Ottoman History Of Medicine

Bu çalışma Osmanlı tıp tarihi Klasik Dönemi hekimlerinin karaciğerde (bağırda) olan “illetler" (hastalıkları) arasında yer alan “ıssı ciğer”, “soğuk ciğer” ve “yerekan” başlıklarını seçerek; Hekim Bereket, İbn-i Şerif ve el Mardani’nin bu rahatsızlıkları kadim tıp prensiplerini temel alan teşhis metodolojilerinden, tedavi yaklaşımlarına karşılaştırmalı olarak incelemeyi ve bu şekilde Osmanlı tıbbında klasik dönemin tedavi anlayışına bir pencere açmayı planlamaktadır. 

Medipol Üniversitesi, Tıp Tarihi ve Deontoloji Doktora programı 2020/2021 güz dönemi final ödevi olarak hazırlanan bu çalışma ile; Osmanlı hekimlerinin teşhis ve tedavi yaklaşımlarına ilgi duyan, kadim tıp prensiplerinin tedavi ile uygulamalı ilişkisini araştıran herkesin çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Osmanlı hekimleri tarafından yazılan tıp kitaplarını mercek altına alan bu literatür taraması, 13. yy itibariyle hekimlerin sağlığı koruma ve hastalıkları tedavi etmede kullandıkları sıcak ve kuru nitelikteli bir kök olan “Zencebil" (zencefil) üzerine, o dönemden bugüne süre gelen geleneksel kullanım alanlarını ve ilaç hazırlama biçimlerini araştırmıştır.  Bu çalışma; faydalandığı kitaplarda zencefil üzerine verilen bütün öğüt ve reçeteleri içermemekle beraber, sunduğu bilgilerle okuyucuya söz konusu devanın kullanım alanlarının ve ilaç hazırlama biçimlerinin tarihsel tutarlılığı üzerine bir fikir vermeyi amaçlamaktadır.

The Paracelsusian Influence on Ottoman Medicine in the Seventeenth and Eighteenth Centuries.” (Bedizel Z Aydın ile) Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World. Proceedings of the International Symposium on “Modern Sciences and the Muslim World” (İstanbul, 2-4 September 1987). IRCICA, s. 157-179, İstanbul 1992.

Mekteb-i Tıbbiye Müzelerinden İÜ-CTF Tıp Tarihi Müzesine. (Prof. Dr. N. Sarı ile) Afyon ve İstanbul Uluslararası Türk-İslam Tıp Tarihi ve Etiği Kongreleri (2018-2019) Bildiri Kitabı (Afyon and Istanbul International Turkish-Islamic Medical History and Ethics Congresses) (Ed. Berrin Okka, Ayşegül Demirhan Erdemir, Öztan Usmanbaş), Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya: 2020: 29-43.

Türkçe Tıp Yazmalarına Göre Hamam ve Sağlığa Etkisi. Minyatür ve Bezeme Sanatıyla Türk Hamamı. (Yay. Haz. N. Sarı, J. Yavuz ve G. Özen), İÜ Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Klasik Türk Bezeme Sanatları Atölyesi ve Elgin Kan Vakfı Yayınları, İstanbul: 2014, 77-85.

Dürrü'l-Meknun, Derviş Muhammed bin eş-Şeyh Ahmed el-Ankaravi tarafından kaleme alınan bir tıp metnidir. Eserde, müellif çeşitli tıp kitaplarından yaptığı derlemeleri ve halk arasında hastalıkların tedavisi için uygulanan çeşitli yöntemleri bir araya getirmiştir.

This article considers the transfer of medical knowledge from Europe to the Ottoman empire and argues that what was significant in such transfer was medical practice rather than textual transfer, that the Ottomans were open to adopting medical knowledge from the non-Islamic world, the deciding factor being not the origin but the successful nature of the treatment, and that if there was a border which medical knowledge did not traverse, it was one created by everyday custom not by any Muslim/Christian divide or rejection of knowledge from outside.

ÖZ  Türk tıp tarihinin en önemli kaynakları arasında sayılan
Cerrahiyetü’l-Haniyye, bundan tam 550 yıl önce 1465’de
yazılmıştır. 1927’de Ali Canip tarafından yeniden gün
ışığına çıkarıldıktan sonra, uzunca bir süre kitabın göz ardı
edildiği görülmektedir. Arada bir makaleler yayınlansa
da Cerrahiyetü’l-Haniyye hakkındaki yayınlar, esas olarak
1990’lardan sonra hızlı bir artış göstermiştir. Prof. Dr. İlter
Uzel tarafından yazılan transkripsiyonun 1992’de yayınlanmış
olması, bu artışın temel nedeni sayılabilir. Kitabın içeriği, farklı
açılardan incelenmiş ve uygulanan tedavi yöntemleri çok
sayıda makaleye konu olmuştur. Bu çalışmada, Cerrahiyetü’l-
Haniyye hakkında SCI-Expanded kapsamındaki dergilerde
yayınlanan Türkiye kaynaklı yayınlar değerlendirilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Tıp Tarihi; Yayınlar
ABSTRACT
Cerrahiyetü’l-Haniyye which was regarded as one of the
most important sources of Turkish history of medicine,
was written 550 years ago, in 1465. It was seen that it was
disregarded for a long period of time after rediscovered
by Ali Canip in 1927. Publications about Cerrahiyetü’l-
Haniyye showed an accelerated increase mainly in 1990s,
although a few ones were published occasionally before.
The publication of a transcyripted text of the book by Prof.
Dr. İlter Uzel in 1992, can be seen as the main reason of this
increase. The content of the book was studied for various
aspects while its therapeutic methods were entreated
by numerous publications. In this study, studies about
Cerrahiyetü’l-Haniyye that was published in SCI-Expanded
journals were evaluated.
Keywords: History of Medicine; Publications

II. Abdülhamid Devrinde Kurulan ve Geliştirilen Hastanelere Giriş-Introduction to the Hospitals Founded and Improved During the Reign of Sultan Abdülhamid II” ve “Fotoğraf Albümü- Photograph Album” Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri Işığında II. Abdülhamid Devrinde Kurulan ve Geliştirilen Hastaneler. EVYAP Yayını, İstanbul 2014,  2-119. (123-314. ISBN: 978-605-335-086-6)

II. Abdülhamid ve pandemi. 2019 yılının son çeyreğinden bu yana yaklaşık iki yıldır covid-19 yahut corona olarak bilinen virüsün ortaya çıkardığı salgın hastalık ile mücadele eden dünya, bugüne kadar buna benzer sayısız hastalık ile karşı karşıya gelmiştir. Bilhassa 19. yüzyılda artan nüfus ve ulaşım imkânları, hastalıkların çok daha hızlı şekilde yayılmasına neden olmuştur. Bu yüzden geçen yüzyılların günümüze benzer salgın hastalıklar, pandemiler ve karantinalar ile dolu olduğunu görmekteyiz. Osmanlı Devleti de her ülke gibi bu hastalıklar ile mücadele etmek durumunda kalmıştır. Çiçek, kızamık, frengi, cüzzam, tifüs, tifo, dizanteri, difteri, verem, boğmaca, sıtma, veba ve kolera hastalıklarının görüldüğü bu yüzyılda günümüzle paralellik gösteren en önemli hastalık kolera olmuştur. 1816’larda Hindistan’da ortaya çıkan ve hızla küresel bir yayılım göstererek 19. yüzyıl boyunca tam 6 kez pandemi ilan edilen bu hastalığa karşı alınan tedbirler, bugün corona virüs için alınan tedbirlerle oldukça benzerdir. Yüzyılın son çeyreğinde tahta çıkan ve 33 yıl tahtta kalan Sultan II. Abdülhamid’in (1876-1909) hastalıklara karşı aldığı tedbirler ve ne oranda başarılı olduğu çalışmanın odaklandığı temel konudur. Sultan Abdülhamid’in hastalık, mikrop, hijyen, dezenfeksiyon, tedavi gibi kavramlara nasıl baktığı, bunlara bakış açısında çocukluğu ve şehzadeliği döneminde yaşadığı olayların nasıl etkili olduğu ve bu etkenlerin sultanlığı dönemine nasıl yansıdığı değerlendirilmiştir. Ayrıca karantina, etüv, tahaffuzhane, kordon vb. uygulamalar ile salgınları önlemede ne gibi başarılar sağlandığı; ülkenin dört bir yanında hangi önemli hastanelerin kurulduğu, modern tıp tekniklerinin ülke topraklarına nasıl getirildiği, bugünkü sağlık sisteminin temellerinin nasıl atıldığı irdelenmiştir.

Bu çalışma Osmanlı tıp tarihi Klasik Dönemi hekimlerinin, başta olan “illetler" (hastalıkları) arasında sıraladığı “sersam”, “malihulya” ve “sekte” başlıklarını seçerek; Hekim Bereket, İbn-i Şerif ve el Mardani’nin bu rahatsızlıkları kadim tıp prensiplerini temel alan teşhis metodolojilerinden, tedavi yaklaşımlarına karşılaştırmalı olarak incelemeyi ve bu şekilde Osmanlı tıbbında klasik dönemin tedavi anlayışına bir pencere açmayı planlamaktadır. 

Medipol Üniversitesi, Tıp Tarihi ve Deontoloji Doktora programı 2020/2021 güz dönemi final ödevi olarak hazırlanan bu çalışma ile; Osmanlı hekimlerinin teşhis ve tedavi yaklaşımlarına ilgi duyan, kadim tıp prensiplerinin tedavi ile uygulamalı ilişkisini araştıran herkesin çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Osmanlı Darüşşifasında Tedavi. Afyon ve İstanbul Uluslararası Türk-İslam Tıp Tarihi ve Etiği Kongreleri (2018-2019) Bildiri Kitabı (Afyon and Istanbul International Turkish-Islamic Medical History and Ethics Congresses) (Ed. Berrin Okka, Ayşegül Demirhan Erdemir, Öztan Usmanbaş), Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya: 2020.

Ali Münşi, mostly known as Bursalı Ali Münşi, is one of the most eminent physicians in the 18th century. He started his educational career at Bursa madrasas and continued by having tuition classes from many famous Ottoman physicians and scholars. After completing his madrassa education, he became mudarris at Bursa and Istanbul madrasas. Owing to his achievements, he entered the Ottoman Palace and became one of the members of the royal physicians (etibba-yı hassa). Then, he was appointed as head physician to Galatasaray Enderun School. Ali Münşi has many works about practical medicine like Bida’at al-mübtedi, Cerrahnâme, Tuhfe-i aliyye, Altınotu Risalesi.
Tuhfe-i Aliye is known as Kınakına Risalesi (chinchona) that is about how to treat a patient, who has the Malaria disease, by using a plant, named as cinchona, during the treatment. As well, it deals with the historical process how cinchona came to the Ottoman lands from Europe. It was the first monograph written about “kınakına”.
There are more than two manuscript copies of this text; one in Bayezid Library, one in the manuscript library of Cerrahpaşa Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı. This article is the Turkish transliteration of the Suleymaniye manuscript of this text.

Halilibrahim ERTÜRK 2 ÖZET 10. yüzyıldan itibaren Orta Asya'dan batıya göç eden Oğuz boylarına mensup toplulukların, 12. yüzyılın sonlarında kendi lehçelerine dayalı olarak Anadolu'da kurup geliştirdikleri edebî yazı diline Eski Anadolu Türkçesi adı verilmektedir. Bu terim yerine, belirtilen lehçeyi karşılamak için farklı dönemlerde Eski Osmanlıca, Eski Türkiye Türkçesi, Eski Oğuz Türkçesi terimleri de kullanılmıştır. Bu dönem aynı zamanda, Anadolu ve Rumeli bölgesinde, Oğuz-Türkmen lehçesi temelinde kurulup gelişmiş olan Türk yazı dilinin 13-15. yüzyılları kapsayan ilk dönemi olarak tanımlanır (Gülsevin ve Boz 2010: 1). 13-15. yüzyıllar arasını kapsayan Eski Anadolu Türkçesi döneminde ve Osmanlı Türkçesi dönemini teşkil eden 15-19. yüzyıllar arasında, Anadolu sahasında birçok farklı konuda pek çok el yazması eser telif ve tercüme edilmiştir. Telif edilen eserler içerik bakımından incelendiğinde, bu dönemde çoğunlukla dinî ve edebî metinlerin ağırlıklı olduğu görülür. Bununla birlikte belirtilen dönemde tıp ve eczacılık alanlarının kapsamına giren konularda telif edilen eserler de azımsanamayacak sayıdadır. Bu eserler arasında zikredilmesi gereken tıp konulu yazmalardan biri de bu çalışma kapsamında ele aldığımız İlm-i Tıbb adlı eserdir. Tabib Muhammed bin Hasan tarafından kaleme alınan eser; özellikle kelime kadrosu, fonetik ve morfolojik özellikleri bakımından bu dönem eserleri arasında zikredilmelidir. Bu çalışma kapsamında, Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış tıp metinleri arasında mühim bir yere sahip olduğu düşünülen İlm-i Tıbb adlı eser, etraflıca tanıtılmış; içeriği ve terminolojisi bakımından incelenmiş; eserde kullanılan kelimelerin etimolojik açıdan istatistikleri tespit edilmiş; eserin EAT dönemi tıp yazmaları içerisindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılmıştır. Eserin incelenmesinde, içeriğinin tanıtılmasında ve terminolojik istatistiğinin tespitinde, Ağustos/2012'de yüksek lisans tezi olarak hazırlamış olduğumuz çalışma kapsamında yer alan çeviriyazılı metin ve istatistik sonuçları kullanılmıştır. Çalışmamızın bizden önce bu alanda yapılan çalışmalara bir katkı sağlayacağını; daha sonraki dönemlerde tıp alanında ve tıp yazmaları üzerinde çalışma yapacak olanlara faydalı olacağını umuyoruz.

“Türkiye Salgın Hastalıklar Tarihi Bibliyografyası” çalışması kapsamında öncelikli olarak Türkiye ve yakın çevresinde Antik Çağ’dan bugüne dek görülen salgın hastalıkların tarihine dair Türk veya yabancı  akademisyenler tarafından yapılmış Türkçe ve İngilizce kitap, tez, makale ve ansiklopedi maddesi çalışmalarının künyeleri tespit edilmiştir. Konusu Türkiye yahut yakın çevresini kapsamayan önde gelen ve yakın tarihte  yayımlanmış İngilizce salgın hastalıklar tarihi çalışmalarının künyeleri ise çalışmanın “Ek” kısmında verilmiştir.
Bu bibliyografyada yayın künyeleri, hastalık çeşitlerine göre tematik tasnife tâbi tutulmuştur. Birden fazla salgın hastalığın tarihini konu edinen çalışmalar en başta, “Genel Epidemi-Pandemi” kısmında gösterilmiştir. Daha sonra künyeler hastalık üst başlıklarının altında “Genel”, “Antik Çağ&Orta Çağ”, “Osmanlı Dönemi” ve “Cumhuriyet Dönemi” şeklinde kronolojik olarak tasnif edilmiştir. Her bir kronolojik
tasnif içerisinde yer alan künyeler, basım yıllarına göre tekrar kronolojik olarak tasnif edilerek literatürün gelişim çizgisi gösterilmek istenmiştir.

Gulhane Hospital was officially opened in 1898 and German physicians managed the hospital until 1918. The hospital had been managed by Julius Wieting Pasha between 1907 - 1914. During this time many reforms had been made. The hospital had become a school where military physicians improved their theoretical and practical knowledge. Scientific meetings and activities, as well as publications had been accelerated significantly. On the occasion of the 10th anniversary of the establishment of the hospital, Wieting Pasha published the “Gülhane-Festschrift” to present important information on the activities and history of Gulhane Hospital. Three years later, in 1912, Wieting Pasha published a work titled Gülhane Hakkında Üçüncü Lâyiha (Eng. “Third report about Gulhane”), describing the activities of Gulhane Hospital between 1910 - 1912. It should be noted that “Gülhane Hakkında Üçüncü Lâyiha” has not been mentioned previously in the literature on history of Gulhane Hospital. This work provides detailed and interesting information about this period. In this article, the transliteration of the work is presented.

This essay tackles the issues of disease and death in Crete during the Ottoman period through the evidence primarily of Ottoman archival sources and epitaphs. It focuses on three aspects, namely state policy, medical services and social attitudes towards disease and death. As far as state policy is concerned, it is argued that an important criterion for the Ottoman state to intervene in matters of public health was when public or social order was threatened. Regarding medical practitioners, Ottoman sources differentiate between physicians (hekim, tabib) and surgeons (cerrah). People made use of their services, and even religious-minded texts, such as epitaphs, suggest that Cretans were much more active in fighting disease than is often assumed. Ultimately, the study of the questions of disease and death allows us to revise stereotypes about the fatalism of traditional societies. Even though there was belief in the inevitability of God’s will, submission to it was not unconditional.

Osmanlı Devletinde Sağlık ve Sosyal Cemiyetler ve Hemşirelik. (Z Özaydın ile) T.C. Sağlık Bakanlığı Tarafından Düzenlenen Osmanlı Devletinde Sağlık Hizmetleri Sempozyumu (Ankara, 6 Aralık l999) (Yay. Haz. B. Ak - A. Ataç).  s. 233-248,  Ankara 2000.

The present article is based on medical works compiled in Turkish  between the XVth and XVIIIth centuries. It examines the concepts of simple drugs (müfred deva) and materia medica (müfredat), the use of ‘simple drugs’, and the principles followed in their application. The general characteristics of the works on simple drugs is elucidated. The article also aims to identify the significance of treatment with simple drugs in Ottoman medicine.

This is the translation of my article "Beans for a cough, lion's gall for a laugh: The poet and physician Ahmedî's materia medica as a mirror of the state of the art around 1400 in Anatolia", in: Acta Viennensia Ottomanica; ed. Markus Köhbach, Gisela Procházka-Eisl, Claudia Römer, Wien 1999, p. 21-27; reprinted in my collective volume Life, Love and Laughter: In search of the Ottomans' lost poetic language. A collective volume in memory of Arne A. Ambros, Istanbul: The Isis Press, 2015, p. 103-112.

Mecnun Kavramına Bir Bakış / The Majnun Concept. (Burhan Akgün ile birlikte). Türk Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Araştırmaları Yıllığı / The Turkish Annual of the Studies on Medical Ethics and Law, vol. 4-5-6, Ekim/October 2011-2012-2013. s. 101-118, s. 119-125.

Türk Hekimi, published with Arabic letters in Ankara, is one of the medical journals that have not been studied so far. Its publication began on March 1, 1336 (1920) and ended, most probably, the same year. Only two issues are extant in Turkey, and these are kept at the Department of Medical History and Ethics, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University. The present article, while introducing these two issues, will present a bio-bibliography of doctor Ömer Vasfi Aybar, the owner of the journal. The article will analyze the journal within the conditions of the period, taking into consideration Ömer Vasfi Aybar's political identity and relations. Its appendix includes an article by Dr. Aybar that narrates his surgical activities and memoirs at the Battle of Gallipoli; a list of his works; his letter of 1919 written to Dr. Abdullah Cevdet, and the case report of the surgery he performed on his mother.