sonra açılabilmektedir. Streetprint uygulaması -34 C ile +71c arasındaki hava koşullarında garantilidir. Şekil 40. Streetprint asfalt uygulama örneği 5.10.3.7.2. Neden Streetprint? Asfalt, bilinen en ucuz ve dayanıklı zemin malzemesidir. StreetPrint uygulaması ise kilitli parke taşı ve benzeri malzemelere göre işçilik ve zaman açısından büyük tasarruf sağlar. Uygulama çok hızlı yapılabildiğinden; yol, kaldırım gibi zeminler aynı gün boyanın uygulanmasından 2-3 saat sonra kullanıma açılabilmektedir. Beton, doğal taş ve benzeri kamplamalı yollarda, derz araları süpürme, erozyon ve yağış, don gibi kış etkenlerle boşalarak alt yapı bozulmalarına maruz kalır. Altta biriken sular, kaplama üzerine basılınca dışarıya fışkırır, derzlerde bitki oluşumları görülür. Bu bitkilerin uzaklaştırılması için bazı kimyasalların kullanımı gerekir. Derz, dolgu maddelerin rüzgar ve su ile çevreye taşınması rahatsız edici olur. StreetPrint tüm bu sakıncaları ortadan kaldırır. Beton, kilitli parke taşı ve benzeri kaplamaların aşınma süreci betonda olduğu gibi gerçekleşir. Taş kaplamalar bile zaman içinde altlarına sızan suyun etkisi ile, şiddetli yağışlarda ve don etkisi altında çökmelere maruz kalır. StreetPrint, asfalt üzerine güçlü koruyucuların tatbik edildiği bir zemin oluşturarak, aşınmayı ortadan kaldırır. Taşıt araçları StreetPrint üzerinde seyrederken, zemin dokusundan ileri gelen görüntü ve ses uyarımı sürücünün yavaşlama ihtiyacı duymasına neden olur. Gevşeyen taşların zarar vermesi, tekerlekler tarafından savrulması, birbirlerine çarparak rahatsız edici ses çıkarması ve dahası, toplumsal olaylarda yerden sökülerek kötü niyetli amaçlara hizmet etmesi söz konusu olmayarak, güvenli bir ortam sunar.   StreetPrint, şekillendirilebilir dökme bir kaplama malzemesi olduğu için, hayal gücünüzün elverdiği her desende zemin uygulamasına imkan verir. Klasik kaplama malzemelerinin görünümünü kolayca alır ve üstelik derzler bozulmadan, çökme ve kabarma olmadan uzun yıllar kondisyonunu ve güzelliğini korur. Yaya ve araç yolları, otoparklarda kullanılır.  Tarihsel ve kentsel dokuya uygun zemin kaplama malzemesi gerektiren yerlerde en uygun çözüm Streetprint'dir. İstenilen her renk ve desende üretilebilmesiyle kentsel doku ve estetiğin korunması mümkün olur. Kentin her kısmında, farklı dokuya uyumlu zemin kaplaması üretebilmek için sadece bir yöntem, ekip ve ekipman kullanılması, ayrıca ekonomi ve rahatlık sağlar. 5.11. KAUÇUK ZEMİN DÖŞEMELER 5.11.1. KAUÇUK NEDİR, NASIL ÜRETİLİR? Kauçuk, bugünkü endüstrinin önemli maddelerinden biridir. Motorlu - motorsuz taşıt araçlarının tekerlekleri, çeşitli yağmurluklar, ayakkabılar, elektrikçilikte en önemli izoleler, düğme, tarak, kalem gibi maddeler, yapıştırma solüsyonları, vernikler, kauçuğun endüstriye uygulama şekilleridir. Doğal kauçuğun bu kadar çok kullanılması sebebi ile, kauçuğu çok ucuz ve bol miktarda elde edebilmek için 1906 yılında Almanlar tarafından sentetik (yapay) kauçuk elde edilmiştir. Kauçuk aslında bir ağaç adıdır. Bu ağacın kendisinden ve özsuyu olan lâteksinden elde edilen maddeler endüstride kullanım sahası bulmuştur. Son yıllarda tabii kauçuğun yanı sıra sentetik kauçuğun da üretilmesi ile pek çok kauçuk türü ortaya çıkmıştır. Kauçuğun en önemli özelliği yüksek bir elastikiyete sahip olması, yani yeniden eski haline dönebilen bir uzayabilirliğinin olmasıdır. Kauçuk işleme endüstrisinin gelişmesinin ve hemen her sektörde kullanılmasının temelinde de bu vardır. Ömrünü tamamlamış lastikler üretim tesisine ulaştıktan sonraki ilk operasyon lastiğin içindeki kalın yanak çelin telinin alınmasıdır. Özel üretilmiş shredder makinesinde parçalanan lastikler tam otomasyon granül hattındaki granülatörlerden geçerken lastik yüzeyini tamamen sara ince çelik tellerden manyetik bant vasıtasıyla ayrıştırılır. Telstil malzemeleri ise siklonlar ve hava kilitleri sayesinde kauçuk granüllerin içinden tamamen arındırılmış olur. Kauçuk çevrecidir, içeriğinde çevreye zararlı maddeler yoktur. Kanserojen madde içermez. Geriye dönüşümlü granüller %5 Dow Binder bağlayıcı ve %3 oksit boya kullanılarak üretilmektedir. Kauçuk granül taneleri son aşamada kalibre edilmiş sarsak eleklerden geçerek, 4 boyda ( mikronize toz / 0-1 mm / 1-3mm ve 3-4mm ) otomasyon sistemi kullanılarak büyük big-bag ambalaj çuvallarında stoklanır. Kalibre edilen lastik parçacıkları renklendirici ve yapıştırıcı ile buluştuğu mikserlerde karıştırılır. Üretilecek ebat ve kalınlıktaki kalıplara dökülen bu karışımlar 9 – 21 dk. arasında değişkenlik gösteren pişirme süreleri sonunda blok kilit kauçuk, karo, rulo ve tekli kilit kauçuk olarak raflarda yerini alır. Kauçuk zeminlerin; yüzeyi kaymaz, esnek, yumuşak, çok emici, yalıtkan ve geri dönüşümü mümkündür. SBR ve EPDM olarak iki tip kauçuk vardır. EPDM kauçuk SBR kauçuğa göre daha kalitelidir. EPDM kauçuğun asıl adı etilen propilen kauçuğudur.  Bir polimer çeşidi olarak ilk akla gelen özellik, düşük camsı geçiş sıcaklığına sahip olmasıdır. Bu madde ısıya, oksidasyona, ozona, atmosfer koşullarına karşı oldukça dayanıklıdır. Buna ek olarak fosfat, glikol esaslı fren yağları, su buharı ozon ve hava koşullarına karşı direnç seviyesi oldukça yüksek bir maddedir. Kullanım derecesi 40 ile 150 derece arasında değişkenlik gösterir.  Genel olarak parça kaplama işlemleri, vurma ve darbelere dayanıklı malzemelerde, hortumlar ve tüp gibi ürünlerin yapımında kullanılmaktadır. Bu malzeme elastikiyet, kalıcı deformasyona karşı direnç, atmosferik yaşlanma, oksidasyon dayanım, ısı dayanım, ozon, düşük sıcaklıklara dayanım bakımından yüksek performans göstermekle beraber yağ ve yakıtlara dayanım ve geçirgenlik bakımından da oldukça düşük özellikler göstermektedir. Bu malzemenin sık kullanıldığı sektörler ise şu şekildedir: Tatami, yapı ve inşaat sektörü, ambalaj, promosyon, otomotiv, spor ve denizcilik sektörlerdir. 5.11.2. KİLİT VE KARO KAUÇUK Kilit kauçuk koruma özelliği, darbelere karşı dayanıklı ve esnek bir yapıya sahip olması nedeniyle çocuk oyun parkları, üst geçitler, okul bahçelerinde kısacası hassasiyet ve koruma gereken tüm zeminlerde kauçuk zemin kaplamaları kullanılmaktadır. Kilit kauçuk, kullanım ve uygulama açısından kolay olması nedeni ile piyasada en çok üretilen ve satılan kauçuk zemin kaplamadır. Çok farklı model ve renklerde olmaktadırlar. Karo kauçuklarda kilit kauçuklarla aynıdır sadece ölçüleri farklıdır. Karo kauçuklar, 50x50 cm karo 3-4 cm kalınlık ve 40x40 cm karo 2-2.5-3-4 cm kalınlıktadırlar. Kilit Kauçuk Ölçüleri 200 x 1250 x 20 mm 200 x 1250 x 30 mm 200 x 1250 x 40 mm 200 x 1250 x 40 mm 200 x 1250 x 25 mm Çocuk oyun alanları, bisiklet yolları, yürüyüş yolları, spor sahaları, okul bahçeleri, üst geçit köprü ve merdivenleri gibi pek çok alanda kullanılmaktadır. Şekil 41. Kilit taşı modeli kauçuk örnekleri Zemin döşemesinde öncelikle kauçuk zemin uygulaması istenilen alan iyice incelenmeli ve alanın şapının düzgün olup olmadığı, helikopter betona sahip olup olmadığı analiz edilmelidir. Unutmayın ki zeminimiz ne kadar düzgün ve kusursuzsa uygulama başarınız ve görselliğinizde o kadar yüksek olacaktır. Başarılı bir kauçuk zemin uygulaması, için hava sıcaklığı ve yağış olup olmadığı da çok önemlidir. Hava sıcaklığı minimum 16 derece, yağışsız olmalı ve rölatif mekan rutubeti % 65 olmalıdır. Kauçuk zemin kaplamaları uygulama başlatılmadan ilgili alana getirilip, üst üste konularak belirli bir müddet bekletilmek yoluyla ortam şartlarına uyumları sağlanmalıdır. Şimdi her şey hazır ve nasıl başlayacağım sorusu ise şu şekilde cevap bulur; alan tel fırça veya süpürgelerle iyice temizlenir. Daha sonra çift kompetandlı 24kg’lık A ve bileşenlerinden oluşan tutkal birbirine homojen hale gelinceye kadar iyice karıştırılırlar. Düzgün ve uygun şartlara haiz beton üzerine tutkalınızı döktükten sonra uygun hızda kauçuk zemin kaplama materyalleri ilgili alana yapıştırılır ve fazlalıklar kesilerek kompakt ve şık bir görüntü elde edilir. Şekil 42. Kauçuk zemin döşeme uygulaması 5.11.3. RULO KAUÇUK Döşeme kolaylığı nedeniyle geniş alanlarda tercih edilmektedir.12.5 m’lik standart rulo halinde paketlenerek sevk edilir. Ancak özellikle istendiğinde kalınlıklarına göre ( 10mm ) 32m ile ( 3mm ) 107 m arasında kesintisiz rulo kauçuk elde etmek mümkündür. Genişlik standart 120 cm’ dir. Çok farklı renklerde üretilebilmektedir. Daha çok yürüyüş yolları ve spor alanlarında kullanılan rulo kauçuk, özellikle park, oyun bahçesi, üst geçit ve site girişlerinde tercih edilen dış mekan zeminlerine uygulanır. 2 ile 10 mm kalınlığında ve standart 120 cm genişliğinde üretilen rulo kauçuk, uzun metrajda üretilebildiğinden eksiz olarak kullanma imkanı sağlar. Poliüretan çift kompenant yapıştırıcı ile zemine yapıştırılan rulo kauçuk yer kaplama malzemesi pek çok alanda gönül rahatlığıyla kullanılır. Açık hava şartlarına elverişli yapısı ile uzun süreli ve sorunsuz bir kullanım sağlar. Şekil 43. Rulo kauçuk örnekleri İnsan sağlığına karşı duyarlı, geri dönüşüme müsait yapısı ile doğa ve çevre dostu olan rulo kauçuk olumsuz hava koşullarından etkilenmediği için özellikle kış aylarında donmayan ve kaymayan yapısı ile olası büyük kazaların önüne geçer. 5.11.4. DÖKME KAUÇUK İstenilen kauçuk zemin kaplama malzemesi hem asfalt hem de beton zemin üzerine uygulanılabilir. Su geçirimli, top ile oynanan bütün spor dalları ve yürüyüş yolları için uygun ve uzun ömürlü bir zemin kaplama malzemesidir. Uygulamadan önce döşeme yapılacak alanın eğimlerinin doğru verilmiş olmasına, asfaltın veya beton zeminin her türlü toz, kir ve nemden arındırılmış olmasına dikkat edilmelidir. Şekil 44. Dökme Kauçuk Uygulaması Yerinde dökme kauçuk ürünü kauçuk zemin kaplama ürünler içinde nitelik ve kabiliyetler açısından çok özel bir yere sahiptir. Dökme kauçukta çoğunlukla kiremit kızıl rengi tercih edilmesi yanında değişen oranlarda farklı renklerde talep edilmektedir.Bir yerinde dökme kauçuk uygulaması iş ve uygulama süreçleri açısında yerinde dökme beton gibidir.Kauçuk grabüller,bağlayıcılar ve çizgi boyaları alana gönderilir.Kauçuk zemin uygulamalarında zeminin düzgün en önemli faktörlerden biri olup,eğer zeminde bozukluk ve kot farkları var ise bu tür problemleri kapamada en uygun zemin kaplama ürünüdür.Kesinlikle toprak zemin üzerine uygulaması yapılmamaktadır. Yerinde dökme kauçuk ürün kalınlıkları 13mm’den başlayıp 50mm’ye kadar uzanmaktadır. Uygulama sahaları ise; çok amaçlı spor alanları, açık ve kapalı spor salonları, çocuk oyun parkları,açık alan spor sahaları,tenis kortları,basketbol sahaları,voleybol sahaları,kapalı spor sahaları,okul bahçelerinde dış mekan ve iç mekan,yürüyüş yolu,koşu yolu,köprü ve üst geçitler ve fizik rehabilite merkezleri sıklıkla yerinde dökme kauçuğu tercih etmektedirler. 5.11.5. KAUÇUK BORDÜR VE MERDİVEN Kauçuk bordür kaplama beton bordür tasarımı ile üretilmektedir. Düşmeye ve çarpmaya karşı önlem olarak kauçuk kaplanan oyun alanlarının kenarlarında kullanılır. Düşme sırasında çarpma ve dolayısıyla yaralanma riskini en aza indirmek için bordüründe kauçuk olması tercih edilir. Şekil 45. Kauçuk Bordür ve Merdiven örneği Merdiven kauçuk 35x50x3 cm ölçülerinde olup özellikle yaya trafiğinin yoğun olduğu üst geçitlerde buz tutmayı ve kaymayı önlemek amacıyla kullanılan bir zemin kaplama malzemesidir. Öncelikle merdivenler çocuklar, yaşlılar ve yürüme zorluğu çeken insanlar için tehlike arz eder kauçuk kaplama ise basamaklara sağladığı kaymazlık özelliği sayesinde bu tehlikeleri ortada kaldırır. Aynı zamanda kauçuk kaplama kolay temizlenen bir kaplamadır. Bu sayede zamandan tasarruf sağlar. Merdiven de istenen başka bir özellik ise estetiktir. Sahip olduğu renk yelpazesi sayesinde özgürce kullanım sağlar. Merdivenlere duvar rengi kullanacağınıza duvara göre merdiven rengi kullanırsınız. Kauçuk merdiven kaplamanın montajı çok kolaydır montaj kolaylığının yanı sıra söküm kolaylığı da sağlar. Merdiven basamaklarının ortasında çıkan bir hasar bu söküm kolaylığı sayesinde kolaylıkla halledilir. Kauçuk kaplama aynı zamanda kolay solmayan, aşınmayan, yırtılmayan bir kaplamadır. Her hangi bir yangın sırasında merdivenlerde güvenli bir kullanım sağlar çünkü yüksek sıcaklıklara dayanıklı bir yapısı vardır. 5.12. EPOKSİ ZEMİN DÖŞEME Kimyasal bir reçine olan epoksi özellikle son yıllarda zemin kaplamalarında sıklıkla kullanılan bir madde haline gelmiştir. Reçine ile ona katalizör etkisi yapan bir poyepoksit maddenin reaksiyonu sonucu sertleşmesi ile meydana gelir. Özellikle kimyasal maddelere karşı oldukça dayanıklı olan epoksi bu özelliği ile tercih sebebi olmaya başlamıştır. Yine hijyenik bir zemin olmasını sağlar. Antibakteriyel özelliği vardır. Bu nedenle epoksi kaplama zeminler başlangıçta sağlık, ilaç gibi sektörler olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Bu alanlardan bazılarını saymamız gerekirse; hastaneler, eczaneler, ilaç depoları, ilaç fabrikaları, gıda ürünleri fabrikaları ve depoları, spor salonları, soğuk hava depoları, oteller, dersaneler, mağazalar ve ofisler sayılabilir.  Epoksi zeminlerin en büyük avantajları hijyenik olmalarıdır. Yine temizlenmesinin kolay olması ve kimyasal temizleyicilere karşı dayanıklı olmaları avantajları arasındadır. Bu özellikle zemini çok sık temizlenmesi gereken yerler için oldukça önemli bir özelliktir. Epoksi kaplama zemin su yalıtımı özelliğine çok büyük oranda sahiptir. Birçok zemin kaplamasının aksine su yalıtımında %100 sonuç vermektedir. Bu nedenle sık yıkamanız gereken ve su ile sürekli temasta olan zeminlerinizde de epoksi kaplama zemin kullanmanızı önermekteyiz. Epoksi zeminler darbelere ve çatlamalara karşı da oldukça dirençlidirler. Düşük kaplama kalınlıkları ile zemini yükseltmez. Yine uygulanabilirliği kolaydır ve çok uzun yıllar boyunca bu özelliklerini korur. Tüm bunların dışında estetik olarak da oldukça avantajlıdır. Epoksi zemin yaptırmayı düşündüğünüz mekâna göre istediğiniz renk ve tasarımı seçebilirsiniz. Böylece mekâna uygun dekoratif bir zemin yaptırmış olursunuz. Hem maddi anlamda hem de zamandan tasarruf sağlamak zemin temizliği ile çok fazla uğraşmamak ve sık sık zemin kaplamasını değiştirmek istemiyorsanız mutlaka epoksi zemin kaplama kullanmalısınız. Birçok zeminde kullanılabilen zemin kaplama malzemesi olan epoksi zemin kaplamaya uygun hale getirilmesinden sonra hemen uygulanabilir. Yaklaşık olarak 150-230 C° arasındaki ısılara karşı dayanıklıdır. Herhangi bir zarara uğramadan ve özelliklerini kaybetmeden 25 yıla kadar kullanılabilir. Uygulanacak alan hazırlandıktan sonra dökülerek uygulanırlar. Şekil 46. Epoksi uygulaması ve epoksi kullanılmış spor alanlarından örnekleri 1mm-3mm kalınlığında, kimyasal maddelerden etkilenmeyen, kolay temizlenen, mekanik mukavemeti yüksek dekoratif bir zemin kaplamasıdır. Her türlü renge ve figüre sahip her alana uygulanabilen tozumaz zemin gerektiren her yer için idealdir Epoksinin özellikleri: Çözücü gerektirmez. Kokusuzdur. Kimyasal maddelere dayanıklıdır. Kolay aşınmaz. Temizlenmesi kolaydır. Çatlamaz, kırılmaz. Çekici güzelliğe sahiptir. Değişik renklerde mevcuttur. Dekoratif dizaynlarda vazgeçilmez bir üründür. Epoksi zeminler iç ve dış mekanlarda birçok alanda kullanılır. Spor alanları, yürüyüş yolları, bisiklet yolları, havuz içi ve kenarları gibi birçok alanda kullanılır. Epoksi, genel olarak, beton yüzeylerin partiküler bir kaplama düzlemi oluşturulmak sureti ile korunması, tamiri ve dekoratif bir görünüm verilmesi amacıyla kullanılan bir ürün grubudur. Bu özelliklerinden dolayı, çok geniş bir alanda; sağlam, dekoratif, sıhhi kimyasal ve fiziksel dayanımları çok yüksek, hem uygulama ve hem de sonraki kullanım ömrü içinde insan sağlığına zararsız yüzeylerin imalatında her geçen gün daha da artan bir taleple kullanılmaktadır. 5.13. DECK ZEMİN DÖŞEME Deck, genelde dış mekan parkesi olarak kullanılan ahşap zemin kaplamasıdır. Deck tercihi yapılırken dış mekan koşullarıyla barışık olacak sert ağaçlar tercih edilmelidir. Özellikle Iroko (Afrika Teak'i), Teak, Tali ve benzeri ağaçlar tercih edilmeli ve ağaçların nem değerlerine dikkat edilmelidir. Dış mekan için kullanılacak decklerin nem değerleri 9% ile 14% arasında olmalıdır. İçeriğinde  %50 geri dönüşümlü ağaç talaşı ve %50 polimer malzemenin yanında, renk pigmentleri, mantar önleyici, küf önleyici ve parazit önleyici bileşenler bulunmaktadır. Kompozit deck üretim süreçleri, plastik türevleri ve ahşabın bazı üretim süreçleri neticesinde bir araya getirilmesi ile elde edilen üstün özelliklere sahip yeni nesil dış mekan zemin kaplamadır. Dış mekanlar da kullanılan doğal ahşap malzemelerin maruz kaldıkları ve neticesinde fiziki bozukluklara (dönme, çürüme, küflenme, kıymıklanma)  sebep olan sıcaklık değişimleri, yağmur suyu, nem gibi doğa olayları deck  ürünlere etki etmemektedir.  Kompozit Deck döşemenin UV bozunumuna karşı arttırılmış bir koruması vardır. Bu da güneşin zararlı ışınlarından korunmaktadır. Bu şekilde piyasadaki diğer birçok ürüne nazaran daha az renk kaybına sahip olmaktadır. Tüm kompozit döşeme panelleri kuruluma kadar hava etkilerine maruz kalabilmektedir. Kompozit Deck döşemesinde ise daha az renk kaybı görülecek, kurulumdan itibaren 8-12 hafta içerisinde rengi sabit kalacaktır. Deck Döşeme, ahşap ve polimeri kuvvetli, neme dirençli bir malzeme haline getiren kendine has bir sistemle imal edilmektedir. Sonuçta kendine has bir şekilde ortaya çıkan bu ürünü zımparalamak ya da boyamak zorunda değilsiniz. Bununla birlikte, ürünü boyayabilirsiniz, fakat bu şekilde garantisi ortadan kalkacaktır. Şekil 47. Deck döşeme örneği 5.13.1.KOMPOZİT DECK  BAKIMI VE AVANTAJLARI Birkaç bilinen kuralı uygulayarak, Kompozit Deck döşemelerinizin güzel ve temiz kalmasını sağlayabilirsiniz. Lekelere hızlı bir şekilde müdahale edin. Döşemenin yüzeyinden içeri nüfuz etmesine ya da güneş ışığı altında ısıya maruz kalmasına izin vermeyin. Yağ bütün yüzeylerde lekeye sebep olacaktır. Barbekü ızgaranızın altına bir sıçrama ihtimaline karşı bir koruyucu yerleştirin. Döşeme kalıplarınızın yeterli boşluğa sahip olduğundan emin olun. Bu, suyun döşeme yüzeyinde birikmesini ve lekeye sebep olmasını engelleyecektir. Düz bir alet kullanarak, gerekli durumlarda, uygun bir tahliye işlemini temin etmek üzere, kalıplar arasındaki boşlukları temizlemelisiniz. Temiz görünse bile, döşemenizi belli aralıklarla bir hortum vasıtasıyla yıkayın. Böylece, havanın sebep olduğu ve küf ya da mantar gelişimini hızlandıran polen ve diğer hava kaynaklı kirleticilerin yüzeyde birikmesini engellemiş olursunuz. Bahçe yollarında, yürüyüş yollarında, kış bahçelerinde, havuz kenarlarında, marinalarda, iskelelerde, plajlarda, pergolalarda, verandalarda, kamelya ve taraçalarda kullanılır. Avantajları: Kompozit malzemedir, bu nedenle doğa şartlarından etkilenmez. Su, nem ve rutubetten etkilenmediği için çürüme sorunu olmaz. Darbelere karşı çok dayanıklıdır. İstenilen ölçülerde üretilebilir. Kıymıklanmaz, yosun tutmaz. Kaymayı önleyici bir özelliğe sahiptir. Çıplak ayakla basıldığında yanma yapmaz. Sağlıklıdır, antibakteriyeldir. Hemen hemen hiç bakım gerektirmez. Montajı oldukça kolaydır, işçilikten tasarruf sağlar. Dekoratiftir, hoş bir görünüme sahiptir. İstenildiği an boyanabilir, cilalanabilir. Kompozit Deck çevre dostu ve geri dönüştürülebilir bir malzemedir Uygulama detayları olarak; zeminin kotlaması yapılır, zemine ahşap veya kutu profil olarak ızgaralar vidalanır gerekirse tutkallanır, sabitlenir, üzerine deckler havşa açarak üstten vidalanır veya gizli birleşim montaj elemanlarıyla vidalar görünmeyecek şekilde montaj yapılır, zımparası yapılır ve dış mekan koruyuculu yağ sürülür. Vidalama gerekmeden montaj ızgarası üstünde birbirine geçirilerek de montajı yapılır. Deckler yılda 2 defa her sezon öncesi hafifçe zımpara yapılarak teak yağı uygulaması sonucu ilk gün ki görünümüne geri döner ve ömrü uzar. 5.13.2. KARO DECK Dayanıklıdır, iç v e dış mekanlar da kullanılabilir. Kaymayan dış dokusu sayesinde ıslak zemin döşemelerinde uzun ömürlü kullanılabilir. Estetiktir, farklı renk seçenekleri bulunmaktadır. Farklı dizilimler yapılarak farklı desenler oluşturulabilir. Şekil 48. Karo deck uygulaması Pratiktir,kolay bir şekilde sökülüp takılabilir. Zemin montaj ızgarası ve ahşap kompozit deck ürünlerinden oluşmaktadır.30x30 ölçülerindedir. Kurulumunda vidalamaya gerek yoktur, birbirine geçirilerek döşenir. 6. TABAN ELEMANLARININ UYGULAMA TEKNİĞİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI Tablo 3. Taban elemanlarının uygulanmasına göre sınıflandırılmas 6.1. YERİNDE DÖKME USULÜ DÖŞEME 6.1.1. BETON KAPLAMA Bir beton yolun yapımında ilk adım, zeminin hazırlanmasıdır. Eğer zeminin drenaj şartları iyi ise, bu zeminin tokmaklanarak sıkıştırılmasını takiben, doğrudan doğruya bu toprak zemin üzerine beton dökülebilir. Fakat drenaj şartları iyi olmadığı takdirde, temiz, iri çakıldan veya mıcırdan 10 cm kalınlığında iyi sıkıştırılmış bir alt tabaka teşkil edilmelidir. Yol, eğer yayalar tarafından kullanılacaksa, bu tabaka kalınlığının 8 - 10 cm olması yeterli sayılabilir; ancak yoldan otomobil vb. araçların kullanımı için faydalanılacaksa bu kalınlık 15 cm olmalıdır. Yapılacak yol kaplama materyaline ve kaplama metoduna bağlı olarak önce muntazam bir şekilde tesviye edilmeli; keza iyi drenaj şartlarına kavuşturulmalıdır. Soğuk iklimlerde, kaplama materyalinin altına kırma taştan veya çakıldan oluşan bir koruyucu tabakanın teşkil edilmesinde isabet vardır; zira toprak rutubetinin donmasıyla meydana gelen toprağın yükselmesine karşı bu tabaka kaplamayı koruyacaktır. Söz konusu tabaka kaplama altında rutubeti önleyecek şekilde drenajı sağlayacaktır.Yolun zemini hazırlandıktan sonra, beton dökümü için, 5 x 10 cm ’lik yan ve ara (çapraz ) kalıp tahtaları yerlerine uygun şekilde yerleştirilerek kalıplar hazırlanır. Beton bu kalıplar içine, yeterli drenajı sağlamak üzere, arazi yüzeyinden 3-5 cm kadar yüksekçe ve yol üstü bir taraflı veya iki taraflı olarak yaklaşık % 1 meyilli olacak şekilde dökülür. Bu iş, en iyisi bir istikamette devamlı döküm şeklinde gerçekleştirilir. Bunun anlamı, betonun tam kalınlığının baştan sona aynı karışım kullanılarak bir seferde dökülmesidir. Bu iş için tavsiye edilen karışım ; 50 kg (1 torba ) portland çimentosu 0,095 m3 kum, 0,126 m3 çakıl veya mıcır (maksimum 2,5 cm boyutunda ) ve 34 litre su ’dur. Eğer bu karışım, çok katı olursa, muteakip karışım da kum ve çakıl miktarları azaltılmalıdır. Çok cıvık olduğu takdirde, karışıma bir miktar kum ve çakıl ilave edilmelidir. Karışıma çalışmayı zorlaştırdığı zaman kum ilave edilir. Fakat hiçbir şekilde çimento ve su miktarı nisbetleri değiştirilmemelidir. Kumun ıslaklık şartları vasat olduğu hallerde, bir torba portland çimentosu için 34 litreden daha fazla su kullanılmamalıdır. Kumun çok ıslak olduğu hallerde ise su miktarı 30 litreye kadar düşürülebilir. Şekil 49. Beton kaplama kesiti Beton, kalıplar içine dökülüp krekle muntazam ve yeterli şekilde darbe yapılarak yerleştirilir. Sonra mastarla yüzeyi tesviye edilir. Beton dökülürken yol şeridi, yan kalıp tahtaları arasına enine olarak yerleştirilen 5X10 cm ’lik çapraz kalıp tahtaları ile uygun seksiyonlara ayrılır. Bu çapraz tahtaların aralığı yaklaşık 1.80 m olmalıdır. Beton bu seksiyonlara önce birer atlamalı olarak dökülüp mastarlanır ; sonra çapraz kalıp tahtaları sökülerek atlanan boş seksiyonlar betonlanır. İyi bir beton kaplama kesiti şöyle olmalıdır. Beton yolların, temeller, avlu döşemesi vs. gibi sabit objelerle karşılaştığı ve yollarla kesiştiği yerlerde, keza yollar boyunca uygun aralık mesafelerde derzler bırakılır. Beton, serttir ve dış koşullara karşı dayanıklı bir görünüme sahiptir. Şüphesiz bu görünümü; sıcak, renkli ve cazip bir hale dönüştürmek mümkündür. Bu amaçla, normalde kasvetli ve grimsi - beyaz renkte olan beton, hoş bir dış mekan içindeki genel renk planına uygun şekilde ve ıslak veya sertleşmiş (donmuş) halde iken, bu iş için kullanılan çeşitli pastel boya renklerinden herhangi biri ile boyanabilir. Diğer yerinde dökme ile uygulanan elemanlarda aynı tekniklerle yapılırlar.Sıkıştırılmış, hazırlanmış zemin üzerine döküm işlemi aynı yönde devam edilerek yapılmalıdır. Şekil 49.Yerinde dökme usulü döşeme örnekleri 6.2. SERBEST OTURTMA USULÜ DÖŞEME 6.2.1. PARKE TAŞI DÖŞEME Kum derzli ve harçlı derzli olarak uygulanabilirler. Kum derzli uygulamalarda da harçlı uygulamalarda yapılan işlemler aynı şekilde yapılır. Fakat beton zemin uygulaması gerekli değildir. Kazı işlemi yapıldıktan sonra yaklaşık 10 cm derinliğinde stabilize taş veya çakıl taşı alana serilir. Üzerine 4-5 cm derinliğinde kum serilir ve taşlar dizilmeye başlanır. Tüm taşlar yerleştirildikten sonra, aralarındaki boşluklar kum veya toprak ile doldurulur. Kum kullanılması durumunda ince harç kumu kullanılır. Süpürge yardımı ile kum ara boşluklara dağıtılacaktır. Oluşacak oturmalardan doğacak boşluklar kum takviyeleri ile doldurulacaktır. Toprak dolgularında ise bitkisel toprak karışımı kullanılır. İçerisine yer örtücü bitkiler dikilebilir veya çim tohumu atılabilir. Böylece taş yüzeylerin yağış neticesinde çamur olma olasılığı ortadan kalkar ve gözü rahatsız etmeyen yeşil doku ile bütünleşmiş bir sert zemin oluşturulabilir. Şekil 50. Parke taşı döşeme uygulama aşamaları Döşeme plakaları standart bir ölçüye sahip olmamakla birlikte tasarımcının isteğine bağlı olarak farklı ebatlarda kullanılabilir. Genellikle 30x30 cm, 50x50 cm, 30x60 cm gibi standart boylar üretilmesi yanında, tasarımcının kararları doğrultusunda, farklı şekillerde kesilmiş taşlar da kullanılabilmektedir. Standart bir bitkilendirmenin içerisinde kullanılan göz alıcı bir sert zemin uygulaması alanın görsel kalitesini ve dokusunu oldukça değiştirebilir . Şekil 51. Parke taş döşeme kesiti Şekil 52. Doğal taşlarla serbest döşeme Parke taşı uygulanacak alanın zemini öncelikle temizlenir. Daha sonra toprak iyice sıkıştırılır. Stabil olması için alana çakıl serilir. Bu şekil döşemenin en iyi tarafı yüzey drenajını derz aralarında kendisinin sağlamasıdır. Zemin sağlam değilse veya yapılacak olan yol üzerinden araç geçecekse zemine beton dökmek gereklidir. Bunun üzerine kum serildikten sonra mastarlama işlemi yapılır ve alan tamamen düzeltilmiş olur. Taşlar arsında 2mm lik derz boşlukları bırakılmalıdır. Uygulamada zemine göre kum veya taş tozu kullanılır. Taş tozu veya kum zemine serildikten sonra ilk önce bordürler harçlı olarak hizalanarak dizilir. Kullanılacak olan taş tozunun yüksekliği yaklaşık 4-5 cm dir. Küp taş döşenirken desen oluşturmak için ipler çekilerek alan bölümlenir. Taşlar dizilmeye başlanır. Taşlar dizilirken plastik uçlu çekiç ile basınç uygulanarak iyi oturması sağlanır. Ara derzleri doldurmak için üzerine tekrardan kum veya taş tozu serilir. Taşlar dizilirken drenajı sağlamak için yola verilmesi gereken yaklaĢık % 2‟lik eğim unutulmamalıdır. Serilen kumun derz aralarına girmesi için fırça ile süpürülmelidir. Taş döşeme işi tamamlandıktan sonra yerin büyüklüğüne göre silindir veya kompaktör ile sıkıştırılma işlemi yapılmalıdır. Şekil 53. Serbest döşeme örnekleri 6.2.2. AĞAÇ KÜTÜĞÜ DÖŞEME Ağaç kütüğü kaplama yol yüzeyine tabii bir hava verir. Bu kaplama için, uygun tür ve vasıfta ki ağaç gövdeleri ortlama 13 -18 cm yükseklikte kütükler halinde kesilir. Odunun dayanma süresini uzatmak bakımından bakteri zararlarına karşı önlem almak gerekir. Ağaç kütükleri; kum, toprak veya harç içine döşenir. Kütükler arasında dichondra, çim veya yosun yetişmesini sağlamak suretiyle çok hoş görünüşler elde edilir. Bu tip döşeme ılıman iklimler için uygundur. Soğuk iklimlerde döşemeyi bir grobeton tabakası üzerine harçla yapmak daha iyidir. Ağaç kütükleri, ya arazinin tesviye yüzeyi ile aynı seviyede veya biraz yüksekçe döşenir. Toprakta döşeme için, yeteri derinlikte zemin kazısı yapıldıktan sonra 2,5 - 7,5 cm kalınlıkta bir kum tabakası serilir. Arkasından her kütük , planlanan yükseklikte çevresindekilerle aynı seviyede olacak şekilde kum tabakası içine yerleştirilir. Seviye kontrolü için bir mastar kullanılır. Büyük çaplı kütükleri güzergah boyunca arzu edilen şekilde dağıtmak ve bunların arasını daha küçük çaplı kütüklerle tamamlamak suretiyle çok ilginç görünüşler elde edilebilir. Kütükler yerlerine yerleştirildikten ve seviyeleri kontrol edildikten sonra araları kültür toprağı ile doldurulup arzu edilen uygun bitkiler ekilir. Bu kütüklerin kuruyup çatlamaması için yeterli rutubet çimin normal sulanması ile temin edilir. Aslında, kuruduğunda yarılma eğilimine sah ip olması sebebiyle ağaç kütükleri; açık, güneşli yerlerden ziyade gölge yerler için uygun düşmektedir. Eğer, kütükler arasında çim yetiştirmek düşünülmediği takdirde , bu boşluklar çakıl veya mıcırla da doldurulabilir. Bu, tekstür itibariyle ilginç bir kontrast yaratır . 6.3. HARÇLA YAPIŞTIRMA USULÜ DÖŞEME 6.3.1.TUĞLA KAPLAMA Çok iyi pişirilmiş tuğlaların döşenmesi ile elde edilir. Bunun için iyice sıkıştırılmış zemin üzerine 5 cm kalınlığında kum serilir. Bu kum tabakasının üzerine 10 cm kalınlığında beton dökülür veya zeminin kuvvetli olduğu yerlerde zemin üzerine 10 -15 cm kalınlığında kum serilip sıkıştırılır. Tuğlalar beton veya kum tabakası üzerine harçla dizilir. Derzlerin arasına çimento şerbeti dökülür. Şekil 54. Taban tuğla kesiti ve döşenmiş yol örneği 6.3.2.KLİNKER KAPLAMA Klinker kaplama için, önce zemin iyice sıkıştırılarak üzerine 5 cm kalınlığında kum serilir. Bunun üzerine 10 cm kalınlığında 250 dozlu grobeton dökülür. Bunun üzerine de 2 cm kalınlığında kum serilerek klinkerler tuğla gibi dizilir. Derzler arasına bitüm emulsiyonu akıtılır. Burada şu hususa işaret etmek gerekir, drenajı iyi, zemini kuvvetli olan yerlerde tabii taş plakalar, beton plakalar, tuğla ve klinkerler beton yerine 10 -15 cm kalınlığın da bir kum tabakası üzerine geniş derzlerle döşenebilir. Derzler arasına kültür toprağı yerleştirilerek çim tohumu ekilir. Çok kolay ve ucuz olan bu tip kaplamalar park ve bahçelerde çok daha güzel görünür. Fakat fazla yağış, yük, donma çözülme sebebiyle zamanla yer yer çökebilir. Dolayısıyla sık sık tamir ve bakım gerektirir. 6.3.3.PARKE TAŞI KAPLAMA Yol zemini önce iyice sıkıştırılır, sonra sıkıştırılmış yol zemini üzerine 15 cm kalınlığında bir kum serilir. Granit, bazalt gibi 20X14X14 cm boyutundaki taşlar bu kum taba kası üzerine derzleri şaşırtılmak suretiyle döşenir. Döşenen taşlar tokmakla vurularak iyice yerlerine oturtulur. Sonra aralarına ince mıcır doldurulur. Bunun üzerine sıcak bitum veya bitum emulsiyonu döküldükten sonra tekrar mıcırla takviye edilir. Şekil 55. Harçla döşeme kesiti ve döşenmiş yol örneği 6.3.4.KESİLMİŞ TAŞIN HARÇLI OLARAK UYGULAMA ŞEKLİ Harçlı döşemeler daha formal duruşa sahip olduğu için ve yabani otlara karşı daha iyi bir koruma sağladığı için sıklıkla tercih edilir. Ancak bazı kötü yanları da vardır. Uygulamaları daha yavaş, pahalı ve zordur. Bütün yol veya teras zemini betonarme temel gerektirir. Beton temel dökülmeli veya mevcut beton zemin üzerine kurulmalıdır. Başka bir kötü özelliği ise rijit (kırılgan) olmalarıdır. Kırılan taşların değiştirilmesi oldukça zordur. Harçlı kaplama taşı uygulama süreci aşağıdaki gibidir: Hemen hemen bütün taş yol uygulamalarında olduğu gibi öncelikle inşa edilecek yolun sınırları belirlenir ve kazı işlemleri tamamlanır. Alan sıkıştırıldıktan sonra beton temel hazırlanır. Temel en az 10 cm kalınlığında olmalıdır. Önemli noktalardan biri betonarme temeli her türlü kir ve tozdan korumaktır. Temiz bir betonarme yüzeyi taş ile temel arasında daha sağlam bir bağ oluşturacaktır. Beton temel üzerine tekrar ıslak bir harç koyularak taşlar yerleştirilmeye başlanır. Kesilmiş taş döşemede ara derzler 0,5–1 cm arası olur. Boşluklar belirlenirken derz boşluk elemanları kullanılırak standart bir döşeme yapılmalıdır. Taşlar serilirken, yüzey drenajı sağlanmalıdır. Yolun dış tarafına doğru verilen % 2’lik bir eğim taş yüzeyde su birikmesini engeller. Ara derzler kuru veya ıslak harç ile doldurularak yol inşası tamamlanır. Şekil 56. Harçlı döşeme uygulaması aşamaları 6.3.5.HARÇLA DÖŞEMEDE KULLANILAN BAĞLAYICI ELEMANLAR Kum, su, çimento veya kirecin karıştırılması ile elde edilir. Karışımda yer alan su litre , çimento kg, kireç veya kum ise m3 olarak hesap edilir. Çimento harclar hazırlandıktan sonra kuru ve sıcak havalarda en geç yarım saat, rutubetli ve serin havalarda ise bir saat zarfında, kullanılır. Bağlayıcı elemanlar arasında kum, kil, çimento, kireç, puzolon ve derz dolgu malzemesini sayabiliriz. 6.3.5.1.Kil Toprağın % 2 milimetreden daha küçük çaplı mineral zerrelerini ihtiva ettiği yapıştırıcı bir maddedir. Fevkalade absorpsiyon kabiliyetine haizdir. Su ile temasa geçince yapışkan, kuruyunca da sert ve çatlaklı bir hal alır. 6.3.5.2.Çimento % 35 - 40 kadar kille karışık kalkerler 1000 C° de pişirildiğinde çabuk katılaşan çimentolar; o rtalama % 25 killi kalkerler 1400 C° de pişirilirlerse ağır katılaşan normal çimentolar; % 40 - 50 killi karkerler erime derecesine kadar pişirildiklerinde Aluminli çimentolar elde edilir. Çimentolar tertiplerine göre dört kısma ayrılır : Portland Çimentosu : Terkibinde % 64 kalker, % 22 silis, % 3 demir oksit ve % 8 aluminyum vardır. İnşaatta en çok bu çimento kullanılır. Yoğunluğu 1200 kg /m3 'tür . Katılaşma başlangıcı 1 saat, katılaşma sonu 12 saattir . Bu çimentoya % 30 öğütülmüş volkanik tüf ilave edildiğinde traşlı portland çimentosu, % 30 nisbetinde yüksek fırın cürufu ilave edildiğinde demirli portland çimentosu elde edilir. Aluminli Çimento : Terkibinde % 10 demir oksit, % 10 silis, % 40 kalker, % 40 a lumin bulunur. Katılaşma başlangıcı 3 saat, katılaşma sonu 12 saattir . Katılaşma esnasında 100 C° ısı neşrettiğinden soğuk mevsimlerde 0 C" nin altında beton dökme imkanı verir. Beyaz Çimento : Demirsiz kalker ve killerin pişirilmesinden elde olunur. Pahalı olduğundan yalnız sıva, derz ve kaplamalarda kullanılır. Alçılı Çimentolar : Portland çimentosuna bir miktar alçı ilavesiyle elde edilir. Sıva ve derzlerde kullanılır. 6.3.5.3.Kireç : Tabiatta bulunan saf kalkerlerin 850 C° ’de pişirilmesinden elde edilir. Kalker, kalsiyum oksit ile karbondioksite ayrılır. Kalsiyum oksite sönmemiş kireç denir. Sönmemiş kirece ağırlığının yarısı kadar su ilave edildiğinde kalsiyum hidroksit yani sönmüş kireç elde edilir. Sönmüş kireç ise havanın karbondioksitini alarak kalsiyum karbonat şeklinde sert bir kalker halini alır. Şekil 57. Bağlayıcı elemanlar örneği 6.3.5.4.Puzolanlar Kendi başlarına bağlayıcılık değeri olmayan veya bağlayıcılık değeri çok az olan, fakat ince taneli durumdayken sulu ortamda kalsiyum hidroksitle birleştiğinde hidrolik bağlayıcılık gösterebilme özeliği kazanan silikalı ve alüminalı malzemelerdir.      Puzolanlar kütle betonda portland çimentosu faktörünün düşürülerek ekonomi sağlanması, hidratasyon ısısının düşürülmesi, yüksek işlenebilirlik sağlanması, sülfat ve alkali-silika reaksiyonu sonucu ortaya çıkan hasar oluşumunun azaltılması maksadıyla kullanılabilmektedir. Bununla birlikte, farklı puzolanların değişik özelliklere haiz olabileceği göz ardı edilmemelidir. Bazı puzolanlar düşük erken dayanım, yüksek kuruma rötresi ve dolayısı ile düşük dayanıklılık gibi problemleri de beraberinde getirebilmektedir. Bir puzolan kullanılmadan önce projede kullanılacak olan çimento ve agrega ile birlikte deneye tabi tutularak beton ekonomisi ve kalitesine katkı sağlayıp sağlamayacağı belirlenmelidir. 6.3.5.5.Derz Dolgu Malzemesi 6 mm derz aralığı için uygun, çimento esaslı derz dolgu malzemesidir. İç mekanlarda, yer ve duvarda, seramik, mermer, doğal taş, cam mozaik kaplama malzemelerinin 1-6 mm derz boşluklarının doldurulmasında kullanılır. Özellikleri: Pürüzsüz yüzey sağlar.  Aşınmaya dayanıklıdır.  Çatlamaz.  16 farklı renk seçeneğine sahiptir. Teknik Özellikleri 23°C ve %50 Bağıl Nem) Derz dolgu uygulaması öncesinde yapıştırıcı kürlenmiş olmalıdır. Derz araları tutunmayı önleyecek kalıntılardan tamamen arındırılmalıdır. Derz arası derinliğinin en az seramik kalınlığının 2/3’ü kadar olmalıdır. 6.4. SERME USULÜ DÖŞEME 6.4.1. ÇAKIL YOL UYGULAMA Yaklaşık olarak aynı büyüklükte olan çakıl taşlarının herhangi bir bağlayıcı harç malzemesi kullanmadan serbest olarak serilmesi ile inşa edilen yollardır. Bir çakıl yol; düz ya da kavisli, dar veya geniş olarak istenilen ebatlarda inşa edilebilir. Çünkü kesilmiş taşlar gibi blok halinde bir materyal kullanılmadığı için her hangi bir boyut ve şekil sınırlamaları yoktur. Çakıl yolların yapımı ucuz ve kolaydır. Bu tür yollarda yağmur sonrasında drenaj problemleri oluşmaz. Çünkü yüzeye düşen su hızla drene olur. Bakımı kolaydır. Düz bir alanda sadece kenar bordürleri koymak yeterli olurken, eğimli bir alanda çakıl yol tesis etmek istenildiği zaman mutlaka teraslar halinde düzenleme yapılmalıdır. Yoğun sirkülasyona sahip binaların girişlerinde, resmi alanlarda çakıl yolların inşa edilmesi uygun değildir. Çünkü çakıl taşları üzerinde resmi bir ayakkabı ile yürümek kullanıcılar için fonksiyonel ve konforlu olmayacaktır. Fakat bu tür bir alanda inşa edildiği taktirde mutlaka içerisine adım taşları yerleştirilerek yürüyüş kolaylaştırılmalıdır. Şekil 58. Çakıl yol uygulama örneği Çakıl yol uygulaması yapılacak alanda öncelikle yolun sınırları belirlenir ve mevcut toprak yaklaşık olarak 8-10 cm derinliğinde kazılarak alandan uzaklaştırılır. Kazılan alana yabani ot kontrolünü sağlayabilmek için geotekstil keçe serilir. Çakıl taşları stabil bir materyal olmadığı için herhangi bir sınırlayıcı elemana, kenar bordürlerine ihtiyacı vardır. Sınırlama elemanları; taş, ahşap, plastik vb. materyaller olabilir. Bordür dizildikten sonra çakıl taşları alanın içerisine dökülür ve daha sonra yıkanarak sıkıştırılır. Sıkıştırma işlemi kompaktör denilen sıkıştırıcı bir aletle veya ağır bir silindir yardımıyla yapılabilir. Şekil 59. Çakıl kullanılmış yol örneği ve çakıl yol kesiti 7. TABAN ELEMANLARI İLE KULLANILAN YARDIMCI ELEMANLAR 7.1. BORDÜRLER Bordür taşları; yaya yollarını, çocuk oyun alanlarını park düzenlemelerindeki sert doku ile bitki dokusunu birbirinden ayırırlar. Daha çok tuğla ve beton malzemelerden yapılmış elemanlardır. Değişik şekillere sahip bu elemanlar işlevsel gereksinimi karşılamak amacıyla kullanılmasının yanı sıra estetik katkıda da bulunurlar. Bordür elemanlarının işlevleri kaplanan alanın sınırlarını korumak ve yatay genişlemeyi önlemek; kaplama ve diğer yüzeyler arasındaki sınırları tanımlamak, zemin suyunu toplamak, trafiği denetlemek ve belli bir rotada tutmak, seviye farklarını tanımlamak ve sağlanmasına yardımcı olmak olarak sıralanabilir. Kenar elemanları için kullanılacak malzeme seçimini etkileyen faktörler; işlev, kaplanmış alanlarda uyum açısından görünüş, dayanıklılık, maliyet ve malzemenin kolay bulunabilirliğidir. Kullanım yerlerine göre farklı model ve ölçülerde bordür elemanları mevcuttur. Karayolu bordürü, refüj bordürü, yatık bordür, ayırma bordürü, park bordürü, bahçe bordürü, çim bordürü bunlar arasında sayılabilir. Şekil 60. Çeşitli bordür örnekleri Ağaç dibi bordürleri de ağacın etrafında kalması gereken suyun akıt gitmesini engellemek amacı ile yapılmışlardır. Ayrıca yol ile ağaç arasına sınır koyarak düzene sokar. L bordür ve yuvarlak bordür olarak tipleri vardır. Farklı ebetlardadırlar. Şekil 61. Ağaç dibi bordürü örneği 7.2. OLUK TAŞLARI Yol, kaldırım ve bordür taşları ile kullanılmaktadır. Oluk taşları daha çok yağmur suyu ve doğal afetler sonucunda oluşan su birikimlerini belirlenen bölgeye taşımaya yarar. Oluk taşları 6’lık 8’lik 10’luk gibi kalınlıklarda olup 20 cm-25 cm- 30 cm gibi genişliklere ayrılıp boy olarak da 30 cm- 40 cm- 50 cm gibi veya serbest boy olarak projelerde yerini almaktadır. Yapılarımızın ve bordür taşlarımızın kenarına tek tek dizilmektedir. Oluk taşı: Tretuvar ve yol yüzeylerinde biriken yağmur sularının kanalize edildiği elemanlardır. Oluk taşı döşeme, tretuvar ve yollarda olmak üzere iki şekilde uygulanır. Tretuvarda: Tretuvardaki (geniş tretuvarlarda) yağış sularının yola inip zarar vermemesi için tretuvarın ortasına oluk taşlarından kanal yapılır. Eğimin yukarıya kırıldığı (değiştiği) noktalardan oluklar yağmur suyu tahliye rögarlarına bağlanır. Yolda: Genellikle parke yollarda bazen de asfalt yolların kenarlarına yağış sularının yol üzerinde birikip yol alt ve üstyapı elemanlarına zarar vermemesi için oluk taşı döşenir. Şekil 62. Oluk taşı örnekleri Oluk Taşı Döşemede Dikkat Edilecek Hususlar Oluk taşı döşenecek yüzey parke taşı döşemede olduğu gibi hazırlanır. Bordür kaplamada olduğu gibi güvenlik önlemleri uygulanır. Oluk taşı döşemede harçlı (3’lük kumla hazırlanan 400 dozlu nemli harç) uygulama tercih edilir. Uygulamada önce bordür, sonra parke taşı ve en son oluk taşı döşenir. Oluk taşı döşemeye, yüzeyi parke taşı kaplamayı yaptıktan sonra geçiniz. Oluk taşları parke taşlarıyla aynı yükseklikte döşenir. Eğimin yukarıya kırıldığı noktalarda oluk taşı kanalı yağmur suyu tahliye rögarına bağlanır. 7.3. DRENAJ ELEMANLARI 7.3.1. RÖGAR VE IZGARALAR Drenaj sistemi geniş kaplanmış yüzeylerin tasarımında önemlidir. Drenaj yalnızca bir teknik konu olmanın ötesinde, bir tasarım unsuru olarak da ele alınmalıdır. Kentsel mekanın çok sayıda insan tarafından yoğun kullanımla karşı karşıya olması kentsel yaşamın bir gereğidir. Bu kullanımın ortaya koyduğu dayanıklı materyal gereksinimi ve yüzey drenajı, önemli bir tasarım kriteridir. Suyun geçirimsiz olan döşeme yüzeyinde toplanbması ve uzun süre kalması döşeme yüzeyinde bozulmalara neden olmaktadır. Bu nedenle döşemenin, en kısa zaman dilimi içinde üzerindeki suyu belli yönlere kanalize edebilecek yapıda olması gerekir. Döşeme yüzeyinde suyun uzaklaştırılması öncelikle yüzeye verilecek eğimle sağlanır. Eğimle yönlendirilen su drenaj elemanları yardımıyla belli noktalarda toplanarak sahadan uzaklaştırılır. Kullanılacak drenaj elemanlarının dayanıklı olması ve araçlardan zarar görmemesi için konstrüksiyonlarının iyi yapılması gerekir. Drenaj sisteminde suyun zararlı etkilerini ortadan kaldırmak için kullanılan elemanlar, açık drenaj kanalları, kapalı drenaj kanalları, menholler, ızgaralar olarak sayılabilir. Ağaç ızgaraları veya yuvaları drenaj sisteminin bir öğesi olarak kullanılabilir.Böylece ağaç ızgarası aynı zamanda kaplama tasarım düzeninin bir parçası olacaktır. Yağmur suyu ızgaraları; Yollardaki yağmur sularını alarak sisteme aktaran Izgara Menholleridir. Döküm, beton, kompozit gibi malzemelerden farklı çeşitlerde olabilmektedir. Şekil 63. Dikdörtgen – Kare Izgara Modelleri Kanalizasyon veya diğer su giderleri için belli aralılarla açılan, genellikle için de gelen veya giden akıntının yönünü değiştiren ya da kotunu ani düşüş/çıkış yapmasını sağlayan, çoğunlukla silindirik veya dikdörtgen olarak açılan ve tıkanmalar sırasında müdahale edebilecek olduğumuz yer altı boşluklarına rögar, bunların üzerlerine tehlikelere karşı kapatılan cisimlere de rögar kapağı denir. Rögarlar kanalizasyon ve su giderleri için açılırlar. Tıkanma durumunda gerektiğinde müdahalesi kolaydır. Şekil 64. Rögar ölçüsü ve örneği 7.3.2. AĞAÇ DİBİ IZGARALAR Ağaç dibi ızgaralar paslanmaz çelik, döküm, beton kompozit gibi malzemelerden yapılabilmektedir. İki veya dört parçadan oluşurlar. Ağaç dibine yerleştirilerek civatalarla birbirlerine bağlanırlar. Ağaç dibi ızgaraların faydaları: Toprağın havalanmasına yardımcı olur. Yağan yağmur suyunun ağaç dibine ulaşmasını kolaylaştırır. Kaldırım seviyesine sabit kalarak yayaların çukurlara düşmesine, yaralanmalara engel olur. Kaldırımların çamur olmasını engelleyerek, tozlanmanın önüne geçilmiş olur. Şekil 65. Çeşitli ağaç dibi ızgara modelleri Kompozit Ağaç Altı ızgaralar hava koşullarına dayanım, kimyasal dayanım, termal ve elektriksel yalıtkanlık gibi üstün özellikleri sayesinde açık hava kullanımında uzun ömür ve maliyet avantajı sağlamaktadır. 8. MERDİVENLER Merdivenler yaya yollarında farklı kotları birleştirmek için en çok kullanılan elemanlardır. Park, bahçe ve binalarda bir seviyeden diğerine inip çıkmaya yarayan yapı elemanlarına merdiven denir. Merdivenler peyzaj yapılarında değişik yüksekliklerde bulunan yol, teras vb. kısımları birbirine bağlayarak çok güzel mekanlar teşkil eder. Bilhassa teras ve kaya bahçelerinde yatay doğrultuda uzayan basamakların ritmik şekilde yükselmesiyle yükseklik farkları açık bir şekilde takdim edilir. Basamakların yükselen düşey bölümüne rıht (h), basılan yatay kısmına baskıç (b) adı verilir. Bu ölçüler rahat yürünebilir ölçülerde olmalıdır. Merdivenler, uygulama alanı, kullanılan malzeme, kullanım amacı vb. kıstaslara göre tasarlanıp çeşitli boyutlarda inşa edilir. Bazı insanlar sadece peyzaj olarak göze hoş geldiği için alanlarında merdiven isterler. Ancak söz konusu şevde eğim %10 un altında ise merdiven kullanmak tasarımcıya kalmıştır. Bunun artması durumunda ise merdiven kullanımı gereklidir. Genellikle bahçe ve teras duvarları ile birlikte yapılan merdivenler mimari yapıların yakın çevrelerine yerleştirilir. Bahçede alçak duvarlarla birlikte yapılan 3 – 4 basamaklı merdivenler daha güzel görünür. Merdivenler bağlandıkları yollara dik olarak ve aynı genişlikte yapılmalıdır. Yol istikametine eğri ve yatay olarak yapılan merdivenler güzel görünmez. Bahçe merdivenlerinde iniş ve çıkışlar çok kolay ve rahat olmalıdır. Bu husus basamak yüksekliklerinin alçak olması ile sağlanır. Uygun basamak yükseklikleri bahçe merdivenlerinde 12 -15 cm, bina merdivenlerinde ise 16 -1 8 cm olarak kabul edilir. Merdivenlerin teknik ölçüleri normal bir adım uzunluğuna göre hesap edilir. Arazinin meyil nisbeti, basamak yüksekliği ve genişliği arasında belli bir ilişki söz konusudur. Çok uzun merdivenler arasında sahanlıklar bırakılır. Sahanlıkların genişliği; basamak genişliği ile iki adım genişliğinin toplamı suretiyle hesap edilir. Merdiven basamakları bir veya iki taraftan korkuluk duvarları ile sınırlanır. Duvarlar üzerine küpeşte inşa edilir. Korkuluk duvarları ya arazi meyline paralel veya yatay olarak yapılır. En iyisi arazi meyline paralel olarak inşa etmektir. Korkuluk duvarı inşa edilmeyen merdivenlerin kenarları çalı grupları ile kapatılır. Merdiven genişlikleri yol genişliğine ve kullanma durumuna göre asgari 100 -150 cm olarak hesaplanır. Merdivenler, işlenmemiş ahşap, tabii ve suni taş plaka , grobeton ve betonarme olarak inşa edilir. Kırsal kesimde ahşap malzeme, şehir içinde ise yonu taşları, mermer ve traverten güzel görünür. Ancak en iyisi çevredeki bina ve duvarlarda kullanılan aynı cins malzemeyi kullanmaktır. Merdivenlerde kullanıcıların güvenliği göz önünde bulundurularak çeşitli elemanlar kullanılmaktadır. Merdiven basamaklarının basılan kısmının ön tarafına insanların dikkatini çekecek süpürgelikler takılarak basamağı görmeyerek meydana gelen düşmelerin önüne geçilmektedir. Ayrıca basamaklarda kaydırmaz bantlar kullanılarak buzlanma gibi durumlarda kaymaların önüne geçilmektedir. Merdiven basamakları gece kullanımlar için çeşitli şekillerde ışıklandırılmaktadır. Bu elemanlarla oluşacak düşmelerin önüne geçilebilmektedir. Şekil 66.Güvenlik için merdivende kullanılan elemanların örnekleri Rıht Yüksekliğinin ve Basamak Genişliğinin Belirlenmesi Bir peyzaj düzenlemede merdiven inşa edilmek istendiği zaman ilk olarak yapılacak uygulamanın fonksiyonel ve standartlara uygun olması sağlanmalıdır. Bunun için gerekli ölçümler yapılmalıdır. Önce yatayda ve düşeyde gidilecek mesafelerin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için gidilecek iki nokta arası bir ip gerilerek terazi vasıtasıyla söz konusu mesafeler belirlenir. Toplam düşey ve yatay yükseklik belirlenince kullanılmak istenen basamak sayısına bölünerek merdivende kullanılacak basamak adedi belirlenir. Basamakların inşa edilmesi: Basamak tipi ve adedi belirlendikten sonra basamakların yapılacağı bölge nebati topraktan sıyrılarak inşaata hazır hale getirilir. Sıkıştırılmış ve iyi drene olabilen zeminler merdiven inşası için idealdir. Aksi taktirde 10 – 30 cm lik kısım kazılıp çakıl taşı ile doldurularak stabil ve iyi drene olan bir temel yapmak gereklidir. Taşın eğimli arazi üzerindeki dizilim şekillerine göre merdivenler Peyzaj düzenlemelerinde dizilim şekillerine göre merdiven uygulamalarını üç sınıfta değerlendirebiliriz; Aralıklı basamaklar ile oluşturulan merdivenler: Her basamak bireysel olarak yerleştirilir. Her basamak için ayrı ayrı sağlam zemin oluşturulmalıdır. Örtüşen basamaklar ile oluşturulan merdivenler: Her basamak bir önceki basamağın üzerine binecek şekilde yerleştirilir. En alt basamağın sağlam bir zemine oturması gereklidir. Bitişik basamaklar ile ile oluşturulan merdivenler: Basamaklar teknik olarak birbirinden bağımsız, görsel olarak bir bütünlük içerisindedir. Her basamağın zemini ayrı ayrı stabil hale getirilir. 8.1.TAŞIN KULLANIM ŞEKİLLERİNE GÖRE MERDİVENLER a)Blok taş merdivenler Basamaklar, granit, bazalt ve mermer gibi taşlardan kaba yonu, ince yonu ya da kesme taş olarak hazırlanır. Bahçe veya giriş olarak yapılan taş merdivenlerin basamak altları kapalı ve gizli olduğundan bu merdivenlerin yalnızca basamak ve rıht yüzeyleri düzeltilir. Basamaklar birbirlerine arka uç kısımlarından oturur ve altlarına serilen çimento harcıyla bağlanırlar. En kesitleri genelde dikdörtgendir Su birikmesini önlemek için öne doğru % 1 eğim yapılmalıdır. Şekil 67. Bloktaş döşenmiş merdiven örneği Blok taşlar ile merdiven inşa ederken, fonksiyonel bir merdiven yapmak için ilk şart düzgün bir birinci basamak yapmaktır. Düzgün bir basamak da ikincisine ve daha ileridekilere stabil bir temel sağlar. b)Harçlı Basamaklar Harçlı basamaklar betonarme temeller üzerine inşa edilebilirler. Ancak temeli uygulamadan önce kullanılacak olan kaplama taşının kalınlığının bilinmesi gerekmektedir. Bu şekilde rıht yüksekliği ve basamak genişlikleri belirlenebilir. Hesaplamalara 3-5 cm harç kalınlığının da katılması gerekmektedir. Harçlı basamakların yapım teknikleri Yüzey boyunca ip kullanılarak basamak genişlikleri belirlenir. Şekil 68. Harçlı merdiven örneği Basamak genişlikleri ve rıht yükseklikleri hesaplandıktan sonra merdiven adetleri belirlenerek kabaca 15- 30 cm derinliğinde bir kazı yapılır. Sözkonusu alan çakılla doldurulup üzerine öngörüldüğü kalınlıkta beton dökülür. Betonun tamamen donması ve sağlamlaşmasından sonra, üzerine 3-5 cm arası harç uygulanarak kaplama taşı yerleştirilir. c)Serbest Çakıl Taşı ile Yapılan Merdiven Basamakları Blok taş merdiven yapımı ile aynı teknikler ile inşa edilir. Merdiven kenarlarına ahşap, travers veya blok taş gibi sınırlayıcı bir eleman yerleştirilerek içerisi çakıl taşları ile doldurulur. Sınırlayıcı elemanlar her basamak için birbirine bağlanarak stabil hale getirilir. Her basamak bir altındaki basamak ile örtüşük olarak inşa edilir. Şekil 69. Çakıl taş merdiven örneği 9. RAMPA Engelli rampaları, tekerlekli sandalye  kullanıcılarının yükselti farklarını aşmaları için üretilmiş, ergonomik ve güvenlik şartlarını sağlayarak dizayn edilmiş eğimli platformlardır. Rampalar; kaldırımlarda, yaya geçitlerinde, bina girişlerinde kısacası yayaların yürüyüş güzergâhı üzerinde ya da bir etkinliğe katılması sırasında karşısına çıkan yükseklik farklarını aşmasında önem taşımaktadır. Günümüzde doğru yapılmayan/yapılamayan uygulamalar rampaların güvenli biçimde kullanımını engellemektedir. Bu nedenle rampalar tasarlanırken temel hedef, tekerlekli sandalye kullanıcıları, bebek arabalılar, görme engelliler açısından yükseklik farkını aşarken ergonomik açıdan gerekli koşulları sağlamak olmalıdır. 9.1.RAMPALARIN BOYUTLARI Rampaların boyutları kullanım yoğunluğuna, aşılması gereken yükseklik farkına ve seçilen rampa tipine göre değişmektedir. Ancak BM minimum rampa genişliğini düz rampalarda 90 cm, 90° dönüşlü rampalarda 140 cm, 180° dönüşlü rampalarda 90 cm olarak belirtmiştir. ADA tarafından ise rampa genişliği rampanın tipi belirtilmeden 91,5 cm olarak önerilmektedir. TS 12576’da rampaların tasarımına ilişkin standartlar ve tasarım ilkeleri şu şekildedir: Rampalar tekerlekli iki sandalyenin iki yönlü geçişinin olacağı şekilde minimum net geçiş genişliği olan 180 cm genişliğinde yapılmalıdır. 10 m’den uzun ve yükseklikte 50 cm’den fazla bir farkı geçen rampalarda veya bir rampadan ikinci bir rampaya geçiş varsa en az 250 cm’lik düz dinlenme alanları yapılmalıdır. Şekil 70. Rampa eğim ölçütleri 9.2. RAMPALARDA EĞİM Rampaların eğimi yayaların/kullanan kişilerin güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Rampalarda güvenli eğim yüzde ve aralıkları: 10 cm'e kadarki yükseklik farkları için en fazla rampa eğimi % 10, 10 - 25 cm arasındaki y Rampaları, tekerlekli sandalyeli ve bastonlu kişilerin de kullanacağı düşünülerek eğimler mümkün olduğu kadar rahat ve güvenli yapılmalıdırükseklik farkları için en fazla rampa eğimi % 8, 25- 50 cm arasındaki yükseklik farkları için en fazla rampa eğimi % 6 olarak kabul edilecektir. Rampa uzunlukları 10 m’ye kadar olan rampaların en fazla eğimi %8 olmalıdır. 10 m’den daha uzun rampalarda en fazla eğim %6 olmalıdır. Dinlenme alanlarında banklar konulmalıdır.   Şekil 71. Uygun rampa ölçüleri Rampaların yüzeyleri sert, stabil, kaymaz ve çok az pürüzlü malzeme ile kaplanmalıdır. Yüzeydeki pürüzlülük yüksekliklerinde 20 mm’den büyük farklılık olmamalıdır. Dış mekânlardaki küpeşteler, emniyet bakımından rampa başlangıç ve bitiminde 45 cm daha devam etmelidir. 20 cm yüksekten fazla bir kot farkını geçerken rampanın bir veya iki tarafına küpeşte yapılmalıdır. 1.3.8.8 - Tekerlekli sandalye kullanan engelliler için rampaların korumasız taraflarına en az 5 cm yüksekliğinde koruma bordürü yapılmalıdır.  Rampalarda dikkat edilmesi gereken hususlar: Engelli rampası tretuvar başı ve sonunda uygun yerde minimum 0,90 m eninde maksimum %6-%10 eğimle yapılmalıdır. Tretuvar ve yaya kaldırımlarında yayaların ve özürlülerin yürümesine engel reklam panosu, direk girişi gibi engeller kaldırılmalıdır. Tretuvar ve sakat rampalarına tesadüf eden ızgara ve menhol kapakları, özürlü arabası tekerleklerinin düşmeyeceği şekilde kaldırılmalıdır. Görme özürlüler için kaldırımda otobüs durakları yeri, ayakla ve bastonla hissedilecek şekilde farklı döşenecektir. Kaldırımlarda bulunulması kaçınılmaz bir cismin yukarı kısmı büyük, zemine yakın kısmı ince ise bunların zeminde yukarıdaki büyük kısımdan daha geniş bir çember oluşturulması gerekmektedir. Yaya geçitlerinin bulunduğu kaldırım zemini farklı döşenmelidir. Dış kenarı boşluk olan kaldırımların tehlikeli olmaması için bu kısımlara korkuluk yapılmalıdır. Yaya geçitlerinde yolu kaldırıma bağlayan rampa genişliği minimum 1,80 m eğimi % 6 olacaktır. 10. KÖPRÜLER Tabii stilde tesis edilen bir parkta akarsuları geçmek veya bir hendeği atlamak, veya iki objeyi birbirine bağlamak maksadıyla köprü ve geçitlerden faydalanılır. Bunların parkın veya bahçenin stiline, özellikle tabiata ve çevreye uyması, zarif ve fonksiyonel olması gerekir. Bu yapıların genişliği yol genişliğine; uzunlukları, bağlanacak objelerin mesafesine bağlıdır. Taştan, ahşaptan, beton veya demirden faydalanmak suretiyle çeşitli şekillerde sabit veya asma olarak yapılabilir. Şekil 72. Ahşap köprü örneği 11. OTOPARKLAR Otopark, motorlu taşıtların toplu halde park ettikleri açık ya da kapalı alandır. Otoparklar araçların disiplin içinde park etmesi ve trafiği sıkıştırmaması için yapılmıştır. Otoparklarda araçların park edeceği alanlar yola paralel park etme, 30 derecelik açı ile park etme, 60 derecelik açı ile park etme ve 90 derecelik açı ile park etme olarak ayrılmıştır. Bu açılara göre araç için ayrılan yerlerin belli olması için farklı döşeme elemanları ile çizgi oluşturulmaktadır. Otoparklarda araç hareketlerinin sınırlandırılmasında, tekerlerin yeri sağlam tutmasının sağlanmasında, yüzey drenajının düzenlenmesinde öncelikle başvurulacak olan tasarım elemanı, zemin kaplama materyalidir. Otoparkın kullanımı yoğunluğu, otoparkı kullanacak araçların özellikleri ( otomobil, otobüs, kamyon, tır, ağır iş makinaları vb. ) iklimsel faktörler, zemin drenaj kapasitesi gibi faktörler zemin kaplama materyalinin seçiminde göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer kentsel mekanlarda olduğu gibi otoparklarda da canlı ve cansız kaplama materyalleri ile bunların kombinasyonları bir arada kullanılabilir. Fakat cansız materyaller çevre koşullarından daha az etkilendikleri ve uzun ömürlü olduklarından canlı materyallere oranla daha çok tercih edilirler. Özellikle otoparklarda araçların meydana getirdiği yoğun baskılar materyallerin kullanımını daha da ön plana çıkarmaktadır. Bazı uygulamalarda zemin kaplamalarında cansız materyal kullanılması nedeniyle itici etki oluşması, değişik renk, form ve dokuların kombine kullanılmasıyla kısmen giderilebilmektedir. Şekil 73. Çim taşı ve baskı beton uygulanmış otopark döşeme örneği Her yerde olduğu gibi otoparklarda da zemin kaplamasında kullanılacak materyalin ucuzluğu, kolay sağlanabilirliği, dayanıklı olması, bakım masraflarının düşük olması gibi etmenler tercih nedeni olmaktadır. Otoparklarda yüzey suyu veya yükselen taban suyu, bazen kaplamanın taşıma kapasitesini olumsuz yönde etkileyerek çökme ve kırılmalara neden olabilir. Bu gibi sorunlarla karşılaşmamak için otopark yapımı ile drenajın birlikte düşünülmesi sağlıklı bir zemin kaplaması için gereklidir. Otoparklarda cansız zemin kaplamaları gevşek yüzeyli ve sabit yüzeyli olarak iki şekilde yapılabilir. Gevşek yüzeyli materyaller çoğunlukla kırsal kesimlerde çevreye uyum amacıyla kullanılır. Gevşek materyallerden yapılan döşemelerden en çok kullanılanı çakıl döşemedir. Asfalt kaplamalar, ucuz olmaları, az işçilik gerektirmeleri ve kolay sağlanabilmeleri nedeniyle günümüzde otoparklarda sıkça kullanılan bir zemin kaplama materyalidir. Özellikle yazları sıcak olan bölgelerde asfaltın erimesi bozulmayı hızlandırdığı gibi araçların tekerleklerine yapışarak kirlenmeye de neden olabilir. Yoğun kullanılan, ağır vasıtaların çok kullandığı, bakım imkanlarının az olduğu otoparklarda sabit yüzeyli kaplama materyalleri tercih edilmektedir. Böyle yerlerde en çok beton plak ve parkeler kullanılmaktadır. Şekil 74. Asfalt zemin otopark örneği Yapım kolaylığı ve ucuzluğu nedeniyle grobeton kaplamalar da otoparklarda çokça kullanılmaktadır. Otoparkı kullanacak araçların cinsine ve otoparkın toplam taşıma kapasitesine göre kalınlığı ve dozun arttırılmasıyla farklı mukavemetlerde grobeton döşemeler oluşturulabilmektedir. Kilit beton parke taşları da otoparklarda çok tercih edilmektedir. İstenilen desenlerin oluşturulması, gerektiğinde sökülüp takılabilmesi, yüzey drenajını sağlaması ve döşeme aralığına sahip olması nedeniyle çok tercih edilmektedir. Canlı ve cansız materyalin bir arada kullanılmasında yine beton modüllerden yararlanılır. Ezilmeye dayanıklı çim taşlarının ekilebilmesi için 5-8 cm’lik deliklere sahip beton modüller “ çim taşı” daha çok kullanımın yoğun olmadığı özel otoparklar için uygun bir döşeme malzemesidir. Ayrıca otoparklarda engelliler için ayrılmış alanlarda mevcuttur. Bu alanlar üzerine işaret konularak belli edilmiştir. 12. SPOR ALANLARINDA KULLANILAN ZEMİN DÖŞEMELERİ Spor alanları, özellikle genç nüfusun zihinsel ve bedensel gelişimini sağlayacak, fiziksel gelişmesine yön verecek ve ergin çağa kendilerini hazırlayacakları alanlardır. Bu nedenle spor alanları kent yeşil alan sistemi içinde önemli eğitsel bir fonksiyon üstlenirler. Spor alanlarında, yapılacak spor faaliyetine göre, yaralanmalara sebebiyet vermeyecek şekilde yağışlı havalarda kaygan olmayan bir yüzey oluşturacak, yoğun ve sert hareketler karşı direnci yüksek malzemeler seçilmelidir. Tenis kortları, koşu parkurları gibi alanlarda kullanılan malzemelerin gerektiğinde renklendirilebilme özelliği olmalıdır. Epoksi, renkli asfalt bu özelliğe uygundur. Spor alanlarında yağış sularının birikmesini önleyici drenaj detayları ihmal edilmemelidir. Şekil 75. Renklendirilmiş spor alanları Futbol, basketbol ve voleybol sahalarının zemini toprak, beton, asfalt vb. maddelerden yapılmış olabileceği gibi yapay halı ve değişik sentetik döşemelerden de yapılabilir. Fakat hangi malzeme seçilirse seçilsin pürüzsüz ve sert bi.r yüzey oluşturması ve su birikmelerinin önleyici eğimlerinin verilmesi esastır. Beton kaplama topun zıplama ve kontrolü bakımından çok uygundur fakat oyuncu için sert ve kaygan olması sebebiyle sakatlanmalara yol açabilir. Kışında dondan zarar görür. Asfalt kaplamada yazın yumuşadığı için hareketi güçleştirir. Spor alanları için hali hazırda dünyada yaygın uygulama poliüretan bazlı kaplamalardır. Elastiktir, sakatlanmalara sebebiyet vermez. Son zamanlarda yaygın olarak spor alanlarında kullanılan epoksi kaplamalar çeşitli renklerde ve açık hava koşullarına dayanıklı malzemelerdir. 13.ÇOCUK OYUN ALANLARINDA KULLANILAN ZEMİN DÖŞEMELERİ Çocuk oyun alanları, oynama alanları daralan çocuklar için oldukça önemlidir. Çocuk için oyun zihinsel, bedensel, psikolojik ve çeşitli beceriler kazanması açısından önemlidir. Oyun alanlarında kullanılacak malzemenin seçimi oldukça önemlidir. Malzemeler çok emici, sıcakta ve soğukta kullanıma olanak veren, dayanıklı ve çevre koruyucu olmalıdır. Çocuk oyun alanlarında kullanılan döşeme kaplamaları, çocukların her ana olabilecek yaralanmalarına karşı mümkün olduğunca onları koruyucu kum, plastik, çakıl gibi esnek döşeme malzemelerinden seçilmelidir. Ülkemizde kullanılmaya başlanan tartan gibi yumuşak yapılı kaplamalar çocukların güvenliği için sıkça kullanılan kuma alternatif oluşturmaktadır. Tartan malzemenin kuma göre üstünlüğü bakım gerektirmemesidir. Oysa kum alanlar çok iyi sınırlandırılmalı ve belirli periyotlarla tamamen yenilenmelidir. Ağaç kabukları da kullanılan bir materyaldir. Şekil 76. Farklı zemin döşenmiş oyun alanları Kauçuk zeminler esnek olması, kaymalara karşı dayanıklı olması ve düşünce yaralanmaya sebebiyet vermemesi nedeniyle çocuk oyun alanlarında çok tercih edilmektedir. 14. HAVUZ KENARLARINDA KULLANILAN ZEMİN DÖŞEMELERİ Havuz kenarlarında kaymalara karşı dayanıklı, yüzeyi pürüzlü malzemeler tercih edilmelidir. Traverten kayrak taşı, deck, tartan, rulo kauçuk, epoksi havuz kenarlarında kullanılmaya uygundur. Şekil 77. Farklı materyalle döşenmiş havuz kenarları Havuz kenarlarında en çok tercih edilen zemin döşemesi decktir. Deck malzeme bize ahşabın doğallığını yansıtır. Havuz kenarı deck zemin kaplama, havuz çevresinde doğal ahşaba göre avantajlara sahiptir. Havuz etrafı zemin kaplamalarında en çok yaşanan kıymıklanma ve yosunlama sorunu yaşanmaz. Bakım gerektirmeyen özelliği ile kullanım avantajları vardır. 15.YÜRÜYÜŞ VE KOŞU YOLLARINDA KULLANILAN ZEMİN DÖŞEMELERİ Bir bahçede kaldırımlar, teraslar, yaya yolları gibi sert zeminler için en dayanıklı, doğa ile barışık ve estetik zemin kaplamaları şüphesiz ki doğal taşlardır. Kullanıldıkları her yerde son derece uyumlu ve doğal bir görünüm sergilerler. Zemin kaplama malzemeleri peyzaj tasarımının yeryüzü üzerindeki ilk ve önemli basamağını teşkil eder. Zeminin değişik malzeme, boyut, renk ve dokuda kaplanması, kaplama materyalinin teknik ve estetik özellikleri yanında tasarım yönünden birçok işlevlere de sahip olması gerekir. Yaya yollarında kullanılacak olan kaplama malzemelerinin seçimini etkileyen bazı faktörler vardır. Bunlar, döşenecek yüzeyin işlevi, taşıyacağı yaya yükü, yerel arazi koşulları, malzemenin erişilebilirliği, maliyeti, ve görsel nitelikleri olarak tanımlanabilir. Şekil 78. Farklı döşeme uygulanmış yürüyüş ve koşu yolları İnsanların spor amacıyla yürüyüş ve koşu için kullandıkları yollar ise, insanları yormayacak, kaydırmaz ve tozumayan özellikte olmalıdır. Kauçuk, kırmızı toprak, beton kaplamalar, asfalt ve tartan zeminler kullanılmaktadır. Tartan zeminler estetiktir, bakım gerektirmez ve kaymama özellikleri vardır. Tartan, granül ve polimer malzemelerden yapılan kauçuk esaslı kaplamalardır. Koşu yollarında çok kullanılır. Kapalı sor alanlarında epoksi çok tercih edilir. 16. BİSİKLET YOLLARINDA KULLANILAN ZEMİN DÖŞEMELERİ Yaya eğer bisikletliyse hız artar ve çevresel farkındalık ve ölçek algısı değişir. Yüzey kaplaması daha önemli hale gelir. Birleşme noktaları, çatlaklar, yanlış uygulamalar daha tehlikeli hal alır. Bisiklet ve sürücünün ağırlığı dar bir tekerlek kadar çok küçük bir alana yayılır. Bu nedenle bisiklet yolları kuvvetli, sert ve sıkı birleşime sahip malzemelerle döşenmelidir. Bisiklet yolu veya şeridi kaplaması düzgün ve kaymaz bir yüzey yapısına ve normal boyutlu bakımlı araçları taşıyabilecek bir kalınlığa sahip olmalıdır. Bu yollarda kullanılan en popüler kaplama materyali kolay imalatı ve düşük bakım maliyeti sebebiyle asfalttır. Şekil 79. Bisiklet yolu zemin uygulama örnekleri Beton bisiklet yolları için kullanılan kaplama materyali sıralamasında ikinci sırada gelir. Bu kaplamanın bitmiş yüzeyi, yağışlı zamanlarda kaymayı önlemek için hafifçe pürüzlü olmalıdır. Bisiklet yolunun düzenleneceği alan kırsal veya bir rekreasyon alanı bünyesinde ise kullanılan kaplama materyali çevresiyle uyumlu olmalıdır. Asfalt veya betona kıyasla daha çabuk bozulmasına karşın sıkıştırılmış toprak, mıcır veya toprak çimento böyle alanlarda sıkça kullanılır. Bazen bisiklet yolları, araç yolundan boyalı çizgilerle, beton mantar veya bordürlerle veya ışık yansıtma özelliği olan reflektörlerle ayrılmak yoluyla da oluşturulur. Bu tip durumlarda tasarımcının tercihi doğrultusunda araç yolunda kullanılan malzeme devam edebilir yada farklı bir malzemeyle bisiklet yolu belirginleştirilebilir. Ayrıca epoksi ve kauçuk zeminlerde bisiklet yollarında çok kullanılan malzemelerdir. 17. ZEMİN DÖŞEMELERİ İLE KULLANILAN BİTKİLER 17.1. ZEMİNDE KULLANILAN BİTKİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ Park ve bahçelerde; toprak yüzeyini örten ve düz bir satıh elde etmede kullanılan, yürüyüş parkurları, spor tesisleri ve daha bir çok etkinliklerde yeşil halı örtüsü amaçlı çimler veya diğer yer örtücü bitkiler kullanılır. Çim yer örtücü bitkilerin en önemlisi ve vazgeçilmeyen ilk peyzaj elemanıdır. Çim alansız park, bahçe ve yeşil mekan düşünülemez. İnsanda en çok doğal ortam hissi uyandıran eleman çimdir.   Yer örtücü bitkiler dikiminden önce büyüyünce alacaklı büyüklük ve boyutların bilinmesi gerekir. Bunun yanı sıra çeşitler için uygun yer seçimi yapılır. Küçük alanlarda, bina çevrelerinde kısa zamanda örtüye sahip olmak için daha sık dikim yapılır. Buna karşın geniş alanlarda daha seyrek dikim yapılır.   Yer örtücü bitkilerle çalışmanın amacı toprağı en uygun nemi tutabilecek hale getirmektir. Kumlu topraklarda çok az odunsu bitki iyi bir gelişme gösterebilir. Buna karşılık kötü drenajlı killi topraklarda yetişme açısından zorluk çekebilir.   Yer örtücü bitkilerin en önemli işlevlerinden biriside toprak erozyonunu önlemektir. Aslında tüm bitkiler bu görevi bir noktaya kadar yaparlar. Eğimli alanlarda eğim artıkça toprağı korumak zorlaşır. Düşük eğimlerde her cins bitki dikimi yapılabilmesine rağmen eğim arttıkça daha özel bitki seçimi yapılmalıdır. Bu seçilecek bitkiler büyük ve sağlıklı bitkiler olmalıdır. Yer örtücülerle dar alanda vurgu sağlamak amaçlanır. Kenarlara dikilirler. Bu şekilde çiçek ve bordür daha gösterişli görünür. Gölge yerlerde de gölge seven yer örtücüler kullsnılsrsk hoş görüntü sağlanır. 17.2. ZEMİNDE KULLANILAN BİTKİLERİN LİSTESİ ÇİM TÜRLERİ Agrostis sp. Trifolium sp. Festuca sp. Zoycia japonica Lolium perene Cynodon sp. Yer minesi Mesenbryanthemum albatum Osteospermum sp. Verbena Buz çiçeği Bodrum papatyası Carpobrotus acinaciformis Portulaca grandıflora Ajuga reptans Kaz ayağı Kedi tırnağı Mayasıl otu Cerastium tomentosum Dichondra repens Gazania sp. Serastiyum Fare kulağı Gazanya Lambranthus sp. Mesembryanthemum barbatum Sedum pulchellum Damat mendili Acem halısı Dam koruğu Vinca minör Vinca major İSHAKOĞLU BETON AKÇAPARK 70X100, 70X150, 70X300 cm mono blok 20mm                    42 TL + KDV 70X100, 70X150, 70X300 cm mono blok 30mm                          56 TL + KD 70X100, 70X150, 70X300 cm mono blok 40 mm              65 TL + KDV 7 mm kauçuk rulo hali m2 69TL + KDV Blok kauçuk bordur metre tulu                                                     40 TL + KDV Özürlü ve yaşlılar için kullanılan NBR ve EPDM poliüretan kauçuk zemin kaplamalarının fiyatları 400X400X3mm NBR Poliüretan zemin kaplama metre tul     64 TL +KDV 400X400X3mm EPDM poliüretan zemin kaplama metre tul 67 TL + KDV DETA MARBLE FİYAT LİSTESİ FİYAT LİSTESİ Brm Açıklama Açık Bej Rosalia Bej Rustik Green Döşeme, 2x30x60 M2 30,00 TL 35,00 TL 32,00 TL 2 Döşeme, 2x60x60 - - - 3 Basamak, 3cm M2 45,00 TL 55,00 TL 50,00 TL 4 Rıht , 2x30cm M2 35,00 TL 45,00 TL 40,00 TL 5 Plaka, 2x M2 35,00 TL 45,00 TL - 6 Plaka, 3x M2 45,00 TL 55,00 TL - 7 Serbest boy döşeme M2 22,00 TL 28,00 TL - 8 Süpürgelik 2x7.. M2 3,00 TL 4,50 TL - Not : Tüm fiyatlara KDV Hariçtir. : Tüm ürünler palet üstü olarak hazırlanır. : Tüm ürünler Epoksilidir. : Plaka ürünlerin fiyatı taban başlangıç fiyatıdır, bilgi isteyiniz. : Serbest boy ürünler stoklarla sınırlıdır, özel siparişlerde fiyatlar değişir. : Nakliye hariç, Bursa-Yenişehir fabrikamızda kamyon üzerinde teslim edilir. Ödeme : %30 peşin 60-90 gün vadeli çekler, www.detamermer.com "dogal tas partneriniz" info@detamermer.com Yalova Deta Müh. San. Tic. Ltd. Şti.Yenişehir-BURSA Asfalt Fiyatları Mamul Cinsi  Tipi İSTANBUL ŞANTİYESİ Plentaltı Fiyatı ÇORLU ŞANTİYESİ Plentaltı Fiyatı Bitümlü Temel Tip A 110,00 TL/Ton 125,00 TL/Ton Binder Tip 3 113,00 TL/Ton 130,00 TL/Ton Aşınma Tip 1 120,00 TL/Ton 132,00 TL/Ton Aşınma Tip 2 123,00TL/Ton 140,00 TL/Ton Aşınma Tip 3 130,00 TL/Ton 146,00 TL/Ton Aşınma Tip (0-5mm) 133,00 TL/Ton 150,00 TL/Ton Plentmiks Temel Tip 2 23,00 TL /Ton   Modifiyeli Binder Tip 3 135,00 TL/Ton   Modifiyeli Aşınma Tip 1 145,00 TL/Ton   Emülsiyon Crs-1 1,300 TL/Ton   Emülsiyon Crs-2 1,500 TL/Ton   Yalıtım Malzemesi (Teneke)   62,00 TL/20Kg   Derz Dolgu (Teneke)   67,00 TL/20Kg   Road Mix   138,00 TL/Ton   Poroz asfalt   87,00 TL/Ton   Stone Mastik Asfalt (sma)   187,00 TL/Ton   Soğuk Asfalt   21,00 TL/Adet     Not: 1-Fiyatlarımız (Bitum temini içerir) %50'si peşin, %50'si 30 gün vadeli çek ile ödeme şekline göre tesbit edilmiştir. 2-Plentaltı fiyatlarımız 22.12.2017 tarihli Tüpraş Bitüm ve Petrol Ofisi Motorin satış fiyatları baz alınarak tesbit edilmiştir. Bitüme gelen zam veya indirim birim fiyatlarımıza yansıtılacaktır. Bitün Fiyatı: 1419 TL/ton + KDV ATİS BETON 2017 FİYAT LİSTESİ KAUÇUK DÜNYASI 2017 FİYAT LİSTESİ ER-GA GRANİT 2017 FİYAT LİSTESİ ANADOLU MERMER 2017 FİYAT LİSTESİ KODU:  104 MERMER ADI : AFYON BEYAZ MERMERİ FİYAT / DETAY KALINLIK EN  BOY FİYAT YÜZEY İŞLEMİ 3 40 80 120 TL /m2 CİLALI 2 30 40 25  TL M2 CİLALI 2 30 50 25  TL  M2 CİLALI 2  30 60 85  TL  M2 CİLALI 2 60 60 100  TL  M2 CİLALI 3 25-30-35 140 ÜZERİ 85 TLM2 CİLALI 2 25-30-35 140 ÜZERİ 55TLM2 CİLAL KODU:  105 MERMER ADI : AFYON SİYAH MERMERİ FİYAT / DETAY KALINLIK CM EN cm BOY cm FİYAT YÜZEY İŞLEMİ 2 30 120 üzeri 32 TL/M2 CİLALI 2 30 30-40-50-60 12 TL/M2 CİLALI 3 30 120 üzeri 30 TL M2 CİLALI 2  60 60 45  TL  M2 CİLALI KODU:  106 MERMER ADI : DENİZLİ MİDYUM TRAVERTEN FİYAT / DETAY KALINLIK EN  BOY FİYAT YÜZEY İŞLEMİ 2 30 30-40-50-60 23 TL/M2 HAM 3 30 30-40-50-60 32 TLM2 HAM 2 30 120 35 TLM2 CİLALI 2  30 60 35 TLM2 CİLALI 2 60 60 50 TLM2 CİLALI 3 25-30-35 140 ÜZERİ 40TLM2 CİLALI 2 25-30-35 140 ÜZERİ 32 TLM2 CİLALI KODU:  108 MERMER ADI : UŞAK BEYAZ DENİZLİK MERMER KALINLIK EN  BOY FİYAT YÜZEY İŞLEMİ 2 25-30-35 140 ÜZERİ 45 TLM2 CİLALI 3 25-30-35 140ÜZERİ 55 TL/M2 CİLALI KODU:  107 MERMER ADI : SİVRİHİSAR BEJ MERMER FİYAT / DETAY KALINLIK EN  BOY FİYAT YÜZEY İŞLEMİ 2 30 30-40-60 22 TL/M2 CİLALI 2 30 120 28  TL  M2 CİLALI 2 30 60 35   TL  M2 CİLALI 2  60 60 65   TL  M2 CİLALI 3 30 120 50  TL   M2 CİLALI 3 65 120 ÜZERİ 55  TL  M2 CİLALI 2 65 140 ÜZERİ 45  TL  M2 CİLALI KAYNAKÇALAR http://docplayer.biz.tr/16066306-Park-ve-bahce-duzenlemede-yollar-ve-kaplama-tipleri.html Kentsel açık alanlarda sert zemin elemanlarının tasarım ve kullanımı Sultan Ahmet meydanı örneği Ekrem Murat Bingöl yüksek lisans tezi 2005 http://ulusaltezmerkezi.com/dogal-tas-elemanlarinin-peyzaj-duzenlemelerinde-kullanimi/ http://istanbul.dergipark.gov.tr/download/article-file/175258 http://docplayer.biz.tr/13825720-Dogal-taslarin-teknik-ozelliklerine-gore-kullanim-alanlarinin-ve-uygulama-parametrelerinin-belirlenmesi.html İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi dergisi 1995 kentsel donatı elemanları Dekoratif doğal yapı taşlarının kullanım alanları ve çeşitleri Mustafa Yavuz Çelik makale 2003 http://aves.istanbul.edu.tr/ImageOfByte.aspx?Resim=8&SSNO=2&USER=4004 Kaldırım ve parklarda kaplama m.e.b 2012 http://taslar.net/tamburlu-tas-nedir http://kilitliparkeankara.blogspot.com.tr/2013/02/karo-tasi.html http://betonparke.net/neden-beton-parke.asp http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/cim-tasi-nedir/   http://www.dortlerkirec.com.tr/urun.asp?UId=4&Urun=parke-taslari http://www.asmud.org.tr/asfalt.php?sayfa=27 www.diyabaztasi.com http://www.dolomittasi.org/ http://puzolan.com/puzolan-nedir.php http://www.kirtasbeton.com.tr/urunlerimize555.html http://engelsizkent.org/tasarim-rehberi/isaret-ve-isaretlemeler/ https://bizimzaman.blogspot.com/2013/05/kaldrmdaki-sar-renkli-taslar-neden.html http://www.yapikatalogu.com/peyzaj-cevre-duzenleme/dis-mekan-yer-kaplamasi/ozcete-karo-san-ve-tic-ltd-sti-gorme-engelli-yer-karosu-hissedilebilir-yuzeyli_14682 http://www.cografyaegitimi.biz/terrarossa-kirmizi-topraklar-t6466.0.htmlhttp://betonparke.net/neden-beton-parke.asp http://tozmaskesi.com.tr/dolamit-nedir.html http://www.egegrupdekorasyon.com.tr/hizmet-50-kilit-tasi-uygulamalari--kup-tas uygulamalari--parke--taslari-uygulamalari-.html http://www.podima.com/turkce/podima/ https://tr.wikipedia.org/wiki/Kum http://www.podimatasi.org/ https://tasocaklari.wordpress.com/2016/04/04/micir-nedir/ http://www.nkfu.com/kum-nedir-ozellikleri-nelerdir/ http://deretasi.org/ http://washbeton.blogspot.com.tr/2013/02/wash-beton-nedir.html http://www.istanbuldogaltas.org/wash-beton http://www.karotasyapi.com/washbeton-wash-beton-washkaro-vasbeton/dogal-cakilli-wash-beton/ http://www.ozkulkaro.com.tr/index.php?dil=tr&sf=urunler&alt=anakat&id=6%7Cyer+dosemeleri http://www.karosiman.com/teknik-ozellikler http://www.yapikatalogu.com/bitirme-isleri/yer-kaplamalari/terrazzo/as-karo-imalat-insaat-nakl-ihr-ith-san-ve-tic-ltd-sti-terrazzo-karolar-washbeton-karo-kaldirim-karosu-yuksek-mukavemetli-karolar-isiya-dayanikli-karolar-l-basamak-damakli-basamak-duz-basamak_14352 http://keserkaro.com.tr/teknik-ozellikler/ http://www.nedir.com/beton http://www.bilgiustam.com/beton-nedir-retimi-nasil-gereklesir/ http://desenbeton.com/sayfalar-Baski-Beton-Uygulamalari http://www.pusulabaskibeton.com/baski-beton-nedir-nasil-yapilir.html http://zemyapi.com/baski-beton-nedir.html http://www.baskibeton.com/betondetay.asp?konuid=264 http://forum.yapisal.net/makale-amp-tez/14797-tuglanin-ozellikleri.html http://www.artugtugla.com/tuglanin-tarihcesi.php ww.cenesizler.com/Uygulama_Detay.aspx?CtgId=1 http://www.doganaytugla.com/product/PRD75A52638/taban-tugla-serisi-doganay-yarim-ince-klinker-taban-tugla-duz.aspx http://politamakine.com/asfalt-nedir-nasil-yapilir.html //www.bilgiustam.com/asfalt-nedir-nasil-yapilir/ http://www.essagrup.com/trk/index2.php?Id=1 http://asmen.com.tr/component/content/article/9-bilgi/21-renkli-ve-desenli-asfaltn-teknik-oezellikleri http://www.isonem.com/zemin-kaplamalari/isonem-asphalt-paint http://www.aydogduinsaat.com/neden_street_print.asp http://capp10.blogcu.com/kaucuk-nedir-ve-uretimi/10429942 http://www.b2bkaucuk.net/ http://www.pvcyerdosemeleri.com/kaucuk/kaucuk-merdiven-kaplamasi.html http://www.haskaucuk.com/urunler/merdiven-kaucuk http://www.tartanpist.com/epdm_kaucuk_nedir http://herkimya.com/epoksi-zemin-kaplama.html http://www.osom.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=58:epoksi-zemin-kaplamas-nedir-ve-oezellikleri&catid=39:epoksi-kaplama&Itemid=81 http://www.niseboya.com.tr/yazilar/epoksi-kullanim-alanlari/ http://www.asdeck.com/kompozit-deck-ozellikleri.html http://www.gardenstar.com.tr/172/Deck%20Nedir%20%3F/#.WGmR-1OLRdg Orbay kauçuk tanıtım kataloğu http://kalekim.com/Urunler.asp?ProdGroupID=42 http://www.andezitplaka.com/tag/andezit-tas-nedir/ http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/rogar-nedir/ http://www.efeteknikyapi.com/index.php?sid=24 http://www.karmametal.net/?pnum=127&pt=agac-alti-dibi-izgarasi https://tr.wikipedia.org/wiki/Engelli_rampas%C4%B1 http://www.sorhocam.com/etiket.asp?sid=6052&cim-ve-yer-ortucu-bitkiler/ http://www.zemindeck.com/single-post/2016/09/29/Havuz-Kenar%C4%B1-Deck-Zemin-Kaplama https://tr.wikipedia.org/wiki/Otopark 101