Reizen

De Groote Waard was in de 14de eeuw en eerder een belangrijke doorgangsroute van Holland en Utrecht naar Brabant en verder. Er was een landweg van Brugge naar Lubeck over Antwerpen, Breda, Geertruidenberg, Dordrecht, Schoonhoven, Utrecht, etc. Een landroute die waarschijnlijk net zo belangrijk was als de route over zee. Op de tocht passeerde men een aantal rivieren. Gelukkig lagen er op cruciale plaatsen dorpjes, zoals bijvoorbeeld Dordrecht en Geertruidenberg; ertussen in lagen moeilijk begaanbare venen en het grootste deel was nog onbedijkt. Alleen de oeverwallen zullen min of meer begaanbaar zijn geweest. Gelukkig waren de dorpjes waren voor hun handel afhankelijk van schepen, zodat overal schepen beschikbaar zullen zijn geweest om mensen over te zetten of naar een volgende plaats te brengen. Deze situatie was in de 14 de eeuw aanzienlijk verbeterd, langs de dijken zin wegen aangelegd en over de kleinere rivieren bruggen. Daar waar geen bruggen waren, waren veren. Het reizen was veel gemakkelijker geworden en er werd dan ook veel gereisd. Jammer genoeg is er weinig in detail bekend over al die reizen. Gelukkig kunnen we veel leren uit de rekeningen van de hoge heren uit het eind van de 14de eeuw, zoals  hertog Albrecht en graaf Jan van Blois . Hij deed tijdens zijn eerste jaren als graaf van Holland, vaak Dordrecht en Geertruidenberg aan, omdat deze steden op de route van Holland naar Henegouwen lagen. Uit deze informatie, aangevuld met enkele andere gegevens, is een beeld te schetsen van de belangrijke verkeersaders door de Groote Waard; verkeersaders die grotendeels nog op ongeveer dezelfde plek liggen.

Edward Said betoogde in zijn boek Orientalism (1979) dat de (voornamelijk islamitische) oriёnt in de Europese cultuurgeschiedenis werd gestereotypeerd als radicaal anders dan christelijk Europa. Het oriёntalistische discours, waar dat oost-west antagonisme onderdeel van uitmaakte, bestaat volgens Said nog steeds. Een dergelijk wereldbeeld kwam volgens Said vooral van lieden die nooit in direct contact waren geweest met de Moor, Mohammedaan, Turk of Saraceen. De leefwereld van moslims werd niet als uitgangspunt genomen. Integendeel, de Europeaan construeerde de oriёnt op basis van vooroordelen die in het culturele bewustzijn waren ingebed. De Vroegmoderne Tijd (1500-1800) en de daaropvolgende Verlichting zouden al vol hebben gestaan met monolithische stereotypen ten aanzien van de moslim. Said beperkt zijn analyse vooral tot de periode vanaf Napoleon’s invasie van Egypte. In dit paper hoop ik een bescheiden bijdrage te kunnen leveren aan het onderzoek naar oriёntalisme in de Vroegmoderne Nederlanden.

De groep van personen met een handicap besteed minstens evenveel aan hun reizen en hun vrije tijd als anderen. Ze hebben vaak meer tijd om weg te gaan, reizen in het laagseizoen en verkiezen weekdagen voor hun uitstappen. Hun reisgedrag vertoont de laatste jaren duidelijk een evolutie: terwijl men vroeger vaak in groep onder begeleiding in gespecialiseerde centra op vakantie ging, trekt men er nu meer en meer individueel op uit, met vrienden en familie. Ontoegankelijkheid en het gebrek aan objectieve informatie over plaatsen maakt dat mensen met een handicap soms thuis blijven in plaats van erop uit te trekken

In de Gouden Eeuw begonnen de adel en rijkere burgerij relatief veel te reizen. Bewaard gebleven reisbeschrijvingen tonen aan dat het daarbij vaak om echt toerisme ging en dat reizen werden gemaakt aan de hand van reisgidsen. De Nederlanden behoorden tot de geliefde reisdoelen van die tijd. In het artikel wordt in een korte inleiding een overzicht gegeven van bewaard gebleven beschrijvingen, waarna dieper wordt ingegaan op drie beschrijvingen: van de protestantse edelman Zdenko Brtnický van Wallenstein (1599), van de protestantse theoloog Adam Samuel Hartmann (1657) en op die van de katholieke edelen Van Sternberg (1663).